A1 (Montenegro)
| |||
|---|---|---|---|
| |||
| Autoput A1 | |||
| Begin | Bar | ||
| Einde | Boljare (SRB) | ||
| Lengte | 165 km | ||
| |||
De A1, genaamd de Autoput Princeza Ksenija, is een autoput in Montenegro. De autosnelweg is gepland vanaf de havenplaats Bar via de hoofdstad Podgorica naar de grens met Servië over een lengte van 165 kilometer. Momenteel is 42 kilometer opengesteld vanaf Podgorica tot Mateševo.
Routebeschrijving
De A1 begint aan de noordzijde van Podgorica op de M2. Het beginpunt ligt in de vallei van de rivier de Morača op circa 50 meter boven zeeniveau. De snelweg stijgt stevig en voert hier door een groot aantal tunnels en over diverse viaducten, waaronder de grote Most Moračica. De A1 ligt bij dit viaduct al op 300 meter hoogte en stijgt gestaag verder. De autosnelweg ligt op meer dan 1000 meter boven zeeniveau in de omgeving van Veruša en piekt op bijna 1200 meter hoogte, waarmee het één van de hoogste snelwegen in Europa is. De A1 eindigt bij het dorp Mateševo op circa 1000 meter hoogte op de R19.
Geschiedenis
Voorgeschiedenis & planning
De corridor van Belgrado naar Bar werd gebypasst in de oorspronkelijke studies uit de jaren '90. De pan-Europese corridor Vc verliep van Budapest via Osijek en Sarajevo naar Ploče. Later werd de Pan-Europese corridor VIII Durrës - Tirana - Skopje opgenomen in de plannen. De route Belgrado - Bar werd echter geen prioriteit gegeven.[1] Omdat ook de Adriatisch-Ionische snelweg geen prioriteit kreeg bleef Montenegro zeer geïsoleerd van de grote te ontwikkelen corridors in Zuidoost-Europa.
In de periode 2003-2004 is de Regionalna Studija Infrastrukture za Balkan – REBIS (Regionale studie over infrastructuur op de Balkan) uitgevoerd. Daarin werd ook de corridor van Belgrado naar Bar opgenomen. Er was hoop dat de corridor Belgrado - Bar zou worden opgenomen in het TEN-T programma van de Europese Unie, maar dat gebeurde niet.[2]
Montenegro is sinds 2006 een onafhankelijk land, dat goede betrekkingen met Servië onderhoudt. Een autosnelweg van Belgrado naar de kust was een project dat al vaker voorgesteld is, maar vanwege het zeer moeilijke terrein en gebrek aan financiële middelen kwam de autosnelweg nooit echt van de grond. Na de onafhankelijkheid van Montenegro kwam daar verandering in en ook in Servië kwam er meer geld beschikbaar voor de aanleg van snelwegen.
Aanleggeschiedenis van het eerste segment
Voorgeschiedenis
In 2009 werd officieel begonnen met de bouw van de A1, bij een dorp ten noorden van Podgorica.[3] De bouw werd in april 2010 echter alweer stilgelegd omdat het Kroatische bouwbedrijf de benodigde financiën niet kon verkrijgen door de economische crisis van 2009-2010.[4] Hierna is geprobeerd om met een Grieks-Israëlisch consortium de snelweg aan te leggen,[5][6] maar ook dat is mislukt.[7][8][9]
Financiering en bouwstart
De Montenegrijnse overheid ging daarna proberen om met Chinese bedrijven de A1 aan te leggen. Dit wordt gezien als één van de belangrijkste projecten van de Chinese Belt and Road Initiative in de westelijke Balkan. Op 30 oktober 2014 werd een lening van € 687,5 miljoen van de Chinese Exim Bank gegeven voor dit project.[10] Op 26 februari 2014 werden contracten getekend voor de aanleg van het 41 kilometer lange deel tussen Smokovac en Mateševo.[11] Dit deel heeft 18 tunnels, 13 bruggen, 5 viaducten en 4 aansluitingen. Het hoogste viaduct (Most Moračica) is 1 kilometer lang en 180 meter hoog.[12] De A1 overbrugt grote hoogteverschillen, het beginpunt bij Podgorica ligt op slechts zo'n 100 meter boven zeeniveau. Het hoogste punt van dit deel van de A1 ligt op circa 1.200 meter boven zeeniveau.
