België

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
België - Belgique
Hoofdstad Brussel/

Bruxelles

Oppervlakte 30.528 km²
Inwonertal 11.251.000
Lengte wegennet 152.256 km
Lengte snelwegennet 1.788 km[1]
Eerste snelweg 1940
Benaming snelweg Autosnelweg/

Autoroute

Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode B

België (Frans: Belgique, Duits: Belgien) is een klein land in West-Europa. Het land telt 11,2 miljoen inwoners en heeft een oppervlakte van 30.528 km². De hoofdstad is Brussel (Frans: Bruxelles).

Inleiding

Geografie

België is een klein land aan de Noordzee, en grenst aan Nederland in het noorden, Duitsland en Luxemburg in het oosten en Frankrijk in het zuiden. Het land bestaat uit drie gewesten, Vlaanderen, Wallonië en de hoofdstad Brussel. Vlaanderen is vlak tot glooiend en kent in het oosten vrij veel bos. Vlaanderen heeft tevens een circa 65 kilometer lange kustlijn aan de Noordzee met zandstranden. De kuststrook is grotendeels bebouwd. De rivier de Schelde stroomt door het midden van Vlaanderen, hier de grootste stad Antwerpen aan gelegen, die een grote zeehaven heeft. Zeebrugge heeft ook een zeehaven. De rivier de Maas vormt deels de grens met Nederland. Het Albertkanaal verbindt Antwerpen met Liège. Andere rivieren en watergangen zijn relatief klein.

Wallonië ligt in het zuiden en is heuvelachtiger en wordt gedomineerd door de Ardennen (Frans: Ardennes) en de Hoge Venen (Frans: Hautes Fagnes). De 694 meter hoge Signal de Botrange is het hoogste punt van België. De Maas (Frans: Meuse) stroomt door Wallonië. Hier zijn de grote steden Namur (Namen) en Liège (Luik) aan gelegen. De Sambre is een belangrijke zijrivier die door de agglomeratie Charleroi stroomt. De Semois is een langere rivier in het zuiden van Wallonië. Wallonië heeft betrekkelijk veel bos, maar ook open gebieden met weilanden.

Bestuurlijke indeling

België is een federaal land waarbij het bestuur op veel terreinen is overgedragen aan de gewesten. Er zijn twee landsdelen als gewest, het Nederlands sprekende Vlaanderen in het noorden en het Frans sprekende Wallonië in het zuiden. Daarnaast heeft de Belgische hoofdstad Brussel ook de status van een gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. België is dus opgedeeld in een Nederlandstalig en Franstalig deel, waarbij Brussel tweetalig is. In het oosten van België is ook een Duitstalige gemeenschap, maar deze heeft geen eigen gewest, maar valt onder Wallonië.

De gewesten zijn weer opgedeeld in provincies. In België zijn 10 provincies, 5 in Vlaanderen (Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen) en 5 in Wallonië (Brabant wallon, Hainaut, Liège, Luxembourg en Namur). Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is verder niet opgedeeld in provincies. De provincies zijn een gewestelijke bevoegdheid.

Daarnaast is België opgedeeld in gemeenten, deze staan onder het toezicht van het provinciebestuur, maar zijn de bevoegdheid van de gewesten. België heeft bijna 600 gemeenten. De gemeente Tournai (Doornik) is de grootste gemeente qua oppervlakte, Antwerpen is de grootste gemeente naar inwonertal. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is opgedeeld in 19 gemeenten.

