Sterknooppunt

Uit Wegenwiki
(Doorverwezen vanaf 4-level stack)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Malthezer of Sterknooppunt (bron: ROA 2019)
Half sterknooppunt (bron: ROA 2019)
een volledig sterknooppunt
een half sterknooppunt.

Een sterknooppunt is een knooppuntvorm waarbij alle richtingen ongelijkvloers worden gekruist, en mogelijk zijn. Deze knooppuntvorm is doorgaans het duurst, maar kent tevens de grootste capaciteit en een relatief klein ruimtebeslag. De grootte van een ster kan verschillen, maar doorgaans is het ruimtegebruik kleiner dan een klaverblad. Sterknooppunten in Texas hebben een grondbeslag van de helft van een klaverblad in Nederland. Wel zijn sterknooppunten veel duidelijker zichtbaar in het landschap, omdat een symmetrisch sterknooppunt normaliter uit 4 lagen bestaat.

Er zijn geen standaard ontwerpen bij een sterknooppunt, maar doorgaans lopen de verbindingsbogen het hoogst, om constructiekosten te besparen. Er zijn echter ook sterknooppunten waarbij de doorgaande rijrichtingen op het hoogste niveau lopen. Sterknooppunten zijn in Europa relatief zeldzaam, maar worden in Amerikaanse miljoenenagglomeraties vaker toegepast om de grote hoeveelheden verkeer die zo'n grote stad genereert, te verwerken.

Het eerste sterknooppunt in de wereld was het Four Level Interchange in Los Angeles. Dit knooppunt opende in 1949, maar is volgens de huidige ontwerpeisen veel te krap uitgevoerd. Bij dit knooppunt loopt de doorgaande richting van de US 101 bovenop, omdat het reliëf geen klaverblad toeliet.

Er zijn ook sterknooppunten met meer dan 4 lagen, bijvoorbeeld wanneer er een afslag in het knooppunt is verweven, of wanneer er lokale straten over of onder het knooppunt doorlopen. In Dallas is in 2005 het High Five Interchange opgeleverd, met 37 meter boven maaiveld is dit één van de hoogste sterknooppunten ter wereld.

Een half sterknooppunt wordt ook wel een 'directional interchange' genoemd. Strikt genomen zijn dit geen echte sterknooppunten, maar ze worden vaak als halve ster beschouwd, vanwege het 'stack' principe van meerdere verbindingen boven elkaar.

Een nadeel van een sterknooppunt zijn de omvangrijke kunstwerken en de helling; met name in gebieden met frequent winters weer worden deze daarom zelden toegepast. In het noordoosten van de Verenigde Staten zijn er bijvoorbeeld slechts enkele van te vinden, terwijl ze in het zuiden veel vaker voorkomen. Een ander probleem met een sterknooppunt is sneeuwruiming. Wanneer sneeuwruimers over de fly-over rijden wordt de sneeuw naar de zijkant (vluchtstrook) geduwd, waarna deze verijst. In extreme gevallen is het mogelijk dat voertuigen van 30 meter hoogte worden gelanceerd via de sneeuwhopen in de bocht.

Nederland

Nederland kent één volwaardig sterknooppunt.

Het knooppunt Prins Clausplein.
De US 75 in Texas ter hoogte van de President George Bush Turnpike in Plano, Texas.
Het stack tussen de US 290 en Beltway 8 in Houston, Texas.
Het stack tussen SR-826 en SR-836 bij Miami International Airport.

Het aantal zogenaamde halve sterren is groter:

Er is ook een aansluiting uitgevoerd als half-ster, dit betreft de aansluiting Helmond waar de John F. Kennedylaan vanuit Eindhoven aansluit op de A50. Deze aansluiting valt in de categorie knooppuntachtige afrit.

België

In België zijn slechts enkele sterconfiguraties te vinden. Rondom grote steden is vaker gekozen voor een
(half-)turbineknooppunt

Volledige sterknooppunten:

Hybride sterknooppunten:

Halve sterknooppunten:

Duitsland

Het stack tussen de US 281 en I-410 in San Antonio.

Hoewel Duitsland rond de 260 knooppunten telt is er slechts één volledig sterknooppunt te vinden. Wel zijn er redelijk wat half-ster configuraties toegepast. Dit zijn veelal begin- en eindpunten van Autobahnen/Bundesstraßes, de zogenaamde Dreiecke. Daarnaast hebben enkele sterknooppunten ook kenmerken van andere configuraties.

Volledige sterknooppunten:

Halve sterknooppunten:

Hybride sterknooppunten:

Verenigde Staten

In de Verenigde Staten is een groot aantal sterknooppunten, stacks genaamd. Het uiterlijk varieert van vrij eenvoudige stacks met 2 of 3 niveau's, tot 5 niveau's bij meer complexe knooppunten. De meeste symmetrische stacks zijn te vinden in Texas, met name in Houston en Dallas. De meest complexe stacks en hybride vormen vindt men vooral in California met name in de regio Los Angeles. In andere staten komen stacks incidenteel voor, vaak maar één of twee per stedelijk gebied. In het midwesten zijn relatief weinig stacks, afgezien van Texas, en met name in het noordoosten en noordwesten van het land zijn ze vrijwel non-existent, wat mede te maken heeft met het feit dat hier veel sneeuw valt en stacks met hun lange en steile hellingen met gladheid grote verkeersproblemen veroorzaken. Vanwege het ontbreken van bermen op flyovers is het ruimen van sneeuw hierdoor extra gevaarlijk, voertuigen kunnen via een opzijgeschoven massa sneeuw van de flyover gelanceerd worden.

