Baskenland

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
País Vasco

Euskadi

Hoofdstad Vitoria-Gasteiz
Oppervlakte 7.234 km²
Inwonertal 2.164.000
Lengte wegennet 12.000 km
Lengte snelwegennet 535[1] km

Het Baskenland (Spaans: País Vasco [paˈiz ˈβasko], Baskisch: Euskadi) is een autonome regio in het noorden van Spanje. De regio bestaat uit de provincies Álava, Bizkaia en Gipuzkoa. De de-facto hoofdstad is Vitoria-Gasteiz, de grootste stad is Bilbao. Het gebied heeft een oppervlakte van 7.234 km² en een inwonertal van 2.164.000.

Inleiding

De A-1 over de bergpas Etxegarate in Baskenland.

Het Baskenland is een autonome regio die gevormd wordt door drie provincies; Álava, Bizkaia en Gipuzkoa, gelegen in het noorden van Spanje aan de Golf van Biskaje. Baskenland is tevens een culturele regio, die zich uitstrekt tot in Navarra en Frankrijk. Baskenland heeft een internationale grens met Frankrijk en grenst verder aan de autonome regio's Navarra, La Rioja, Castilla y León en Cantabria. De westelijke helft kent grillige grenzen met enclaves.

Baskenland is bergachtig en heeft een zeer gevarieerd landschap voor de kleine oppervlakte. De bergen zijn tot circa 1.500 meter hoog, maar ogen meer Alpien dan de hoogte suggereert, veel bergketens liggen boven de boomgrens en hebben rotsen en steile pieken. Kleine rivieren wateren af naar de Golf van Biskaje, de zuidgrens wordt deels gevormd door de río Ebro. Het Baskenland heeft een oceaanklimaat, naar het zuiden toe overgaand in een landklimaat, met grote regionale verschillen qua temperaturen en neerslag. Palmbomen groeien aan de noordkust maar in de winter valt veel sneeuw in het binnenland. De neerslag zorgt voor een intens groen landschap in het noorden. De regio kent meer regen dan elders in Spanje, de temperaturen zijn in de zomer vaak wat aangenamer. Het zuiden is droger en heter. De neerslag varieert van 1.200 mm in het noorden tot slechts 300 mm in het zuiden.

De regio kent diverse grote steden, waarvan Bilbao, San Sebastián en Vitoria-Gasteiz de bekendste en belangrijkste zijn. Vitoria-Gasteiz is de officieuze hoofdstad van Baskenland, hier zetelt de autonome regering. Baskenland heeft verregaande autonomie binnen Spanje, met name qua belastingheffing, wetgeving, politie, onderwijs en gezondheidszorg. De provincies hebben daarbij bestuurlijk meer belang en macht dan elders in Spanje. Daardoor is het Baskenland de meest gedecentraliseerde regio van Spanje, meer nog dan Catalunya.

Álava

Álava (Baskisch: Araba, officieel: Araba/Álava) is de zuidelijkste van de drie Baskische provincies. Het heeft een oppervlakte van 3.037 km², is daarmee de grootste provincie van het Baskenland en meet maximaal 85 kilometer van west naar oost en 65 kilometer van noord naar zuid. De provincie heeft complexe grenzen en twee enclaves, de gemeente Orduña van de provincie Bizkaia en de twee gemeenten van Castilla y León die de enclave Treviño vormen. De provincie Álava grenst aan Castilla y León, La Rioja en Navarra, evenals aan de twee andere Baskische provincies Gipuzkoa en Bizkaia.

Álava heeft ondanks zijn kleine oppervlakte grote verschillen in landschap en klimaat. Het ligt op de overgang van een oceaanklimaat naar een landklimaat, met groene landschappen en weelderige bossen in het noordwesten tot droge steppe-valleien in het zuiden. Het landschap wordt gedomineerd door bergketens met een gevarieerd uiterlijk, met plateaus, kale rotsbergen en diepe canyons. De zuidgrens wordt gedeeltelijk gevormd door de río Ebro. Het zuiden van de provincie heet ook wel de Rioja Alavesa en is geïsoleerd van de rest van de provincie, met één bergweg die deze regio met de rest van de provincie verbindt. De 1.482 meter hoge Monte Gorbea is het hoogste punt van de provincie.

De voornaamste stad in de provincie Álava is Vitoria-Gasteiz. Vitoria is de Spaanse naam, Gasteiz de Baskische naam. Dit is tevens de enige echte stad van de provincie, andere plaatsen ontstijgen nauwelijks het karakter van een dorp. De stad telt 247.000 inwoners, wat neerkomt op ruim driekwart van de totale bevolking van de provincie. Vitoria-Gasteiz is de officieuze hoofdstad van de autonome regio Baskenland. Van de drie Baskische provincies wordt het Baskisch het minst gesproken in Álava, met in 2006 slechts 14% van de bevolking die het Baskisch spreekt.

Bizkaia

Bizkaia (Spaans: Vizcaya) is de westelijke provincie van het Baskenland. De provincie heeft een oppervlakte van 2.217 km² en meet maximaal 80 kilometer van west naar oost en 50 kilometer van noord naar zuid. De provincie geeft zijn naam aan de Golf van Biskaje, de provincie heeft tevens de meeste inwoners van het Baskenland, met 1.152.000 inwoners, die vooral in en rond de stad Bilbao wonen. Bilbao is de grootste stad van het Baskenland met ruim 350.000 inwoners. Andere grote steden liggen in de nabijheid van Bilbao, zoals Barakaldo en Getxo. Er zijn meer dan 15 steden met meer dan 15.000 inwoners. Bizkaia kent ook de noordkaap van Baskenland, de Matxitxako (Cabo Machichaco).

De provincie Bizkaia heeft een kustlijn met voornamelijk kleine vissersdorpen, maar in het westen van de provincie ligt het geïndustrialiseerde havengebied van het Ría de Bilbao. Deze regio is sterk verstedelijkt. Grootschalige industrie bevindt zich in deze regio, zoals een olieraffinaderij, haventerreinen, logistieke centra en de nooit voltooide kerncentrale van Lemóniz. De kustlijn kent verder veel steile kliffen, onderbroken door kleine zandstranden. De gehele regio is bergachtig, met diverse kale bergtoppen die boven de beboste hellingen uitstijgen. Dit geeft de provincie een meer alpien aanzicht dan de hoogte suggereert. De 1.482 meter hoge Monte Gorbea is ook het hoogste punt van de provincie Bizkaia.

Bizkaia is één van de meest welvarende provincies van Spanje, met veel gespecialiseerde bedrijven georiënteerd op de export, veel industrie die economische cycli overleeft, een grote toeristensector en een gunstig investeringsklimaat. Het Baskisch wordt vooral in het oosten van de provincie gesproken.

Gipuzkoa

Het wegennet rond San Sebastián.

De provincie Gipuzkoa (Spaans: Guipúzcoa) is de oostelijke provincie van het Baskenland. Met een oppervlakte van 1.997 km² is het de kleinste provincie van Spanje. De provincie meet maximaal 60 kilometer van west naar oost en 45 kilometer van noord naar zuid. De provincie heeft een internationale grens met Frankrijk, als enige van de drie Baskische provincies. De provincie is met 706.000 inwoners echter wel dichtbevolkt. De grootste stad en hoofdstad is San Sebastián, dat een achterland met betrekkelijk dichtbevolkte valleien heeft. Verder is alleen Irún een wat grotere stad, de rest van de bevolking woont verspreid in kleine stadjes en dorpen. Er zijn in totaal bijna 20 plaatsen met meer dan 10.000 inwoners.

De provincie heeft een kustlijn met vissersdorpen. De kust is vrij bergachtig, er zijn slechts een paar zandstranden, die van Zarautz en San Sebastián zijn daarvan het bekendste. Het binnenland is bergachtig, met valleien en berggebieden met toppen boven de boomgrens. Gipuzkoa wordt als de één na meest bergachtige provincie in Spanje beschouwd naar de gemiddelde hoogteverschillen. De Pyreneeën domineren het oosten van Gipuzkoa, het Cantabrisch gebergte de rest van de provincie. De 1.551 meter hoge Aitxuri is het hoogste punt van geheel Baskenland. De bergen hebben een meer alpien karakter dan de hoogte suggereert.

