Rijkswegennet 1816

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
HISTORIE VAN DE NEDERLANDSE WEGEN
Tijdsbeelden
Tot 1800 | 19e eeuw | 1900-1950 | 1950-1970 | 1970-2000 | na 2000
Thema-artikelen
Voor 1800: Romeinse weg | Hanzeweg | Hessenweg
19e eeuw: Rijkswegennet 1816 | Rijkswegennet 1821
1900-1950: Wegenvraagstuk | Eerste autosnelwegen | Tweede Wereldoorlog
1950-1970: Verklaring van Genève | Rijkswegenfonds | Deltawerken
1970-2000: Amelisweerd | Verkeerssignalering | Routenummers 1976
na 2000: Luchtkwaliteit | Spoedwet wegverbreding | Stikstofcrisis
Lijst van openingen Nederlandse rijkswegen

Netwerk van wegen in beheer bij het Verenigd Koningkrijk der Nederlanden tussen 1813 en 1839.

Context

Zie voor het bredere tijdsbeeld: Nederlandse wegen in de 19e eeuw.

In 1813 trad Napoleon af, waardoor het Franse keizerrijk uiteenviel. Nederland, België en Luxemburg zouden voor enige tijd gezamenlijk het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden vormen.

Het plan voor de Rijkswegen, dat nog in de Franse tijd was opgesteld, werd overgenomen en aangevuld. In 1814 werd door Koning Willem I een nationaal netwerk van "groote wegen" gepresenteerd dat in grote lijnen overeenkwam met het Franse rijkswegennetwerk.

Grondslagen

De rijkswegen voor het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werden in 1816 vastgesteld bij Koninklijk Besluit.[1]

Er waren 20 rijkswegen geduid, aangevuld met zijtakken (of embranchementen). De oneven nummers liepen van noord naar zuid; de even nummers van oost naar west. Uitzondering was weg 1, die niet alleen langs de westkust noord-zuid liep, maar werd vervolgd door de noordelijke provincies tot aan Leer. De minister constateerde in de toelichting:[2]

  • De oneven nummers vormen de communicatie tussen de provincies van het noorden en het zuiden; en verder: tussen hen en Frankrijk.
  • De even nummers vormen de achterlandverbindingen van de zeehavens naar Duitsland, evenals de steden van Frankrijk die aan de zuidgrens zijn gelegen.
  • De wegen vertakken zich, om zich zo uit te strekken over de belangrijkste communicaties.
  • Naar enerzijds de grens met Duitsland en anderzijds de grens met Frankrijk moet eenvoudige communicatie gebord zijn: in het belang van de handel in tijden van vrede, en in het belang van militaire operaties in oorlogstijd.
  • Alle routes bestaan, in de richting die hun in het project is toegekend, maar meerdere wegen hebben onverharde stukken van zelfs 40 tot 60 kilometer lengte (10 tot 15 lieus).

