A-23 (Spanje)

	A-23
Begin	Sagunto
Einde	Jaca
Lengte	425 km
Route 1 → Valencia 3 Petrés 5 Gilet 7 Albalat de Taronchers 14 Serra 18 Algar de Palancia 21 Sot de Ferrer 24 Soneja 26 Villatorgas 27 Geldo 31 Altura 33 Navajas 37 Jérica-Sur 42 Jérica-Norte 47 Viver 57 Barracas-Sur 59 Barracas-Norte 63 San Agustin 71 Olba 73 Rubielos de Mora 76 Mora de Rubielos 78 Sarrión 81 Sarrión 89 Puebla de Valverde 92 Valdelinares 100 Formiche 105 Teruel-Sur 116 Teruel-Centro 117 Teruel-Norte 124 Caudé 131 Cella 137 Villarquemado 144 Santa Eulalia 150 Torrelacárcel 160 Villafranca del Campo 165 Monreal del Campo 176 Caminreal 180 Calmocha 185 Navarrete 202 Ferreruela de Huerva 206 Lechon 210 Daroca 215 Villarreal de Huerva 232 La Almunia de Doña Godina 240 Cariñena 245 Longares 255 Muel 262 Botorrita 268 Cadrete 274 Cuarte de Huerva 276 → Ring Zaragoza 292 → Madrid / Barcelona 296 San Juan de Mozarrifar 298 299 Polígono Ciudad del Transporte 301 Villanueva de Gállego-Sur 304 Villanueva de Gállego-Norte 314 Zuera-Sur 316 Zuera 318 Zuera-Norte 321 Ontinar de Salz 328 El Temple 333 San Jorge 341 Almudévar-Sur 347 Almudévar-Centro 356 Cuarte 357 Huesca-Sur 360 Huesca-Centro 362 Huesca-Norte 364 Yéqueda 368 Igriés 372 Arascués 375 Nueno 381 Arguis 388 Caldearenas 394 Lanave Sabiñánigo-Sur Sabiñánigo-Este 417 Espuéndolas Jaca-Este Jaca-Centro Jaca-Norte

De A-23, ook bekend als de Autovía Mudéjar, is een autovía in Spanje, gelegen in het oosten van het land, in de Comunitat Valenciana en Aragón. De A-23 vormt een noord-zuidroute vanaf Sagunto (nabij Valencia) via Teruel, Zaragoza en Huesca naar Jaca in de Pyreneeën. De A-23 is één van de hoogstgelegen autosnelwegen van Europa, in de provincie Teruel liggen grote stukken op 1.000 tot 1.200 meter boven zeeniveau, evenals op de Puerto de Monrepós ten noorden van Huesca. De A-23 heeft een geplande lengte van 425 kilometer. Het grootste deel van de A-23 is opengesteld voor het verkeer, maar er zijn nog ontbrekende schakels in de Pre-Pyreneeën.

Routebeschrijving

De tunnel van de A-23/Z-40 bij Santa Isabel in Zaragoza, opengesteld in 2008.

De A-23 bij Nueno, aan de voet van de Prepyreneeën.

De A-23 begint bij de stad Sagunto op een knooppunt tussen de V-23 en N-340, dat toegang geeft naar Valencia en de haven van Sagunt. De snelweg telt 2x2 rijstroken en voert dan westwaarts het binnenland in, waarna na enkele kilometers een knooppunt met de A-7 volgt. Het landschap wordt dan al licht bergachtig en de A-23 buigt naar het noorden af. De eerste 50 kilometer door Valenciana kent nog een serie kleine stadjes en dorpen langs de A-23, daarna liggen de plaatsen verder uit elkaar. Het deel in Valenciana is behoorlijk bochtig.