Gipuzkoa is het culturele hart van het Baskenland. De stad San Sebastián (Baskisch: Donostia) is de culturele hoofdstad van het Baskenland. Bijna de helft van de bevolking spreekt het Baskisch, het hoogste aandeel van alle provincies. Gipuzkoa geldt als één van de meest welvarende provincies van Spanje, met een sterke export-georiënteerde en gespecialiseerde industrie die economische cycli overleeft.

Wegennet

Het snelwegennet van Baskenland.

Autovías & autopistas

Het snelwegennet wordt sterk beïnvloed door het bergachtige karakter van Baskenland. Veel snelwegen zijn bochtig, hebben tunnels en viaducten. De A-1 is van oudsher de verbinding tussen het Baskenland en het Spaanse binnenland. Deze snelweg doet ook twee van de drie provinciehoofdsteden aan, namelijk Vitoria-Gasteiz en San Sebastián. De AP-8/A-8 vormen een oost-westroute langs de kust, en verbindt de grootste stad Bilbao met San Sebastián. De A-8 door Bilbao geldt als één van de spectaculairste stadssnelwegen van Spanje.

De A-15 vormt een verbinding door het oosten van het Baskenland en is de voornaamste verbinding met Navarra. Deze volgt een landschappelijk spectaculaire route door de uitlopers van de Pyreneeën. De AP-1 vormt een alternatieve noord-zuidroute tussen Vitoria-Gasteiz en Eibar, en is een alternatief voor de A-1 richting San Sebastián. De AP-68 vormt een noord-zuidroute vanaf Bilbao naar het binnenland van Spanje, richting Zaragoza.

Rondom Bilbao, San Sebastián en Vitoria-Gasteiz liggen enkele korte autosnelwegen in het stedelijk gebied. Met name Bilbao en San Sebastián hebben een omvangrijk netwerk van regionale autosnelwegen die dorpen en voorsteden met de steden verbinden. De voornaamste andere snelweg is de A-636 die een oost-westroute door het binnenland vormt.

Tolwegen

Zie ook tolwegen in Spanje.

In het Baskenland liggen een aantal tolwegen.

  • AP-1 tussen Vitoria-Gasteiz en Eibar
  • AP-8 tussen Bilbao en Irun
  • AP-8 rond Bilbao
  • AP-68 tussen Bilbao en Miranda de Ebro

Daarnaast zijn twee van de drie Artxanda-tunnels in Bilbao tolwegen, de BI-626 en BI-627.

De provincie Gipuzkoa heeft op 9 januari 2018 een vrachtwagentol geïntroduceerd op de A-1 (N-I) en A-15.[2][3] Het heet AT Sistema en wordt uitgevoerd door de wegbeheerder Bidegi.[4]

Autosnelwegen in Baskenland

A-1AP-1AP-8A-8A-15AP-68

N-102N-622N-624N-636N-637N-644BI-10BI-11BI-20BI-30BI-631BI-635BI-636BI-637GI-11GI-20GI-41GI-131GI-632GI-636A-636


Carreteras nacionales

De N-636 tussen Elorrio en Abadiño.

Een aantal carreteras nacionales doorkruisen het Baskenland. Weinig van deze hebben nog een belang voor doorgaand verkeer omdat ze zijn vervangen door autovías en autopistas. De N-I verloopt westelijk van Vitoria-Gasteiz parallel aan de A-1, en de A-1 is in de provincie Gipuzkoa nog als de N-I bewegwijzerd, ondanks dat dit een autovía is en eigenlijk als de A-1 bewegwijzerd hoort te zijn.

Het Baskenland heeft feitelijk geen echte carreteras nacionales, omdat deze wegen allemaal in beheer van de provincies zijn. Er bestaan wel N-wegen, maar deze zijn grotendeels afwijkend van het nationale netwerk genummerd, alhoewel de nummers wel hun oorsprong hebben binnen het nationale netwerk. Enkele N-wegen komen met dat nummer ook buiten het Baskenland voor, waar ze wel een carretera nacional zijn.

