Michigan

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Hoofdstad Lansing
Grootste stad Detroit
Oppervlakte 253.793 km²
Inwonertal 10.037.000
Lengte snelwegennet 3.056 km
Eerste snelweg 1942
Afkorting MI

Michigan is een staat in het noorden van de Verenigde Staten. De staat telt 10 miljoen inwoners (2023) en de hoofdstad is Lansing. De grootste en bekendste stad is Detroit. De staat heeft een oppervlakte van 253.793 vierkante kilometer en is ruim 6 maal zo groot als Nederland.

Inleiding

Geografie

Michigan is gelegen in de regio Great Lakes en wordt aan diverse kanten omgeven door de grote meren. De staat grenst aan Canada en heeft een lange grens met de provincie Ontario. De staat grenst verder aan Minnesota (watergrens), Wisconsin, Illinois (watergrens), Indiana en Ohio. De staat meet maximaal 730 kilometer van noord naar zuid en 550 kilometer van west naar oost. De staat bestaat uit twee aparte delen, feitelijk twee grote schiereilanden. Het zuiden wordt gevormd door het Lower Peninsula. Hier zijn de meeste grote plaatsen gelegen en woont het grootste deel van de bevolking. Het noorden wordt gevormd door het Upper Peninsula. De grote meren rond Michigan zijn het Lake Superior naar het noorden, Lake Michigan naar het westen, Lake Huron naar het oosten en Lake Erie naar het zuidoosten. Lake Michigan en Huron zijn hydrologisch gezien één meer, maar worden beschouwd als twee aparte meren. Er tussen liggen de Straits of Mackinac, een 6 kilometer brede zeestraat. De meren zijn dermate groot dat ze vanaf de oever ogen als een zee. Tot Michigan behoren ook diverse eilanden in de grote meren, waarvan het Isle Royale het belangrijkste is, dit is een nationaal park en het noordelijkste land van Michigan.

Michigan is over het algemeen vrij vlak, alhoewel het Upper Peninsula ook wat lage heuvels kent. Het noorden van Michigan is dichtbebost, met name het Upper Peninsula, maar ook het noorden van het Lower Peninsula. De belangrijkste rivieren van Michigan zijn de St. Clair River en de Detroit River, die in het zuidoosten de grens met Canada vormt. Halverwege beide rivieren ligt het Lake St. Clair. Elders in de staat zijn diverse korte rivieren, die soms nog vrij breed zijn vanwege het geringe verval.

De staat heeft een landklimaat met koude winters en warme zomers. Het zuiden van Michigan heeft warmere zomers en minder koude winters dan het noorden. In de winter vriezen delen van de grote meren dicht. Windstromingen vanaf het westen over de grote meren zorgen in de winter vaak voor hevige sneeuwval op de oever in Michigan, de zogenaamde 'lake-effect snow'. De gemiddelde maximumtemperatuur in Lansing bedraagt -1°C in de winter en 28°C in de zomer. In Michigan komt soms extreem weer voor, met name blizzards in de winter. In het uiterste zuiden komen tornado's met enige regelmaat voor.

Economie

stad inwonertal
Detroit 632.000
Grand Rapids 197.000
Warren 138.000
Sterling Heights 133.000
Ann Arbor 122.000
Lansing 113.000
Flint 81.000

Michigan is van oudsher één van de meest geïndustrialiseerde staten van het land, met veel maakindustrie en zware industrie. De staat is van oudsher het centrum van de Amerikaanse auto-industrie, die begon met de productie van de Ford Model T in 1908. Diverse steden in Michigan hebben de nodige industrie, alhoewel het belang van de zware industrie is gekrompen sinds de jaren '60. De stad Detroit is één van de armste steden van de Verenigde Staten, alhoewel de meeste suburbs betrekkelijk welvarend zijn. Naast auto's is de staat ook bekend om de meubelindustrie, met name in Grand Rapids. Transport is van groot belang voor de economie van Michigan, drie belangrijke grensovergangen met Canada verwerken meer dan een miljard dollar aan handel per dag en veel vrachtverkeer tussen Ontario en het Midwesten en zuiden van de Verenigde Staten passeert door Michigan. De bosbouw speelt enig belang in het noorden van de staat, Michigan produceert veel kerstbomen. De landbouw heeft een groot belang op het platteland in het zuiden van de staat, waar veel gecultiveerd land is. Het toerisme speelt ook een rol, met name recreatie aan de grote meren, waar lange zandstranden zijn. Het Upper Peninsula is een belangrijke weekendbestemming voor stedelingen.

