A15 (Nederland)

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
A15, N15
Begin Maasvlakte
Einde Bemmel
Lengte 149 km
Lijst van Nederlandse autosnelwegen
Lijst van Nederlandse niet-autosnelwegen
Route


Havens 8480-8500

Slag Maasmond

Havens 8220-8325

Havens 8212-8220

Havens 8100-8210

Havens 7101-8100

Slufter



8 Oostvoorne

Suurhoffbrug

9 Havens 6200-7000 (Europoort-West)

Dintelhavenbrug

10 Havens 5700-6200 (Europoort)

11 Havens 5500-5700 (Europoort-Oost)

12 Brielle

Thomassentunnel

13 Rozenburg

14 Rozenburg-Centrum

15 Havens 4100-5200 (Botlek)

16 Spijkenisse

Botlektunnel

17 Hoogvliet

Benelux → Den Haag

18 Rotterdam-Heijplaat

19 Rotterdam-Charlois

Vaanplein 19a Rotterdam-Zuidplein

20 Rotterdam-IJsselmonde

Ridderkerk-Noord / → Utrecht / Ridderkerk

Ridderkerk-Zuid → Dordrecht / Antwerpen

21 Hendrik-Ido-Ambacht

Noordtunnel

22 Alblasserdam

23 Dordrecht

24 Sliedrecht-West

25 Sliedrecht-Oost

26 Hardinxveld-Giessendam

27 Gorinchem

Gorinchem → Utrecht / Breda

28 Arkel

29 Leerdam

Deil → Utrecht / 's-Hertogenbosch

30a Meteren

30 Geldermalsen

31 Wadenoijen

32 Tiel-West

33 Tiel

34 Echteld

35 Ochten

36 Dodewaard

37 Andelst

Valburg → Apeldoorn / Eindhoven

38 Elst

Ressen → Arnhem / Nijmegen

→ Bemmel / Huissen


Doortrekking A15

39 Bemmel

Pannerdensch Kanaal

40 Zevenaar-West

De Liemers → Arnhem / Oberhausen / Doetinchem

De Rijksweg 15, beter bekend als A15 en N15 is een autosnelweg en autoweg in Nederland. De snelweg vormt een oost-westverbinding door het midden van het land, van de havens van Rotterdam naar Bemmel tussen Arnhem en Nijmegen. De snelweg vormt een belangrijke achterlandverbinding door de provincies Zuid-Holland en Gelderland. De gezamenlijke lengte van de A15 en N15 bedraagt 149 km. De rijksweg 15 (die ook de A18 omvat) is 204,150 kilometer lang.[1]

Routebeschrijving

Zuid-Holland

Het exacte begin van de bewegwijzerde N15 is sinds de opening van de Maasvlakte 2 onduidelijk. Na de verhoogde VRI-kruising met de Coloradoweg (Havens 8100-8210) op het gelijknamige Coloradoviaduct begint de autoweg. Hier zit voornamelijk grootschalige industrie met grote zeeschepen die langs de havens afmeren. De autoweg met de naam Europaweg komt in het zuiden van de Maasvlakte samen met de Maasvlakteweg vanaf de Maasvlakte 2 in knooppunt Slufter, waar de N15 vermoedelijk begint. Vlak voor het Stenen Baakplein, afrit 8 met de N218, t.h.v. km 25, verandert het wegbeheer van het Havenbedrijf Rotterdam in Rijkswaterstaat en krijgt de weg de autosnelweg-status. Via de Suurhoffbrug draait de A15 over het Hartelkanaal, passeert deze een grote olieraffinaderij en telt de weg 2x2 rijstroken. Vlak daarna volgt de Dintelhavenbrug over de Dintelhaven, waarna opnieuw een raffinaderij volgt. De snelweg loopt door de Thomassentunnel, met de parallelle Calandbrug. Na Rozenburg volgen autoterminals en meer olieraffinaderijen. De Betuweroute loopt naast de weg. Vanaf Spijkenisse wordt de snelweg aanzienlijk drukker en ligt een parallelstructuur met 2x3 rijstroken op de hoofdrijbanen en 2x2 rijstroken op de parallelrijbanen. De snelweg loopt daarna door de Botlektunnel en over de Botlekbrug, waarna opnieuw een grote raffinaderij volgt. Na Hoogvliet komt men over het knooppunt Benelux, waar de A4 uit Amsterdam eindigt. Vanaf hier vormt de A15 het zuidelijke deel van de Ring Rotterdam.

De A15 ter hoogte van Gorinchem.

De A15 telt tot het knooppunt Vaanplein 2+3+3+2 rijstroken en bedient de oudere havengebieden en het zuiden van de stad Rotterdam. Bij het Vaanplein eindigt de A29 uit de richting Bergen op Zoom. Hierna telt de snelweg 2x4 rijstroken met aan beide kanten twee weefstroken, waardoor er een dwarsprofiel van 12 rijstroken is. Daarna volgt het knooppunt Ridderkerk, één van de grootste knooppunten van Nederland, dat feitelijk uit twee verschillende knooppunten bestaat. De A15 en A16 zijn hier kortstondig dubbelgenummerd, met in totaal 16 rijstroken. De A38 gaat rechtdoor als inprikker naar Ridderkerk.

Bij het zuidelijke knooppunt Ridderkerk gaat de A16 rechtdoor richting Dordrecht, Breda en Antwerpen en slaat de A15 met 2x3 rijstroken af naar het oosten, waarna de Noordtunnel volgt. Men komt hier langs Papendrecht, een noordelijke voorstad van Dordrecht. Hier kruist men de N3, de Randweg Dordrecht. De A15 versmalt naar 3+2 rijstroken, loopt langs de rivieren Drecht en Merwede naar het oosten en doorsnijdt Sliedrecht. Na Sliedrecht telt de weg 2x2 rijstroken. Bij het knooppunt Gorinchem kruist men de A27, de snelweg van Utrecht richting Breda. De A15 wordt hierna een stuk rustiger en scheert langs de noordkant van Gorinchem, waarna de grens met de provincie Gelderland volgt.

Gelderland

De A15 ter hoogte van het knooppunt Valburg in 2020.