Financiële perikelen
De kosten van de bouw van de volledige A1 zijn geraamd op € 2.770.000.000, een gigantische investering voor zo'n klein land. De Wereldbank is niet positief over het project. Zij geeft aan dat door de aanleg van de autosnelweg de staatsschuld met een kwart toeneemt.[13][14] Ook kredietbeoordelaars zijn niet positief over het realiseren van zo'n kostbaar project in een kleine economie.[15] [16] De Chinese lening omvat een derde van de staatsschuld van Montenegro. In 2021 vroeg Montenegro hulp aan de Europese Unie bij het terugbetalen van de Chinese lening.[17] De EU betaalt niet mee aan investeringen van niet-lidstaten.[18] Op 9 juli 2021 werd een overeenkomst met drie westerse banken bereikt om de Chinese lening om te zetten van dollars naar euro's.[19] Het project wordt ook bekritiseerd als zijnde te duur voor wat het zou moeten kosten.[20]
De bouw van het eerste segment
De bouw van de snelweg is in 2016-2017 versneld waarbij naast het grote dalviaduct ook tal van tunnels in aanbouw waren. De planning was om de snelweg in 2019 open te stellen tussen Smokovac (bij Podgorica) en Mateševo.[21] Het project was echter vertraagd, geplande openingsdata zijn voortdurend niet gehaald.[22][23] Om de A1 open te kunnen stellen moest met name de landweg aan het noordelijk einde bij Mateševo nog verbeterd worden, aangezien dit eindpunt naar verwachting langere tijd het verkeer op zich zou nemen. Dit is pas opgewaardeerd nadat de A1 aangelegd was, waardoor de openstelling van de A1 verder vertraagde. De openstelling volgde uiteindelijk op 13 juli 2022.[24][25] Bij openstelling is ook de naam van de autosnelweg bekend gemaakt, de 'Autoput Princeza Ksenija'.[26]
Openstellingsgeschiedenis
| van | naar | lengte | datum |
|---|---|---|---|
| Smokovac | Mateševo | 41,5 km | 13-07-2022 |
Toekomst
De verdere bouw van de A1 van Mateševo tot de grens met Servië, evenals het deel tussen Đurmani en Smokovac zijn nog in planning. Aan Servische zijde bestaan eveneens concrete plannen, maar een exact tracé is hier nog niet gekozen. Dat is in Montenegro wel het geval. Er komen in totaal 42 tunnels en 92 viaducten.
Het project is opgedeeld in 5 deelprojecten;
- Dionica 1: Đurmani - Virpazar (11,2 km)
- Dionica 2: Virpazar - Smokovac (38,0 km)
- Dionica 3A: Smokovac - Uvač (34,0 km)
- Dionica 3B: Uvač - Mateševo (7,0 km)
- Dionica 4A: Mateševo - Andrijevica (23,0 km)
- Dionica 4B: Andrijevica - Berane (11,0 km)
- Dionica 5: Berane - Boljare (41,0 km)
De verdere bouw van de A1 is echter onzeker vanwege de grote uitstaande schuld van het eerste deel van de A1.
In 2022 werden de kosten van het deel tussen Mateševo en Andrijevica op € 552 miljoen geraamd.[27] Op dit traject is de 3,6 kilometer lange tunnel Trešnjevik gepland.[28]
Naamgeving
Bij de inauguratie van het eerste segment op 13 juli 2022 is de naam van de autosnelweg bekend gemaakt, de Autoput Princeza Ksenija. Het is vernoemd naar Prinses Xenia van Montenegro (1881-1960), een lid van het Huis Petrović dat van 1896 tot 1916 over Montenegro regeerde.
