Klaverblad
Een klaverblad is een type knooppunt die een ongelijkvloerse kruising vormt tussen twee autosnelwegen. Dit type knooppunt heeft zijn naam te danken aan zijn vorm. Vanuit de lucht lijkt het net op een klavertje-vier. Klaverbladen zijn er met en zonder rangeerbanen.
Dit type knooppunt is heel goedkoop aan te leggen omdat er maar één viaduct benodigd is. Een ander voordeel is dat een klaverblad niet erg veel ruimte inneemt. Toch kleven er ook nadelen aan dit type knooppunt. Er moet geweefd worden en daarnaast in de lussen van het knooppunt kan er niet met hoge snelheid worden doorgereden waardoor de capaciteit beperkt wordt. Mede door de vaak korte afstanden die voor het weven benodigd zijn is de verkeersveiligheid minder goed dan bij andere soorten knooppunten.
Geschiedenis van het knooppunt
Het klaverblad is door verschillende mensen uitgevonden:
- Arthur Hale (Amerikaans ingenieur)
- Willy Sarbach (Zwitser)
Deze personen hebben volledig onafhankelijk van elkaar het klaverblad uitgevonden. Het eerste klaverblad in de wereld dat gebouwd is, was te vinden in Woodbridge in New Jersey, Verenigde Staten. Dit klaverblad bevond zich tussen de US 1 en NJ-35. Dit klaverblad is in 2006-2007 gereconstrueerd tot parclo.[1][2] Knooppunt Badhoevedorp is het eerste klaverblad dat in Nederland is gebouwd en opende in 1967 voor het verkeer, maar is inmiddels omgebouwd naar een ander type knooppunt. Andere oude klaverbladen waren 'Slussen' in Stockholm, dat in 1935 werd geopend, en het Schkeuditzer Kreuz in Duitsland in 1936-1938 is opengesteld.
Verschijningsvormen
Naast het algemene beeld dat er in Nederland is over klaverbladen - het klaverblad met rangeerbanen - bestaan er in Nederland klaverbladen zonder rangeerbanen. Deze zijn minder veilig dan de traditionele klaverbladen omdat er direct op de hoofdrijbanen in- en uitgevoegd moet worden met grote snelheidsverschillen. Deze vorm komt op enkele plekken voor in Nederland, voornamelijk in het noorden. Mits de intensiteiten niet te hoog zijn leveren deze knooppunten geen problemen op.
In Nederland zijn klaverbladen vrij ruim opgezet, met vaak een diameter van 500 of 600 meter of meer tussen de buitenste verbindingswegen. Ze vereisen daardoor nogal wat ruimte en zijn zelfs groter in grondoppervlak dan zuivere sterknooppunten, alhoewel vaak anders gedacht wordt. Bij een sterknooppunt is 350 tot 400 meter mogelijk als diameter tussen de buitenste verbindingswegen. Een en ander is afhankelijk van de aanwezigheid van rangeerbanen. In Nederland zijn meerdere klaverbladen uitgevoerd als klaverturbine, wanneer er sprake is van een dominante afslaande stroom op het knooppunt. Nederlandse klaverlussen zijn aanzienlijk groter dan in bijvoorbeeld Duitsland, waardoor hogere snelheden tot 50 à 60 km/uur mogelijk zijn en de afwikkeling van het afslaand verkeer beter is.
Klaverbladen in Nederland
De aansluitingen Drachten en Oosterwolde in de A7, N31 en N381 vormen samen ook een klaverbladknooppunt. Deze worden echter als aansluitingen beschouwd en vallen in de categorie knooppuntachtige afrit.
Klaverbladen in België
In België komen minder klaverbladen voor dan in Nederland. Het wegennetwerk van België heeft minder een gridpatroon dan het Nederlandse netwerk waardoor doorgaande wegen elkaar minder op één plek kruisen, maar vaker bestaan uit dubbelnummeringen waarbij twee (halve ster)knooppunten worden gevormd. Verder zijn vooral rondom de steden de knooppunten vloeiender uitgebouwd, meestal in de vorm van een turbineknooppunt. Klaverbladen zijn desalniettemin nog wel in redelijke mate te vinden in het westen van België.
Klaverbladen in Duitsland
zie ook knooppunten in Duitsland.
