Afritnummer

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Definitie:

Nummer dat is toegekend aan een afrit van een autosnelweg of autoweg.


Toelichting:

Afritnummering is een manier om afritten gemakkelijker te kunnen identificeren. Het afritnummer is het aan een specifieke afrit gegeven nummer. Afritnummers hebben zowel voordelen bij het administreren van een weg door wegbeheerders als bij het vinden van de juiste route door weggebruikers. Het is immers makkelijker om een afrit te identificeren aan de hand van één specifiek nummer dan aan de hand van de doelen an de afrit. Deze laatste kunnen immers verschillen per rijrichting en kunnen ook in de tijd veranderen.

Geschiedenis

Afritnummering werd als eerste ingevoerd in de Verenigde Staten, waar afritnummers al verschenen bij de bouw van de verschillende autosnelwegen. In de richtlijn bewegwijzering van 1961 werd het gebruik van afritnummers voor het eerst aangeraden, waarna het in 1970 verplicht werd gesteld (met een overgangsregeling voor California. Staten waren (en zijn) vrij hun eigen nummeringssysteem te kiezen. Waar oorspronkelijk doorgaans was gekozen voor een systeem van opvolgende nummers, zijn in de loop der tijd steeds meer staten overgegaan naar een op afstand gebaseerd nummeringssysteem.

In Europa werd afritnummering eind jaren '60 als eerste ingevoerd in Groot-Brittannië. Ook de eerste autosnelwegen van Spanje, aangelegd aan het begin van de jaren '70, hadden al afritnummers. België volgde in 1979, terwijl Frankrijk in 1982 afritnummers invoerde tegelijkertijd met de overgang naar zijn huidige stijl van bewegwijzering. Duitsland, Nederland, Luxemburg en veel andere landen in West-Europa voerden in de eerste helft van de jaren '90 afritnummering in. Zwitserland en Zweden volgden pas kort ná 2000. Het enige Westeuropese land zonder algemene afritnummering is op dit moment Italië. In dit land zijn alleen de afritten van enkele ringwegen genummerd.

Nummeringssysteem

Ieder land met wegnummering nummert de afritten op zijn eigen manier. Dominant zijn twee systemen, namelijk het gebruik van opvolgende nummers en het nummeren naar afstand.

Opvolgende nummers

zie ook Sequentiële afritnummering.

In dit systeem wordt gebruikgemaakt van opvolgende nummers: 1, 2, 3, enzovoort. De nummers lopen doorgaans op in dezelfde richting als de kilometrage van de route: afrit 1 bevindt zich in de buurt van hectometerpaaltje 0,0. Wanneer in dit systeem een afritnummer moet worden ingevoegd (bijvoorbeeld omdat sprake is van een nieuwe afrit), krijgt deze afrit het nummer van de voorgaande afrit met een toevoeging a (in Nederland en veel andere landen) of .1 (onder meer in Frankrijk). In Duitsland wordt in dat geval ook het nummer van de voorgaande afrit aangepast, zodat de opvolgende afritten genummerd zijn als 1, 2a, 2b, 3. In de nummering van veel routes is echter al ruimte gelaten voor geplande nieuwe afritten.

Soms laat men de nummering van een bepaalde route niet beginnen met 1, maar met een hoger getal. Op deze manier ontstaat ruimte om bij dubbelnummeringen de afritten van het dubbel genummerde wegvlak in lijn te laten zijn met de voorafgaande nummering van beide routes. Een voorbeeld hiervan is de Nederlandse A16. Deze is zo genummerd dat de afritten op het dubbel genummerde stuk tussen de knooppunten Princeville en Galder in lijn zijn met zowel die van de A16 als die van de A58. Men heeft met het oog daarop de afritnummering van de A16 pas laten beginnen met nummer 14. Ook loopt de nummering op de A16 in de omgekeerde richting als de hectometerpaaltjes. Deze laatste lopen noord-zuid en de afritnummers lopen zuid-noord.