Provincies van België

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Vlaanderen: AntwerpenLimburgOost-VlaanderenVlaams-BrabantWest-Vlaanderen


Wallonie: Brabant wallonHainautLiègeLuxembourgNamur


Economie

België is een welvarend land en lid van de Europese Unie. Brussel is de-facto de hoofdstad van de Europese Unie en tevens van de NAVO. België is sterk geïndustrialiseerd, alhoewel de industrieën van met name Wallonië langdurige periodes van stagnatie en krimp hebben gekend, wat ook wel de Europese 'Rust Belt' wordt genoemd vanwege de vele staalindustrie en kolenmijnen in de regio. De haven van Antwerpen is één van de belangrijkste van Europa en ligt verder landinwaarts dan de andere grote havens aan de Noordzee en daardoor wat dichter bij het Europese achterland. België was na het Verenigd Koninkrijk het eerste land dat industrialiseerde, met name in Liège en Charleroi in de 19e eeuw. Van oudsher was Wallonië economisch dominant in België, maar met de teruggang van de zware industrie nam het belang van de dienstensector in Vlaanderen en Brussel sterk toe. Ondanks de sterke economie heeft België weinig grote internationaal opererende bedrijven. Eén van de bekendste Belgische bedrijven is wapenfabrikant FN (Fabrique Nationale) in Herstal, een voorstad van Liège. Antwerpen is bekend als een belangrijk centrum in de diamanthandel.

Demografie

België heeft ruim 11 miljoen inwoners wat het tot een zeer dichtbevolkt land maakt. Met name Vlaanderen en het noorden van Wallonië zijn dichtbevolkt. Het zuiden van Wallonië is beduidend dunner bevolkt. Alhoewel België meer dan 11 miljoen inwoners heeft, zijn er maar 9 steden met meer dan 100.000 inwoners; Antwerpen, Gent, Charleroi, Liège, Brussel, Schaarbeek, Brugge, Anderlecht en Namur. Daarentegen hebben Belgische steden een omvangrijk voorstedelijk gebied. Met name de zogenaamde Vlaamse Ruit is dichtbevolkt en verstedelijkt. Het platteland in Vlaanderen is eveneens sterk verstedelijkt met veel lintbebouwing waardoor er betrekkelijk weinig grootschalige open ruimte is.

België heeft drie officiële landstalen; Nederlands, Frans en Duits. De taalgrens is relatief strikt, met name tussen het Nederlands en Frans, met betrekkelijk weinig uitwisseling, behalve in de voorsteden rond Brussel. Het Nederlands dat in Vlaanderen gesproken wordt, ook wel het Vlaams genoemd, wijkt qua woordenschat en tongval enigszins af van het Nederlands dat in Nederland gesproken wordt. In Brussel worden ook veel buitenlandse talen door immigranten gesproken.

Wegennet

België heeft een bijzonder dicht wegennet, bestaande uit N-wegen, A-wegen, E-wegen en incidentele B-wegen ("Bretelle"). Het wegennet van België is sterk geïntegreerd met dat van de omliggende landen met diverse snelweggrensovergangen met de buurlanden. De grensovergang Meer/Hazeldonk (E19) met Nederland geldt als één van de drukste van Europa.

Autosnelwegen

België heeft een radiaal net van autosnelwegen, gecentreerd vanuit Brussel en Antwerpen. Alle grote steden worden door snelwegen bediend. Het netwerk is relatief dicht, maar gezien de bevolkingsdichtheid van het platteland wonen relatief veel mensen op grotere afstand van een snelweg. Alle snelwegen hebben een A-nummer. De meeste hebben ook een E-nummer, dat in de praktijk het meest gebruikt wordt. De man in de straat kent van de meeste E-wegen niet het A-nummer; die worden zelden op een verkeersbord vermeld (behalve als er uitzonderlijk geen E-nummer bestaat). Daarnaast kunnen ook R- en B-wegen als snelweg zijn uitgebouwd. Ook heeft het land een flink aantal expreswegen.

De Belgische snelwegen zijn met name in Vlaanderen en rond Brussel flink druk. Files komen daar dagelijks voor, met name in de Vlaamse ruit, het gebied tussen Brussel, Antwerpen, Gent en Leuven. In Wallonië komen amper files voor, met uitzondering van sporadische files rond de grote steden (Liège, Charleroi).

Een aantal steden heeft een snelwegring die minstens driekwart rond is, zoals Brussel, Antwerpen, Gent, Liège en Charleroi. Deze ringwegen kunnen één nummer hebben, zoals de R0 rond Brussel, maar ook meerdere, zoals de E25, E40 en E42 rond Liège.

De E-wegen (en enkele A-wegen) zijn in het beheer van de gewesten. Dat heeft bijvoorbeeld tot gevolg dat de E40 tussen Brussel en Liège onderweg meermaals van wegbeheerder verandert, omdat de snelweg daar een spelletje lijkt te spelen met de Vlaams/Waalse gewestgrens.

Zo is ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest volledig omsloten door grondgebied van het Vlaams Gewest en omdat men de buitenste ring van Brussel (R0) zo groot heeft opgezet, valt deze voor het overgrote deel onder beheer van het Vlaams Gewest (en voor een deel ook onder Waals beheer). Slechts op 3 stroken ligt deze Brusselse Ring in Brussel. Op het Vlaamse deel worden de namen van de steden uitsluitend in het Nederlands aangeduid, zodanig dat al veel mensen op zoek gegaan zijn naar de richting voor Mons terwijl ze onder een bord rijden waar Bergen op staat.

Autosnelwegen in België


Gewestwegen

Zie ook N-wegen in België

De N-wegen zijn wegen die ook in het beheer van de gewesten zijn. Ze vervullen veelal een regionale functie, alhoewel een aantal N-wegen van Brussel tot aan de rijksgrens lopen, maar in de praktijk zelden over grote afstanden bereden worden, omdat de snelwegen een sneller alternatief vormen. De meeste N-wegen hebben ook een straatnaam, die per gemeente kan verschillen. De huidige nummering is in de jaren '80 ingevoerd; ze werden toen ook gewestwegen genoemd, daarvoor heetten ze "nationale wegen", daardoor de prefix N.

De nummers 1 - 9 zijn radiale wegen vanaf Brussel die naar de landsgrenzen voeren. De nummers 10, 20, 30, enz. vullen dit netwerk aan. De tweecijferige (N11, N12, enz.) en driecijferige nummers zijn regionale wegen die het onderliggend netwerk vormen. Deze hebben het nummer verkregen vanuit de NIS-code die per provincie geldt. Bijvoorbeeld N1xx voor Antwerpen en N4x in Oost-Vlaanderen. De lijst is oorspronkelijk opgesteld in het Frans: 1 = provincie Antwerpen 2 = Brabant (in 1995 gesplitst in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant - Brussel behoort niet tot een provincie) 3 = West-Vlaanderen 4 = Oost-Vlaanderen (opgelet: Oost-Vlaanderen ligt niet in het oosten van Vlaanderen, maar in het oosten van het oude graafschap Vlaanderen. Het oosten van het gewest Vlaanderen is Limburg) 5 = Hainaut 6 = Liège 7 = Limburg 8 = Luxembourg 9 = Namur

Aftakkingen hebben soms nog een letter erachter (zoals N243a). Dergelijke wegen zijn erg kort en vervullen een verbindingsfunctie, bijvoorbeeld naar een snelweg.

Ringwegen

De wegnummers R0 t/m R73 zijn voor ringwegen. Deze ringwegen hoeven niet volledig rond te lopen. In sommige gevallen zijn het meer bypasses dan echte ringwegen. De nummers 0 tot en met 5 liggen rond grote steden die destijds als agglomeraties aangeduid werden, zoals de R0 rond Brussel, de R1 en R2 rond Antwerpen, de R3 rond Charleroi en de R4 rond Gent. Deze zijn vaak ook (gedeeltelijk) uitgebouwd als snelweg.

Ringwegen in België


Bretelles

Een Bretelle (lus) is een verbindingsweg tussen een snelweg en een andere belangrijke hoofdweg. Deze hebben de prefix B. Een aantal van deze wegen zijn uitgebouwd als snelweg. Er zijn 12 Bretelles in België.

Bretelles in België


Europese wegen

België is één van een aantal landen in Europa die het snelwegennet primair volgens de Europese wegen genummerd heeft. Daarnaast zijn er nog een aantal E-wegen die geen autosnelweg zijn, deze zijn vaak minder bekend en soms ook niet bewegwijzerd.