De snelweg loopt door de rustige Tielerwaard, parallel aan de Betuweroute. Dit gebied is open en kent weinig grotere plaatsen tot het einde van de snelweg. Vlak voor Geldermalsen komt men over het knooppunt Deil, waar men de A2 kruist, de snelweg van Amsterdam en Utrecht richting 's-Hertogenbosch, Eindhoven en Maastricht. Hierna wordt de A15 weer drukker. Men passeert de stad Tiel, waar men naast de Prins Bernhardsluizen het Amsterdam-Rijnkanaal oversteekt. De A15 telt hier doorlopend 2x2 rijstroken.

Het oostelijk deel van de Betuwe is wat dichter bevolkt, met talloze kleine plaatsjes die op korte afstand van elkaar liggen. Bij het knooppunt Valburg kruist men de A50, de snelweg van Apeldoorn richting Eindhoven. Hier slaat veel verkeer af richting de A73, maar er komt ook veel verkeer bij vanwege de regionale functie die de A15 hier heeft. Niet veel verder volgt het knooppunt Ressen, waar de A15 de A325 uit Arnhem kruist, die overgaat in de N325 naar Nijmegen. De autosnelwegstatus eindigt hier en de A15 gaat als autoweg met 2x1 rijstroken verder tot de N839 bij Bemmel.

Geschiedenis

Ridderkerk-Ressen

De boogbrug over de A15 bij Hardinxveld-Giessendam in 1988.

In het rijkswegennet 1821 was een zijtak-route Rotterdam-Maastricht via Papendrecht, Gorinchem, 's Hertogenbosch, Eindhoven, Valkenswaard en Hasselt benoemd. Deze moest tussen Rotterdam en ‘s-Hertogenbosch nieuw gebouwd worden. Het noord-zuid deel kwam tot stand als onderdeel van de Straatweg Culemborg-Hedel. Het oost-west-deel, dat een voorloper zou zijn geweest van de A15, kwam nooit van de grond. De lastige ondergrond in het Rivierenland zal hierbij een rol hebben gespeeld, evenals dat de verplaatsingsbehoefte goed kon worden opgevangen door Merwede en Waal.

De geschiedenis van de A15 gaat terug tot eind jaren '30. In het kader van de aanleg van grote rivierbruggen werd gebouwd aan de brug over de Noord bij Alblasserdam, waarbij de nieuwe weg ongelijkvloers zou aansluiten op de rijksweg 16. Dit westelijk deel van rijksweg 15 werd in 1939 opgeleverd. In hetzelfde jaar werd het wegvak tussen Arkel en Meteren opgeleverd en was het tussengelegen deel (Alblasserdam - Arkel) in aanleg. Dit stuk was in totaal een kilometer of 25 lang.

Ook de aanleg van deze rijksweg liep vertraging op door de Tweede Wereldoorlog. In 1941 werd één rijbaan tussen Schelluinen en Arkel provisorisch opengesteld. Opvallend was het provisorium bij Schelluinen, waar de rijksweg onderbroken was bij gebrek aan een viaduct over de spoorlijn Elst - Dordrecht. In 1950 werd het verkeersplein Gorinchem als rotonde geopend en in 1957 volgde de ombouw van het kruispunt bij Deil tot rotonde. In 1960 werd het deel tussen Meteren en Tiel met één rijbaan geopend en in 1964 volgde verlenging tot aan Kesteren. Het enkelbaans gedeelte in de Alblasserwaard is in 1953 overstroomd bij de Watersnoodramp.

Na de oorlog werd de aanleg langzaam weer ter hand genomen. Was voor de oorlog de gedachte dat de verbinding over Nijmegen aan zou sluiten op het Duitse net, nu was die hoofdfunctie verlegd naar rijksweg 12 en was het belang van rijksweg 15 verminderd. In 1964 werd het gedeelte tussen Alblasserdam en Hardinxveld-Giessendam voltooid; dit stuk was meteen het eerste tweebaans gedeelte van de rijksweg. Een jaar later werd dit oostwaarts verlengd tot Schelluinen.

In 1968 werd het deel tussen Arkel en knooppunt Deil verbreed naar 2x2 rijstroken en in 1970 werd dit oostwaarts verlengd tot Meteren. In 1972 volgde het hele stuk tot aan knooppunt Valburg. Het deel tussen Kesteren en Valburg werd direct met 2x2 rijstroken opgeleverd. In 1976 opende het stuk tussen Schelluinen en Arkel met een tweede rijbaan, inclusief het klaverblad Gorinchem.

Het oostelijke deel van de A15, tussen knooppunt Valburg en knooppunt Ressen opende in 1979 voor het verkeer. In 1989 was knooppunt Deil omgebouwd tot klaverblad. Westelijker was het deel tussen Ridderkerk en Alblasserdam een flessenhals: dit gedeelte werd verbreed in 1992, waarbij de fraaie brug over de Noord haar doorgaande verkeersfunctie verloor ten gunste van de Noordtunnel. Overigens bleef de brug voor gevaarlijke stoffen een rol spelen en bleef de weg eroverheen een rijksweg, de N915.

Ridderkerk-Maasvlakte

De zuidelijke rondweg van Rotterdam was oorspronkelijk geen onderdeel van Rijksweg 15, maar vormde Rijksweg 21. De weg is gebouwd in dezelfde tijd als de meeste andere onderdelen van de Ring Rotterdam. In 1969 opende een deel tussen de Groene Kruisweg (Rhoon) en knooppunt Vaanplein, direct met 2x3 rijstroken. In 1972 volgde het deel tussen knooppunt Benelux en de Groene Kruisweg (Rhoon) met 2x2 rijstroken en een kruispunt bij de Groene Kruisweg. In 1975 werd dit deel verbreed naar 2x3 rijstroken en het kruispunt met de Groene Kruisweg ongelijkvloers gemaakt. In 1973 werd het deel tussen knooppunt Vaanplein en knooppunt Ridderkerk geopend met een extra rijbaan. In 1985 werd de eerste reconstructie van knooppunt Ridderkerk doorgevoerd en in 2000 was het dubbelknooppunt voltooid met 4x4 rijstroken.

Het deel ten westen van knooppunt Benelux is relatief nieuw. Opvallend aan dit stuk is de sterke afwijking van wat voorzien was in het Rijkswegenplan 1968 en het Zuid-Hollandse secundaire wegenplan. Daarin zou Rijksweg 21 ophouden bij Knooppunt Benelux en zou enige kilometers zuidelijker een verbinding komen van Knooppunt Ridderkerk-Zuid tot aan Brielle.