In België heeft men de nummering van meerdere autosnelwegen dusdanig aangepast dat deze grotendeels met elkaar uitwisselbaar zijn, ook zonder dat sprake is van een dubbelnummering. Zo begint de A26 (het gedeelte in de E25 ten zuiden van Luik) met nummer 38 om op die manier aan te sluiten met de A602 (het gedeelte van de E25 in Luik), die op haar beurt weer aansluit op de nummering van de E40 en de E313.

Nummeren naar afstand

zie ook Afritnummering naar afstand.

In dit systeem is het nummer van de afrit gelijk aan het nummer op de dichtstbijzijnde kilometerpaal (of mijlpaal in landen zonder metrisch systeem). De nummers lopen dus niet op als 1, 2, 3 enzovoort, maar bijvoorbeeld als 1, 5, 8 (wanneer zich afritten bevinden bij kilometerpalen 1, 5 en 8 maar niet tussendoor). Bevinden zich binnen eenzelfde kilometer of mijl meerdere afritten, dan worden letters toegevoegd aan de afritten binnen dat wegvak: 1A, 1B enzovoort.

Een alternatief is door het wegnummer in het afritnummer te verwerken. Op die manier worden 3- en 4-cijferige afritnummers gecreëerd. Bijvoorbeeld afritten op de A1 krijgen een nummer 101, 102, 103, etc. en afritten op de A10 krijgen een nummer 1001, 1002, 1003, etc. Voor zover bekend wordt dit systeem in twee landen gebruikt: Marokko en Maleisië.

Voordelen en nadelen van beide systemen

Het voordeel van nummeren naar afstand is dat dit systeem zeer flexibel is, wanneer nieuwe afritten worden aangelegd of afritten verdwijnen. Men kent aan die afrit gewoon het nummer van de betreffende kilometer of mijl toe, zonder dat de gehele route hoeft te worden hernummerd om een consequente reeks nummers te hebben of gebruik moet worden gemaakt met toevoegingen als 1a.

Het nadeel van nummeren naar afstand is dat deze vorm van nummering minder toegevoegde waarde heeft dan opvolgende nummering. Wanneer de weggebruiker weet dat hij in de buurt van kilometerpaal 12 de afrit moet nemen, volstaat het hem om te kijken naar de hectometerpaaltjes. Specifieke afritnummering is niet nodig. Opvolgende afritnummering heeft juist als voordeel dat de weggebruiker aan het nummer heel eenvoudig kan aflezen hoeveel afritten "zijn" afrit nog verwijderd is - informatie die men aan de hectometerpaaltjes niet kan aflezen. Wie in een systeem met opvolgende nummers naar afrit 12 moet, weet bij afrit 11 al dat hij de volgende afrit moet hebben. Wie in een op afstand gebaseerd systeem naar afrit 12 moet, zal aan de nummering niet kunnen zien hoeveel afritten er nog volgen tot aan de afrit waarop men zich richt.

Een nadeel van opvolgende nummering is weer te zien bij onvolledige aansluitingen, oftewel aansluitingen die in een bepaalde richting geen afrit of oprit hebben, maar in andere richtingen wel. In de richting met een afrit is de nummering gewoon doorlopend, in de richting die geen afrit heeft, zit een gat in de afritnummers.

Nummeren van knooppunten

Nederland, België, Frankrijk en Spanje hebben geen nummers toegekend aan knooppunten. De reden hiervoor is dat een knooppunt niet als afrit in de strikte betekenis van het woord wordt gezien: men kan er de autosnelweg niet verlaten, maar gaat slechts van de ene naar de andere autosnelweg. De meeste andere landen hebben knooppunten in de reguliere afritnummering geïntegreerd. Als na afrit 12 een knooppunt volgt, heeft dit knooppunt nummer 13 en heeft de daaropvolgende afrit weer nummer 14.