Demografie

census bevolking positie
1800 4.000 X
1810 5.000 X
1820 7.000 X
1830 28.000 X
1840 212.000 #23
1850 398.000 #20
1860 749.000 #16
1870 1.184.000 #13
1880 1.637.000 #9
1890 2.094.000 #9
1900 2.421.000 #9
1910 2.810.000 #8
1920 3.668.000 #7
1930 4.842.000 #7
1940 5.256.000 #7
1950 6.421.000 #7
1960 7.848.000 #7
1970 8.875.000 #7
1980 9.262.000 #8
1990 9.295.000 #8
2000 9.938.000 #8
2010 9.884.000 #8
2020 9.967.000 #10

Michigan was vanwege de industrialisatie al vroeg een belangrijke staat qua inwonertal. De grens van 1 miljoen inwoners werd tussen 1860 en 1870 overschreden, in een periode dat het inwonertal snel groeide. Tussen 1840 en 1890 vertienvoudigde het inwonertal. De industrie van Michigan trok ook veel African Americans uit het zuiden aan, die met name in de grote steden kwamen te wonen. De staat kende numeriek een sterke groei tussen 1950 en 1980, toen het inwonertal met 3 miljoen groeide. Het inwonertal bedraagt tegenwoordig bijna 10 miljoen, maar de groei van het inwonertal is wel sterk afgevlakt na 1980. Tussen 2000 en 2010 was er zelfs een lichte krimp. Met name de stad Detroit staat bekend als de grootste krimpstad van de Verenigde Staten. Hier bevinden zich ook grote tegenstellingen tussen arm en rijk, met een arme centrumgemeente en rijke voorsteden.

In Michigan is de agglomeratie Detroit veruit de grootste en telt meer dan 4 miljoen inwoners. Bijna de helft van alle inwoners van Michigan woont in Detroit of de voorsteden daarvan. Maar de staat heeft daarbuiten meerdere middelgrote steden, zoals de hoofdstad Lansing, de stad Grand Rapids, en diverse kleinere regiosteden zoals Flint, Saginaw, Bay City, Battle Creek, Jackson, Kalamazoo, Holland en Muskegon. Het noorden van Michigan kent weinig grotere plaatsen, bijna alle noemenswaardige steden in Michigan liggen in het zuiden. Steden in het noorden zijn vooral bekend omdat ze een relatief groot verzorgingsgebied hebben, niet vanwege het grote inwonertal.

De staat heeft een hoger dan gemiddeld aandeel African Americans met circa 14%. Daarentegen heeft Michigan weinig Hispanics en ook nog maar een kleine groep Aziaten, zodat blanke Amerikanen veruit de grootste groep vormen. African Americans wonen voornamelijk in Detroit, waar minder dan 8% van de inwoners blank is. In het westen van Michigan wonen veel Amerikanen van Nederlandse afkomst.

Geschiedenis

De eerste Europeanen die in het gebied aankwamen waren Fransen in 1622. De eerste permanente nederzetting was Sault Ste. Marie in het noorden van Michigan in 1668. De Fransen waren dominant in het in kaart brengen en kolonialiseren van de staat, wat te zien is in de vele Franse plaatsnamen, waaronder die van Detroit. Tussen 1660 en 1763 stond het gebied onder bestuur van Frankrijk, maar het gebied werd daarna afgestaan aan de Britten. Het werd daarna een onderdeel van de Britse kolonie Quebec, dat tot 1791 bestond. Detroit was in 1788 de op twee na grootste stad van Quebec. In 1812-1813 werd Michigan veroverd door de Amerikanen. Met de opening van het Erie Canal in New York bestond er een goede transportverbinding met New York City, waardoor het inwonertal van Michigan sterk begon te groeien. In 1837 werd Michigan de 26e staat. Het inwonertal groeide sterk door de aanleg van spoorwegen waardoor de economie van Michigan kon groeien. Detroit was het belangrijkste spoorknooppunt van Michigan.