Europese wegen in België

E17E19E25E34E40E42E44E46E313E314E403E404E411E420E421E429


Tolwegen

Zie ook Tolwegen in België.

In België moet voor de Liefkenshoektunnel in Antwerpen tol betaald worden. Sinds 1 april 2016 geldt een kilometerheffing voor vrachtwagens. Deze heffing vervangt het eurovignet.

Wegbeheer

In België worden de wegen beheerd door de gewesten; Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Alle wegen zijn daarmee feitelijk gewestwegen, alhoewel de autosnelwegen in de praktijk daar los van gezien worden. Daarnaast zijn er wegen in het beheer van gemeenten.

Het wegbeheer was oorspronkelijk een federale aangelegenheid en viel onder het Belgische Ministerie van Openbare Werken. Bij de staatshervorming van 1988-1990 is de bevoegheid overgedragen aan de gewesten en het Belgische ministerie is per 27 juni 1990 opgeheven. Het ministerie heeft 153 jaar bestaan en werd in 1837 opgericht. Secundaire wegen waren oorspronkelijk deels in provinciaal beheer, deze wegen heetten provinciewegen, maar waren niet in Brussel te vinden omdat daar geen provincies zijn. Niet alle provincies hebben wegen in het beheer gehad. Per 1 januari 2009 zijn de Vlaamse provinciewegen overgedragen aan het Vlaams Gewest. In 2012 zijn de provinciewegen in Wallonië overgedragen aan het Waals Gewest.

De Vlaamse wegbeheerder is het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) dat in 2006 werd opgericht en zijn oorsprong heeft in het Agentschap Infrastructuur.[2] AWV is een agentschap van het Ministerie van Openbare Werken. Het Agentschap Wegen en Verkeer beheert circa 7.000 kilometer weg en bijna evenveel kilometers fietspad. Sinds het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen van 1997 werkt AWV in het aanleggen van 25 'missing links'. Na 20 jaar waren hiervan maar 7 voltooid.[3]

De Brusselse wegbeheerder is Mobiel Brussel / Bruxelles Mobilité.[4][5] Dit heeft zijn oorsprong in het Bestuur Uitrustingen en Vervoer dat in januari 1989 werd opgericht ten tijde van de oprichting van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

De Waalse wegbeheerder is de Direction générale opérationelle Routes et Bâtiments.[6] Dit is een directoraat van het Ministère de l'Équipement et des Transports dat sinds 2008 bestaat. Tevens werd in 1994 de Société de Financement Complémentaire des infrastructures (SOFICO) opgericht om de aanleg van ontbrekende infrastructuur te financieren.[7]

Geschiedenis

Zoals meer Europese landen in de regio werden ook in België in de jaren '30 stappen gezet naar de eerste autosnelwegen. In 1935 werd besloten om de snelweg van Brussel naar Oostende aan te leggen, die in 1937 werd opgenomen in het eerste snelwegenbouwprogramma van België. Anders dan in Nederland en Duitsland, maar vergelijkbaar met Frankrijk, werd in eerste instantie ingezet op één enkele snelwegverbinding. In 1940 werd de eerste snelweg van België opengesteld voor het verkeer, namelijk de E40 tussen Jabbeke en Aalter over 28 kilometer. Van de mooie plannen tussen Brussel en Oostende kwam niet veel terecht vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In 1951 volgde de tweede snelwegopening van België, een verlengstuk van de E40 tot aan Drongen over 13 kilometer. Tot 1956 werd enkel de E40 tussen Brussel en Oostende gecompleteerd, alhoewel een klein stukje A201 tussen Brussel en Zaventem werd opengesteld in 1954.

