Prinses Beatrixtunnel

Prinses Beatrixtunnel
Kruist	Spoorlijn Hilversum – Utrecht / Amersfoort
Lengte	ca 80 meter
Openstelling	25-04-1938
Intensiteit	n.n.b. mvt/dag
Tunnelcategorie	n.v.t.
Locatie	kaart

De Beatrixtunnel is een in Hilversum gelegen tunnel onder het spoor door die de Prins Bernhardstraat in het centrum van Hilversum, verbindt met de Kleine Drift aan de oostzijde van het spoor. De onderdoorgang is ontworpen door de bekende architect Dudok en in 1938 geopend.

Kenmerken

De Prinses Beatrixtunnel is rond 1938 aangelegd met als doel de west- en oostzijde van Hilversum, die in 1873 door de aanleg van het spoor van elkaar gescheiden waren, weer met elkaar te verbinden.

De tunnel heeft een constructie van gewapend beton, dat voor een groot deel is bekleed met witte tegels. De tunnel bestaat uit een breed middengedeelte voor het gemotoriseerde verkeer met een iets hoger gelegen fietspad en een trottoir aan weerszijden. De middenweg wordt van de fietspaden gescheiden door 18 vierkante kolommen, waartussen zich brede rechthoekige openingen bevinden. De bovenhoeken van de entree van de rijbanen zijn afgerond. Verder liggen nabij de oostelijke toegang van de tunnel aan beide zijden voetgangerstrappen welke leiden naar de over de tunnel lopende lokale weg. De doorrijhoogte van deze vooroorlogse tunnel is beperkt en er geldt een hoogtebeperking van 3,5 meter.

Aan de buitenzijden van de tunnel hangen vier bronzen plaketten die door Frits Siegers zijn ontworpen. Op twee ervan staat het wapen van Beatrix en het opschrift: "Prinses Beatrix tunnel". Op de andere twee wordt verwezen naar de situatie voor en na realisatie van de tunnel met aan de westzijde de tekst “1873 door snelverkeer gescheiden, 1938 voor 't snelverkeer vereenigd” en aan de oostzijde de tekst “Techniek en arbeid zijn de kracht die scheidde en weer samen bracht”.

Doordat de lengte van het gesloten gedeelte van de Beatrixtunnel substantieel korter is dan 250 meter, is de Beatrixtunnel geen tunnel in de zin van de Tunnelwet.

Een geregeld terugkerende gebeurtenis is het feit dat de tunnel vaak na hevige regenbuien vol water stroomt. Reeds in het eerste jaar na opening van de tunnel kwam er tot drie keer toe na een stevige stortbui ongeveer anderhalve meter water in de tunnel te staan, een situatie die zich daarna nog geregeld heeft herhaald. Ook komt het geregeld voor dat de (lage) tunnel geramd wordt door te hoge voertuigen, ondanks dat al op honderden meters afstand waarschuwingen staan over de beperkte doorrijhoogte.

Geschiedenis

Als gevolg van de aanleg en ingebruikname van de Oosterspoorweg (de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort) die op 20 juni 1874 werd geopend, heeft het dorp Hilversum aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw een grote groei doorgemaakt. Een deel van deze groei werd gerealiseerd door nieuwe woonwijken te bouwen ten oosten van de spoorlijn wat voorheen een landbouwgebied was.

Mede door de toename van woningen ten oosten van het spoor ontstond steeds meer de behoefte om het spoor te kruisen. Reeds in 1906 waren er plannen voor een ondertunneling, maar dat plan bleek niet uitvoerbaar te zijn. Er werd wel in 1910 bij de Stationsstraat een tijdelijke voetgangersbrug over het spoorwegemplacement aangelegd. Deze brug is overigens in 1964 weer afgebroken.

In 1925 maakte de bekende architect en stedenbouwkundige Willem Dudok een plan voor enkele spoorwegovergangen om het nieuwe, oostelijke deel van Hilversum te verbinden met het centrum en de rest van het dorp. Eén van die opties, een viaduct over het spoortraject Amersfoort-Amsterdam in het noorden, werd al snel gerealiseerd, maar een besluit tot de bouw van een tunnel nabij het station liet op zich wachten. Dit kwam voornamelijk door de hoge kosten die dit plan met zich meebracht.

In 1934 komt een tweede en ander plan tot stand dat wel realiseerbaar bleek. De kosten waren beduidend lager dan in het eerste plan, wat mede komt door de geringere doorrijhoogte van de voorgenomen tunnel. Deze tunnel werd ontworpen en gemaakt volgens het Bestek 1538 H.S. van de N.V. H.IJ.S.M. (dienstjaar 1936 van de Dienst van Weg en Werken) onder de naam: "Tunnel onder den spoorweg Amsterdam - Amersfoort bij de Schapenstraat – Professor Kochstraat, km 28.598" en zou aanvankelijk geheel voor rekening van de Gemeente Hilversum komen.. Naast Dudok was ook de directeur Publieke Werken van de gemeente Hilversum de heer J.F. Groote betrokken bij het ontwerp van de tunnel. De totale bouwkosten van de tunnel werden begroot op 405 duizend gulden, waarvan 238 duizend gulden voor de tunnel zelf en de rest voor bijkomende werkzaamheden en de aankoop van percelen.

Op 26 april 1935 wordt een nieuw begroting gepresenteerd die uitkwam op 422 duizend gulden. Op 27 augustus 1935 heeft de Gemeenteraad van Hilversum het besluit tot de bouw van de tunnel genomen waarna vrij snel gestart is met de voorbereidende werkzaamheden voor de bouw van de tunnel. De verantwoordelijk aannemer was Gebrs. Hogenbirk te Laren, maar de feitelijk bouw van de tunnel werd uitgevoerd door Kraaijeveld’s Aanneming Mij N.V. en A. Hofman Pzn te Heemstede. Deze aannemers zijn op 9 november 1936 met hun werkzaamheden begonnen.

Burgemeester Lamboo heeft de tunnel in aanwezigheid van onder meer de heer Groote op 25 april 1938 geopend.

Naamgeving

De tunnel is vernoemd naar de eerder in 1938 geboren prinses en latere koningin Beatrix. In de Tweede Wereldoorlog was het gebruik van namen van de leden van het Koninklijk Huis enige tijd verboden en van 4 oktober 1941 tot 7 mei 1945 werd de onderdoorgang simpelweg ‘Tunnel’ genoemd.

Twee later gebouwde tunnels in Hilversum zijn ook vernoemd naar leden van het Koninklijk Huis. Dit betreft de Prinses Amaliatunnel en de Alexiatunnel die beide in de Ring Hilversum zijn gelegen.

Een begin 1938 in Enschede geopende onderdoorgang wordt ook wel Beatrixtunnel genoemd. De officiële naam van deze tunnel is echter Prinsessetunnel. Wel wordt op het straatnaambordje toegelicht dat deze naam gebaseerd is op prinses Beatrix. Naar verluid zou de naam Prinsentunnel hebben geheten wanneer begin 1938 in plaats van een prinses een prins was geboren.