Jan Blankenbrug

Jan Blankenbrug
Overspant	Lek
Rijstroken	2x5
Totale lengte	532 meter
Hoofdoverspanning	165 meter
Hoogte brugdek	17 meter
Openstelling	30-10-1999 / 15-09-2004
Verkeersintensiteit	161.200 mvt/etmaal
Locatie	kaart

De Jan Blankenbrug, van oudsher ook wel de Lekbrug Vianen, is een kokerbrug in Nederland, gelegen in de autosnelweg A2 en overspant de rivier de Lek bij Vianen, ten zuiden van Utrecht. Het is één van twee Lekbruggen in dit gebied, de andere is de Lekbrug Hagestein.

Naamgeving

De brug is vernoemd naar Jan Blanken, een Nederlands waterbouwkundig ingenieur die leefde van 1755 tot 1838. Hij was de eerste inspecteur-generaal van de Waterstaat. Hij is ook bekend vanwege zijn betrokkenheid bij de aanleg van het Noord-Hollands Kanaal. In de gemeente Purmerend is daarom eveneens een (beweegbare) brug vernoemd naar Jan Blanken.

Kenmerken

De Jan Blankenbrug bestaat uit twee naast elkaar gelegen identieke betonnen kokerbruggen. De bruggen zijn 532 meter breed, met een hoofdoverspanning van 165 meter. De overspanning gaat over de hele rivier heen, de brug heeft geen pijlers in de rivier zelf. De bruggen zijn tegen elkaar aangebouwd en de spleet tussen beide bruggen is dichtgemaakt, waardoor het vanaf de weg als één brug lijkt. De brug is 60 meter breed, daarmee is het één van de breedste bruggen in Europa.

De brug heeft 2x5 rijstroken, opgedeeld in 2x4 rijstroken voor doorgaand verkeer en weefstroken tussen de nabijgelegen aansluitingen. Aan weerszijden zijn voorzieningen voor langzaam verkeer. Ten noorden van de brug ligt de aansluiting Nieuwegein-Zuid en ten zuiden ervan de aansluiting Vianen.

Geschiedenis

Eerste brug

De eerste brug voor het wegverkeer in de regio was een schipbrug die de Lek overspande tussen Vreeswijk en Vianen. Deze brug lag waar nu de straten Veerweg (Nieuwegein) en Buitenstad (Vianen) lopen. Deze schipbrug opende op 1 april 1840.

Boogbrug Vianen

De bouw van een brug bij Vianen was opgenomen in het Rijkswegenplan 1927, waarin de bouw van 12 grote rivierbruggen was opgenomen. Hiertoe werd in 1928 een speciaal bruggenbureau opgericht, met W.J. Harmsen als hoofdingenieur.

De brug is tussen 1934 en 1936 aangelegd als een stalen boogbrug. Het was de eerste grote boogbrug in Nederland waar hoofdzakelijk plaatstaal werd gebruikt, in plaats van de vakwerkconstructies die tot die tijd gebruikelijk waren. De brug bestond uit een serie aanbruggen, met een layout van 4 x 42,6 m + 160 m + 4 x 42,6 m. De hoofdoverspanning bedroeg 160,10 meter. Het brugdek was 16 meter breed en de doorvaarthoogte bedroeg 9,1 meter. De pijlers waren voorzien van (mitrailleur)kazematten, de brug bij Vianen was hierin de enige in zijn soort, als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De oorspronkelijke brug was op 26 mei 1936 opengesteld.