Het afvoeren van die weg en het langzaam maar zeker naar het westen verlengen van de toenmalige Rijksweg 21 had sterk te maken met veel bredere ruimtelijke discussies over hoe de groei van de Rotterdamse haven vorm te geven. Het Rijk had met de Tweede Nota op de Ruimtelijke Ordening ingezet op zogenaamde gebundelde deconcentratie, oftewel het bevorderen dat industrielocaties ook elders konden ontstaan en dat voor nabije woningen zou worden gezorgd. Voor de Rotterdamse haven betekende dit concreet dat groei zou moeten plaatsvinden aan de oevers van het Haringvliet. Zowel de ruimtelijke schetsen als de wegenplannen van medio jaren ‘60 waren daarop gebaseerd, culminerend in het zeer gedetailleerde Plan 2000+ uit 1969. Die plannen lagen echter hoogstgevoelig: Rotterdam vreesde voor haar eigen concurrentiepositie als gevolg van deconcentratie en de landelijke regio’s aan weerszijden van het Haringvliet wilden niet worden afgegraven tot havengebied.[2]

Bij die publieke reactie, en breder kerend maatschappelijk tij begin jaren ‘70, gingen de ruimtelijke plannen van midden jaren ‘60 heel snel van tafel, en daarmee ook de voorziene Rijksweg 15 tot aan Brielle. Voor de haven was duidelijk dat het accent zou liggen op groei in Europoort en op de Maasvlakte (op termijn uit te breiden met de Tweede Maasvlakte). Deze konden het best worden ontsloten door een doortrekking van de zuidelijke rondweg van Rotterdam naar het westen, grotendeels kort ten zuiden van de industrie (over gronden in handen van het Havenbedrijf). Dit werd de A15 door het havengebied. De Botlektunnel was daarbij al in aanleg voordat deze in het Structuurschema Verkeer en Vervoer was vastgelegd.

In 1980 opende het deel tussen Spijkenisse en knooppunt Benelux met 2x3 rijstroken, inclusief de Botlektunnel. Eind jaren '90 werd de N15 door de Europoort naar de Maasvlakte omgebouwd tot 2x2 autoweg, inclusief het deel dat in beheer is van het Havenbedrijf Rotterdam. In 2004 werd de 2x3 rijstroken tellende Thomassentunnel opengesteld, hoewel richting de Maasvlakte tot 2014 slechts 2 rijstroken in gebruik waren. De N15 was in 2005 volledig ongelijkvloers met de openstelling van de aansluiting met de d'Arcyweg. Op 31 oktober 2015 werd het beginpunt van het snelwegdeel 15 kilometer westwaarts verlengd, van Rozenburg tot de aansluiting Oostvoorne, waarbij de N15 is omgenummerd tot A15.

Straatnamen

Enkele segmenten hebben naast het wegnummer ook straatnamen, die vaak te maken hebben met het verleden van de weg. De namen zijn ter plaatse niet altijd aangegeven met straatnaambordjes.

  • Het gedeelte vanaf de Maasvlakte tot aan de Thomassentunnel wordt aangeduid als Europaweg.
  • Tussen knooppunt Benelux en de Botlektunnel wordt de naam Botlekweg gebruikt. Ten westen van de tunnel loopt een parallelweg met de naam Botlekweg.

Openstellingsgeschiedenis

De Dintelhavenbrug in Rotterdam.
Deeltraject Van Naar Lengte 1e rijbaan 2e rijbaan Opmerkingen
01 hmp 25,1 Oostvoorne 1 km jaren ´60 2004-00-00 hmp 5,0-25,0 is wegbeheer havenbedrijf
02 Oostvoorne D'Arcyweg 2 km 1972-04-20 1972-04-20 inclusief Suurhoffbrug
03 D'Arcyweg Rijnweg 3 km 1964-04-13 2001-09-27 bron [3]; inclusief Dintelhavenbrug
04 Rijnweg Merwedeweg 3 km 1964-04-13 jaren ´70 ongelijkvloers 1999
05 Merwedeweg N57 4 km 1964-04-13 jaren ´70 ongelijkvloers 1998
06 N57 Rozenburg 2 km 1969-06-06 2004-07-11 inclusief Calandbrug / Thomassentunnel
07 Rozenburg Welplaatweg 5 km 1993-07-06 1993-07-06
08 Welplaatweg Spijkenisse 1 km 1988-04-00 1988-04-00
09 Spijkenisse Hoogvliet 4 km 1955-06-29 1980-04-02 inclusief Botlekbrug / Botlektunnel
10 Hoogvliet Benelux 2 km 1980-04-02 1980-04-02
11 Benelux Rotterdam-Charlois 4 km 1975-11-06 1975-11-06
12 Rotterdam-Charlois Vaanplein 5 km 1969-12-19 1969-12-19
13 Vaanplein Rotterdam-IJsselmonde 3 km 1973-06-07 1973-06-07
14 Rotterdam-IJsselmonde Ridderkerk-Noord 1 km 1974-04-10 1974-12-20
15 Ridderkerk-Noord Ridderkerk-Zuid 2 km 1943-07-22 1957-03-05
16 Ridderkerk-Zuid H.I. Ambacht 2 km 1939-06-24 1943-07-22
17 H.I. Ambacht Alblasserdam 3 km 1939-11-14 1992-01-29 inclusief Brug over de Noord / Noordtunnel
18 Alblasserdam Hardinxveld-Giessendam 12 km 1939-00-00 1964-03-19
19 Hardinxveld-Giessendam Schelluinen 9 km 1939-00-00 1965-12-31
20 Schelluinen Gorinchem 2 km 1976-09-15 1976-09-15
21 Gorinchem Arkel 4 km 1941-00-00 1976-09-15
22 Arkel Deil 16 km 1938-05-25 1968-07-02
23 Deil Meteren 4 km 1939-00-00 1970-07-22
24 Meteren Tiel 12 km 1960-02-08 1972-08-30
25 Tiel Kesteren 10 km 1964-07-16 1972-08-30
26 Kesteren Valburg 14 km 1972-08-30 1972-08-30
27 Valburg Ressen 7 km 1979-05-30 1979-05-30
28 Ressen Bemmel (2x1) 2 km 1979-05-30

Maasvlakte

Tot de herfst van 2012 liep de N15 tot Slag Maasmond, 45 kilometer van Rotterdam, maar sinds de opening van de Maasvlakte 2 is de N15 opgeknipt ter hoogte van de Yangtzehaven om een doorsteek te creëren naar de Maasvlakte 2 voor de scheepvaart. Op het zuidelijke deel eindigt de autoweg op de kruising met Coloradoweg en de Dardanellenstraat (vlakbij de energiecentrales). Het noordelijke deel bij Slag Maasmond en de Maasvlakte Olie Terminal is aangesloten op de nieuwe Maasvlakteweg en heeft het nummer N15 verloren.