Vanaf begin 20e eeuw begon de auto-industrie in Detroit en omstreken sterk te groeien en werd Michigan de belangrijkste autoproducent van de Verenigde Staten. In 1920 was Detroit de op drie na grootste stad van de Verenigde Staten. De stad was booming tijdens de jaren '20 met de bouw van diverse wolkenkrabbers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog produceerde Michigan veel wapens en militair materieel. Vanaf de jaren '60 nam het belang van de zware industrie af en begon in Detroit een grote krimp van de bevolking voor te doen, in combinatie met de vlucht uit de centrumsteden, zodat de stad in enkele decennia radicaal veranderde in bevolkingssamenstelling. Sinds 1880 is Michigan één van de 10 grootste staten van het land, en was 50 jaar lang de 7e staat van het land, tot het in 1980 werd ingehaald door Florida. In de 21e eeuw was de groei van Michigan echter beperkt, waardoor het in 2020 zakte naar de 10e staat van de Verenigde Staten.

Wegennet

De Blue Water Bridge op de grens met Canada bij Port Huron.

De staat heeft een uitgebreid wegennet. De bevolking is voornamelijk geconcentreerd in het zuiden, en hier liggen ook de meeste snelwegen. Het zuiden van Michigan heeft een gridpatroon, het midden en noorden is bebost en heeft een dunner wegennet. Met name op het Upper Peninsula is het wegennet dunner dan in op het Lower Peninsula. Bekend zijn de 'X Mile Road' vanaf Detroit naar het noorden.

Wegbeheer

De wegbeheerder van de staat is het Michigan Department of Transportation, afgekort MDOT.[1] MDOT beheert 15.557 kilometer wegen en 4.755 bruggen. De staat beheert 1.995 kilometer Interstate Highway en 3.128 kilometer freeway (inclusief de Interstates). Het wegennet in het beheer van de staat wordt ook wel het 'state trunkline system' genoemd. Alhoewel dit maar 8 procent van het wegennet in Michigan is worden er 53% van alle voertuigkilometers en 66% van alle tonkilometers op afgelegd. In totaal heeft Michigan ruim 196.000 kilometer weg, het op acht na grootste wegennet van de Verenigde Staten. De meeste wegen zijn echter in het beheer van de counties en gemeenten. Het state highway system is slechts het op 27 na grootste van de Verenigde Staten, wat een relatief hoge mate van decentraal wegbeheer aangeeft.

MDOT heeft zijn oorsprong in het Michigan State Highway Department dat in 1905 werd opgericht. Michigan was één van de eerste staten met een apart ministerie voor wegen, aangezien dit destijds in veel staten vaak alleen nog onder een commissie viel en een apart ministerie pas in de jaren '10 van de 20e eeuw werd opgericht. In 1913 werd het state trunkline highway system gecreëerd, dat vanaf 1919 bewegwijzerd werd. Michigan was de tweede staat die wegnummers bewegwijzerde. In 1973 werd het ministerie hernoemd naar het Michigan Department of State Highways and Transportation, dat later afgekort werd naar het Michigan Department of Transportation. In die tijd wilden veel staten benadrukken dat transport meer was dan alleen wegen, alhoewel de wegen in de praktijk veruit de belangrijkste rol vervulden in het transport in de staten.

Interstate Highways

Het wegennet van Michigan.

Michigan ligt enigszins excentrisch van het Amerikaanse wegennet vanwege de Great Lakes, daarom passeren er wat minder hoofdroutes van het systeem van Interstate Highways door Michigan dan in omliggende staten. De Interstate 69 vormt een haak door de staat, en loopt eerst noord-zuid tot Lansing en later oost-west verder tot de grens met Canada bij Port Huron. De Interstate 75 is de belangrijkste noord-zuidroute en verloopt ruim 600 kilometer door de staat via Detroit, Flint en Saginaw naar de grens met Canada bij Sault Ste. Marie. De Mackinac Bridge van I-75 is de enige wegverbinding tussen het Lower Peninsula en Upper Peninsula. De Interstate 94 is een belangrijke oost-westroute die Chicago met Detroit verbindt, en diverse regiostadjes daartussen. I-94 loopt nog verder door tot de grens met Canada bij Port Huron, waar hij I-69 bereikt. De Interstate 96 is een 'intrastate' route, omdat deze alleen in Michigan verloopt en vanaf Muskegon via Grand Rapids en Lansing naar Detroit loopt.