De Lekbrug werd tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest. Op 5 januari 1945 steeg het 193e squadron van de Second Tactical Air Force op van vliegveld Deurne. Op 3000 voet werden twee duizendponders losgelaten. De tweede bom was een voltreffer, en trof de westelijke boog van de grote overspanning, waarna de boog langzaam in het water verdween. Bovendien was door het bombardement ook de aanbrug aan de zuidzijde zwaar beschadigd geraakt. Op 7 januari 1945 kon men de bij de slag om Arnhem losgeslagen motorpont van Lexkesveer (bij Wageningen) die een behoorlijk eind was afgedreven naar Vreeswijk slepen, waarmee in elk geval de overtocht over de Lek weer mogelijk werd. Na de bevrijding werd in oktober 1945 een scheepsbrug ingelegd met Bailey materiaal. De brug moest zeer voorzichtig worden bereden. Inmiddels werd vanaf juli 1945 gewerkt aan het boven water krijgen van de grote boog van de vernielde Lekbrug. Dat was geen gemakkelijk karwei: 2600 ton verwrongen staal en bijna 1400 ton gewapend beton van het rijdek van de brug. De Bailey-schipbrug was een enorme hindernis voor de scheepvaart; reden waarom men er zo snel mogelijk weer vanaf wilde. In januari 1947 kreeg Werkspoor de opdracht om de brug te herstellen. Er zou zoveel mogelijk van het oude materiaal hergebruikt worden, maar men was wel afhankelijk van de leverantie van Amerikaans staal, en dat kwam niet eerder dan april 1948 beschikbaar. Pas op 16 september 1948 konden de grote bogen van de brug opnieuw worden gesloten. Terwijl de boogbrug nog maar net vrijdragend was, werd over de stalen dwarsliggers van de vloerconstructie een enkelstrooks baileybrug gemonteerd. Vrijwel direct na het gereed komen van deze Baileybrug werd de schipbrug opgeheven, waarmee de scheepvaart weer vrije doorgang kreeg. De Baileybrug lag ruim boven het toekomstige wegdek, zodat het werk aan de brug en het verkeer beiden konden plaatsvinden zonder elkaar te hinderen. De Baileybrug, en de nieuwe westelijke rijbaan van rijksweg 26 (A2) tussen Oudenrijn en de Lekbrug, werden op 23 december 1948 onofficieel en met weinig vertoon opengesteld. Gebrek aan materialen leidde nog steeds tot vertraging - de rijvloer van de zwaar beschadigde aanbrug kon alleen worden hersteld wanneer gebruik werd gemaakt van betonijzer van het vernielde brugdeel zelf. Gevolg was dat deze rijvloer pas in mei 1949 opgeleverd werd. Niet eerder dan ruim 4 jaar na de voltreffer kon, voornamelijk door schaarste aan geld en materialen, de brug weer volledig dienst doen. De totale kosten voor het herstel van de Lekbrug waren voor die tijd hoog - de boogbrug kostte een kleine 2 miljoen gulden en daar kwam nog eens 800.000 gulden voor de exploitatie van de Baileybruggen bij. (Dat totaal is vergelijkbaar met € 14,2 miljoen prijspeil 2020).

In 1965-1966 zijn overspanningen aan de buitenzijde van de boog aangebracht voor langzaam verkeer.

In 1999 zorgde de aanleg van de nieuwe Jan Blankenbrug ervoor dat de oude brug voor de A2 uit het verkeer werd genomen. De brug bleef echter liggen. De constructie die jarenlang sterk bewoog door het vele verkeer, raakte hierdoor verstijfd, wat het risico op scheuren vergrootte. Om veiligheidsredenen werd de brug hierom hermetisch met hekken afgesloten. Na ruim 20 jaar lang ongebruikt te zijn geweest, wordt in de tweede helft van 2021 gestart met de ontmanteling en verwijdering van de oude brug. De boogbrug is op 21 november 2021 uitgevaren.

Een overzicht van de oude Lekbrug Vianen (1936)

Vervanging door de Jan Blankenbrug

De bouw van de eerste brug in 1999.

De boogbrug was al decennia een knelpunt voor het verkeer in deze drukke regio. Al in de jaren '70 werd het geopperd om de A2 over de Lek naar 2x3 of zelfs 2x4 rijstroken te verbreden. De planvorming begon formeel in 1986. Er werden 6 varianten uitgewerkt;

• Variant 1: één nieuwe Lekbrug, westelijk van de bestaande brug, voor het doorgaande verkeer in de richting Den Bosch en een verbinding voor lokaal verkeer in beide richtingen.
• Variant 2: één nieuwe Lekbrug, oostelijk van de bestaande brug, voor het doorgaande verkeer in de richting Utrecht en voor langzaam verkeer
• Variant 3: twee nieuwe Lekbruggen, één op de plek van de bestaande brug, één ten westen ervan.
• Variant 4: twee nieuwe Lekbruggen, één op de plek van de bestaande brug, één ten oosten ervan.
• Variant 5: twee nieuwe Lekbruggen, beide westelijk van de bestaande brug. De bestaande brug blijft gehandhaafd voor lokaal en langzaam verkeer
• Variant 6: een tunnel westelijk van de bestaande Lekbrug, de bestaande brug blijft bestaan voor regionaal en lokaal verkeer.