De Maasvlakteweg is een weg over Maasvlakte 2, geopend in de herfst van 2012. De weg is aangesloten op de bestaande Europaweg met de eveneens al eerder aangelegde vorkaansluiting. Deze vorkaansluiting bediende eerst de grotendeels verdwenen Malakkastraat. De Maasvlakteweg loopt circa 5 kilometer westwaarts, om dan met een boog vlak naast de zeewering over Maasvlakte 2 te lopen. De afstand vanaf het einde van de weg tot aan het knooppunt Ridderkerk bedraagt circa 60 kilometer. De weg kent 4 aansluitingen; bij de Dardanellenstraat, de toekomstige Maasvlakteboulevard, de Prinses Alexiahaven en aan de westkant van de Yangtzehaven. Alleen de aansluiting bij de Dardanellenstraat is vooralsnog ongelijkvloers aangelegd, waarbij de Maasvlakteweg als 2x2 autosnelweg is vormgegeven. Na de aansluiting in noordelijke richting is de weg gelijkvloers en enkelbaans, met ruimtereservering voor extra rijstroken. In het voorjaar van 2014 is op initiatief van de gemeente Rotterdam signalering aangebracht op de N15 tussen aansluiting 8 en de eerder genoemde vorkaansluiting.

Op 13 oktober 2014 is het Coloradoviaduct opengesteld voor verkeer.[4] Dit viaduct zorgt voor een verhoogde, maar niet ongelijkvloerse kruising in de oude N15 over de Europaweg ter hoogte van de Coloradoweg. Deze verhoogde kruising geeft de ruimte aan diverse spooraansluitingen en leidingstraten vlak naast de Europaweg. De verhoogde kruising sluit aan op het al bestaande verhoogde stuk Europaweg, dat eerder is gebouwd tijdens de ombouw van de N15 naar 2x2 autoweg omstreeks 2000.

Met de oplevering van het Coloradoviaduct is het laatste ingrijpende infrastructuurproject op Maasvlakte 2 afgerond. Voor de toekomst zijn verder geen projecten bekend. Sinds de oplevering van de Maasvlakteweg is onduidelijk waar de N15 begint of eindigt. Dit komt doordat de bewegwijzering ter plekke tegenstrijdig is en officiële gegevens verder ontbreken; het Havenbedrijf hanteert in de communicatie alleen de namen van de wegen. Vooralsnog is het veilig om aan te nemen dat de N15 start op de vorkaansluiting waar de Maasvlakteweg aansluit op de Europaweg.

Verbreding Maasvlakte - Vaanplein

De A15 bij Rotterdam-Charlois.
Het knooppunt Benelux in 2012.
Het knooppunt Vaanplein in 2012.

De A15 langs de zuidkant van Rotterdam had oorspronkelijk 2x3 rijstroken tussen de aansluiting Spijkenisse en het knooppunt Vaanplein. Het knooppunt Vaanplein had nog vier ongebruikte viaducten van de oorspronkelijke configuratie. Tussen 2011 en 2015 is de A15 langs Rotterdam verbreed met een parallelstructuur, zodat tussen Spijkenisse en het knooppunt Vaanplein 10 rijstroken beschikbaar zijn, en tussen de Thomassentunnel en Spijkenisse zijn plusstroken aangelegd. Tevens is de status van N15 tussen de Maasvlakte en Rozenburg opgewaardeerd naar A15, maar op dit traject zijn geen fysieke aanpassingen uitgevoerd.

De A15 bij Rotterdam is van cruciaal economisch belang, omdat deze de enige achterlandverbinding vanuit het havengebied van Rotterdam is. Stremmingen en files leiden tot onaanvaardbare economische schade. Hierdoor moest de A15 verbreed worden en de N15 worden opgewaardeerd naar A15.

In 1997 is de startnotitie uitgebracht voor de verbreding van de A15 aan de zuidkant van Rotterdam en in het havengebied. In 2000 werd de trajectnota en de MER opgesteld, die in 2001 gewijzigd is. Uiteindelijk is in 2009 het ontwerp-tracébesluit gepubliceerd. Op 1 maart 2010 is het tracébesluit door demissionair minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat getekend voor de verbreding van de A15 tussen de Maasvlakte en knooppunt Vaanplein. Het westelijk deel, dat N15 heette, is opgewaardeerd naar A15. In feite was dit al een autosnelweg door de ombouw naar 2x2 autoweg rond de eeuwwisseling. De ruimtereservering voor een derde rijstrook richting de Maasvlakte in de Thomassentunnel is benut in de vorm van een verlengde uitvoegstrook voor aansluiting 12 (N57). De snelweg is tussen Rozenburg en Spijkenisse verbreed van 2x2 naar 2x3 rijstroken, deels met plusstroken. Het wegvak van Spijkenisse naar het knooppunt Vaanplein is verbreed van 2x3 naar 10 rijstroken, bestaande uit 2x3 doorgaande en 2x2 parallelstroken. Hierbij is een 14 meter hoge brug over de Botlek aangelegd die de oude Botlekbrug vervangt. Er is in totaal 85 kilometer aan nieuwe rijstroken aangelegd.

De werkzaamheden begonnen in 2011 en het project was in december 2015 afgerond. Op 15 december 2013 kwam de verbreding tussen het knooppunt Benelux en knooppunt Vaanplein gereed.[5] Op 5 oktober 2014 opende de parallelbaan vanaf het knooppunt Ridderkerk tot aan het knooppunt Vaanplein.[6] Op 8 juni 2015 opende de plusstrook tussen Spijkenisse en de Thomassentunnel[7] en op 12 juli 2015 opende de nieuwe Botlekbrug richting Rotterdam.[8] Op 11 oktober 2015 opende de plusstrook tussen Rozenburg en Spijkenisse.[9] Voor de aanleg is een zogenaamd DBFM-contract gesloten, waarbij de bouwer niet alleen verantwoordelijk is voor de daadwerkelijke aanleg, maar ook voor het ontwerp, het onderhoud en de financiering. Dit contract heeft een looptijd tot 2035. Het project kostte € 2.031 miljoen[10] en is formeel op 4 februari 2016 afgerond.[11][12] De files namen na oplevering met 60% af.

