Concessionair

Een concessionair of concessiehouder is een onderneming die het beheer van wegen in concessie heeft gekregen. In veel gevallen is er sprake van vergoedingen in de vorm van tolheffing, dit kan eventueel ook schaduwtol of beschikbaarheidsvergoedingen zijn. Een concessionair kan een volledig privaat bedrijf zijn, een bedrijf waarin de overheid 100% aandeelhouder is, of een direct staatsbedrijf.

Omschrijving

In een aantal Europese landen zijn delen van het hoofdwegennet in beheer van dergelijke concessionairs. Het gaat onder andere om Frankrijk, Spanje en Italië. De meeste concessionairs waren van oudsher 100% eigendom van de overheid. In tal van landen is deze taak echter geprivatiseerd. Een aantal concessionairs is beursgenoteerd, anderen zijn geheel of gedeeltelijk in handen van private equity-funds, zoals het Australische Macquarie dat zich in infrastructuur specialiseert. Voorts vindt in steeds sterkere mate een consolidatieslag plaats op de Europese markt. Grote concessionairs nemen kleinere over. In 2006 was sprake van een fusie tussen de Italiaanse marktleider Autostrade per l'Italia SpA en de Spaanse marktleider Abertis. Deze is begin 2008 echter afgeblazen als gevolg van een blokkade door de Italiaanse regering.

In Nederland en een aantal andere Europese landen zijn maar relatief kleine gedeeltes van het wegennet in handen van concessionairs. Een voorbeeld uit Nederland is de Westerscheldetunnel, in beheer bij de gelijknamige N.V. In België is onder meer de Liefkenshoektunnel bij Antwerpen in private handen.

Inkomsten

In de traditionele zin zijn concessionairs volledig afhankelijk van tolheffing. Hierbij betalen bestuurders tol om op de tolweg te mogen rijden. Een concessie kan één tolweg zijn, of een netwerk van tolwegen, soms alle tolwegen in een land. Bij grotere netwerken kan sprake zijn van kruissubsidie, waarbij de tolheffing op één weg de bouw, verbreding of onderhoud op een andere tolweg financiert. Dit is bijvoorbeeld in Frankrijk gebruikelijk.

Daarnaast zijn er modellen waarbij de overheid een vergoeding per passant aan de concessionair betaalt, dit wordt schaduwtol genoemd. Dit model is in Spanje en het Verenigd Koninkrijk op tal van plekken toegepast. Voorheen ook in Portugal, dit model heette SCUT. In Nederland is dit model gebruikt voor de Wijkertunnel en Noordtunnel, maar is gestaakt nadat bleek dat het gebruik veel hoger uitviel dan verwacht en het de overheid dus veel meer geld kostte dan begroot.

Ook zijn er concessies waarin er geen vergoeding per gebruiker is, maar een vergoeding naar mate van beschikbaarheid is. Dit zijn beschikbaarheidsvergoedingen, een model dat in Nederland 20 jaar lang populair was en later ook in tal van andere landen is toegepast. In dit model zitten incentives ingebouwd voor zowel snelle oplevering van een project alsmede kwaliteit over de lange termijn.

Eigenaarschap

Een concessionair kan een volledig privaat bedrijf zijn, gefinancierd door private equity funds, of een bedrijf waarin de staat 100% aandeelhouder is, of een mix van beide. Situaties zoals Asfinag in Oostenrijk of Putevi Srbije in Servië waarbij het bedrijf het volledige wegennet beheert, zijn in wezen een soort van staatsbedrijf en worden daardoor minder gezien als een traditionele concessionair.

Het is niet ongebruikelijk dat concessionairs onderdeel zijn van grotere ondernemingen. Bijvoorbeeld VINCI Autoroutes in Frankrijk of Abertis in Spanje is eigenaar van diverse dochterondernemingen die één of meerdere autosnelwegen in concessie hebben. Het varieert per situatie onder welke naam gehandeld wordt. In Frankrijk zijn bijvoorbeeld ASF, Cofiroute en Escota in de communicatie volledig opgegaan in VINCI Autoroutes.

's Werelds grootste concessionair is het Australische bedrijf Transurban. De allergrootste ondernemingen hebben vaak tolwegen in meerdere landen of zelfs meerdere continenten in concessie. Opvallend is echter de afwezigheid van Amerikaanse concessionairs, omdat dit model nooit populair of zelfs op staatsniveau niet toegestaan was, hebben zich nooit grote concessionairs ontwikkeld in de Verenigde Staten, in tegenstelling zijn veel tolwegen in de Verenigde Staten in concessie van Europese bedrijven zoals Ferrovial.

Ook voorkomend is dat een concessionair niet hetzelfde is als degene die de tol int. In sommige landen zijn dat soort activiteiten uitbesteed aan andere bedrijven. Dit komt bijvoorbeeld in delen van Spanje en Portugal voor. Financieel concessionair, dagelijks beheerder en tolinning kunnen gescheiden entiteiten zijn.

Belangrijke (groepen van) concessionairs op het Europese wegennet

Frankrijk

• APRR / AREA : netwerk van 2.296 kilometer in het oosten van het land.
• VINCI Autoroutes: netwerk van 4.443 kilometer in het zuiden en westen van het land.
• Sanef / SAPN: netwerk van 1.756 kilometer in het noord-westen van het land

Italië

• Autostrade per l'Italia: netwerk van 3.020 kilometer

Kroatië

• Hrvatske autoceste: netwerk van zo'n 1.140 kilometer (De Kroatische overheid is 100% aandeelhouder)

Polen

• AmberOne: A1 tussen Gdańsk en Toruń (152 km)
• Autostrada Wielkopolska: A2 tussen Świecko (Duitse grens) en Konin (155 + 75 km)
• Stalexport Autostrada Malopolska: A4 tussen Katowice en Kraków (51 km)

Portugal

• Brisa: netwerk van 1.525 kilometer
• Ascendi: 627 kilometer
• Autoestradas do Atlântico: 170 kilometer in het westen van het land.

Servië

• Putevi Srbije: 963 kilometer (plus alle nationale wegen)

Slovenië

• DARS: alle autosnelwegen en expresswegen, in totaal zo'n 600 kilometer

Spanje

• Abertis: netwerk van 561 kilometer

Externe links

• ASECAP, de Europese overkoepelende organisatie van concessionairs
• AISCAT, Associazione Italiana Società Concessionarie Autostade e Trafori
• ASFA, Association des sociétes Françaises d'autoroute