Vanaf 1958 werd begonnen met de bouw van de tweede lange-afstandssnelweg, namelijk de E313 van Antwerpen naar Liège en de grens met Duitsland bij Aachen. In 1964 was deze verbinding voltooid en had België twee lange-afstandssnelwegen tot zijn beschikking. Verder werden in die tijd de eerste openingen van de E411 vanuit Brussel richting Namur uitgevoerd. De E40 rond Liège was in 1964 tevens de eerste snelweg in Wallonië. De late bouw van snelwegen in Wallonië is gezien de industriële geschiedenis van deze streek enigszins opvallend te noemen. In 1967 opende de eerste snelweg in het westen van Wallonië, namelijk de E19/E42 rond La Louvière. Een belangrijk jaar was 1969, toen een groot deel van de R1 rond Antwerpen werd opengesteld en werd begonnen met de verdere bouw van de R0 rond Brussel.

Vanaf 1970 werd duidelijk de nadruk gelegd op de E17 tussen Antwerpen en het Franse Lille. In dat jaar werden reeds drie segmenten van de E17 opengesteld; bij Sint-Niklaas, Gent en Kortrijk. In 1971-1972 werd de E17 voltooid in recordtempo. Absoluut het beste jaar voor de Belgische wegenbouw was 1972, toen 267 kilometer nieuwe snelweg werd opengesteld. Andere jaren kwamen niet meer in de buurt van 1972 qua openstellingen. Toevalligerwijs was 1972 ook voor Nederland het beste jaar van de snelwegenbouw. In 1972 werden de E19 tussen Antwerpen en Breda, de E40 tussen Brussel en Liège en de E42 tussen de Franse grens en Liège voltooid. In een jaar tijd begon het Belgische netwerk van lange-afstandssnelwegen serieus vorm te krijgen. In 1974 werd de E42 in het westen van Wallonië voltooid ten zuidoosten van Tournai, evenals de E25 tussen de Nederlandse grens en Liège. Tussen 1972 en 1978 werden ook alle snelwegdelen van de R0 rond Brussel geopend. In 1981 was de E19 tussen Antwerpen en Brussel gereed en reikte de E411 tot voorbij Namur.

Vanaf de jaren '80 kwam de snelwegenbouw op een laag pitje te liggen. De meeste aandacht ging uit naar de voltooiing van de E314 (eerst zonder E-status, namelijk als A2) tussen Leuven en Lummen en de snelwegen in de Ardennen. In 1982 was de E314 (A2) voltooid en in 1988 raakte de E411/E25 tussen Brussel en Luxemburg compleet. In 1990 openden de laatste schakels van de E25 rond Bastogne. In de jaren '90 werden enkele ontbrekende schakels voltooid zoals de R2 en A12 in het havengebied van Antwerpen. Het bekendste wapenfeit is de lang vertraagde opening van het wegvak Francorchamps - Malmedy in de E42 in 1995.

Vanaf halverwege de jaren '90 nam het bouwtempo af tot vrijwel stilstand. De belangrijkste wapenfeiten na 1995 waren de voltooiing van de E25 door Liège en de E429 tussen Tournai en Halle, die beide in 2000 zijn opengesteld. Na 2000 werden geen autosnelwegen meer opengesteld in België, totdat in 2013 een stuk van 1 kilometer van de R8 in Kortrijk opende. Vanaf midden jaren 2000 werden veel Belgische snelwegen gerenoveerd, wat ook hard nodig was. Zelfs de relatief nieuwe E25 en E411 in de Ardennen waren in slechte staat, maar zijn sindsdien weer gerenoveerd. Vanaf de jaren '80 daalde het investeringsniveau in het Belgische wegennet sterk, in de periode 2010-2013 gaf België slechts 0,6% van het BNP uit aan infrastructuur, het laagste niveau in Europa.[8] In september 2017 opende de A11 ten noorden van Brugge, daarmee een bijdrage leverende aan de ontsluiting van de kust vanuit Antwerpen.