Overige aanpassingen

Vernieuwing knooppunt Ridderkerk

In 1985 en 2000 is het knooppunt Ridderkerk aangepast, waardoor dit knooppunt de grootste capaciteit heeft van heel Nederland. Bijzonder is de fly-over vanuit de richting Gorinchem richting Europoort die met 3 rijstroken boven de A16 voert. In 1998 is het deel tussen het Vaanplein en knooppunt Ridderkerk verbreed naar 2x4 rijstroken.

Dynamische wegmarkering Papendrecht - Wijngaarden

Vanaf 22 juni 1999 hield Rijkswaterstaat een proef met dynamische wegmarkeringen tussen de aansluitingen Papendrecht en Wijngaarden. Lichtelementen vervingen over een lengte van 1.100 meter de geverfde witte lijn tussen de rechterrijstrook en de vluchtstrook. In de ochtend- en avondspits lichtte de lijn onderbroken op, waardoor een extra rijstrook ontstond. In de overige uren was sprake van een ononderbroken lijn en kreeg de vluchtstrook zijn oorspronkelijke functie terug. De proef, een wereldwijde primeur, duurde tot december 1999. Rijkswaterstaat overwoog de dynamische wegmarkering op andere wegvakken toe te passen, mocht de proef slagen. Een aantal weggebruikers had moeite met de verandering; er werd een stijging in het vluchtstrookrijden waargenomen.[13]

Reconstructie door Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam

De A15 is in de periode 2000-2006 door Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam gereconstrueerd. De aansluitingen zijn daarbij vervangen. De aansluiting Sliedrecht-West was oorspronkelijk gesplitst, met toe- en afritten gescheiden door de spoorlijn. De oorspronkelijke haarlemmermeeraansluiting ter plaatse van de Stationsweg in Sliedrecht is opgeheven. De aansluiting Sliedrecht-Oost is significant gereconstrueerd. Tevens is de aansluiting Hardinxveld-Giessendam gereconstrueerd, de afrit vanuit Rotterdam is opgeschoven en een boogbrug over de A15 is gesloopt. Ter plaatse van deze aansluitingen is indertijd een ruimtereservering gemaakt voor 2x3 rijstroken, met extra ruimte in de middenberm. Het project had te maken met tegenslagen zoals een slechter dan verwachte bodemgesteldheid. Het project 'A15 Oost' is op 22 januari 2007 officieel geopend door minister Peijs.[14] De kosten bedroegen € 184 miljoen.[15]

Verbreding tussen Papendrecht en Sliedrecht-Oost

De A15 is tussen Papendrecht (Dordrecht) en Gorinchem overbelast met tot meer dan 90.000 voertuigen per dag op slechts 2x2 rijstroken, wat regelmatig tot lange files leidt. In 2005 is een startnotitie uitgebracht om de A15 te verbreden naar 2x3 rijstroken tussen Papendrecht en Hardinxveld-Giessendam. In 2006 is dit uitgebreid tot knooppunt Gorinchem, maar in 2007 is het onderzoek naar de verbreding stilgelegd. Daarna was het ondanks de aanhoudende fileproblematiek geen actueel project meer.

Later kwam de A15 terug op de agenda. Op 8 februari 2017 kwamen het Rijk en de regio overeen om de A15 tussen Papendrecht en Sliedrecht naar 2x3 rijstroken te verbreden. Hiervoor was € 15 miljoen gereserveerd.[16] Oorspronkelijk waren er plannen voor enkele kleine maatregelen op de korte termijn. Er was een weefstrook op de rijbaan richting Rotterdam tussen Sliedrecht-West en Papendrecht gepland. Tevens zou de spitsstrook op de rijbaan richting Nijmegen verlengd worden tot Sliedrecht-Oost. Op 12 oktober 2015 is de startbeslissing genomen,[17] maar uit studies bleek dat de aanleg van een spitsstrook met pechhavens niet eenvoudig inpasbaar was zonder de rijbanen te moeten verleggen. Het bleek dat een permanente derde rijstrook geringe meerkosten had ten opzichte van de spitsstrook en op termijn robuuster, veiliger en onderhoudsvriendelijker was. Daarom is besloten om de zuidbaan van Papendrecht naar Sliedrecht-Oost naar 3 rijstroken met een vluchtstrook te verbreden. Op de noordbaan is tussen Sliedrecht-West en Papendrecht alleen een weefstrook aangelegd.[18] Op 21 december 2017 is hiervoor het ontwerp-tracébesluit vastgesteld,[19] gevolgd door het definitieve tracébesluit op 30 augustus 2018.[20] Op 3 april 2019 verklaarde de Raad van State de beroepen tegen het tracébesluit ongegrond.[21] De werkzaamheden zijn in juli 2020 gestart.[22] Op 23 augustus 2021 werd de permanente 3e rijstrook tot aan Sliedrecht-Oost opengesteld voor het verkeer en op 27 augustus 2021 opende de weefstrook tussen Sliedrecht-West en Papendrecht.[23]

Toekomst

Suurhoffbrug

De Suurhoffbrug is een brug over het Hartelkanaal in de haven van Rotterdam. Deze verkeert in slechte conditie, in 2016 bleek dat een renovatie niet mogelijk was en dat op korte termijn een vervanging noodzakelijk is. Hierbij gaat het mogelijk om een tracéverlegging van de A15, waarbij het kanaal schuiner gekruist wordt. In dat jaar is € 86 miljoen gereserveerd in het Infrastructuurfonds. In 2019 is het project in het MIRT opgenomen.[24]

Rozenburg - Spijkenisse

Na de realisatie van de A24 bij Rozenburg wordt de plusstrook weer opgeheven tussen het knooppunt A15/A24 en de aansluiting Havens 4100-5200.[25]

Papendrecht - Gorinchem

De A15 is onderdeel van het MIRT-project 'Goederencorridor Oost', waarvoor oorspronkelijk € 200 miljoen gereserveerd was. In december 2017 heeft het rijk zijn bijdrage met € 100 miljoen verhoogd.[26] Ook wil de provincie Zuid-Holland € 30 miljoen bijdragen. De focus ligt op het traject Papendrecht - Gorinchem. Op 26 juni 2018 is de startbeslissing genomen voor de complete uitbreiding van de A15 tot Gorinchem.[27][28] In 2019 is het project nieuw opgenomen in het MIRT met een financiering van € 332 miljoen.[29] In 2020 is het budget met € 375 miljoen verhoogd.[30] In 2022 is door de Minister aangegeven dat het project is uitgesteld vanwege de stikstofcrisis.[31]