Indertijd was door Rijkswaterstaat gepland de nieuwe Lekkruising met 2x4 rijstroken aan te leggen, maar beleidsmatig zou het autoverkeer beperkt worden met rekeningrijden en investeringen in openbaar vervoer, zodat 2x3 rijstroken ook voldoende zou zijn. Uiteindelijk is een combinatievariant gekozen, er zouden twee nieuwe bruggen met 3 rijstroken gebouwd worden en de bestaande brug zou met 3 rijstroken in gebruik blijven. Het besluit om een nieuwe brug aan te leggen werd op 19 oktober 1989 genomen door minister Neelie Kroes, het was één van haar laatste beslissingen als minister.

De bouw van de nieuwe brug begon in april 1997. In oktober 1997 werd besloten om de oude brug alsnog te slopen. Op 24 juni 1999 werd de hoofdoverspanning constructief gesloten. Op 30 oktober 1999 is de nieuwe Jan Blankenbrug opengesteld voor het verkeer. Deze had 2x2, later 2x3 rijstroken als tijdelijke configuratie. Dit is de brug die het dichtst bij de oude Lekbrug ligt, dus aan de oostkant. In 2004 is er een identieke brug naast geopend, waardoor de snelweg over 2x4 rijstroken (inclusief weefstroken) beschikte met een ruim alignement. De files waren hiermee zo goed als verdwenen.

De Jan Blankenbrug en de Oude Lekbrug.

De Jan Blankenbrug tijdens de verbreding naar 2x4 rijstroken.

Door de toenemende groei van het verkeer ten gevolge van ruimtelijke ontwikkelingen in de regio Utrecht was een verbreding van de Lekbrug noodzakelijk. Dit werd extra noodzakelijk nadat de A2 tussen het knooppunt Everdingen en knooppunt Deil naar 2x4 rijstroken is verbreed, waarna het stukje A2 tussen Nieuwegein en het knooppunt Everdingen met 2x3 rijstroken als smalste punt restte. Dit was destijds geen groot knelpunt, files op dit wegvak waren vooral een gevolg van een slechte doorstroming bij Utrecht. Voor de toekomst was een integrale verbinding met 2x4 rijstroken tussen Utrecht en Deil noodzakelijk. Daarom is de A2 tussen het knooppunt Oudenrijn en het knooppunt Everdingen in 2011 naar 2x4 rijstroken verbreed.

Aan de Jan Blankenbrug is fysiek vrij weinig veranderd, de brug is breed genoeg voor 10 rijstroken. De langzaamverkeerverbinding aan de westzijde is versmald waardoor landbouwvoertuigen elkaar niet meer tegelijk kunnen passeren. De rijstroken zijn naar de buitenkant opgeschoven zodat per richting 4 doorgaande rijstroken en 1 weefstrook beschikbaar zijn. Het aantal rijstroken kwam daarmee op 10. De rest van de verbreding tussen Oudenrijn en Everdingen is eveneens binnen de grenzen van de bestaande snelweg in de middenberm uitgevoerd.

Verkeersintensiteiten

De oude Lekbrug verwerkte in 1990 al 90.000 voertuigen per dag en was destijds ernstig overbelast. Na de openstelling van de nieuwe Jan Blankenbrug in 1999 kreeg de regio weer lucht om verder te groeien, en nam het verkeer toe naar 118.000 voertuigen in 2001 en 128.500 voertuigen in 2006. In 2013 reden dagelijks 145.000 voertuigen over de brug, stijgend naar 161.200 voertuigen per dag in 2018.