Een aandachtspunt bij het niet-nummeren van knooppunten is de vraag wat nou eigenlijk precies een knooppunt is. Volgens de Nederlandse definitie geldt als knooppunt een kruising van stroomwegen. Kruist een autosnelweg een niet-stroomweg, dan zou geen sprake zijn van een knooppunt en zou dus wel genummerd moeten worden. Daarbij moet met name gedacht worden aan afritten van autosnelwegen die naar een niet-autosnelweg leiden, maar die op een met een knooppunt vergelijkbare manier zijn uitgevoerd, de zogenaamde knooppuntachtige afritten. Ook in Nederland wordt hier niet consequent mee omgegaan. Het niet-nummeren van knooppunten heeft tot gevolg dat wanneer een reguliere afrit op enig moment een knooppunt zou worden (doordat de kruisende route tot autosnelweg wordt omgebouwd), een afritnummer vervalt en er dus een gat in de nummering ontstaat. Daar staat tegenover dat bij het wel-nummeren van knooppunten het meestal zo is dat één knooppunt verschillende nummers heeft voor beide kruisende wegen.

Verschijningsvorm

Het afritnummer verschijnt uiteraard op de wegwijzers van de betreffende afrit. De wijze waarop dit gebeurt verschilt per land. In Nederland verschijnt het nummer op alle voorwegwijzers van de afrit als ruitertje. In Duitsland daarentegen verschijnt het afritnummer uitsluitend op de eerste voorwegwijzer van de afrit en op het afstandsbaken op 300 meter. Op de andere voorwegwijzers en op de beslissingswegwijzer verschijnt het nummer niet. Ieder land heeft uiteindelijk zijn eigen wijze van integratie van de afritnummers in de bewegwijzering.

In sommige landen (onder andere Frankrijk en Zuid-Afrika) komt het afritnummer ook terug in de bewegwijzering van opritten. Op die manier weet men bij het oprijden van de genummerde route dus al bij welk afritnummer men dat doet. Voordeel hiervan is dat de weggebruiker meteen zijn plaats op de bewuste route kan bepalen en daarmee dus ook zijn positie ten opzichte van zijn eerstvolgende actiepunt. Wanneer iemand bijvoorbeeld afrit 20 moet hebben, kan hij aan de hand van de aanduiding dat men bij afrit 12 de weg oprijdt, bepalen dat hij nog acht afritten moet wachten (bij opvolgende nummering) dan wel over acht kilometer / mijl de afrit moet hebben (bij op afstand gebaseerde nummering).

Tenslotte verschijnt het afritnummer ook vaak in routebeschrijvingen, reclame-uitingen, enzovoort.

Afritsymbool

In veel landen wordt het afritnummer weergegeven aan de hand van een afritsymbool met daarnaast het nummer van de bewuste afrit. Het gebruik van het symbool neemt doorgaans minder ruimte in dat het uitschrijven van het woord afrit in de landstaal en het is ook begrijpelijker voor weggebruikers die de landstaal niet machtig zijn.

Een voorbeeld van het afritsymbool staat hiernaast vermeld. Daarbij moet worden opgemerkt dat het symbool per land kleine verschillen heeft. Verschillen zitten wat dat betreft in de breedte van de banen en de "middenberm" van het symbool en in de uitvoering van de afslaande baan. In Nederland worden op dit moment zelfs twee varianten van het symbool gebruikt. ANWB Bewegwijzering gebruikt op haar Redesign-borden een symbool met een dunne afslaande baan zonder pijlpunt. Een voorbeeld is te vinden op de A12/Utrechtse Baan bij Den Haag. Rijkswaterstaat gebruikt op nieuwere borden een symbool dat meer op het klassieke symbool lijkt.

In die buitenlanden waar knooppunten in de nummering worden geïntegreerd, wordt doorgaans een afwijkend symbool gebruikt voor genummerde knooppunten. Op het afritsymbool zijn nog twee verdere varianten bekend:

  • Een gespiegelde variant voor een linkse uitvoeger - bekend uit Frankrijk.
  • Een variant zonder "linkerbaan" voor genummerde enkelbaanswegen - bekend uit Zwitserland.