Statistieken

Ontwikkeling van autosnelwegen in België

Snelwegopeningen in België

Maximumsnelheden

België is het enige land in Europa waar de algemene maximumsnelheid per gewest kan verschillen. Dit werd voor het eerst in 2017 geïntroduceerd toen Vlaanderen de algemene maximumsnelheid buiten de bebouwde kom van 90 naar 70 km/h verlaagde. In 2021 volgde Brussel door de algemene maximumsnelheid binnen de bebouwde kom van 50 naar 30 km/h te verlagen. Uitzonderingen worden aangegeven met borden. Indien geen maximumsnelheid staat aangegeven dan geldt de algemene maximumsnelheid voor dat wegtype, maar dit kan dus per gewest verschillen, waardoor er geen landelijke standaard is.[9]

De limiet van 120 km/u geldt op alle wegen buiten de bebouwde kom mits de weg bestaat uit twee rijbanen met ieder ten minste twee rijstroken (2x2 of meer).[10] Deze wegen hoeven hiervoor niet de status van autosnelweg of autoweg te hebben, het kan ook op andere wegen voorkomen.

België kent ook autowegen, maar hieruit volgt geen snelheidslimiet zoals in Nederland.

Vlaanderen

wegtype Vmax opmerking
soms , indien 2x2:

Wallonië

wegtype Vmax opmerking
indien 2x2:

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

wegtype Vmax opmerking
op sommige wegen

Bewegwijzering

zie Bewegwijzering in België voor het hoofdonderwerp.

De bewegwijzering is in België een gewestelijke bevoegdheid. Vlaanderen en Wallonië hebben elk hun eigen richtlijnen en sinds omstreeks 2015 voeren beide gewesten ook een eigen vernieuwing van bewegwijzering door die afwijkt van de gebruikelijke landelijke standaarden zoals die voorheen bestonden.

Verkeersveiligheid

jaar verkeersdoden
2010 841
2011 862
2012 770
2013 724
2014 727
2015 755
2016 640
2017 620
2018 604
2019 620
2020 499
2021 516
2022 521

België als geheel

In België zijn er significante regionale verschillen in verkeersveiligheid. Het aantal verkeersdoden per 1 miljoen inwoners ligt in Wallonië beduidend hoger dan in Vlaanderen, maar ook Vlaanderen scoort relatief slecht in vergelijking met de meeste andere landen in de regio. In 2015 vielen in België 755 verkeersdoden, of 67 per 1 miljoen inwoners[11]. Dit is hoger dan Nederland, waar in 2015 621 verkeersdoden vielen (37 per 1 miljoen inwoners).[12] Frankrijk (54 per 1 miljoen inwoners),[13] Duitsland (43 per 1 miljoen inwoners)[14] en het Verenigd Koninkrijk (26 per 1 miljoen inwoners)[15] Deze landen hebben een lager aantal verkeersdoden naar verhouding.

Anders dan in veel West-Europese landen heeft België nog geen stagnatie van de daling van het aantal verkeersdoden, bijna elk jaar daalt het aantal verkeersdoden, maar België komt van een hoger niveau dan de buurlanden.

Vlaanderen

In 2015 vielen in Vlaanderen 315 verkeersdoden.[16] Dit komt neer op 49 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners. Vlaanderen heeft daarmee beduidend veiligere wegen dan Wallonië.

Wallonië

In Wallonië vielen in 2015 291 verkeersdoden, oftewel 81 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners. Wallonië behaalt daarmee beduidend slechtere resultaten dan Vlaanderen en ook in Europees opzicht behoort Wallonië tot de minst veilige regio's; tal van Oost-Europese landen hebben Wallonië ingehaald qua aantal verkeersdoden per 1 miljoen inwoners.

Brussel

In 2015 vielen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 21 verkeersdoden. Dit komt neer op 18 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, maar omdat Brussel een stad is valt het niet te vergelijken met grotere regio's als Vlaanderen en Wallonië, en ook niet met buurlanden. Wel kan een vergelijking worden gemaakt met de Duitse stadsstaat Berlijn, waar in 2015 48 verkeersdoden vielen, of 13 per 1 miljoen inwoners.[17]

Zie ook

Referenties

Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden