Autocesta
De autocesta (meervoud: autoceste) is de term voor een autosnelweg in Kroatië. Deze benaming wordt, naast autoput, ook gebruikt in Bosnië-Herzegovina. Het land bezit een uitgebreid snelwegennet, welke voornamelijk tolwegen zijn. De eerste snelweg dateert van 1972. Per 1 januari 2023 was het Kroatische autocesta-netwerk 1.327 kilometer lang.
Netwerk
Het Kroatische autocesta-netwerk is niet een volledig radiaal netwerk, zoals de autópálya in Hongarije, maar neigt hier wel enigszins naar. De A1 is de langste snelweg die vanaf Zagreb via Karlovac en Split naar Dubrovnik en de Montenegrijnse grens moet lopen. De A2 loopt vanaf Zagreb richting Maribor in Slovenië. De A3 is een oost-westas vanaf de Sloveense grens via Zagreb naar de Servische grens. De A4 is een noord-zuidroute vanaf Zagreb richting Budapest. De hogere wegnummers hebben een minder radiaal karakter, maar zijn enigszins gezoneerd. De A5 is een noord-zuidroute door het oostelijke Slavonië, onder andere via de stad Osijek. De A6 vormt een verbinding tussen de A1 en Rijeka, en de A7 is de bypass van Rijeka die doorloopt naar de Sloveense grens. Wanneer de B8 en B9 - de Istrische Y - verdubbeld zijn naar een 2x2 autosnelweg, komen de A8 en A9 op het schiereiland Istrië te liggen.
De hogere nummers zijn verspreid door het land. De A10 vormt een korte verbinding tussen Ploče en de Bosnische grens richting Mostar, terwijl de A11 een nieuwe verbinding tussen Zagreb en Sisak moet vormen en momenteel gedeeltelijk gereed is.
| Autosnelwegen in Kroatië |
|---|
|
|
Geschiedenis
zie ook Lijst van wegopeningen in Kroatië.
De bouw van het Autocesta-netwerk begon al in de tijd van Joegoslavië. Begin jaren 70 begon men in diverse gebieden van het land snelwegen aan te leggen, waaronder in het huidige Servië, Slovenië en Kroatië. Het eerste deel in Kroatië was de A1 tussen Zagreb en Karlovac, dat in 1972 voor het verkeer opende. Dit was één van de eerste snelwegen in Joegoslavië. De A1 was in de jaren 70 gepland als de Koning Tomislav-snelweg (Kroatisch: Autocesta kralja Tomislava), een koning die Kroatië regeerde in de middeleeuwen van 910 tot 928. Dit project kwam behalve het geopende deel tussen Zagreb en Karlovac echter niet van de grond.
Later in de jaren 70 werd het plan begonnen voor een "snelweg van broederschap en eenheid", die een doorgaande route moest vormen vanaf de Oostenrijkse grens bij Kranjska Gora tot aan de Griekse grens bij Gevgelija. Dit was destijds de A1, tegenwoordig de A3 van Zagreb naar Beograd. In 1977 begon de aanleg hiervan, waarbij het eerste deel in 1979 voor het verkeer opende. Gedurende de jaren 80 werd dit deel oostwaarts verlengd tot aan Slavonski Brod. De jaren 80 zagen eveneens het bouwbegin van enkele express- en snelwegen in de regio Zagreb en het schiereiland Istrië. Een echt netwerk kwam echter nog niet van de grond.
Begin jaren 90 viel Joegoslavië uiteen, en ontstond het nieuwe land Kroatië. Dit ging niet zonder geweld, en delen van Kroatië werden meegesleurd in een burgeroorlog die voornamelijk in buurland Bosnië-Herzegovina woedde. Dit leidde er echter wel toe dat er weinig snelwegen werden aangelegd in de jaren 90. De A3 werd verder oostwaarts verlengd tot Velika Kopanica en de eerste delen van de A2 van Zagreb naar het noorden en delen van de A4 in het noorden van het land werden aangelegd.
De echte hausse in snelwegbouw volgde vanaf 2000, het ging Kroatië economisch voor de wind, ondanks dat er nog geen direct uitzicht was op het lidmaatschap van de Europese Unie. Dit weerhield het land er niet van om flinke stukken snelweg aan te leggen, veel meer dan in andere landen in Centraal en Zuidoost-Europa, die vooral afhankelijk waren van EU-fondsen. In 2000 opende de A3 tussen de Sloveense grens en Zagreb en tot 2006 werd de A3 tot aan de Servische grens opengesteld.
De openstellingen van de A3 werden echter overschaduwd door de aanleg van de spectaculaire A1 naar het zuiden tussen 2003 en 2005. Later in de eerste decade van 2000 werd de A1 verder aangelegd, alhoewel de recessie in 2009-2010 ervoor zorgde dat de tempo van de wegaanleg sterk vertraagde. Ook werd de A2 verlengd tot de Sloveense grens bij Macelj, en de A4 als internationale link tussen Zagreb en Budapest voltooid.
Het westen van Kroatië, met name het schiereiland Istrië had echter niet te lijden gehad onder de oorlogen van de jaren 90, waardoor hier een netwerk van 1x2 expresswegen werd aangelegd, zoals de A6, A8 en A9. Deze wegen werden vanaf halverwege de jaren 2000 verdubbeld, als eerste de A6 die Rijeka zijn directe snelwegverbinding met de rest van Kroatië gaf, en later de A8 en A9, werkzaamheden die nog tot 2011 duurden. Ook werd de bypass van Rijeka opengesteld, een huzarenstukje door moeilijk bergachtig en stedelijk terrein.
Anno 2022 heeft Kroatië vele snelwegverbindingen naar de buurlanden, alhoewel deze aan de andere zijde niet altijd verder gaan als snelweg. Dit is vooral het geval met Slovenië, waar de A7 en A9 nog altijd op de Sloveense grens eindigen, zonder dat er een Sloveense snelweg verder gaat. Deze meeste schakels moeten alsnog aangelegd worden. Ondanks dat is het snelwegennet behoorlijk geïntegreerd met dat van de omliggende landen, zoals een directe snelwegverbinding van Zagreb naar Budapest en Beograd.
Voormalige plannen
In 1974 werd het ruimtelijke plan voor Kroatië gepresenteerd met daarin plannen voor snelwegen. Het gros van het huidige snelwegennet van Kroatië komt overeen met de vorige plannen, alleen waren er ook snelwegen voorzien:[1]
- Van Osijek oostwaarts naar Servië
- Van Đakovo zuidwestwaarts naar Slavonski Brod
- Van Zagreb zuidwaarts naar Bihać (thans Bosnië-Herzegovina), Knin en Split ("Savkin Autoput")
- Van Varaždin noordwaarts naar Čakovec en verder naar Lendava in Slovenië
- Van Rijeka westwaarts via het Učka-gebergte naar Buzet en zo noordwaarts naar Slovenië
- Van Ploče naar Metković en verder naar Mostar
In 1997 werd in een nieuwe publicatie de snelweg Zagreb-Sisak nog gezien als deel van een weg via Bihać naar Knin en Split.
Naamgeving
Toen er in de jaren 40 plannen waren om snelwegen en doorgaande wegen aan te leggen werd eerst de term "Autopruga" gebruikt. Later werd het "Autostrada" en uiteindelijk werd het "Autoput"[2]. Na de onafhankelijkheid van Kroatië werd "Autocesta" de gangbaardere term.
Toekomst
Voor in de toekomst zijn er vooral projecten gepland om het platteland beter te ontsluiten, zoals de A11. Daarnaast gaat het buurland Bosnië-Herzegovina zijn snelwegennet aanleggen, waar de Kroatische snelwegen A5 en A10 op aan moeten sluiten. Zo ontstaat er een snelwegverbinding tussen Budapest en Ploče, die op twee verschillende locaties door Kroatië loopt.