In verband met de stikstofcrisis was er geen zicht op dat dit en andere wegenprojecten voortgang konden vinden op afzienbare termijn. Daardoor heeft de regering in 2023 besloten om het mobiliteitsfonds te herprioriteren, waarbij financiering van een aantal bouwprojecten is weggehaald en naar grote onderhoudsprojecten is verschoven.[32] Dat was ook het geval bij dit project, dat sinds de begroting van 2024 zonder financiële dekking in het MIRT is opgenomen.[33]

Deil - Valburg

Regelmatig worden wensen geuit om de A15 tussen de knooppunten Deil en Valburg te verbreden naar 2x3 rijstroken. De snelweg kent veel doorgaand vrachtverkeer naar Duitsland en met name het deel tussen het knooppunt Deil en Tiel is overbelast. Mede doordat de toestroom vanaf de A2 groter is geworden vanwege de verbeterde doorstroming daar, knelt het op dit traject. In 2011 namen de intensiteiten tussen Deil en Meteren met ruim 10 procent toe, van circa 69.000 voertuigen in 2010 naar 70.000 tot 77.000 voertuigen in de eerste helft van 2011.[34] Concrete plannen om de snelweg te verbreden zijn er niet, mede omdat de lijst aan noodzakelijke wegenprojecten aanzienlijk groter is dan het beschikbare wegenbudget.

Valburg - Ressen

Bij de doortrekking van de A15 van het knooppunt Ressen naar de A12 bij Zevenaar zal de A15 tussen het knooppunt Valburg en het knooppunt Ressen naar 2x3 rijstroken verbreed worden. Daarbij wordt knooppunt Valburg aangepast met een extra rijstrook van de A15 naar de A50 in zuidelijke richting en vice versa.[35]

Ressen - Zevenaar

Het is gepland om de A15 te verlengen van knooppunt Ressen naar de A12. De snelweg zal hierbij het Pannerdensch Kanaal kruisen. De kruising zal als een brug worden aangelegd vanwege de hoge meerkosten van een tunnel (minimaal € 210 miljoen).[36] De A15 zal niet direct op het knooppunt Oud-Dijk aansluiten, maar iets westelijker tussen Duiven en Zevenaar, bij knooppunt De Liemers. Een doorgetrokken A15 is voornamelijk interessant voor het internationale verkeer naar Duitsland en voor verkeer vanuit de Achterhoek richting Zuid-Nederland. Daarnaast speelt de snelweg een rol in het regionale verkeer rond Arnhem, met name om de N325 te ontlasten van doorgaand verkeer. Om de A15 aan te leggen wordt tol geheven om de meerkosten van € 300 miljoen te betalen. De totale kosten bedragen € 1.040 miljoen, inclusief de verbreding van de A12 en A15.

Procedures

Op 22 juni 2011 bereikten het rijk en de regio een akkoord over de financiering.[37][38] Op 16 augustus 2011 is de TN/MER gepubliceerd[39] en op 16 januari 2012 heeft de minister haar standpunt vastgesteld, alternatief 1.[40] In juni 2012 is het standpunt nog iets aangepast, zodat de weg ter hoogte van Groessen 100 meter verschoven zal worden aangelegd om de nieuwbouwwijk Diesfeldt te ontzien. Begin 2014 is een voorlopig wegontwerp gepubliceerd en op 5 november 2015 is het ontwerp-tracébesluit vastgesteld.[41] Op 8 maart 2017 is het definitieve tracébesluit vastgesteld.[42][43]

In het tracébesluit is gebruik gemaakt van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Vanwege prejudiciële vragen aan het Europese Hof van Justitie in een ongerelateerde zaak bij de Raad van State heeft de uitspraak van alle projecten die van het PAS gebruik maakten meerdere jaren vertraging opgelopen. Daarom is op 28 februari 2019 een gewijzigd tracébesluit ter inzage gelegd waarbij geen gebruik meer wordt gemaakt van het PAS. Ter compensatie wordt de maximumsnelheid op de A50 tussen Arnhem en Apeldoorn tussen 6 en 23 uur verlaagd naar 100 km/h.[44] Op 20 januari 2021 heeft de Raad van State een tussenuitspraak gedaan waarin bijna alle bezwaren ongegrond verklaard werden, maar het item stikstof beter onderbouwd moest worden.[45] Op 15 september 2021 is een aangepast tracébesluit ter inzage gelegd.[46] Op 5 april 2023 volgde een belangrijke tussenuitspraak waarbij de gebruikte rekenregels voor de passende beoordeling van stikstof goedgekeurd werden.[47] Op 6 maart 2024 deed de Raad van State een derde tussenuitspraak waarin bijna alle bezwaren ongegrond werden verklaard, maar er nog op één item een betere motivatie nodig was, het extern salderen.[48] Op een later moment zal de Raad van State het enige nog beroep behandelen in een uitspraak. De start van de bouw van de snelweg is door de lange procedures al meermaals vertraagd.[49]

Tol

Bij de doortrekkingsalternatieven wordt tolheffing ingevoerd. De tolkosten worden geraamd op € 1,18 (personenauto's) en € 7,11 (vrachtverkeer), prijspeil 2013. De vraaguitval vanwege tolheffing wordt geprojecteerd op 25.000 voertuigen.[50] Voorzien is een free-flow tolheffing toe te passen, via electronic toll collection.[51] De tolheffing zal naar verwachting gedurende een periode van 25 jaar plaatsvinden.

Uitvoering

Het project is op 3 december 2019 voorlopig en op 24 december 2019 definitief gegund aan het consortium GelreGroen, dat bestaat uit Dura Vermeer, BESIX, HOCHTIEF en John Laing.[52][53][54] Het contract is op 27 januari 2020 getekend.[55]

Maximumsnelheid

De rijksweg 15 in Hardinxveld in de jaren '50, kruising met de Rivierdijk. Deze brug bestaat niet meer.
De rijksweg 15 bij Wadenoijen, vermoedelijk in 1960.
Van Naar Vmax Opmerkingen
Slag Maasmond Oostvoorne tpv VRI-kruising (N15)
Oostvoorne Alblasserdam
Alblasserdam Gorinchem
Gorinchem Deil
Deil Meteren 6-19 u.
Meteren Tiel-West 6-19 u. richting knp. Deil
Tiel-West Elst
Elst Bemmel

Verkeersintensiteiten

Onderstaande intensiteiten zijn jaargemiddelde werkdagintensiteiten. Onderstaande intensiteiten zijn ten oosten van de genoemde aansluiting.