Lijst van wegen

Net van Hoofdverkeerswegen 1816
Nummer Weg Zijtakken
1 Van Leer naar Duinkerke (Maritieme weg) over Groningen, Leeuwarden, Franeker, Harlingen, Den Helder, Alkmaar, Haarlem, 's Gravenhage, Delft, Maassluis, Brielle, Hellevoetsluis, Zierikzee, Veere, Middelburg, Vlissingen, Breskens, Sluis, Brugge, Gistel, Nieuwpoort en Veurne
  • Van Leeuwarden naar Dokkum en naar Meppel
  • Van Breskens naar Maldegem
  • Van Brugge naar Blankenberge en naar Warcoing
2 Van Kampen naar Osnabrück over Zwolle, Almelo en Oldenzaal Van Almelo over Enschede naar Münster
3 Van Zierikzee naar Rocroi over Goes, Terneuzen, Axel, Hulst, Sint Niklaas, Dendermonde, Brussel, Genappe, Charleroi, Philippeville, Marienbourg en Couvin
  • Van Dendermonde over Aalst, Ninove, Geraardsbergen, Lessines en Ath naar Mons
  • Van Brussel naar Vleurgat
  • Van Mont Saint Jean over Nivelles naar Binche
  • Van Quatre Bras naar Nivelles en naar Namur
  • Naar Chatelet
4 Van Haarlem naar Emmerich over Amsterdam, Naarden, Amersfoort, Arnhem en Zevenaar
5 Van 's Gravenhage naar Givet over Delft, Rotterdam, Willemstad, Steenbergen, Bergen op Zoom, Antwerpen, Mechelen, Leuven, Namur en Bouvignes
  • Van Rotterdam over Alblasserdam naar Gorinchem
  • Van Steenbergen naar Tholen
  • Van Bauvignes naar Ciney en naar Charlemont
6 Van Leiden naar Münster over Utrecht, Wageningen, Arnhem, Doesburg en Bredevoort Van Wageningen over Nijmegen naar Kleve
7 Van Rotterdam naar Malmédy over Dordrecht, Breda, Turnhout, Diest, Sint Truiden, Liège Van Diest over Tienen, Jodoigne, Gembloux, Fleurus naar Charleroi
8 Van Brielle naar Lingen over Maassluis, Rotterdam, Gouda, Utrecht, Amersfoort, Deventer, Delden en Oldenzaal
9 Van Delfzijl naar Maubeuge over Groningen, Heerenveen, Lemmer, Enkhuizen, Hoorn, Edam, Amsterdam, Utrecht, Gorinchem, Breda, Antwerpen, Mechelen, Brussel, Halle, Soignies en Mons
  • van Hoorn naar Alkmaar
  • van Brussel over Halle, Enghien, Ath en Tournai naar Lille
10 Van Middelburg naar Kleve over Goes, Tholen, Bergen op Zoom, Breda, 's Hertogenbosch en Grave van Grave naar Nijmegen
11 Van Utrecht naar Thionville over Zaltbommel, 's Hertogenbosch, Eindhoven, Valkenswaard, Hasselt, Tongeren, Liège, Theux, Spa, Stavelot, Vielsalm, Diekirch en Luxembourg
  • van Stavelot naar Malmedy
  • van Luxembourg naar Trier en Longwy
12 Van Oostende naar Trier over Brugge, Gent, Aalst, Brussel, Wavre, Gembloux, Namur, Marche, Bastogne en Diekirch
  • van Oostende door Gistel en Thielt naar Deynse
  • van Gend over Oudenaarde en Leuze naar Condé
  • van Gent over Gerardsbergen, Soignies naar Charleroi
  • van Brussel naar Tervuren
  • van Bastogne over Arlon naar Longwy
13 Van de Wadden naar Sédan over Zoutkamp, Groningen, Assen, Meppel, Zwolle, Deventer, Zutphen, Arnhem, Nijmegen, Gennep, Venlo, Maaseik, Stokkem, Maastricht, Liège, Terwagne, Marche en Bouillon
  • van Visé naar Herve
  • van Liège over Ciney en Philippeville naar Beaumont
14 Van Veurne naar Saarlouis over Ieper, Warneton, Menen, Warcoing, Tournai, Mons, Beaumont, Chimay, Couvin, Marienbourg, Neufchateau, Arlon, Luxembourg en Remich Van Tournai naar Condé
16 Van Dunkerque naar Köln over Roesbrugge, Ieper, Menen, Kortrijk, Oudenaarde, Ninove, Brussel, Leuven, Tienen, Sint Truiden, Maastricht, Valkenburg en Rolduc
  • van Leuven over Diest, Peer en Roermond naar Düsseldorf
  • van Sint Truiden over Hasselt, Stokkem en Sittard naar Jülich
  • van Maastricht naar Aachen
18 Van Lille naar Wesel over Kortrijk, Deinze, Gent, Lokeren, Sint Niklaas, Antwerpen, Turnhout, Valkenswaard en Venlo

van Lokeren naar Dendermonde

20 Van Valenciennes naar Aachen over Quiévrain, Mons, Binche, Charleroi, Namur, Huy, Liège en Herve
  • van Herve over Verviers naar Theux
  • van Henri Chapelle naar Eupen

Verdere invulling van het plan

In 1821 werd dit plan verder verfijnd, met een indeling in wegen van eerste en tweede klasse (Rijkswegennet 1821). Deze indeling bleef tot het eind van de 19e eeuw onveranderd. Wegen van de 1e klasse vielen onder het rechtstreeks beheer van het Rijk, bij wegen van de 2e klasse gingen beheer en onderhoud naar de provincies. Onder leiding van Rijkswaterstaat werd tussen 1825 en 1830 en tussen 1840 en 1850 zo'n 500 kilometer rijksweg, en daarmee bijna het volledige rijkswegennet van eerste klasse, van bestrating voorzien.

In de tussenliggende periode was er geen geld in verband met de financiering van de militaire mobilisatie tegen de Belgische afscheiding. Uiteindelijk werd in 1839 de definitieve scheiding van het verenigde Koninkrijk der Nederlanden een feit. Met de afscheiding van België bleef Nederland achter met een wegennetwerk waarbij een oost-west-gerichte rijksverbinding in Nederland ten zuiden van de grote rivieren ontbrak. Tussen Middelburg en Tilburg lag er nog een oost-west-verbinding (die dan verder ging naar ‘s-Hertogenbosch en Nijmegen), maar een logische vervolgverbinding richting Eindhoven en Limburg ontbrak. Wat er was op dat gebied, was meestal in België komen te liggen.

De bewuste wegen zijn in het moderne Nederland nog op veel plaatsen te zien. Vaak zijn het wegen met namen als Rijksstraatweg. De tracé's van de belangrijkste rijksstraatwegen kan men nalezen op http://www.rijksstraatwegen.nl.

Referenties


Chronologie van Nederlandse nationale wegenplannen

Vaststelling (historische) rijkswegennetten: 1816 - 1821

Rijkswegenplannen: 1915 - 1927 - 1932 - 1938 - 1948 - 1958 - 1968 - 1984

Tussentijdse wegenplannen: 1200 km-plan (1959) - Structuurschema Hoofdwegennet 1966

Planologische kernbeslissingen: Structuurschema Verkeer en Vervoer (1977-1981) - Tweede Structuurschema Verkeer en Vervoer (1988-1991) - Nationaal Verkeers- en Vervoersplan (2000-2002) - Nota Mobiliteit (2004-2006)

Rijksstructuurvisies: Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (2011-2012)