De verlenging van de A1 staat hoog op de agenda, met name om de exclave rond Dubrovnik, een belangrijk toeristisch gebied, beter te ontsluiten. Daarnaast neemt de verkeersvraag naar Montenegro en Albanië verder toe, zodat de voltooiing van de A1 de hoogste prioriteit heeft. Ook wordt de Istrische Y (A8 en A9) verdubbeld naar 2x2 rijstroken.
Verdere plannen zijn om de A7 van Rijeka naar de A1 door te trekken, parallel aan de kust, en een noordelijke randweg van Zagreb aan te leggen. Op de langere termijn zijn nieuwe autowegverbindingen naar Hongarije mogelijk in de vorm van de D10 en D12 (oorspronkelijk als de A12 en A13 gepland).
Tol
Vrijwel alle Autocesta's zijn tolwegen, veelal met een gesloten tolsysteem met tickets. De prijzen variëren enigszins, waarbij de A1 de duurste is. Desondanks zijn de tolprijzen lager dan in bijvoorbeeld Italië of Frankrijk. De tol bedraagt ongeveer 4 tot 6 cent per kilometer. De grootste tolvrije delen liggen rond Zagreb, waar de bypass en de eerste 10 tot 15 kilometer van de toeleidende wegen tolvrij zijn. Op enkele punten is een open tolsysteem van kracht, met één enkele barrier. Deze locaties zijn;
- A3 tussen de Sloveense grens en knooppunt Zagreb Zapad.
- A7 tussen de Sloveense grens en knooppunt Učka bij Rijeka
- A8 ter hoogte van de tunnel Učka
- A9 ter hoogte van de Mirnabrug
Bij de gesloten tolsystemen ontvangt men een ticket bij het oprijden van de snelweg, en betaald men bij het afrijden van de snelweg bij een afrit of aan het einde van de snelweg. Men kan met de Kroatische Kuna (HRK) betalen, met Euro's, met elektronische tolsystemen en met de gebruikelijke creditcards, waaronder de Mastercard en Visacard. Maestro wordt soms ook geaccepteerd. Als men een creditcard tot beschikking heeft loont het in drukke perioden om de onbemande tolpoorten te nemen, de wachtrijen hiervoor zijn vaak aanzienlijk korter en de doorstroming is veel sneller dan de bemande tolpoorten.
Er waren plannen om in 2025 het gebruik van de tolhuisjes af te schaffen en een systeem in te voeren met transponders, maar in oktober 2021 werd bekend dat dit niet voor 2025 gaat gebeuren.[3][4]
Afritnummering en kilometrering
De kilometrering loopt van noord naar zuid, dan wel van west naar oost. De afritnummering loopt ook op in dezelfde richting. Daarbij geldt dat de eerste afrit na de grens nummer 1 krijgt, en de eerste afrit na een knooppunt (als de snelweg daar begint) nummer 2.[5] Knooppunten worden meegenomen in de afritnummering.
Referenties
- ↑ Turisti i Ceste, pagina 207 en 208 | iztzg.hr
- ↑ Kako smo gradili autoput
- ↑ Od 2022. cestarinu će svi plaćati bez zaustavljanja | Vecernji.hr
- ↑ Novi sustav naplate cestarine kasnit će 3 godine | Jutarnji.hr
- ↑ Pravilnik o označavanju autocesta, njihove stacionaže, brojeva izlaza i prometnih čvorišta te naziva izlaza, prometnih čvorišta i odmorišta | Narodne Novine
| Autosnelwegnamen in de wereld |
|---|
|
Autobahn • Autobunn • Autocesta • Autoestrada • Autokinetodromos • Automagistralė • Autópálya • Autopista • Autoput • Autoroute • Autosnelweg • Autostrada (Italië) • Autostrada (Polen) • Autostradă (Roemenië) • Autostradë • Autovía • Avtocesta • Avtomagistral • Avtomagistrala • Avtopat • Diaľnica • Dálnice • Expressway • Freeway • Kiirtee • Moottoritie • Motorvei • Motorvej • Motorväg • Motorway • Otoyol |