De N-121-A vormt een noord-zuidroute in het uiterste oosten van de regio, vanaf Pamplona naar Irun. De N-240 verbindt Vitoria-Gasteiz met Bilbao. De N-622 is een autovía tussen Vitoria-Gasteiz en de AP-68 bij Altube, de N-634 is van oudsher de oost-westroute langs de kust. De N-636 verbindt Durango met Arrasate, en de N-637 vormt een autosnelweg langs de noordrand van Bilbao.

Carreteras autonómicas

Baskenland is de enige autonome regio in Spanje waar geen carreteras autonómicas bestaan. Alle wegen zijn in het beheer van de provincies.

Provinciale wegen

De BI-2235 bij Mundaka, in het beheer van de Diputación Foral de Bizkaia / Bizkaiko Foru Aldundia.
Het uitgebreide snelwegennet rond de stad Bilbao.

De provinciale wegen zijn in het beheer van de Diputaciones Forales van de provincies Álava, Bizkaia (Vizcaya) en Gipuzkoa (Guipúzcoa). De provincies beheren vrijwel alle wegen op hun grondgebied, behalve de AP-68 en gemeentelijke wegen. Elke provincie heeft het wegennet opgedeeld in vijf klassen, met bijbehorend wegnummerschild (zie ook het hoofdstuk wegnummering). De provincies beheren dus ook alle autosnelwegen (met uitzondering van de AP-68).

Het hoofdwegennet wordt opgedeeld in twee klassen. Het Red de Interés Preferente vormen belangrijke routes, regelmatig uitgevoerd als autovía, die bewegwijzerd zijn met een N-nummer. Als men niet op de hoogte is van de specifieke situatie in het Baskenland, wordt dit nummer aangezien voor een reguliere carretera nacional. Het Red Básica vormen de overige hoofdwegen. Per provincie zijn er slechts een klein aantal routes aangewezen als behorend tot het basisnetwerk. Deze zijn in een aantal gevallen uitgevoerd als autovía, met name rond Bilbao.

De wegen behorend tot het Red Básica (basisnetwerk);

route
Álava
A-124
A-126
A-132
A-623
A-624
A-625
A-627
Bizkaia (Vizcaya)
BI-623
BI-624
BI-625
BI-626
BI-627
BI-630
BI-631
BI-633
BI-634
BI-635
BI-636
BI-638
Gipuzkoa (Guipúzcoa)
GI-627
GI-631
GI-632 (A-636)
GI-636
GI-638

Geschiedenis

Tot de jaren '60 waren er geen echte autosnelwegen in het Baskenland, het verkeer werd afgewikkeld op bochtige wegen die tijdrovend waren om te rijden. Vanwege het bergachtige karakter van het gebied waren er bovendien weinig rondwegen en moest doorgaand verkeer vaak door alle plaatsen. Eind jaren '60 begon de bouw van de eerste tolweg, de AP-8 tussen Bilbao en San Sebastian. Het eerste deel van 13 kilometer opende in juni 1971 tussen Basauri en Amorebieta. De snelweg is daarna in hoog tempo opengesteld en was 3 jaar later al voltooid.

Kort daarna begon de bouw van de tweede tolweg, de AP-68 vanaf Bilbao naar het zuiden. Het eerste deel hiervan opende in 1976 in het zuiden van het Baskenland. Twee jaar later was de AP-68 door Baskenland al voltooid. In dezelfde tijd is het stedelijk deel van de A-8 door de stad Bilbao opengesteld, dat in 1977 tot Barakaldo reikte en in de jaren '80 verder ten westen van Bilbao is opengesteld.

In de jaren '70 is ook begonnen met de bouw van de A-1 ten zuiden van San Sebastian. Alhoewel het eerste deel al in 1974 bij Lasarte opende, werd het grootste deel van de snelweg in de jaren '80 opengesteld. In 2003 opende het bergachtige deel in het grensgebied met Navarra. In de tweede helft van de jaren '70 begon de bouw van de noordelijke bypass van Bilbao, de N-637, waarbij in 1983 de Puente de Róntegui over de Río Nervión opende. In de jaren '90 is de rondweg verder opengesteld, maar het duurde tot 2003 voordat deze snelweg voltooid was.

