Aquaduct

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Het Gouwe-aquaduct bij Gouda.

Een aquaduct is een kunstwerk waarbij een waterweg (kanaal of rivier) een verkeersweg bovenlangs kruist. Aquaducten stammen uit de oude Romeinse tijd en dienden toen als aanvoerleidingen van drinkwater. In de 21e eeuw is een aquaduct vooral een infrastructureel begrip voor zowel de waterbouwkunde en de verkeerskunde. Nederland kent verschillende aquaducten en is tevens het enige land ter wereld dat op grote schaal aquaducten heeft gebouwd voor wegverkeer. De oudste is die onder de Ringvaart van de Haarlemmermeer, nabij Roelofarendsveen in de A4. Dit aquaduct is in 1961 opengesteld.

Een voordeel van een aquaduct ten opzichte van een brug (ervan uitgaande dat de brug niet tientallen meters hoog is) is dat het verkeer op het water en het wegverkeer elkaar ongehinderd kunnen kruisen. Een nadeel zijn de hogere aanlegkosten en waterveiligheid.

Een variant van het aquaduct is het naviduct. Hierbij is de waterweg geen kanaal of rivier, maar een andere waterloop zoals een meer. Een voorbeeld hiervan is het naviduct Krabbersgat in de N302 nabij Enkhuizen. Hier loopt de weg onder de scheiding van het Markermeer en het IJsselmeer door. In 2015 opende in de A4 nabij Schiedam een andere variant, een aquaduct gecombineerd met een ecoduct. Dit betreft het eco-aquaduct Zweth en Slinksloot, de primaire functie van dit kunstwerk is die van een ecoduct.

Nederland

Nederland heeft een groot aantal aquaducten, voornamelijk in de Randstad en laaggelegen gebieden met veel watergangen als Friesland. Verder in het binnenland zijn geen aquaducten. Een verkeerstunnel onder een rivier wordt doorgaans niet als aquaduct gezien. Aquaducten worden vooral toegepast voor de kruising van kanalen en kleine recreatierivieren, niet voor grote rivieren. Het grootste probleem van deze kanalen is niet de beroepsvaart, maar de pleziervaart, met name vanwege de staande mast moet een viaduct daardoor erg hoog zijn, wat impact heeft op het landschap en de kosten. Op grote rivieren is een doorvaarthoogte van 9 à 10 meter boven de maatgevende hoogwaterstand voldoende, op routes met staande masten is veelal meer dan 14 meter doorvaarthoogte vereist. Daarom wordt vaak gekozen voor een aquaduct, waar het ruimtebeslag van de taluds kleiner van is.

Er komen aquaducten voor in de volgende provincies;

Er zijn geen aquaducten aanwezig of gepland in de volgende provincies;

Aquaducten in Nederland

Alphen-aquaductAmstel AquaductBoxemtunnelCortlandt-aquaductDampoort AquaductGaag-aquaductGalamadammen akwaduktGeauakwaduktGouwe-aquaductHendrik BulthuisaquaductHoukesloot aquaductIe-AkwaduktJeltesleat AkwaduktNaviduct KrabbersgatAquaduct LangdeelAquaduct LemmerLeppa AkwaduktLimesaquaductMargaretha Zelle AkwaduktM.C. EscheraquaductAkwadukt Mid-FryslânPrinses MargriettunnelRichard Hageman AkwaduktRingvaartaquaductAquaduct ScharsterrijnAquaduct Steenbergen aan ZeeAquaduct Van HarinxmakanaalAquaduct VechtzichtAquaduct VeluwemeerEco-aquaduct Zweth en Slinksloot


Ontwerp

Een aquaduct bestaat uit een bak die geplaatst is in een verdiepte ligging. De feitelijke tunnel is doorgaans kort, vaak minder dan 250 meter, en soms minder dan 50 meter. Een aquaduct wordt daarom niet als een verkeerstunnel beschouwd in de Wet aanvullende regels veiligheid wegtunnels, waar 250 meter de minimumlengte van is. Een aquaduct kan onderdeel zijn van een algemene verdiepte ligging, zoals het Limesaquaduct in Leiden of het Aquaduct Van Harinxmakanaal in Harlingen. De breedte van het aquaduct varieert, de kleinere aquaducten vindt men vooral in Friesland, waar er twee rijstroken en soms een fietspad onderdoor gaan. Bredere aquaducten vindt men in drukke snelwegen. Brede aquaducten zijn het Aquaduct Vechtzicht, het Limesaquaduct en het Gouwe-aquaduct. Aquaducten komen zowel in autosnelwegen, stroomwegen als gebiedsontsluitingswegen voor.

Aquaducten in spoorlijnen

Er zijn in Nederland twee spoorwegaquaducten, namelijk het aquaduct onder de Gein bij Abcoude en het Ringvaartaquaduct bij Roelofarendsveen in de HSL.

Waterveiligheid

Veel aquaducten liggen in laaggelegen gebied, waarbij de weg op maaiveld lager loopt dan de hoogwaterstanden. Hierdoor kan een groot gebied overstromen in het onwaarschijnlijke geval dat een aquaduct lek raakt. Dit is in Nederland nog nooit voorgekomen, maar er worden doorgaans wel kanteldijken toegepast die dit soort problemen moeten voorkomen. Dit wordt niet alleen bij aquaducten, maar ook bij verkeerstunnels in laaggelegen gebied toegepast.

