Albanië
| |
|---|---|
| Shqipëria | |
| |
| Hoofdstad | Tiranë |
| Oppervlakte | 28.748 km² |
| Inwonertal | 2.794.000 |
| Lengte wegennet | 18.000 km |
| Lengte snelwegennet | 164 km[1] |
| Eerste snelweg | 2009 |
| Benaming snelweg | Autostradë |
| Verkeer rijdt | rechts |
| Nummerplaatcode | AL |
Albanië (Shqipëria) is een klein land in Zuidoost-Europa. Het Balkanland telt 2,8 miljoen inwoners op een oppervlakte van 28.748 km², een derde kleiner dan Nederland. De hoofdstad is Tiranë (Tirana), centraal gelegen in het land.
Inleiding
Geografie
Albanië ligt op de westelijke Balkan, met een lange kustlijn aan de Adriatische Zee en Ionische Zee. Het land grenst verder in het noorden aan Montenegro en Kosovo, in het oosten aan Noord-Macedonië en in het zuiden aan Griekenland. Het land meet maximaal 340 kilometer van noord naar zuid en 135 kilometer van west naar noord. Albanië is een bergachtig land, wat daardoor relatief geïsoleerd ligt. Het hoogste punt is de Korab op 2764 meter. Het gehele binnenland en het zuiden van het land is sterk bergachtig, enkel de noordelijke en centrale kuststrook is vlakker. Het land heeft geen grote rivieren, maar wel een aantal meren. Naast de stuwmeren in de bergen liggen er ook drie grote meren in het grensgebied, namelijk het Meer van Shkodër op de grens met Montenegro, het Meer van Ohrid op de grens met Noord-Macedonië en het Meer van Prespa op de grenzen met Noord-Macedonië en Griekenland.
Demografie
Albanië is één van de weinige landen met een krimpend inwonertal. Het land bereikte maximaal 3,2 miljoen inwoners in 1990, maar kromp daarna door emigratie en een zeer laag geboortecijfer. Na 2005 vertraagde de krimp en is het inwonertal gestabiliseerd op circa 2,8 miljoen. De hoofdstad Tiranë (Tirana) is met afstand de grootste stad van Albanië met ruim 400.000 inwoners. De havenstad Durrës telt ruim 100.000 inwoners en is de enige andere stad met meer dan 100.000 inwoners. In totaal zijn er 20 plaatsen met meer dan 10.000 inwoners, waarvan het grootste deel in het westen van het land ligt.
In het land wordt het Albanees gesproken, een geïsoleerde Indo-Europese taal zonder directe verwanten. In Albanië spreekt vrijwel iedereen Albanees, het Grieks wordt in het zuiden gesproken, evenals het Macedonisch in het oosten, maar dit zijn zeer kleine minderheidstalen. Het Italiaans wordt van oudsher ook gesproken als tweede taal en het Engels is in opkomst.
Economie
Albanië was een groot deel van de 20e eeuw een socialistische planeconomie. Het had weinig betrekkingen met het buitenland, ook niet met socialistische staten als Joegoslavië en de Sovjetunie. Na de val van het communisme in 1990 migreerden veel Albanezen naar het buitenland, met name naar Griekenland. Albanië gold in de jaren '90 als één van de armste landen van Europa en was aanzienlijk minder ontwikkeld dan het voormalig Joegoslavië. De transitie van een planeconomie naar een markteconomie heeft gedurende de jaren '90 plaatsgevonden en sinds 2000 heeft het land een gestaag groeiende economie. Van oudsher was Albanië redelijk zelfvoorzienend met voedsel, dus de landbouw speelde een belangrijke rol, maar het belang hiervan is sterk afgenomen. Zoals in communistische planeconomieën heeft Albanië verouderde zware industrie zoals mijnbouw. De industriesector is later diverser geworden, met textiel, elektronica en de olie- en gasindustrie. Het land is in opkomst als toeristische bestemming door de verbeterde infrastructuur. In 2022 bedroeg het gemiddelde salaris 60.000 lek per maand, of circa € 500.[2]
Geschiedenis
Albanië was van 1946 tot 1992 een communistische staat. In 1960 brak het land met de Sovjetunie, waarna het een alliantie met China aanging. Die eindigde in 1978, waarna het land steeds verder geïsoleerd raakte. De leider, Enver Hoxha, overleed in 1985. Vanaf 1990 werd burgers meer vrijheden gegund, waarna de dictatuur in 1991 eindigde. De jaren 90 waren economisch moeilijke jaren, met een zware overgang van een planeconomie naar een vrije markteconomie, waarbij de instabiliteit in de regio tot 1995 de economische groei geen goed deed. In 1997 was er grote onrust in het land. Sinds 2000 gaat het beter met Albanië, de regio wordt wat rustiger, alhoewel er nog naweeën waren van de Kosovo-oorlog en een korte guerrillaoorlog in buurland Noord-Macedonië. In 2009 werd Albanië lid van de NAVO. De Albanese economie groeide tijdens de economische crisis van 2009 als één van de weinige landen in Europa. Infrastructurele problemen zoals elektra en watervoorzieningen zijn nog obstakels.