Begin jaren '90 werd gebouwd aan de A-15 van Pamplona naar Andoáin. De bouw van de snelweg werd tegengewerkt door de ETA, maar is uiteindelijk in 1995 opengesteld. Eind jaren '90 is de BI-631 ten noorden van Bilbao naar Mungía opengesteld. In de jaren '90 is ook gebouwd aan de BI-636 ten zuiden van Bilbao, die in 2005 voltooid werd.

Na 2000 zijn nog enkele grote projecten uitgevoerd. Tussen 2003 en 2009 is de AP-1 aangelegd als tolweg die een alternatieve route moet vormen van San Sebastian naar Vitoria. Grote stedelijke projecten waren de nieuwe zuidelijke rondweg van San Sebastián, die in 2010 opende, en de zogenaamde SuperSur langs Bilbao die in 2011 is opengesteld. Vanwege de openstelling van de nieuwe AP-8 langs San Sebastián zijn een aantal wegen in deze regio dat jaar hernummerd. Na 2010 is vooral gebouwd aan autonome snelwegen, zoals de N-636 en GI-632 als verbinding tussen Durango en Beasain.

Wegenplannen

In Baskenland ligt het wegbeheer bij de provincies, maar de wegenplannen worden wel op regionaal niveau vastgesteld. Baskenland gebruikt wegenplannen met een lange termijn die halverwege worden geactualiseerd of herzien. Het eerste wegenplan werd in 1987 ingevoerd maar pas op 19 december 1989 goedgekeurd. Dit had een looptijd tot 1998 en heette het 1e Plan General de Carreteras del País Vasco (afgekort: 1º PGCPV). In 1999 werd een tweede plan vastgesteld, met een looptijd tot 2010 dat verlengd is tot 2016 en vervolgens is in 2017 het 3e wegenplan vastgesteld dat een looptijd tot 2028 had.[5]

Wegbeheer

Alle wegen in Baskenland zijn in decentraal beheer, dus in het beheer van de provincies Álava, Bizkaia en Gipuzkoa. Bijzonder is dat er geen wegen zijn in het beheer van de centrale overheid, alle autovías en autopistas zijn in het beheer van de provincies. Bijzonder is ook dat het Baskenland zelf geen wegen beheert, alle wegen zijn in provinciaal beheer. Baskenland heeft samen met de buurregio Navarra een uitzonderingspositie op dit gebied. Elders komt deze situatie alleen op de eilanden voor (Islas Baleares en Islas Canarias).

De AP-68 was langere tijd de enige weg in nationaal eigendom in Baskenland. Op 26 april 2019 is het eigendom overgedragen aan Baskenland.[6][7]

Alle wegen zijn in het praktijk in het beheer van de provincies, dit kunnen ook autosnelwegen zijn. Elders in Spanje is dit minder gebruikelijk. De meest gebruikte prefixes zijn A-xxx en A-xxxx in Álava, BI-xxx en BI-xxxx in Bizkaia en GI-xxx en GI-xxxx in Gipuzkoa. Rondom San Sebastián volgt de nummering van de regionale snelwegen die van het landelijke systeem, maar zijn ze in het beheer van de provincie Gipuzkoa, zoals de GI-11, GI-20, GI-40 en GI-41. Dit zijn de enige tweecijferige GI-nummers in Gipuzkoa.

Daarnaast zijn er in Baskenland enkele N-wegen die geen carretera nacional (meer) zijn, maar geen prefix van de autonome regio of provincie hebben. In enkele gevallen zijn dit autovías, zoals de N-622 en N-636, en uiteraard de N-1.

Bewegwijzering

De bewegwijzering is in País Vasco deels tweetalig, en deels alleen in het Baskisch. De grote steden worden tweetalig bewegwijzerd, de bekendste zijn Donostia-San Sebastián, Bilbo-Bilbao en Vitoria-Gasteiz. De volgorde wisselt per stad, soms staat het Baskisch eerst en het Spaans daaronder of ernaast, of andersom. Deze volgorde wijzigt vervolgens echter niet, op alle wegwijzers staat Donostia-San Sebastián en niet andersom. Kleinere plaatsen staan vaak alleen in het Baskisch aangegeven.