Geschiedenis

Het eerste aquaduct van Nederland stamt uit 1961, toen het Ringvaart-aquaduct bij Roelofarendsveen werd opengesteld. Dit was 20 jaar lang het enige aquaduct in Nederland, totdat het Gouwe-aquaduct in 1981 werd opengesteld, die aanzienlijk breder was dan het Ringvaart-aquaduct. Vanaf de jaren 80 werden steeds meer aquaducten aangelegd. Vanaf 2000 is een hele serie in de provincie Friesland aangelegd. Nieuwere aquaducten worden in alle soorten en maten gebouwd, sommige zijn klein, zoals het Ie-Akwadukt bij Woudsend, anderen zijn zeer groot, zoals het Limesaquaduct. Dit aquaduct werd in 2014 voltooid. In 2014 opende ook het eerste aquaduct in de provincie Noord-Brabant, het aquaduct Steenbergen aan Zee. In 2015 opende bij Zwolle de Boxemtunnel, het eerste aquaduct van Overijssel. In 2016 opende het Aquaduct Vechtzicht van de A1 bij Muiden, met 12 rijstroken het grootste aquaduct van Nederland.

Toekomst

Inmiddels zijn een groot aantal aquaducten gerealiseerd. Er zijn geen concrete plannen voor nieuwe aquaducten, maar het Aquaduct Scharsterrijn is wel een wens van de provincie Friesland.

In andere landen

De term 'aquaduct' of 'aqueduct' wordt in het buitenland met ander type kunstwerken geassocieerd, voornamelijk met watervoorzieningen, zoals het California Aqueduct en Colorado River Aqueduct in de Amerikaanse staat California, of historische aquaducten zoals Pont du Gard in Frankrijk. In de meeste landen zal een aquaduct als een korte tunnel beschouwd worden.

Canada

In Québec is een aquaduct onder een kanaal bij Montréal, gelegen in de A30. Deze heet de Tunnel du Canal de Soulanges en is in 2012 opengesteld. Het Canal de Lachine in Montréal heeft ook twee stadstunnels die als aquaduct beschouwd kunnen worden.

Duitsland

De B189 gaat ten noorden van Magdeburg met 2x2 rijstroken onder het Mittellandkanal door.

In Bayern heeft het Main-Donaukanal in de regio Nürnberg 7 aquaducten, bij Vach (St. 2263, Obermichelbacher Straße), bij Atzenhof (Stadelner Straße), bij Fürth (Regnitztal), bij Nürnberg (St. 2407), bij Neuses (St. 2239) en bij Meckenlohe (Harrlacher Weg). Ook heeft de St. 2225 onder het Ludwig-Donau-Main-Kanal bij Wendelstein een aquaduct.

Bijzonder is ook de kruising tussen het Mittellandkanal en de Elbe ten noorden van Magdeburg. Het Mittellandkanal gaat met een brug over de Elbe heen. Dit staat ook bekend als het Wasserstraßenkreuz en is in 2003 in gebruik genomen. Westelijker kruist het Mittellandkanal ook de Weser bij Minden ongelijkvloers.

Het Elbe-Seitenkanal van Wolfsburg naar Hamburg kent ook een flink aantal aquaducten, zowel voor wegen die onder het kanaal door gaan, alsmede diverse kleinere riviertjes. Ook gaat er een spoorlijn onder het kanaal door bij Wrestedt.

Frankrijk

Het aquaduct (pont canal) van de N13 bij Carentan.

In Toulouse gaat het Canal du Midi met een aquaduct over de A620. Bij Carentan is een aquaduct over de N13. In Roubaix is een aquaduct onder een kanaal op de grens met Tourcoing.

In Frankrijk zijn twee aquaducten voor het wegverkeer gepland, namelijk wanneer de Liaison Seine-Escaut, een kanaal tussen Compiègne en Cambrai wordt aangelegd. Er komen twee aquaducten, over de A26 en A29.

Rusland

In Moskva (Moskou) is een aquaduct in de Volokolamskoye Shosse in het noordwesten van de stad.[1]

Spanje

In Spanje zijn betrekkelijk veel aquaducten waarover kleine kanalen van de irrigatie- en drinkwatervoorziening verlopen. Er zijn er met name veel aan de voet van de Pyreneeën in het grensgebied van Catalunya en Aragón. Soms zijn dit behoorlijk forse viaducten die hele valleien overspannen. In Zaragoza heeft de Z-30 een aquaduct.

In andere talen

  • Deens (Dansk): Akvædukt
  • Duits (Deutsch): Aquädukt
  • Frans (Français): Aqueduc / Pont-Canal
  • Fries (Frysk): Akwadukt
  • Indonesisch (Bahasa Indonesia): Akuaduk
  • Italiaans (Italiano): Acquedotto
  • IJslands (Íslenska): Vatnsveitubrú
  • Lets (Latviešu): Akvedukts
  • Litouws (Lietuvių): Akvedukas
  • Nederlands (Nederlands): Aquaduct
  • Noors (Norsk): Akvedukt
  • Pools (Polski): Akwedukt
  • Roemeens (Română): Apeduct
  • Russisch (Русский): Акведук
  • Sloveens (Slovenščina): Akvadukt
  • Spaans (Español): Acueducto
  • Tsjechisch (Česky): Akvadukt
  • Vietnamees (Tiếng Việt): Aqueduct
  • Zweeds (Svenska): Akvedukt

Referenties