Brennerpass

Brennerpass Passo del Brennero
Hoogte	1.370 m
Weg
Hellingspercentage	?%
Verboden voor aanhangers?	nee
Wintersluiting	geen
Opengesteld	?
Kaart	kaart

De Brennerpass (Duits) of Passo del Brennero (Italiaans) is een bergpas in de Alpen, gelegen op de grens van Oostenrijk en Italië. De 1.370 meter hoge bergpas is één van de belangrijkste Alpenkruisingen voor wegen en spoorwegen.

Kenmerken

De grenssteen.

De Brennerpass is een noord-zuid georiënteerde bergpas die de scheiding vormt tussen de Stubaier Alpen en de Zillertaler Alpen. De pas vormt tevens de grens tussen Oostenrijk (Tirol) en Italië (Südtirol). Over de bergpas verlopen de Oostenrijkse A13 en de B182 en de Italiaanse A22 en SS12. Tevens verloopt een belangrijke spoorlijn over de bergpas.

De pas vormt daarmee een verbinding tussen Centraal-Europa en Italië, de twee dichtstbijzijnde grotere steden zijn Innsbruck in Oostenrijk en Bolzano in Italië. Vanaf Innsbruck begint de A13 op 600 meter boven zeeniveau en stijgt stevig naar de pashoogte op 1370 meter. De A13 kent diverse bruggen, enkele overkappingen en scherpe bochten. Vlak voor de pashoogte bevindt zich de Brennersee, een klein meer.

De pashoogte is de grootste concentratie van infrastructuur van alle Alpenpassen. In een nauw dal liggen de A13/A22, de B182/SS12 en een spoorcorridor ingeklemd. Aan Italiaanse zijde ligt het dorp Brennero. De bergen aan weerszijden zijn tussen 2000 en 3300 meter hoog. Naar het oosten liggen hogere bergen op korte afstand, richting westen zijn de hogere bergen op wat grotere afstand.

Aan Italiaanse zijde bevindt zich een stevige afdaling, op de eerste 15 kilometer naar Sterzing/Vipiteno daalt de A22 al naar 950 meter hoogte. Rond Sterzing/Vipiteno is sprake van een wat bredere vallei, echter verder naar Brixen/Bressanone bevindt zich weer een nauwe kloof. De snelweg daalt hier stevig, Brixen/Bressanone ligt op 560 meter hoogte, al lager dan Innsbruck. Daarna volgt nog een spectaculair stuk door een kloof naar Bozen/Bolzano, dat op 250 meter hoogte ligt en meestal als het eindpunt van de pasroute gezien wordt.

Naam

Het einde van de B182 op de Brennerpass.

Er zijn meerdere theorieën over de herkomst van de naam Brenner. Er wordt gespeculeerd of het van het oude bergvolk Breonen of de Keltische Brennus komt, alhoewel deze namen tegenwoordig niet meer voorkomen in deze streek. Een andere theorie is dat het afstamt van de naam van een handelsroute: de barnsteenroute (Bernsteinstraße) dat later verbasterd zou zijn naar Brenner.

In de Middeleeuwen bestond ook de naam Prennerius de Mittenwalde (Mittenwalde is de oude naam van het huidige dorp Brenner). Een naam die in 1455 genoemd werd was 'der Prynner'. Tegen het einde van de Middeleeuwen verscheen de naam 'Mons Brennus'.

De Brennerpass ligt weliswaar op de grens van Duitsland en Italië, maar ligt aan beide kanten in Duitstalig gebied. Südtirol is een Italiaanse provincie, waar buiten Bolzano en Merano echter vrijwel uitsluitend Duits wordt gesproken. Dit geldt ook voor de streek ten zuiden van de Brennerpass. Brenner is daardoor meer de eigennaam van de pas dan Brennero.

Tol

De Oostenrijkse A13 over de Brennerpass is een tolweg met Sondermaut, hier is geen Autobahnvignet benodigd, maar betaalt men apart tol. De Italiaanse A22 is een reguliere tolweg met tickets. Het tolstation van de A13 ligt echter pas bij Schönberg en het Italiaanse tolstation bij Sterzing. De tolstations liggen daardoor 40 kilometer uit elkaar ondanks dat doorgaand verkeer wel voor het gehele traject tol betaalt.

Geschiedenis

De SS12 aan de zuidzijde van de pas. De SS12 is één van de langste staatswegen van Italië.

Het oude Zollhaus aan de Oostenrijkse zijde.