De snelweg stijgt gestaag richting Aragón, de grens ligt op 950 meter boven zeeniveau, waarna men op een dunbevolkt plateau komt. De snelweg stijgt daarna nog verder naar de 1.223 meter hoge Puerto de Escandón. Daarna daalt men wat af naar de stad Teruel, één van de meest afgelegen provinciehoofdsteden in Spanje. De snelweg voert noordwaarts door een kale en brede vallei. Op de 150 kilometer van Teruel naar Zaragoza liggen alleen wat kleine plaatsen. Men kruist tot aan Zaragoza ook geen andere autovías.

Richting Zaragoza wordt het landschap steeds droger, haast woestijnachtig. De snelweg volgt de Río Huerva naar Zaragoza, waarna de A-23 rond Zaragoza samenvalt met de Z-40 langs de oostkant van de stad. De A-23 telt hier overal 2x2 rijstroken en heeft een aansluiting op de A-68, waarna men de Río Ebro oversteekt. Niet verder daarna volgt een knooppunt met de A-2. De snelweg volgt daarna de vallei van de Río Gállego noordwaarts. Ten noorden van Zaragoza bevindt zich de nodige industrie en bedrijventerreinen.

De A-23 passeert diverse kleine stadjes, waarvan Zuera het belangrijkste is. Daarna buigt de A-23 naar het noordoosten af, om de stad Huesca aan te doen. De A-23 voert westelijk van Huesca langs, waarna de bergruggen van de Pyreneeën opdoemen. Vanaf Nueno begint de A-23 flink te stijgen en kent enkele tunnels. De A-23 eindigt aan de zuidkant van de Puerto de Monrepós, met 1.280 meter de hoogste bergpas van de A-23.

De N-330 voert over de Puerto de Monrepós en geeft een schitterend uitzicht op de vallei naar het noorden, met op de achtergrond de hogere delen van de Pyreneeën. Ten zuiden van Sabiñánigo ligt een stukje A-23, evenals tussen Sabiñánigo en Jaca, waar de A-23 oost-west verloopt door een brede vallei. Aan de oostzijde van Jaca eindigt de A-23 definitief en gaat de N-330 verder naar Pau in Frankrijk.

Naamgeving

De A-23 is het resultaat van de verdubbeling of vervanging van de N-234 van Sagunto naar Daroca, en de N-330 tussen Daroca en Somport. Het nummer N-234 staat aan de bron van de A-23. De snelweg loopt samen met de Europese weg E-7.

Autovía Mudéjar

Mudéjar was de naam van de Moren die na de Reconquista in de 15e eeuw in het Iberisch schiereiland bleven wonen, maar zich niet bekeerden tot het christendom. Mudéjar is de naam van de islamitische architectuur, waarvan er in plaatsen langs de A-23 veel van te vinden is, met name in Aragón, in steden als Teruel en Zaragoza.

Geschiedenis

De A-23 bij Teruel.

De A-23 op de Puerto de Paniza ten zuiden van Cariñena.

De A-23 werd vooraf gegaan door twee carreteras nacionales, de N-234 tussen Sagunt en Daroca en de N-330 tussen Daroca en de grens met Frankrijk. Deze wegen waren relatief goed uitgebouwd voordat de A-23 werd aangelegd, maar het tegenverkeer zorgde voor veel ongevallen. De provinciehoofdstad Teruel was voor Spaanse begrippen geïsoleerd, ver van andere grotere steden en lange tijd alleen bereikbaar via een lange rit over carreteras nacionales. In 1999 werd zelfs de campagne "Teruel existe" (Teruel bestaat) gelanceerd om ruchtbaarheid te geven aan de geïsoleerde ligging van Teruel.

Planvorming en eerste aanleg

In het Plan Director de Infraestructuras van 1993 was al de gehele A-23 opgenomen, waarbij het deel tussen Sagunto en Huesca direct als autovía gepland was, en het deel tussen Huesca en de Somporttunnel als "vía de conexión", een onderdeel van een serie wegen langs de Pyreneeën wat later de A-21, A-22 en A-23 zou worden. Het Plan Director de Infraestructuras werd echter door politieke onenigheid pas in 1995 definitief ingevoerd. Als tijdelijke maatregel werd in 1993 het Plan de Actuaciones Prioritarias en Carreteras (PAPCA) vastgesteld, een plan met prioriteiten die direct in uitvoering konden gaan. Dit omvatte ook twee delen van de A-23, het zuidelijk deel tussen Sagunto en Segorbe, evenals het traject van Zaragoza naar Huesca. De bouw van deze delen van de A-23 begon midden jaren '90. De eerste delen van de A-23 zelf opende in 1997-1998. De bouw ging met name snel tussen Zaragoza en Huesca, dat in 1998 al doorgaand te berijden was. In 1997 opende ook het eerste deel aan de zuidkant van Zaragoza, evenals een kort stuk halverwege de route bij Longares. Ook was in 1998 al 31 kilometer van de A-23 te berijden vanaf Sagunto tot Segorbe.

In 1996 werd aangekondigd dat de rest van de A-23 als tolvrije autosnelweg aangelegd zou worden. De A-23 is een nieuw aangelegde weg, met zo min mogelijk gebruik van bestaande tracés. Dit resulteert in minder afslagen dan andere autovía's. De oudste delen van de A-23 waren oorspronkelijk als andere wegen aangelegd. Het zuidelijkste deel tussen Puçol en Sagunto was oorspronkelijk in 1990 opengesteld als de A-7, die parallel aan de tolweg AP-7 verliep. Toen de AP-7 in dit gebied tolvrij werd, werd de A-7 hier overheen geleid, de oude route werd daarna als de A-23 genummerd. Noordelijk van Zaragoza opende in 1991 een dubbelbaans weg vanaf de A-2 tot Villanueva del Gállego over een lengte van 10 kilometer. Een klein deel hiervan is tegenwoordig nog de A-23, het grootste deel is tegenwoordig de N-330, nadat in 2008 een omlegging van de A-23/Z-40 opende aan de noordkant van Zaragoza.

Snelle bouw van de A-23

De rest van de snelweg tussen Sagunto en Zaragoza is voornamelijk tussen 2000 en 2008 opengesteld. De snelweg is hier in hoog tempo aangelegd, het was één van de prioriteitscorridors van het Plan de Infraestructuras van 2000. In 2005 opende 64 kilometer van de A-23 tussen Sarrión en Santa Eulalia del Campo in één keer, inclusief de gehele omlegging van de stad Teruel. In 2008 opende het laatste deel ten zuiden van Zaragoza tussen Calamocha en Romanos voor het verkeer.

Vertraagde bouw van de A-23 in de Pyreneeën

De economische crisis vanaf 2008 vertraagde de bouw van de A-23 ten noorden van Huesca. Bovendien was het deel tussen Jaca en de Somporttunnel niet meer opgenomen in het Plan Estratégico de Infraestructuras y Transporte van 2005, waardoor nog het traject tussen Huesca en Jaca over bleef om aan te leggen. Dit gedeelte voert over de 1.280 meter Puerto de Monrepós, wat de A-23 tot één van de hogere autosnelwegen in Europa maakt. Dit traject bestond uit de ombouw van de N-330, met name het eigenlijke bergtraject tussen Nueno en Lanave. Hier zijn enkele tunnels aangelegd.

Op 25 oktober 2011 opende 10 kilometer tussen Jaca en Sabiñánigo voor het verkeer. In januari 2013 werd een stukje weg van 5 kilometer tussen Nueno en Arguis geopend. Aansluitend volgde op 18 juni 2014 een deel van 4,4 km van Nueno naar Congesto de Isuela en op 14 juli 2014 een stuk van 3 kilometer bij Sabiñánigo. In 2014 opende een stuk nieuwe rijbaan van de A-23 door de Congosto de Isuela ten noorden van Nueno. Hier is de rijbaan richting zuiden in een tunnel aangelegd, waarna de oude carretera nacional is omgevormd tot rijbaan richting noorden. Deze moest echter op 20 maart 2016 afgesloten worden vanwege rotsverschuivingen. Daarna is een lawinegalerij aangelegd, waarna de rijbaan op 2 december 2016 weer heropend is.