Stacks worden meestal onderscheiden van spaghetti interchanges, die vaak wel veel flyovers hebben, maar geen symmetrisch stack zijn.

Texas stack

Het High Five Interchange (US 75/Interstate 635) in Dallas, Texas.
Het stack tussen Beltway 8 en de Gulf Freeway (I-45) in Houston, Texas.

Een bijzondere variant wordt wel de Texas-style stack genoemd, met 5 niveau's. Dit komt vanwege de aanwezigheid van frontage roads, alleen in Texas komt dit op grote schaal voor. De frontage roads vormen dan een vijfde niveau, meestal op maaiveld. Incidenteel zijn er extra flyovers voor tolstroken, HOV lanes of wisselstroken. Sommige stacks in Texas zijn meer dan 35 meter hoog. Een gangbare layout is één doorgaande snelweg verdiept op niveau -1, de frontage roads op het maaiveld, de tweede doorgaande snelweg op het niveau +1 en linksafslaande flyovers op de niveau's +2 en +3, waardoor men op het laagste niveau onder 4 gestapelde viaducten door rijdt. Beroemd is het High-Five Interchange in Dallas vanwege de vele fly-overs.

In de grote Texaanse metropolen komen veel stackknooppunten voor. Midden jaren 50 werd het in Houston zelfs verboden om een klaverblad als knooppuntoptie te overwegen, waardoor het stack de enige andere optie was, afgezien van een turbineknooppunt, waarvan er maar één in Texas is in Amarillo. Houston wordt ook wel "Stack City" genoemd vanwege de meer dan 25 stacks in verschillende vormen, maar Dallas doet hier nauwelijks voor onder, ook in de regio DFW zijn vrijwel alle knooppunten stacks of stack-achtig. Ook in San Antonio en Austin zijn veel stacks. Kenmerkend voor de regio's Dallas en Austin is dat veel stacks maar één rijstrook hebben, waardoor het knooppunt veel groter lijkt dan de doorvoercapaciteit feitelijk is.

Ontwerp in Texas

In Texas worden diverse verschillende ontwerpen van sterknooppunten toegepast. Rond Dallas is in de jaren '80 een hele serie knooppunten op I-20 met hetzelfde ontwerp aangelegd, ook wel de 'cookie-cutter interchanges' genoemd.

De ligging van de flyovers varieert per type. Op de wat oudere sterknooppunten aan de zuidzijde van Dallas zijn de verbindingswegen gesplitst, eerst slaat de linksafslaande verbinding af, vervolgens de rechtsafslaande verbinding. Dit wordt wel eens gezien als onnatuurlijk, omdat de flyovers voor linksafslaande bewegingen buiten die van de rechtsafslaande beweging ligt. Bij deze knooppunten ligt de rechtsafslaande verbinding dicht bij het centrum van het knooppunt.[1]

Nieuwere knooppunten hebben één afslag voor zowel linksafslaand als rechtsafslaand verkeer, die zich vervolgens op enige hoogte splitst. Dit is een gangbaar knooppunttype in Texas, en komt in alle grote steden voor, maar het meest in Dallas en Houston.[2]

Bijzonder zijn een serie knooppunten in Dallas waarbij alle vier linksafslaande flyovers ondersteund worden door slechts één massief steunpunt in het hart van het knooppunt.[3] Dit betekent dus dat de flyovers praktisch tegen elkaar aanliggen, in Houston komt dit minder voor, bij veel knooppunten liggen de flyovers daar op aparte brugpijlers, soms wel bijna 200 meter uit elkaar. Dit heeft invloed op de ontwerpsnelheid.[4]

Bij een standaard sterknooppunt liggen de hoofdrijbanen voor doorgaand verkeer op niveau 0 en 1, en de flyovers voor linksafslaand verkeer op niveau 2 en 3. Het komt echter bij sommige knooppunten voor dat de hoofdrijbanen voor doorgaand verkeer hoger liggen, bijvoorbeeld op het sterknooppunt tussen US 75 en de President George Bush Turnpike ligt de hoofdrijbaan van de PGBT op het hoogste niveau.[5] Dit is ook het geval op het sterknooppunt tussen I-10, I-37 en US 90 in San Antonio.[6]

De meeste flyovers zijn standaard liggerbruggen met een serie brugpijlers. Vanwege de brede rijbanen is dit niet altijd mogelijk. Bijzonder is het High-Five Interchange tussen US 75 en I-635 in Dallas, waarbij de grootste flyovers zijn uitgevoerd als kokerbruggen.[7]

Zie ook

In andere talen

  • Duits (Deutsch): Malteser Kreuz
  • Engels (English): 4-level stack interchange
  • Frans (Français): Échangeur à quatre niveaux
  • Deens (Dansk): Malteserkryds

Referenties

  1. ↑ sterknooppunt I-20 / I-35E in Dallas | Google Maps
  2. ↑ sterknooppunt Dallas North Tollway / President George Bush Turnpike in Plano | Google Maps
  3. ↑ Street View sterknooppunt met één steunpunt | Google Maps
  4. ↑ sterknooppunt I-10 / Beltway 8 in Houston | Google Maps
  5. ↑ sterknooppunt US 75 / President George BUsh Turnpike in Plano | Google Maps
  6. ↑ sterknooppunt I-10, I-37 en US 90 in San Antonio | Google Maps
  7. ↑ kokerbruggen als flyovers op het High-Five Interchange in Dallas | Google Maps
Overgenomen van "https://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Sterknooppunt&oldid=300341"