Telpunt 2006[56] 2011[57] 2013[58] 2014 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Slufter 21.800 22.100 23.500 25.000 26.100 26.100 28.100 29.300
Stenenbaakplein 18.000 22.400 26.400 26.700 25.800 27.800 29.800 30.600 29.800 31.200 33.000
Dintelweg 20.000 26.200 28.000 27.300 31.900 32.500 33.800 34.500 29.200 33.800 34.100
Elbeweg 23.000 32.200 30.200 30.200 35.300 36.000 37.400 38.100 36.600 36.600 41.100
Merwedeweg 26.000 34.700 33.300 31.600 34.600 37.300 38.200 39.700 38.100 39.600 42.900
Brielle 51.000 76.500 49.000 45.300 53.600 58.300 61.000 64.200 58.900 61.400 67.200
Pothof 65.000 61.500 59.100 58.200 65.100 71.500 74.000 76.000 69.500 72.200 75.900
Rozenburg 64.000 67.300 66.000 64.700 73.400 78.000 82.300 84.300 79.000 81.800 85.800
Botlekhavens 78.000 80.500 78.600 76.400 86.400 91.900 96.100 96.700 82.200 92.800 95.700
Spijkenisse 111.000 116.900 111.000 112.900 128.100 133.800 139.800 142.500 129.600 135.800 139.700
Hoogvliet 112.000 127.700 125.600 125.200 143.500 144.500 150.800 151.000 140.800 148.100 153.200
Benelux 122.000 151.200 150.000 149.100 176.600 187.800 197.300 199.000 178.100 187.000 193.000
Rotterdam-Pernis 121.000 103.000 120.000 133.300 167.800 179.200 188.500 190.300 169.700 180.400 187.500
Rotterdam-Charlois 142.000 146.100 134.300 147.700 173.800 182.600 191.000 193.400 169.700 181.100 188.800
Vaanplein 135.000 176.900 165.600 171.800 186.900 193.100 196.900 199.500 180.600 189.500 197.200
Rotterdam-Lombardijen 132.000 140.500 172.700 177.000 189.900 195.500 201.400 206.800 189.600 193.300 206.800
Ridderkerk-Noord 226.000 239.300 235.300 238.000 243.000 245.200 251.700 266.200 230.400 245.200 258.800
Ridderkerk-Zuid 93.000 107.200 104.300 105.400 109.300 114.200 116.400 118.700 107.700 109.700 116.600
Hendrik-Ido-Ambacht 97.000 104.300 98.400 100.200 101.200 105.300 108.000 109.100 98.900 100.400 107.300
Alblasserdam 104.000 94.000 92.400 95.400 97.800 101.600 103.400 104.000 92.000 92.900 103.500
Dordrecht 111.000 101.600 94.700 100.500 102.900 104.000 105.400 104.400 87.200 93.700 106.200
Sliedrecht-West 111.000 87.800 84.600 85.800 87.900 89.200 90.900 91.500 79.900 85.200 92.500
Sliedrecht-Oost 78.000 87.700 86.600 87.500 88.400 89.300 90.800 91.100 79.600 84.000 90.400
Hardinxveld-Giessendam 77.000 87.900 85.200 86.000 87.700 88.800 90.200 90.400 78.900 83.400 90.100
Gorinchem 75.000 89.800 86.800 85.700 87.800 89.700 91.600 92.900 80.800 85.700 93.200
Gorinchem 68.000 70.800 69.300 69.700 71.900 74.400 76.900 77.800 65.800 69.100 74.400
Arkel 58.000 64.400 61.700 63.200 65.300 66.800 69.100 68.600 57.000 59.700 64.800
Leerdam 53.000 59.000 56.400 57.400 59.700 61.000 62.900 63.000 51.700 54.600 59.300
Deil 64.000 71.400 73.900 75.800 78.900 82.000 81.200 80.800 69.400 72.300 78.100
Meteren 59.000 73.700 73.500 75.300 79.400 81.200 82.000 81.900 69.400 72.800 78.200
Geldermalsen 74.700 79.800 83.600 85.700 87.100 84.900 70.700 78.100 81.000
Wadenoijen 67.000 80.500 72.800 78.200 81.200 83.300 85.200 87.600 72.400 78.200 81.100
Tiel-West 66.000 74.500 68.500 73.500 77.500 77.900 79.200 80.400 67.500 70.200 76.200
Tiel 72.000 78.000 71.000 74.200 77.100 78.500 80.300 81.000 68.000 70.500 76.000
Echteld 58.000 66.800 58.900 61.800 63.000 65.100 68.000 67.000 54.800 55.600 59.700
Ochten 53.000 61.800 52.700 55.700 57.500 60.500 62.900 63.100 51.900 52.700 56.200
Dodewaard 55.000 59.000 53.200 55.600 57.800 60.900 61.400 61.700 50.500 51.600 54.800
Andelst 58.000 65.200 58.200 59.500 61.800 63.100 64.900 65.200 53.900 55.300 50.400
Valburg 56.000 57.500 55.200 55.600 59.000 61.400 63.900 62.800 53.300 55.800 61.700
Elst 49.000 51.500 46.700 47.500 50.500 51.700 53.800 52.700 44.700 47.400 52.000
Ressen 20.000 18.300 16.300 17.200 17.800 18.000 20.600 20.700 18.900 19.800 18.600

Rijstrookconfiguratie

De A15 bij Elst.
Van Naar rijstroken opmerkingen lengte rijstrookkilometers
Slag Maasmond Havens 8100-8210 2x1
Havens 8100-8210 Spijkenisse 2x2 27 km 108
Spijkenisse Benelux 2+3+3+2 6 km 60
Benelux Vaanplein 2+3+3+2 9 km 90
Vaanplein Ridderkerk-Noord 2x4 4 km 32
Ridderkerk-Noord Ridderkerk-Zuid 4x4 2 km 32
Ridderkerk-Zuid Sliedrecht-West 2x3 10 km 60
Sliedrecht-West Sliedrecht-Oost 2+3 5 km 25
Sliedrecht-West Ressen 2x2 76 km 304
Ressen Bemmel 2x1