Op 2 juli 2018 is een 4,5 kilometer lang deel nabij Lanave aan de noordkant van de Puerto de Monrepós geopend, evenals 1 kilometer rond Arguis, wat bestond uit een nieuwe tunnel met tijdelijk tegenverkeer tot de oude rijbaan richting zuiden was omgevormd tot autovía, wat op 15 oktober 2019 afgerond was. In 2015 is de aanleg van twee segmenten hervat rond Arguis. Vervolgens zijn op 21 maart 2019 de resterende delen van de A-23 rond de Puerto de Monrepós geopend, een 2,3 kilometer lang deel door de Congosto de Isuela nabij de aansluiting Arguis, 4,1 kilometer tussen de Alto de Monrepós en Caldearenas en de rijbaansplitsing en omlegging aan de noordzijde van de Monrepós. De bouw van deze delen kostte € 238,5 miljoen. Het traject over de Puerto de Monrepós was één van de meest complexe van alle bergsnelwegen in Spanje.

Openstellingsgeschiedenis

Van	Naar	Lengte	Datum
Puçol	Sagunto (oorspronkelijk A-7)	4,6 km	26-06-1990
Zaragoza (N-330)	Villanueva del Gállego	4,5 km	00-00-1991
Romanos	Vilarreal de Huerva	5,6 km	26-07-1997
Paniza	Longares	13,2 km	26-07-1997
Almúdevar	Huesca	21,7 km	06-07-1997
Sagunto	Soneja	24,0 km	00-12-1997
Soneja	Segorbe	7,0 km	07-07-1998
Villanueva del Gállego	Almudévar	39,0 km	28-12-1998
Huesca	Arascues	11,5 km	00-12-2000
Santa Eulalia del Campo	Calamocha	26,8 km	20-07-2001
María de Huerva	Zaragoza	11,7 km	29-06-2005
Segorbe	Viver	6,5 km	22-07-2005
Sarrión	Santa Eulalia del Campo	64,2 km	20-10-2005
Longares	María de Huerva	13,1 km	16-03-2006
Barracas-Sur	Barracas-Norte	3,5 km	27-07-2007
Barracas-Norte	Sarrión	20,5 km	00-00-2007
Viver	Barracas-Sur	14,2 km	27-12-2007
Río Palancia	Viver	10,2 km	00-00-2007
Vilarreal de Huerva	Paniza	13,2 km	00-00-2007
Calamocha	Romanos	27,8 km	21-02-2008
Arascues	Nueno	1,6 km	25-02-2011
Sabiñánigo	Jaca	10 km	25-10-2011
Nueno	Congosto de Isuela	4,4 km	18-06-2014
Sabiñánigo-Sur	Sabiñánigo-Este	3,0 km	14-07-2014
Arguis	Alto de Monrepos	3,2 km	10-10-2014
Caldearenas	Lanave	4,5 km	02-07-2018
Congosto de Isuela	Arguis (1e rb)	2,3 km	21-03-2019
Alto de Monrepós	Caldearenas	7,5 km	21-03-2019
Congosto de Isuela	Arguis (2e rb)	3,3 km	15-10-2019

Toekomst

De A-23 door de Congosto de Isuela en over de Puerto de Monrepós.

Er is zijn nog twee ontbrekende delen van de A-23 in de pre-Pyreneeën, tussen Lanave en Sabiñánigo-Sur en de omlegging van Sabiñánigo zelf. Ook ontbreekt de bypass van Jaca nog. In 2010 zijn van twee deeltrajecten de contracten geannuleerd vanwege de crisis, namelijk tusssen de Congosto de Isuela en Arguis en van Lanave en Sabiñánigo-Sur, de werkzaamheden waren op dat moment nog niet gestart. Het deel tussen de Congosto de Isuela en Arguis is in 2019 opengesteld, het deel tussen Lanave en Sabiñánigo-Sur is nog niet in aanbouw, in 2019 sprak men van een openstelling niet eerder dan medio 2024.