De staat heeft vanwege de vele steden wel een groter aantal auxiliary routes. De Interstate 194 is een korte spur van I-94 in Battle Creek, en Interstate 196 is een interregionale verbinding tussen St. Joseph en Grapd Rapids, via Holland. De Interstate 275 vormt de westelijke bypass van de agglomeratie Detroit. De Interstate 296 is een niet-bewegwijzerde Interstate Highway in Grand Rapids. De Interstate 375 is een korte spur van I-75 in het centrum van Detroit. De Interstate 475 vormt de bypass van Flint en Interstate 496 is een oost-westroute door de hoofdstad Lansing. De Interstate 675 is een route door de stad Saginaw die op I-75 begint en eindigt en Interstate 696 vormt de noordelijke bypass van Detroit. I-275 en I-696 vormen gezamenlijk een haak rond de stad.

Veel freeways in Detroit hebben beroemde namen, zoals de Chrysler Freeway (I-75), Fisher Freeway (I-75), Detroit Industrial Freeway (I-94), Edsel Ford Freeway (I-94), Jeffries Freeway (I-96) en Reuther Freeway (I-696).

US Highways

Voor een staat met een dergelijk inwonertal, vroege industrialisatie en geografische omvang lopen er ook relatief weinig US Highways door Michigan. De US 2 is de voornaamste oost-westverbinding door het Upper Peninsula. De US 10 vormt een oost-westroute door het midden van de staat en is een freeway tussen Clare en Bay City. De US 12 vormt door het zuiden van de staat een oost-westroute en is wat meer secundair in karakter. De US 23 is één van de belangrijkste noord-zuidroutes, het is over een lang stuk als freeway uitgebouwd vanaf Toledo tot Flint, als regionale bypass van Detroit, via Ann Arbor. Noordelijker volgt US 23 de kustlijn van het Lake Huron en is een belangrijke toeristenroute. De US 24 is een secundaire route, maar volgt door de regio Detroit de beroemde 'Telegraph Road'.

De US 31 vormt de belangrijkste noord-zuidroute door het westen van de staat en is tussen de grens met Indiana en St. Joseph en van Grand Haven tot Ludington als freeway uitgebouwd. US 31 heeft een notoire ontbrekende schakel van een paar kilometer nabij Benton Harbor, waar de freeway net niet tot I-94 loopt. De US 41 en US 45 vormen noord-zuidroutes over het Upper Peninsula.

De US 127 is een belangrijke noord-zuidroute door het midden van de staat en is grotendeels als freeway uitgebouwd, met name vanaf Jackson via Lansing naar Grayling. De US 131 is een noord-zuidroute door het westen van de staat, wat meer landinwaarts van het Lake Michigan. Een lang stuk van US 131 is een freeway, vanaf Portage via Kalamazoo, Grand Rapids en Cadillac tot Manton. De US 127 en US 131 zijn de langste niet-Interstate freeways van Michigan. De US 141 vormt een noord-zuidroute over het Upper Peninsula en de US 223 is een wat secundaire oost-westroute in het zuidoosten van de staat.

Interstates en US Highways in de staat Michigan

Interstate 69Interstate 75Interstate 94Interstate 96Interstate 194Interstate 196Interstate 275Interstate 296Interstate 375Interstate 475Interstate 496Interstate 675Interstate 696

US 2US 10US 12US 23US 24US 31US 41US 45US 127US 131US 141US 223

Detroit


State Highways

Het netwerk van wegen in het beheer van de staat wordt het 'Michigan State Trunkline Highway System' genoemd. De state highways worden afgekort als 'M-XX', één van de weinige staten waar een dergelijke afkorting gebruikt wordt. Dit gebruik heeft zijn oorsprong in de eerste nummering vanaf 1919. De wegnummers zijn één, twee of driecijferig, met betrekkelijk weinig nummers hoger dan 250. Er is geen duidelijk nummeringssysteem in Michigan toegepast, alhoewel lagere nummers voornamelijk bij de grote steden liggen.

Anders dan in sommige staten mogen nummers van state highways ook voorkomen als US Highways en Interstate Highways. In veel staten worden deze nummers overgeslagen, maar niet in Michigan. De nummers van sommige M-wegen zijn zelfs afgeleid of voorgangers van US Highways.

Sommige state highways zijn uitgevoerd als freeway, met name in de grote agglomeraties. De bekendste zijn;

  • M-5 (Grand River Avenue) in Detroit
  • M-6 langs de zuidkant van Grand Rapids
  • M-8 (Davison Expressway) in Detroit en Highland Park
  • M-10 (Lodge Freeway) in Detroit
  • M-14 tussen Ann Arbor en Livonia
  • M-39 (Southfield Freeway) in Detroit
  • M-53 ten noorden van Detroit
  • M-59 tussen Pontiac en Sterling Heights

Tolwegen

De Mackinac Bridge (I-75).