De route over de Brennerpass wordt al sinds de oudheid gebruikt voor verkeer tussen Noord- en Zuid-Europa. Al tussen de jaren 195 en 215 werd de weg verhard door de Romeinse keizer Septimius Severus. Dit werd de Via Raetia, een belangrijke route tussen Verona en Augsburg. De pasroute groeide in de middeleeuwen uit tot één van de belangrijkste Alpenovergangen. Het meest lastige deel was destijds niet de pashoogte zelf, maar vooral het traject tussen Bozen/Bolzano en Brixen/Bressanone, dat door een steile kloof verloopt. Indertijd nam het verkeer ook alternatieve routes zoals hoger over de hellingen van de bergen ten noorden van Bolzano of zelfs over het Penser Joch. Vanaf begin 13e eeuw werd een tolweg tussen Bozen/Bolzano en Brixen/Bressanone aangelegd, via de kloof door Klausen/Chiusa. In de late middeleeuwen werd de verbinding steeds beter uitgebouwd.

In 1867 opende de Brennerbahn als eerste spoorverbinding over de hoofdkam van de Alpen. Sinds 1920 ligt de grens tussen Oostenrijk en Italië op de Brennerpass. In de jaren '30 werden de wegen aan beide zijden van de grens uitgebouwd tot modernere autowegen.

De Brennerpass was tevens de eerste transalpiene autosnelweg, in de jaren '60 werden grote delen van de Oostenrijkse A13 en de Italiaanse A22 geopend, het sluitstuk kwam in 1971 toen het traject van de Brennersee in Oostenrijk tot Klausen/Chiusa in Italië werd geopend op 25 juli 1971. Tot 2011 was de Brennerpass de enige noord-zuid autosnelweg door de Alpen die doorgaand 2 rijstroken per richting had.

Na het einde van de Koude Oorlog verloor de Brennerpass aan militaire betekenis. In 1995 sloot Oostenrijk zich bij de EU aan, waarmee dit een EU-binnengrens werd. In 1998 sloot Oostenrijk zich aan bij het Schengenverdrag, waarmee de grenscontroles kwamen te vervallen.

Er was in eerste instantie sprake van leegstand aan beide kanten van de grens, het snelverkeer ging immers over de Autobahn en het lokale verkeer was sterk verminderd. Echter beide kanten van de grens zijn gecommercialiseerd, in 2007 opende aan de Italiaanse kant een serie winkels met goedkope producten en een semi-permanente markt waar veel Afrikanen werken. Aan Oostenrijkse kant is op de grens een groot overdekt winkelcentrum met parkeergarage gebouwd, waardoor het grensdorp een nogal massaal karakter kreeg.

Op de Autobahn is aan Italiaanse zijde het grenscomplex ergens tussen 2000 en 2005 gesloopt, het Oostenrijkse grenscomplex is vermoedelijk omstreeks 2008 gesloopt. Vanwege illegale migratie is er in 2015 aan Oostenrijkse zijde weer een semi-permanent controlepunt ingericht.

Congestie

De Brennerpass is een relatief filevrije verbinding over de Alpen, in de winter zorgt alleen zware sneeuwval of lawinegevaar voor problemen, in de zomer is vooral het vakantieverkeer op wisselweekenden rond het Lago di Garda een probleem, op zaterdagen staan vaak grote files op de Italiaanse A22. Aan Oostenrijkse kant zijn de problemen doorgaans veel kleiner.

Alternatieven

De Brennerpass wordt veel gebruikt als alternatief voor de Gotthardtunnel. Voor toeristen is het Timmelsjoch een interessant alternatief, maar voor doorgaand verkeer geldt dat vooral de Reschenpass een alternatieve route is. Deze ligt net te ver buiten het hoofdwegennet zodat routeplanners deze verbinding niet aanbevelen, waardoor het juist een aantrekkelijk alternatief is omdat het verkeersaanbod er veel lager is. De Reschenpass is weliswaar geen autosnelweg maar is een relatief makkelijk te berijden Alpenpas.

Verkeersintensiteiten

Over de autosnelweg op de Brennerpass rijden gemiddeld 32.300 voertuigen per dag, waarmee dit de drukste Alpenkruising is. De intensiteiten variëren van net onder de 30.000 voertuigen doordeweeks tot 43.500 voertuigen op gemiddelde zaterdagen. Gemiddeld maken zo'n 9.000 vrachtwagens op werkdagen van de Brennerpass gebruik.