Wegnummer
Hoewel de A1 al voor de opening op de wegwijzers verscheen is het wegnummer pas op 3 oktober 2023 officieel gedocumenteerd.[29]
Tol
De A1 is een tolweg, in het beheer van Monteput Podgarica.[30] De A1 heeft een gesloten tolsysteem. Het toltarief bedroeg bij openstelling van het eerste deel € 3,50 voor personenauto's van Smokovac tot Mateševo.
Referenties
- ↑ UNECE: TER and Pan-European Corridors | archive.org
- ↑ Strategija razvoja saobraćaja Crne Gore (2006) | gov.me
- ↑ Plans Set for Montenegro Highway | balkaninsight.com
- ↑ Croatia highway deal in Montenegro in jeopardy | reuters.com
- ↑ Greek-Israeli firms eye EBRD for Montenegro road | reuters.com
- ↑ Montenegro Accepts 1.575 Bln Euro Motorway Construction Bid of Greek-Israeli Aktor/HCH Tie-in | seenews.com
- ↑ Montenegro: More Time for Highway Consortium | balkaninsight.com
- ↑ Montenegro Likely To Cancel Talks on Motorway Deal with Greek/Israeli Tie-in | seenews.com
- ↑ Government aborts motorway negotiations with Aktor-HCH, invites Chinese companies | gov.me
- ↑ Chinese bank to finance Montenegro highway | indiatimes.com
- ↑ Potpisani Sporazum i Ugovor za gradnju prioritetne dionice autoputa Bar-Boljare | gov.me
- ↑ Informator o izgradnji prioritetne dionice autoputa Bar - Boljare | gov.me
- ↑ World Bank drops $50mln loan to Montenegro over excessive debt | reuters.com
- ↑ Chinese 'highway to nowhere' haunts Montenegro | reuters.com
- ↑ Montenegro's fiscal position stays vulnerable to motorway costs - Moody's | seenews.com
- ↑ China timmert aan de (snel)weg in Montenegro | rtl.nl
- ↑ Montenegro deputy PM asks EU to help Podgorica repay Chinese loan | seenews.com
- ↑ No Clear Option For Montenegro As It Tries To Repay $1 Billion Highway Debt To China | rferl.org
- ↑ Montenegro Reduces Currency Risk on Costly Chinese Highway Loan | balkaninsight.com
- ↑ Montenegro Authorities Exaggerated Cost of Highway, Surveys Show | balkaninsight.com
- ↑ China CRBC to complete first section of Bar-Boljare motorway by end-2019 | seenews.com
- ↑ PKCG: Pomjeranje rokova za završetak radova na dionici Smokovac - Mateševo očekivano | vijesti.me
- ↑ Прогнозе Бојанића: Дионица аутопута од Смоковца биће завршена до новембра | dan.co.me
- ↑ Otvorena prva dionica auto-puta Bar – Boljare (Smokovac – Mateševo) | gov.me
- ↑ Na naplatnom mjestu Pelev brijeg večeras se održala ceremonija svečanog otvaranja prve dionice autoputa Bar-Boljare, od Smokovca do Mateševa. | mondo.me
- ↑ Zvanično otvoren auto-put, zvaće se po princezi Kseniji | vijesti.me
- ↑ Montenegro Seeks Cash to Build Highway’s Second Phase | balkaninsight.com
- ↑ Detalji o drugoj dionici auto-puta: Najveća prepreka prevoj “Trešnjevik”, gradiće se tunel dugačak 3,6 kilometara | standard.co.me
- ↑ Predlog odluke o kategorizaciji državnih puteva | gov.me
- ↑ monteput.me
| Autosnelwegen en hoofdwegen in Montenegro |
|---|
|
|