Er zijn geen algemene tolwegen in Michigan. Wel moet op een aantal bruggen tol betaald worden, de enige daarvan die geheel in Michigan ligt is de Mackinac Bridge tussen het Lower en Upper Peninsula, onderdeel van I-75. Daarnaast zijn er nog vier tolverbindingen naar Canada, de Ambassador Bridge in Detroit, de Detroit-Windsor Tunnel en de Blue Water Bridge bij Port Huron, evenals de Sault Ste. Marie International Bridge in het noorden van Michigan, aan het eindpunt van I-75.

In het verleden zijn tolwegen wel overwogen, in 1951 is de Michigan Turnpike Authority opgericht, in navolging van Illinois, Indiana en Ohio. De aanleg van een tolweg is echter nooit van de grond gekomen en tolwegen werden overbodig na creatie van het Interstate Highway systeem in 1956.

Geschiedenis

De wegen van de 19e eeuw waren de zogenaamde 'Indian Trails', feitelijk paden voor paarden. De meesten hiervan begonnen in Detroit en verliepen naar andere delen van Michigan. Vanaf 1805 werden farm to market roads aangelegd om landbouwgebieden te ontsluiten. Dit waren onverharde wegen die het land in een grid opdeelden. Begin 19e eeuw begon Detroit ook met de ontwikkeling van brede boulevards. Vanaf midden 19e eeuw werden op het platteland de eerste gravelwegen ontwikkeld. Daarnaast werden er zogenaamde 'plank roads' ontwikkeld, wegen met een houten verharding. Dit waren vaak klassieke turnpikes waarop tol geheven werd. Een probleem van plank roads was dat het hout na enige tijd begon te rotten.

In 1905 werd het Michigan State Highway Department opgericht. Destijds was er 110.000 kilometer 'weg' in Michigan, veelal zandwegen die het grid opdeelden. Minder dan 400 kilometer van de wegen was destijds verhard, alhoewel er al wel 12.000 kilometer gravelweg was. Michigan had daarmee een wat meer ontwikkeld wegennet van 'improved roads' (gravelwegen) dan veel andere staten in die tijd, wat kwam vanwege de vroege industrialisatie van de staat. Woodward Avenue in Detroit was de eerste betonweg van Michigan in 1909. In 1913 werd de State Reward Trunk Line Highways Act aangenomen, een wet die voorzag in financiering voor 4.800 kilometer weg in Michigan. Na de Federal Aid Road Act van 1916 kwam er ook federaal geld voor de staten beschikbaar. Eén van de eisen was dat de staten een 'Department of Highways' of equivalent moesten hebben. Michigan had dit toen al 11 jaar, veel andere staten moesten toen haastig een ministerie oprichten om voor federale financiering in aanmerking te komen. In 1917 werd de eerste wegmarkering aangebracht en vanaf de Eerste Wereldoorlog werd de eerste georganiseerde sneeuwruiming uitgevoerd.

In 1919 werd het State Trunkline Highway System vastgesteld, waarbij deze staatswegen ook genummerd werden. Michigan was na Wisconsin de eerste staat met een bewegwijzerde wegnummering in de Verenigde Staten. In 1920 werd de eerste verkeersregelinstallatie geïnstalleerd op het kruispunt van Woodward Avenue en Michigan Avenue in Detroit. In 1926 werden de US Highways in Michigan geïntroduceerd, waarmee de eerste M-nummers al werden hernummerd of geschrapt. In 1929 opende de iconische Ambassador Bridge op de grens met Canada bij Detroit voor het verkeer. Dit was de eerste vaste verbinding tussen Michigan en Canada in de regio Detroit. Een jaar later opende de Detroit-Windsor Tunnel.

