A3 (Nederland)

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
A3
Begin Amsterdam
Einde Dordrecht
Lengte 50 km
Lijst van Nederlandse autosnelwegen
Route

→ Ring Amsterdam

→ Haarlem / Almere

→ Hoofddorp / Hilversum

→ Leiden / Utrecht

→ Den Haag / Utrecht

→ Vlaardingen / Utrecht

→ Rotterdam / Gouda

→ Zuidelijke randweg Rotterdam

→ Ridderkerk / Gorinchem

De A3 is een nooit aangelegde autosnelweg in Nederland in de provincies Noord- en Zuid-Holland, tussen de Ring A10 bij Amsterdam en de A16 ten zuiden van Dordrecht. Slechts een deel is als N3 gerealiseerd tussen de A15 en de A16 als de randweg van Dordrecht.

Routebeschrijving

Gepland: Amsterdam - Gouda - Rotterdam - Dordrecht

Geopend: Papendrecht (A15) - Dordrecht-Zuid (A16), als autoweg N3 met 2x2 rijstroken en ongelijkvloerse kruisingen

Geschiedenis

Rijkswegenplan 1927

Directe verbinding Amsterdam - Rotterdam

De geschiedenis van de A3 is een lang verhaal. Toen in de jaren 1920 het eerste Rijkswegenplan werd ontworpen wilde men de belangrijkste steden van het land verbinden met goede wegen. De vier grootste steden van West-Nederland zouden daarbij direct op een snelle manier verbonden moeten worden. Dat is ook te zien in het rijkswegenplan 1927. Dat leidde tot een ontworpen verbinding Amsterdam-Gouda-Rotterdam, alsmede nieuwe ontworpen verbindingen tussen Den Haag en Gouda en Reeuwijk en Utrecht. Het tracé van rijksweg 3 wordt in 1931 vastgesteld, met uitzondering van het gedeelte Uithoorn - Bodegraven, waarvoor enkele maanden later een besluit zou volgen. Bij de revisie van het rijkswegenplan duikt in 1932 het rijkswegnummer 3 voor het eerst op op de plankaart voor de verbinding Amsterdam-Rotterdam.

Crisisjaren: uitstel

Nadat in 1936 het principe van de autosnelwegen is aanvaard wordt rijksweg 3 vanaf het Rijkswegenplan 1938 als autosnelweg gepland. Sinds het opstellen van het eerste rijkswegenplan ging het slecht met de economie, de crisisjaren '30. Gevolg was dat er niet zoveel geld voor de realisatie van het wegennet beschikbaar was als gedacht. Bovendien had men bij de realisatie van rijksweg 12, Den Haag-Utrecht, te maken met tegenslagen in de aanleg van de weg. De drassige Nederlandse veenbodem vroeg duidelijk om andere funderingstechnieken dan tot dan toe gebruikelijk was. Hoewel de planvorming voor rijksweg 3 gewoon doorging werd de uitvoering om financiële redenen uitgesteld. Het enige dat aan de uitvoering van rijksweg 3 te zien was, was het knooppunt bij de Gouwebrug en de omleiding om Nieuwerkerk, want ook de weg Gouda-Rotterdam was onderdeel van rijksweg 3.

Oorlog: uitstel

En zo werd het 1940, het jaar dat Nederland werd binnengevallen door de Duitsers. Met de Duitse bezetting was er flinke aandacht voor de plannen - Nederland was samen met Duitsland immers het verst gevorderd binnen Europa op het gebied van snelwegenbouw. De oorlogvoering vergde echter veel geld en er was veel cement nodig voor de Atlantikwall. Bovendien verdwenen veel personeel en materieel in het kader van oorlogsvoering en Arbeitseinsatz. Als er al wat aan snelwegnieuwbouw werd gedaan, dan was dat voornamelijk voor de 'Kriegswichtige' rijksweg 12 Utrecht - Arnhem - Duitsland (beter bekend als het 'Hazepad'). Maar ook daarvan schoten de werken niet op, door de bovengenoemde tekorten en opzettelijk traineren. Daar kwam in 1942 bij dat een algemene bouwstop werd afgekondigd. De realisatie van Rijksweg 3 leek verder weg dan ooit, in elk geval tijdens de oorlogsjaren.