Rijstrookkilometers

rijstrookkilometers
Regulier 711 km
Spits 727 km

Overzichten

Verzorgingsplaatsen langs de A15

Richting Bemmel: StaaldiepPortlandRidderkerkSteenenhoekVeenbultMolenkampDe MarkGroenedijkOverbroekLeigraaf

Richting Maasvlakte: VarakkerTopsweerdZeekadeEigenblokKraaienbosDen BoutAlblasserdam


Aansluitingen in de A15

56789101112131415161717a181919a2021222324252627282930a3031323334353637383940

Knooppunten: SlufterBeneluxVaanpleinRidderkerkGorinchemDeilValburgRessenDe Liemers


Externe links

Referenties

  1. actuele wegenlijst januari 2014 | rijkswaterstaat
  2. Uitgebreid: R. van Elden, Touwtrekken op het stadhuis, masterscriptie EUR 2012, in het bijzonder hoofdstuk 4.
  3. Nieuwe Brielse Courant 14-4-1964
  4. Maasvlakte2.com | Het laatste verkeerslicht voor Duitsland vervalt
  5. Verbrede A15 tussen Beneluxplein en Vaanplein is klaar | rws.nl
  6. Openstelling parallelrijbaan tussen de knooppunten Ridderkerk en Vaanplein | rws.nl
  7. Nieuwe spitsstrook A15 open | rws.nl
  8. Eerste rijbaan nieuwe Botlekbrug bijna open | rijkswaterstaat.nl
  9. Nieuwe spitsstrook en extra rijstrook op A15 open | rijkswaterstaat.nl
  10. A15 Maasvlakte-Vaanplein | mirt2014.mirtprojectenboek.nl
  11. Minister Schultz opent verbrede A15 | rijnmond.nl
  12. Verbreding A15 Maasvlakte - Vaanplein opgeleverd | rws.nl
  13. Nieuwsblad Transport 15 juli 1999
  14. Opening A15 Sliedrecht - Hardinxveld-Giessendam | infrasite.nl
  15. A15 Reconstructie aansluitingen bij Hardinxveld - Giessendam - Sliedrecht | infrasite.nl
  16. Minister Schultz en regio pakken hardnekkig fileknelpunt aan: A15 bij Drechtsteden wordt breder | zuid-holland.nl
  17. Startbeslissing capaciteitsverruiming A15 Papendrecht - Sliedrecht | rijksoverheid.nl
  18. A15: verbreding Papendrecht - Sliedrecht | rijkswaterstaat.nl
  19. Van Nieuwenhuizen tekent ontwerptracébesluit Rijksproject A15 Papendrecht – Sliedrecht | rijkswaterstaat.nl
  20. A15 Papendrecht – Sliedrecht: wegverbreding - Tracébesluit en saneringsplan | platformparticipatie.nl
  21. Uitspraak 201808436/1/R3 | raadvanstate.nl
  22. Aanleg extra rijstroken A15 tussen Papendrecht en Sliedrecht van start | rijkswaterstaat.nl
  23. Verbreding A15 Papendrecht - Sliedrecht is gereed | rijkswaterstaat.nl
  24. N15 Suurhoffbrug | mirtoverzicht.nl
  25. ontwerp-tracébesluit A24 Deel III toelichting (p44)
  26. Uitkomst bestuurlijke overleggen MIRT | rijksoverheid.nl
  27. Startbeslissing MIRT-Verkenning A15 Papendrecht - Gorinchem | rijksoverheid.nl
  28. Van Nieuwenhuizen pakt groot knelpunt op A15 aan | rijksoverheid.nl
  29. A15 Papendrecht - Gorinchem | mirtoverzicht.nl
  30. Rijk en regio bouwen verder aan betere bereikbaarheid van Nederland | rijksoverheid.nl
  31. Kamerbrief Voortgangsrapportage Tracéwetplichtige projecten tweede helft 2022 | rijksoverheid.nl
  32. Kamerbrief over herprioritering Mobiliteitsfonds/MIRT | rijksoverheid.nl
  33. MIRT Overzicht 2024 | rijksoverheid.nl
  34. MTR+ applicatie
  35. Voorlopig Wegontwerp A15
  36. motie A15 als brug | via15.nl
  37. Gelderland en het Rijk bereiken akkoord over doortrekking A15 | gelderland.nl
  38. Rijk en Gelderland bereiken akkoord voor belangrijke verkeersader tussen Rotterdam en Duitsland | rijksoverheid.nl
  39. www.via15.nl
  40. Minister Schultz kiest tracé voor doortrekking A15 | rws.nl
  41. Ontwerptracébesluit ViA15 ter visie | rijkswaterstaat.nl
  42. Mijlpaal voor doortrekking A15: Minister Schultz tekent tracébesluit | omroepgelderland.nl
  43. Voortgangsoverzicht Tracéwetprojecten | rijksoverheid.nl
  44. Minister tekent gewijzigd tracébesluit ViA15 | rijkswaterstaat.nl
  45. Mi­nis­ter I&W moet stik­stof­ge­vol­gen tra­cé­be­sluit Vi­A15 be­ter mo­ti­ve­ren | raadvanstate.nl
  46. Tracébesluit ViA15 2021 | platformparticipatie.nl
  47. Be­re­ke­nen stik­stof tot grens van 25 ki­lo­me­ter is aan­vaard­baar | raadvanstate.nl
  48. Tracébesluit ViA15 bijna in orde, minister moet alleen extern salderen beter motiveren | raadvanstate.nl
  49. A12/A15 Ressen - Oudbroeken | mirtoverzicht.nl
  50. Besluitvorming tol Nieuwe Westelijke Oeververbinding A13/16 en ViA15 | rijksoverheid.nl
  51. Wetsvoorstel tolheffing Blankenburgverbinding en ViA15 | internetconsultatie.nl
  52. Project A12/A15 Ressen-Oudbroeken (ViA15) voorlopig gegund aan GelreGroen | vanoord.com
  53. A12/A15 Ressen-Oudbroeken (ViA15) voorlopig gegund aan GelreGroen | duravermeer.nl
  54. Rijkswaterstaat gunt doortrekken A15 en verbreding A12 en A15 in regio Arnhem-Nijmegen aan GelreGroen | rijkswaterstaat.nl
  55. Contract close voor project A12/A15 Ressen-Oudbroeken | duravermeer.nl
  56. INWEVA 2006
  57. MTR+
  58. INWEVA 2013
Autosnelwegen van Nederland

Autowegen in Nederland