In Duitsland zijn zeer veel knooppunten uitgevoerd als klaverblad, vrijwel altijd met rangeerbanen. Met name in het Ruhrgebied leveren deze knooppunten problemen op omdat ze niet opgewassen zijn tegen hoge verkeersintensiteiten en vrijwel altijd beschikken de afslaande verbindingen over slechts één rijstrook. De capaciteit van de snelwegen is vaak wel in orde, maar het knelpunt zijn de klaverbladen. In veel gevallen is er een parallelstructuur aanwezig wanneer er een aansluiting vlakbij het klaverblad is gelegen. Het is niet ongebruikelijk dat aansluitingen met het onderliggend wegennet ook als klaverblad zijn vormgegeven. Duitse klaverbladen zijn vaak aanzienlijk krapper opgezet dan Nederlandse klaverbladen, op veel verbindingslussen is 40 km/uur de maximaal haalbare veilige snelheid. Nederlanders die niet vaak in Duitsland rijden dienen hier rekening mee te houden.
Klaverbladen in Frankrijk
In Frankrijk zijn slechts sporadisch klaverbladen te vinden, wat komt omdat er relatief weinig plekken zijn waar twee snelwegen elkaar kruisen met vier takken. Daarnaast zijn de meeste Franse snelwegen tolwegen, waardoor er vaker gekozen wordt voor andere knooppuntvormen, zoals een dubbel trompetknooppunt met een tolstation ertussen. Een bekend knooppunt dat wel als klaverblad is uitgevoerd is het Croix de Hauconcourt tussen de A4 en A31 ten noorden van Metz.
Klaverbladen komen in Frankrijk wat vaker voor bij aansluitingen met het onderliggend wegennet en op voies express.
Klaverbladen in de Verenigde Staten
In plattelandsgebieden van de Verenigde Staten zijn klaverbladen als knooppunt tussen twee Interstate Highways of andere snelwegen vrij gangbaar. In stedelijk gebied vindt men deze aanzienlijk minder als uitwisseling tussen twee snelwegen, maar zijn ze juist weer zeer gebruikelijk als reguliere afritten met een hoge capaciteit. Met het grotere gridpatroon in sommige nieuwere voorsteden van grote Amerikaanse steden kan het voorkomen dat men diverse klaverbladen achter elkaar tegen komt binnen enkele kilometers. Desondanks wordt het klaverblad als afrit ook in de Verenigde Staten vaak beschouwd als onwenselijk vanwege het grote ruimtebeslag. Wanneer er frontage roads aanwezig zijn, zoals in Texas, dan ziet men vrijwel nooit klaverbladen omdat deze moeilijk zijn in te passen met de parallelwegen en commerciële panden langs de snelwegen.
In recente jaren is er een trend om de vele klaverbladen van reguliere aansluitingen naar het onderliggend wegennet te vervangen door diamantaansluitingen, vooral vanwege de weefproblemen en lage invoegsnelheid van het verkeer.
Klaverbladen in Zwitserland
Zie ook knooppunten in Zwitserland.
In Zwitserland zijn ook weinig klaverbladen te vinden omdat het land geen gridnetwerk van autosnelwegen heeft. Het gros van de knooppunten in Zwitserland bestaan uit drie takken, waardoor een klaverblad geen voor de hand liggende optie is. Waar wel vier takken aanwezig zijn, wordt meestal niet voor een klaverblad gekozen. De Verzweigung Reichenburg is een uitzondering.
In andere talen
- Chinees (中文): 苜蓿葉型
- Deens (Dansk): Kløverblad
- Duits (Deutsch): Kleeblatt, Autobahnkreuz
- Engels (English): Cloverleaf
- Frans (Français): Trèfle à quatre feuille
- Hebreeuws (עִבְרִית, Ivrit): מחלף עלה תלתן
- Indonesisch (Bahasa Indonesia): Jembatan Semanggi
- Italiaans (Italiano): A quadrifoglio
- Japans (日本語 Nihongo): クローバー型
- Maleisisch (Bahasa Melayu): Persimpangan bunga cengkih
- Noors (Norsk): Kløverbladskryss
- Pools (Polski): Skrzyzowanie bezkolizyjne, Koniczynka
- Portugees (Português): Trevo
- Russisch (Русский): клевер
- Slowaaks (Slovenčina): Štvorlístková
- Spaans (Español): Trébol
- Tsjechisch (Česky): Čtyřlístková křižovatka
- Vietnamees (Tiếng Việt): Dạng hoa thị
- Zweeds (Svenska): Fyrklöver