Ondanks het gebruik van de genoemde gespiegelde variant voor linkse uitvoegers in Frankrijk wordt het afritsymbool voor zover bekend nog niet gebruikt in landen waar het verkeer op de linker weghelft rijdt en afritten in beginsel dus aan de linkerkant van de weg liggen. De reden hiervoor is ongetwijfeld dat het afritsymbool wordt begrepen doordat het nummer staat vermeld bij dat gedeelte van het symbool dat de afrit aangeeft (de afbuigende baan). Dit dwingt er min of meer toe om ook het nummer aan die kant van het symbool te plaatsen. In linksrijdende landen zou de volgorde aldus moeten zijn nummer + afritsymbool. Die volgorde moet (in ieder geval voor mensen die Romeins schrift gewend zijn en dus van links naar rechts lezen) als onlogisch worden afgedaan. Afrit 9 laat zich alleen maar logisch in symbolen vertalen door eerst het afritsymbool neer te zetten en dan pas het nummer, niet omgekeerd.

In Polen wordt het knooppuntsymbool gebruikt bij afritten.

In een aantal linksrijdende landen -maar ook in bepaalde rechtsrijdende landen- wordt het afritnummer op een andere manier in symbolen aangegeven. In Groot-Brittannië staat het afritnummer altijd linksonder op de afritbewegwijzering tegen een donkerbruine achtergrond. In Zuid-Afrika staat het nummer daarentegen juist linksboven in zwarte letters op een witte achtergrond. België is een voorbeeld van een rechtsrijdend land dat geen afritsymbool gebruikt. Belgische afritnummers worden aangegeven met goudgele letters op een donkergroene achtergrond.

Overzicht van landen met afritnummering

Land Systeem Bijzonderheid
Argentinië Afstand (km) -
Australië Verschilt per staat Afritnummering komt tot nu toe alleen voor in Queensland (afstand/km) en New South Wales (opvolgende nummers).
België Opvolgende nummers -
Canada Verschilt per provincie -
Chili Opvolgende nummers -
China Afstand (km) De afritnummering overstijgt provinciegrenzen. Wanneer de kilometerwaarde boven de 1000 ligt, wordt het duizendtal van het afritnummer weggestreept. Een afrit bij km 2123 zou nummer 123 krijgen.
Denemarken Opvolgende nummers -
Duitsland Opvolgende nummers -
Finland Opvolgende nummers ingevoerd in 2001.
Frankrijk Opvolgende nummers -
Griekenland Opvolgende nummers -
Groot-Brittannië Opvolgende nummers -
Hongarije Afstand (km) -
Ierland Opvolgende nummers -
Italië Opvolgende nummers Voorlopig alleen op enkele ringwegen.
Japan Opvolgende nummers -
Luxemburg Opvolgende nummers -
Nederland Opvolgende nummers -
Nieuw-Zeeland Afstand (km) -
Oostenrijk Afstand (km) -
Polen Opvolgende nummers Voorheen werden ook afritnummers naar afstand gebruikt, in 2020 is definitief overgestapt op sequentiële afritnummering voor alle snelwegen.
Portugal Opvolgende nummers -
Roemenië Opvolgende nummers
Spanje Opvolgende nummers Op Autopista's
Afstand (km) Op Autovía's
Taiwan Afstand (km) -
Tsjechië Afstand (km) -
Verenigde Staten Afstand (mile) Een kleine groep staten gebruikt nog opvolgende nummers. Iedere staat heeft eigen afritnummering, zodat het passeren van een 'state line' doorgaans leidt tot een sprong in de nummering. In principe loopt de nummering op vanuit het zuiden of westen, zodat men bij een rit in noordelijke of oostelijke richting op de staatsgrens steeds weer op 0 zou beginnen.
Zuid-Afrika Afstand (km) De afritnummering is gebaseerd op het aantal kilometers vanaf de provinciegrens van vóór 1994 en in die zin ongelijk aan de kilometerpalen die niet van die grenzen uitgaan. Bij de wijziging van de provinciale indeling van 1994 zijn de afritnummers niet meer veranderd.
Zweden Opvolgende nummers -
Zwitserland Opvolgende nummers -