Wederopbouw: uitstel

Prioriteit voor rijkswegen 2 en 4a

Na de oorlog lag de infrastructuur van Nederland volledig in puin. Spoorlijnen, bruggen en wegen waren onderbroken of in erbarmelijke staat. Uiteraard ging de eerste aandacht uit naar de woningnood en herstel van bestaande verbindingen. Het Rijkswegenplan 1948 is dan ook vrijwel identiek aan het plan van 1938, op de toevoeging van rijksweg 12 tussen Utrecht en Duitsland na. Aan nieuwbouw werd amper gedaan - slechts wat klinkerbestrating werd gelegd op delen van rijksweg 12 tussen Bunnik en Veenendaal omdat het tracé in de oorlog in hoge mate gereed was gekomen. Toen rond 1950 na het intensieve herstel weer naar de toekomst kon worden gekeken, besloot men eerst werk te maken van de aanleg van de rijkswegen 2 (Amsterdam-Utrecht) en 4a (Burgerveen-Ypenburg). Rijksweg 4a zou bovendien de bestaande rijkswegen 4 Amsterdam-Sassenheim en 13 Den Haag-Rotterdam met elkaar verbinden en bood zo via een omweg (maar zonder door de stad Den Haag te hoeven rijden) toch een directe verbinding Amsterdam-Rotterdam. Met de beperkte financiële middelen van de jaren '50 werd rijksweg 3 dus opnieuw in de tijd naar achteren geschoven.

Blijvend laag in prioriteit, maar wel concrete voorbereidingen

Grondwerken bij Amsterdam en planvoorbereidingen voor de zuidelijkere delen

Het Rijkswegenplan 1958 had opnieuw weinig nieuws onder de zon - het centrale toverwoord in de jaren '50 was 'bestedingsbeperking' en daar had de bouw van rijkswegen ook onder te lijden. Eind jaren '50 zag men in dat Nederland hard extra asfalt nodig had en werd het 1200 km-plan geboren. Daarin werd rijksweg 3 prominent naar voren geschoven. Bovendien kwam er nu eindelijk extra geld op tafel. Na ruim 30 jaar leek in de jaren '60 het tij voor rijksweg 3 te keren.

Vanwege de vele wegenplannen die er in die periode waren, werd echter aan andere wegenplannen meer prioriteit toegekend. Dat had mede te maken met het feit dat rijksweg 4a (de huidige A4 tussen knooppunt Burgerveen en knooppunt Ypenburg) in 1961 was opengesteld en het probleem in de verbinding Amsterdam-Rotterdam daardoor veel minder werd gevoeld. Andere verbindingen gingen dus voor. Het programma kwam na 1965 langzaam op stoom en rond 1972 werd er driftig gebouwd. Het 1200 km-plan werd bovendien opgenomen in het Rijkswegenplan 1968, het meest uitgebreide dat er ooit is geweest. Overigens wordt in dat nieuwe rijkswegenplan de bestaande rijksweg 3 tussen Gouda en Rotterdam omgenummerd in rijksweg 20, de huidige A20.

Ook de planvorming voor de aanleg van het wegvak tussen Amstelveen en Gouda werd concreter. Zo was de bedoeling de weg die uit twee rijbanen met ieder drie rijstroken zou moeten bestaan op de diepste delen van de polders in het gebied aan te leggen op een zandlichaam dat zou worden gelegd op een bestaande zandlaag diep onder maaiveld. Ten zuiden van Amstelveen zou de weg een knikje naar het oosten moeten maken en, na een brug over de Amstel bij Nes aan de Amstel, westelijk van Mijdrecht moeten komen te lopen. Bij Mijdrecht zou de weg onder meer de provinciale weg s21, de latere N201 en de veenrivier de Kromme Mijdrecht bovenlangs kruisen en op een later moment de nog aan te leggen A80 . Ook zou er in de buurt van Mijdrecht een verzorgingsplaats moeten komen.[1] Verder naar het zuiden zou rijksweg 3 tussen Aarlanderveen en de Nieuwkoopse plassen moeten komen te lopen. Verder zuidelijk zou de planning oostelijk van Alphen aan den Rijn en Waddinxveen en westelijk van Bodegraven en Gouda door te laten lopen richting de oostkant van Rotterdam.[2] De planvorming in dat gebied was al zo concreet dat de plannen in 1971 ter inzage werden gelegd en hierop een zienswijze kon worden gegeven.[3] Verder werden in de periode bij Amsterdam en Amstelveen zandlichamen voor rijksweg 3 en haar knooppunten met de rijkswegen 6 (A9) en 10 (A10) opgeworpen. Medio 1971 was de gedachte dat dit noordelijkste stuk van vijf kilometer nog voor 1976 in gebruik zou kunnen worden genomen. Het restant zou uiterlijk in 1985 gereed moeten zijn. De verwachting was dat dan ongeveer 40.000 motorvoertuigen per dag van de weg gebruik zouden maken.