Tekstuele waarschuwingsborden zijn vaak eentalig, in dat geval worden er meestal (maar niet altijd) twee borden geplaatst, een Baskisch en Spaans bord. Soms, maar ook niet altijd, staat het bord dat een autovía aankondigt ook twee maal geplaatst, met het Baskische 'autobia'. Echter in vrij veel gevallen wordt alleen het Baskische 'autobia' aangegeven. Gezien het grote pictogram en fonetische overeenkomst levert dit geen noemenswaardige problemen op.

De provincie Álava (Baskisch: Araba) is grotendeels Spaanstalig, hier zal men minder Baskische borden en aanduidingen tegenkomen.

Het Baskisch is een geïsoleerde taal in Europa zonder verwantschappen. Dat betekent dat het niet lijkt op andere talen in de regio. Het wijkt sterk af van het Spaans en het Frans. Voor buitenstaanders zijn borden in het Baskisch nauwelijks te begrijpen.

Wegnummering

Alhoewel vrijwel alle wegen in het beheer van de provincies zijn, worden er ook wegnummers gebruikt die aansluiten op het nationale wegennet. Zo worden de prefix A, AP en N ook gebruikt in het Baskenland. Bijzonder is de situatie in de provincie Gipuzkoa, die niet wilde meewerken aan de landelijke hernummering van autosnelwegen in 2003. Alleen in Gipuzkoa is de A-1 nog als N-I bewegwijzerd. Van oudsher was de AP-8 ook alleen als A-8 bewegwijzerd, alhoewel op nieuwe wegwijzers wel het nummer AP-8 wordt getoond. Sommige bronnen geven aan dat dit in heel Baskenland het geval is, maar dat is niet correct, alleen de provincie Gipuzkoa voert nog de wegnummering van voor 2003 op de bewegwijzering. In de provincies Bizkaia en Álava is de hernummering wel doorgevoerd, daar staat de A-1 dus ook daadwerkelijk als de A-1 bewegwijzerd.

De provinciale wegen worden als volgt geclassificeerd, genummerd en bewegwijzerd;

  • Álava
    • Red de Interés Preferente: genummerd als N-xxx (rood wegnummschild) of A-xx / AP-xx (blauw wegnummerschild)
    • Red Básica: genummerd als A-xxx (7 routes bestaan in de serie van A-124 t/m A-627) (oranje wegnummerschild)
    • Red Comarcal: genummerd als A-2xxx (groen wegnummerschild)
    • Red Local: genummerd als A-3xxx (geel wegnummerschild)
    • Red Vecinal: genummerd als A-xxxx (grijs wegnummerschild)


  • Bizkaia (Vizcaya)
    • Red de Interés Preferente: genummerd als N-xxx (rood wegnummschild) of A-xx / AP-xx (blauw wegnummerschild)
    • Red Básica: genummerd als BI-xxx (12 routes bestaan in de serie BI-623 t/m BI-638) (oranje wegnummerschild)
    • Red Complementaria: genummerd als BI-xxx (paars wegnummerschild)
    • Red Comarcal: genummerd als BI-2xxx (groen wegnummerschild)
    • Red Local: genummerd als BI-3xxx (geel wegnummerschild)


  • Gipuzkoa (Guipúzcoa)
    • Red de Interés Preferente: genummerd als N-xxx (rood wegnummschild) of A-xx / AP-xx (blauw wegnummerschild)
    • Red Básica: genummerd als GI-xxx (5 routes bestaan in de serie GI-627 t/m GI-638) (oranje wegnummerschild)
    • Red Comarcal: genummerd als GI-2xxx (groen wegnummerschild)
    • Red Local: genummerd als GI-3xxx (geel wegnummerschild) en GI-xxxx (grijs wegnummerschild)

Referenties

Autonome regio's (comunidades) in Spanje

Andalucía · Aragón · Asturias · Cantabria · Castilla-La Mancha · Castilla y León · Catalunya · Extremadura · Galicia · Islas Baleares (Balearen) · Islas Canarias (Canarische Eilanden) · La Rioja · Madrid · Murcia · Navarra · País Vasco (Baskenland) · Valenciana