In 1941 werd de aanleg van freeways goedgekeurd. De eerste freeways zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog in Detroit aangelegd. Detroit was de eerste stad in het midden van de Verenigde Staten met freeways. De op 24 november 1942 opengestelde M-8 (Davison Freeway) in Detroit was de eerste verdiepte snelweg ter wereld. De regio Detroit was één van de weinige gebieden in de Verenigde Staten waar tijdens de Tweede Wereldoorlog nieuwe wegen zijn aangelegd. In veel andere staten waren de uitgaven aan het wegennet minimaal omdat alles werd ingezet op de oorlogsvoering.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog kwam veel meer geld beschikbaar voor de ontwikkeling van het wegennet, mede door het verhogen van de brandstofaccijns. In 1951 werd de Michigan Turnpike Authority (MTA) opgericht, die als doel had een tolweg noord-zuid door Michigan aan te leggen. Deze was in eerste instantie gepland vanaf de grens met Ohio tot nabij Saginaw. Er was echter frictie tussen een onafhankelijke tolwegbeheerder en de traditionele wegbeheerder, waardoor de aanleg van de tolweg werd uitgesteld en uiteindelijk geschrapt na de creatie van het Interstate Highway systeem in 1956. De eerste Interstate Highway die bewegwijzerd werd was I-75 tussen Toledo en Detroit in 1959. Deze snelweg was al in 1957 opengesteld.

Michigan ging hard vooruit met de aanleg van freeways, zowel Interstate Highways als niet-Interstates, een aanzienlijk deel van de snelwegen is in de jaren '50 en '60 al opengesteld. In 1964 was I-94 al gereed vanaf de grens met Indiana tot aan Port Huron. In 1957 opende de iconische Mackinac Bridge in het noorden van de staat. Begin jaren '60 is ook de laatste state highway voorzien van asfalt, de laatste gravelweg was M-48 in Chippewa County op het Upper Peninsula. Het doel van Michigan was om elke plaats met meer dan 50.000 inwoners met freeways te verbinden.

In 1973 opende de laatste schakel van I-75 tussen Alger en Roscommon in het midden van de staat. Michigan was één van de eerste staten die het snelwegenplan voltooid had. Al vanaf de tweede helft van de jaren '70 ging de focus weg van nieuwbouw, en meer naar onderhoud en het instandhouden van het wegennet. Enkele geplande freeways in de regio Detroit zijn niet aangelegd zoals gepland. Eén project was echter incompleet, de noordelijke bypass van Detroit. Het laatste deel van de Interstate 696 opende op 15 december 1989 voor het verkeer. In 1992 opende de laatste 6 kilometer van de Interstate 69 bij Lansing, waarmee het geplande Interstate Highway netwerk voltooid was, alhoewel feitelijk het overgrote deel al 15 jaar eerder compleet was.

Rammelstroken

Tussen 2008 en 2010 heeft de Amerikaanse staat Michigan op 8.700 kilometer state highway een rammelstrook op de middenstreep aangebracht en nog eens 2.700 kilometer rammelstroken op de kantmarkering / vluchtstrook. Deze zeer uitgebreide implementatie van rammelstroken in korte tijd maakte een representatieve effectstudie mogelijk.[2]

Door de implementatie van rammelstroken op duizenden kilometers weg werden ongevallen significant gereduceerd;

  • 50% minder frontale aanrijdingen
  • 46% minder aanrijdingen waarbij voertuigen van de weg raken
  • 51% minder dodelijke ongevallen
  • 41% minder ongevallen met blijvend letsel

Agglomeraties

De enige echt grote agglomeratie is Detroit.

Freeways in Detroit

Interstate 75 Chrysler FreewayInterstate 94 Edsel Ford FreewayInterstate 96 Jeffries FreewayInterstate 275Interstate 375 Chrysler ExpresswayInterstate 696 Reuther Freeway

US 23SR-5 Haggerty ConnectorSR-8 Davison ExpresswaySR-10 Lodge FreewaySR-14SR-39 Southfield FreewaySR-53 Columbus FreewaySR-59

Freeways in Grand Rapids


Zie ook

Referenties

Verenigde Staten

AlabamaAlaskaArizonaArkansasCaliforniaColoradoConnecticutDelawareFloridaGeorgiaHawaiiIdahoIllinoisIndianaIowaKansasKentuckyLouisianaMaineMarylandMassachusettsMichiganMinnesotaMississippiMissouriMontanaNebraskaNevadaNew HampshireNew JerseyNew MexicoNew YorkNorth CarolinaNorth DakotaOhioOklahomaOregonPennsylvaniaRhode IslandSouth CarolinaSouth DakotaTennesseeTexasUtahVermontVirginiaWashingtonWest VirginiaWisconsinWyoming