Oliecrises en milieu: van uitstel komt afstel

Vanuit bewonersgroepen, zoals het 'Interlokale Milieu Overleg' (IMO)[4] was er weerstand tegen de aanleg van rijksweg 3. Ook in de landelijke politiek was men er niet van overtuigd dat de weg er zou moeten komen. Zo gaf de Minister van Verkeer en Waterstaat, Willem Drees jr., op 15 februari 1972 aan 'ernstig te zullen nagaan of kan worden afgezien van de aanleg van rijksweg 3'.[5] De uitspraken van de heer Drees bij het debat over rijksweg 3 kunnen als een kentering worden gezien in het denken over verkeersproblematiek waar tot dat moment Rijkswaterstaat vrij autonoom beslissingen kon nemen over de aanleg van wegen. In april 1972 gaf de Minister op Kamervragen aan dat vanwege milieu- en financiële overwegingen bepaalde plannen uit het Rijkswegenplan 1968 naar achteren zouden worden verschoven en sommige ervan zelfs helemaal niet zouden worden gerealiseerd.[6]. Later in 1972 kwam de Club van Rome het rapport 'De grenzen aan de groei' en in 1973 volgde de eerste oliecrisis. Al deze ontwikkelingen leidden ertoe dat vanuit de overheid werd besloten om de bouw van nieuwe snelwegen flink te matigen. Dat betekende dat de snelwegen die bovenaan de lijst stonden veel langzamer werden gerealiseerd en de plannen die onderaan bungelden (zoals rijksweg 3) naar achteren werden geschoven.

De A3 is er uiteindelijk nooit gekomen. In het Ontwerp-Structuurschema Verkeer en Vervoer uit 1977 bungelt de (sinds 1976 door de invoering van de A-nummers) A3 genoemde rijksweg onderin de fasering. De tweede oliecrisis en het toegenomen milieubewustzijn rondom het "Groene Hart" maken dat de A3 uit het zicht verdwijnt. De directe wegverbinding Amsterdam-Rotterdam is niet langer opgenomen in de definitieve versie van het SVV-I in 1981. Er was toch immers al voorzien in rijksweg A4 via Den Haag, was de gedachte.

De A3 in de Tweede Ruit van Rotterdam

Los van deze discussie was de A3 echter ook onderdeel geworden van plannen voor een tweede ruit rond Rotterdam, samen met de A24 die van de Blankenburgtunnel noordelijk langs Vlaardingen, Schiedam en Rotterdam naar Nieuwerkerk aan de IJssel zou lopen. De A3 zou het noord-zuid-gedeelte van deze tweede ruit gaan vormen, die de bestaande Ring Rotterdam zou moeten gaan ontlasten. De route zou vanaf Nieuwerkerk naar Papendrecht lopen om daar aan te takken op de Randweg Dordrecht (waarover hieronder). Onderweg zou nog de A38 aftakken, die in het verlengde van de A15 zuidelijke randweg van Rotterdam loopt. In het Structuurschema Verkeer en Vervoer was hierbij wel opgemerkt dat aanleg van dit deel van de A3 zou moeten worden afgewogen tegen verdubbeling van de A16 over de Van Brienenoordbrug. Dit deel van de A3 verdween niet in de genoemde kamerbehandeling van het SVV-I. Met de verdubbeling van de Brienenoordbrug rond 1990 verdween de route op een andere manier uit beeld.