Op 12 december 2016 werden de plannen voor het 8,6 kilometer lange deel rond het stadje Sabiñánigo goedgekeurd. Dit is het sluitstuk tussen twee delen van de A-23 en kost € 85 miljoen. Op 12 april 2019 heeft de ministerraad de gunning van de bypass rond Sabiñánigo goedgekeurd, waarna het project op 3 juni 2019 voor € 91,7 miljoen in aanbesteding ging, met een definitieve gunning op 25 september 2019. Dit deel moet begin 2023 worden geopend.

De rondweg van Jaca is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Er is tevens een haalbaarheidsstudie voor de laatste 19 kilometer van Jaca tot de Somporttunnel op de grens met Frankrijk. In combinatie met de Franse A65 zou de A-23 een snelle route tussen Bordeaux, Zaragoza en Valencia vormen. De kans dat de A-23 ten noorden van Jaca nog aangelegd zal worden lijkt echter klein door het gebrek aan ontwikkelingen van de N134 aan Franse zijde.

Monrepóstunnels

De A-23 door de Congosto de Isuela tussen Nueno en Arguis.

De A-23 tussen Arguis en Nueno.

Ter hoogte van de Puerto de Monrepós liggen enkele tunnels van de A-23. De Puerto de Monrepós is een 1.282 meter hoge bergpas in de Prepyreneeën tussen Huesca en Sabiñánigo. Ter plaatse moet de A-23 een groot hoogteverschil overwinnen, van 680 meter hoogte bij Nueno naar 1.282 meter op de bergpas en dan weer dalend naar 720 meter bij Lanave. Een basistunnel zou 17 kilometer lang moeten zijn om het gehele bergketen te ondertunnelen. Daarom is gekozen voor een bergtraject met lange hellingen en de bouw van enkele kortere tunnels.

De tunnels zijn genummerd als de Túnel de Monrepós 1 t/m 8, maar hebben ook een eigen naam:

• Túnel del Congosto del Isuela (494 meter), de rijbaan richting zuiden, ten noorden van de aansluiting Nueno. Op de andere richting is alleen een lawinegalerij
• Túnel de Arguis (1.000 meter), de tweede tunnel tussen de aansluitingen Nueno en Arguis.
• Túnel del Monrepós / Túnel del Alto Aragón (1.484 meter), ten zuiden van de pashoogte, een tweebuizige tunnel.
• Túnel de Caldearenas (2.885 meter), ter hoogte van de pashoogte.
• Túnel de Escusaguas (394 meter), ten noorden van de pashoogte

Bergpassen

• Puerto de Monrepós (1282 m)
• Puerto de Escandón (1223 m)
• Puerto de Cella (1013 m)
• Puerto de Paniza (925 m)

Verkeersintensiteiten

Dagelijks rijden 23.000 voertuigen bij Sagunto, iets dalend naar 22.000 voertuigen ten westen van de A-7, daarna dalend naar 17.000 voertuigen op de grens met de regio Aragón. Dit daalt verder naar 10.000 voertuigen tot Teruel en veelal 8.000 tot 9.000 voertuigen over een lang stuk vanaf Teruel tot Calamocha. Pas op de laatste 30 kilometer voor Zaragoza stijgen de intensiteiten tot boven de 10.000 voertuigen per dag, stijgend naar 21.000 voertuigen per dag vlak voor de ringweg van Zaragoza.

De Z-40 rond Zaragoza verwerkt 31.000 tot 40.000 voertuigen per dag, waarna de A-23 15.000 voertuigen per dag ten noorden van de A-2 telt. Dit stijgt daarna naar 29.000 voertuigen ten noorden van de N-330, wat daalt naar 18.000 voertuigen tot Zuera en 13.000 tot 15.000 voertuigen verder tot Huesca. Noordelijk van Huesca rijden 8.000 voertuigen per dag, dalend naar 5.000 voertuigen bij Sabiñánigo en 7.000 voertuigen verder tot Jaca.