Wegennet
Albanië heeft een wegennet van ongeveer 18.000 kilometer lengte, waarvan maar een relatief klein deel is geasfalteerd. Albanië is een zeer bergachtig land, wat schitterende routes door de bergen en langs de kust mogelijk maakt, maar ook voor relatief lange reistijden zorgt. Bijna alle plaatsen van betekenis in Albanië zijn door verharde wegen ontsloten, maar op het platteland en in de bergen zijn veel secundaire wegen nog onverhard. Het wegennet is het meest ontwikkeld in de grote valleien, waar het grootste deel van de bevolking woont. In de bergen is het wegennet beperkt ontwikkeld, de belangrijkste doorgaande wegen verkeren in goede staat maar veel bergwegen zijn in slechte staat of alleen met 4x4 voertuigen te berijden.
Het wegennet van Albanië is qua weginrichting, bebakening, bebording en bewegwijzering vrijwel een kopie van Italië. Het is het enige land in Europa waar de weginrichting op die van Italië is gebaseerd.
Nationale wegennet
Zie ook rruga shtetërore.
Het nationale wegennet van Albanië heet in het Albanees het 'rrjetit rrugor kombetar'. Het beslaat een netwerk van 3.606 kilometer weg. Van de primaire wegen is het volledige netwerk geasfalteerd, van het secundaire netwerk was in 2016 twee derde geasfalteerd.
Autosnelwegen
Albanië heeft een aantal autosnelwegen, in het Albanees een autostradë genoemd. De A1, A2 en A3 zijn autosnelwegen in Albanië.
| # | No. | route | lengte |
|---|---|---|---|
 |
A1 | Durrës - Morinë (RKS) | 177 km |
 |
A2 | Vlorë - Levan | 46 km |
 |
A3 | Tiranë - Elbasan | 31 km |
| Wegen in Albanië |
|---|
|
|
Wegclassificatie
Het wegennet is administratief geclassificeerd in vijf typen, van A t/m E. De wegindeling is gebaseerd op de wegclassificatie zoals men die ook in Italië kent.
- A = Autostrade
- B = Rruge interurbane kryesore (primaire interurbane weg)
- C = Rruge interurbane dytesore (secundaire interurbane weg)
- D = Rruge urbane kryesore (primaire urbane weg)
- E = Rruge urbane dytesore (secundaire urbane weg)
Wegbeheer
De nationale wegbeheerder is Autoriteti Rrugor Shqiptar (ARRSH of A.Rr.Sh.),[3] een agentschap van het ministerie van infrastructuur.[4] A.Rr.Sh. werd in 2009 opgericht als opvolger voor het algemeen directoraat voor wegen (Drejtorise se Pergjithshme te Rrugeve), dat in 1993 was opgericht.
In 2016 beheerde ARRSH 3.950 kilometer weg en 590 bruggen.
Geschiedenis
Tot de jaren '90 waren er amper functionele wegen in Albanië. Het privébezit van een auto was onder Hoxha niet toegestaan,[5][6] Albanië had voor 1990 een wagenpark van slechts een paar duizend personenauto's. Voor gewone Albanezen was reizen per auto vrijwel onbekend. Vrachtvervoer ging echter wel grotendeels over de weg, maar de economische activiteit was dermate laag dat het verkeersaanbod in reële termen zeer gering was. Daardoor had Albanië het minst ontwikkelde wegennet van Europa, met slechts een handjevol verharde wegen, vaak in slechte toestand. Buiten de allerbelangrijkste hoofdroutes kon men enkel met jeeps rijden. Benzine was amper verkrijgbaar. In 1950 had Albanië 181 kilometer verharde weg, in 1990 was dit gegroeid naar 2.850 kilometer.[7] De wegen van die tijd hadden vaak zeer lage ontwerpeisen. Het wegennet van Albanië was in 1990 niet veel beter dan dat in West-Europa in het begin van de 20e eeuw.
In 2002 verkeerde maar 10 procent van het nationale wegennet in goede conditie. Na 2000 verbeterde dit sterk, met name vanaf 2005 toen grootschalig wegen werden aangelegd en de belangrijke wegen vernieuwd werden. Een expressweg bestaat tussen de hoofdstad Tiranë en de kuststad Durrës. De meeste doorgaande wegen verkeren in goede conditie, met relatief hoge ontwerpstandaarden voor hoofdwegen, vaak met smalle vluchtstroken en een modern alignement. In 2009 opende de eerste snelweg van Albanië, onderdeel van een 170 kilometer lange, in aanbouw zijnde snelweg vanaf Durrës tot aan Morinë aan de grens met Kosovo. In 2012 opende de tweede snelweg, de A2. Meerdere snelwegen staan nog op het programma, bijvoorbeeld de Adriatisch-Ionische corridor vanaf de grens met Montenegro naar Griekenland en een snelweg naar Noord-Macedonië. Tevens wordt de expressweg van Tiranë naar Durrës gemoderniseerd en verbreed naar 2x3 rijstroken. Het autobezit in Albanië neemt snel toe, maar blijft in vergelijking achter op landen als Montenegro of Kroatië.