Randweg Dordrecht: N3

Het wegnummer 3 was daarmee niet geheel dood. De Randweg Dordrecht is rond 1990 als zuidelijkste onderdeel van rijksweg 3 namelijk wel uitgevoerd. En al lijkt die weg op een snelweg, het is slechts een autoweg. Het werd dus ook geen A3, maar een N3.

Resumerend

In de jaren '30 van de 20e eeuw waren het economisch tij en de tegenslag bij de aanleg van rijksweg 12 door het veengebied redenen waarom de uitvoering van rijksweg 3 vertraagde. De oorlog en de nasleep daarvan zorgden ervoor dat de aanleg opnieuw werd uitgesteld en dat in de magere jaren '50 de keuze gemaakt werd om eerst de A2 en A4 aan te leggen. Toen de A4 Amsterdam-Den Haag gereed was en aansloot op de A13 was het probleem minder acuut en raakte de A3 bij de uitvoering van het 1200 km-plan op het laatste plan. Desalniettemin werden de plannen begin jaren zeventig heel concreet en leek de weg binnen enkele jaren aangelegd te gaan worden. De oliecrisis en het toegenomen milieubewustzijn hebben de plannen voor de A3 echter in dezelfde periode weer teruggeworpen en uiteindelijk is het plan definitief de nek omgedraaid. Het enige wat ons nog herinnert aan de A3 zijn wat straatnamen in Amsterdam-Buitenveldert en een randweg bij Dordrecht. De plannen voor een nieuwe vaste oeververbinding ten oosten van de Van Brienenoordbrug sluimeren tenslotte nog steeds rond in gedachtenvorming over aanpak van de filedruk rond Rotterdam, al wordt ook daar geen autosnelweg als de A3 meer voorzien.

Wetenswaardigheden

Eind jaren '80, toen na de behandeling van het SVV-II bleek dat de A3 niet meer zou terugkeren in de planvorming, zijn de zandlichamen in Amsterdam-Buitenveldert afgegraven ten behoeve van de aanleg van de A10-oost en A10-noord, de ringweg Amsterdam. Dat tracé, dat tot dan toe de naam "Rotterdamseweg" had, werd door Amsterdam met huizen bebouwd. De bebouwing is goed herkenbaar tussen de andere, oudere bebouwing van Buitenveldert. De straatnamen van deze nieuwe bebouwing verwijzen ook naar Rotterdam.

Amstelveen is na 2000 begonnen met het bouwen van huizen en een brandweerkazerne op het A3-tracé. Begin 2010 is bovendien de (toenmalige) afrit Ouderkerk a/d Amstel, de plek waar ooit knooppunt Amstelplein (A3/A9) was gepland, aangepast. Op de plek van een deel van het ooit geplande verkeersknooppunt is een kantoor van KPMG verrezen. Tussen eind 2016 en begin 2017 is een laatste dijklichaam, ter hoogte van de Groenelaan in Amstelveen-Zuid, op een plek waar ooit een afslag van rijksweg 3 was gepland, weggegraven waarna op die plek woningen zijn gebouwd.[7] Alleen aan de loop van de kavels in de weilanden direct naast de oostzijde van Amstelveen-Zuid is nog te zien dat hier ooit een snelweg was gepland. Nu loopt daar slechts een smal doodlopend weggetje naar een golfbaan.

Veel herinnert niet meer aan de A3-plannen. Enkel de N3 bij Dordrecht zal misschien sommigen doen verwonderen waarom zo'n onbelangrijke weg zo'n belangrijk ééncijferig wegnummer heeft...

Zie ook

N3

Externe link

Referenties

  1. Parool 30 juli 1971
  2. Trouw 12 februari 1972
  3. Het Parool 4 augustus 1971
  4. Trouw 12 februari 1972
  5. NRC Handelsblad 16 februari 1972
  6. Volkskrant 25 april 1972
  7. [1] Amstelveenz
Autosnelwegen van Nederland