Eén van de grootste projecten na 2010 was de bouw van 'Rruga e Arbërit', een nieuwe autoweg door de bergen vanaf Tiranë naar Dars, dat een veel kortere route vormt naar Noord-Macedonië. Deze 74 kilometer lange weg is op 29 november 2021 opengesteld voor het verkeer.[8]
Bewegwijzering
De bewegwijzering is duidelijk een kopie van die in Italië, wat logisch is gezien de lange historische verhoudingen tussen beide landen. Dit betekent dat de Italiaanse onvolkomenheden ook in Albanië voorkomen. Bewegwijzering op snelwegen is groen, op gewone wegen blauw. Hoofdletters worden gebruikt. Buiten de hoofdwegen en in de steden is de bewegwijzering zeer spaarzaam.
Wegnummering
In Albanië zijn de volgende wegnummerlagen;
- E: Europese wegen
- A: Autostradë
- SH: Rrugë Shtetërore (nationale weg)
- RR: Rrugë Rrethi (districtsweg)
- K: Rrugë Komunale (gemeenteweg)
De SH-wegen vormen het primaire wegennet van Albanië en zijn op sommige trajecten vervangen door een autosnelweg, maar nog lang niet overal. Deze nummering loopt van de SH1 t/m SH100 en er zijn ook ongenummerde wegen.[9]
De wegnummers worden op de bewegwijzering aangegeven.
Tol
Sinds 2018 wordt tol geheven op de A1, de eerste tolweg van Albanië.[10]
Verkeersveiligheid
| jaar | verkeersdoden[11] |
|---|---|
| 2016 | 269 |
| 2017 | 222 |
| 2018 | 213 |
| 2019 | 227 |
| 2020 | 181 |
| 2021 | 197 |
Maximumsnelheid
| wegtype | Vmax |
|---|---|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
De maximumsnelheid in Albanië is vastgesteld in de wegcode (kodi rrugor) die in 1998 is vastgesteld.[12]
In Albanië geldt een voor Europa ongebruikelijke maximumsnelheid van 40 km/h binnen de bebouwde kom. Dit is afwijkend van de 50 km/h elders in Europa en de 60 km/h in het verleden in Oost-Europa.
Op autosnelwegen gold lange tijd een maximumsnelheid van 110 km/h, maar in een wetswijziging in 2023 is dit verhoogd naar 130 km/h.[13] De 114 kilometer lange autosnelweg van Milot tot Fier zal waarschijnlijk de eerste autosnelweg in het land zijn met een maximumsnelheid van 130 km/h.[14]
Referenties
- ↑ stand 01-01-2023
- ↑ Wages, www.instat.gov.al
- ↑ arrsh.gov.al
- ↑ infrastruktura.gov.al
- ↑ What Albania's dearth of cars says about the isolated country. Communism's `go-it-aloner' builds one step at a time | csmonitor.com
- ↑ Changing Lifestyles : Let the Driver Beware on Albanian Roads : Banned by the Communists, privately owned cars are now the ultimate status symbols. Unfortunately, few people know how to drive them. | latimes.com
- ↑ (Vjetari Statistikor 1991)
- ↑ Rruga e Arbrit, pamje spektakolare të peizazhit natyror | ata.gov.al
- ↑ INVENTARI SIPAS NUMRIT TE RRUGEVE | infrastruktura.gov.al
- ↑ Drivers complain charges on Albania’s 1st toll road too high | washingtonpost.com
- ↑ Transporti rrugor | ital.gov.al
- ↑ KODI RRUGOR I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË | mb.gov.al
- ↑ Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 8378, datë 22.7.1998 "Kodi Rrugor i Republikës së Shqipërisë", të ndryshuar | qbz.gov.al
- ↑ Balluku: Ndërtimi i autostradës Milot-Fier, rreth 2000 të punësuar e 400 milionë euro përfitim | ata.gov.al
| Wegen van Europa |
|---|
|
Albanië • Andorra • Armenië • Azerbeidzjan • België • Bosnië-Herzegovina • Bulgarije • Cyprus • Denemarken • Duitsland • Estland • Finland • Frankrijk • Georgië • Griekenland • Hongarije • Ierland • IJsland • Italië • Kazachstan • Kosovo • Kroatië • Letland • Liechtenstein • Litouwen • Luxemburg • Noord-Macedonië • Malta • Moldavië • Monaco • Montenegro • Nederland • Noorwegen • Oekraïne • Oostenrijk • Polen • Portugal • Roemenië • Rusland • San Marino • Servië • Slovenië • Slowakije • Spanje • Tsjechië • Turkije • Vaticaanstad • Verenigd Koninkrijk • Wit-Rusland • Zweden • Zwitserland in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden |