Eerste snelweg
De eerste snelweg is vaak een onderwerp van discussie, met name over wat een autosnelweg is, en wat niet. Een eenduidig antwoord is daarom niet makkelijk te geven. Dit artikel behandelt de eerste autosnelweg van een selectie landen.
De criteria voor de definitie van een autosnelweg zoals die hier wordt gehanteerd is:
- twee door een middenberm gescheiden richtingsrijbanen
- ongelijkvloerse kruisingen en aansluitingen
Wat zijn géén minimumcriteria voor de definitie zoals die hier op deze pagina wordt gehanteerd ?
- aanwezigheid vluchtstroken
- alleen opengesteld voor gemotoriseerd verkeer
- minimumsnelheden of maximumsnelheden
- minimumeisen aan horizontaal en/of verticaal alignement
Uiteraard kunnen bovenstaande criteria (en meer) wel onderdeel zijn van de eisenset voor wat in een bepaald land geldt als eis voor toekenning van de status van autosnelweg.
Tabel
Deze tabel is sorteerbaar op openingsjaar. Voor meer informatie zie de lijst hieronder.
Land | Snelweg | Openstelling | Route |
---|---|---|---|
Albanië | A1 | 2009 | Rreshen - Kalimash |
Algerije | Rocade Nord | 1985 | Algiers |
Argentinië | Autopista Acceso Norte | 1955 | Buenos Aires |
Australië | Cahill Expressway | 1958 | Sydney |
Bangladesh | Dhaka - Bhanga Expressway | 2020 | Dhaka - Bhanga |
België | E40 | 1940 | Jabbeke - Aalter |
Bosnië-Herzegovina | A1 | 2000 | Ilidža - Blažuj |
Brazilië | SP-060 | 1951 | São Paulo |
Bulgarije | A1 | 1978 | Sofia - Ihtiman |
Cambodja | Phnom Penh - Sihanoukville Expressway | 2022 | Phnom Penh - Sihanoukville |
Canada | Highway 420 | 1941 | Niagara Falls |
Chili | Ruta 5 | 1999 | Santiago - Talca |
China | Jingshi Expressway | 1988 | Beijing |
Denemarken | E47 | 1956 | Kongens Lyngby - Hørsholm-Syd |
Duitsland | A5 | 1935 | Frankfurt - Darmstadt |
Ethiopië | Addis Ababa - Nazret Expressway | 2014 | Addis Ababa - Nazret |
Finland | Valtatie 1 | 1962 | Helsinki - Espoo |
Frankrijk | A13 | 1941 | Vaucresson - Orgeval |
Ghana | Accra - Tema Motorway | 1964 | Accra - Tema |
Griekenland | A1 | 1962 | Athina - Lamia |
Guatemala | Anillo Periférico | 1973 | Guatemala City |
Honduras | Anillo Periférico | 1994 | Tegucigalpa |
Hongarije | M7 | 1964 | Budapest - M1 |
Ierland | M1 | 1983 | Dublin |
India | Mumbai - Pune Expressway | 2000 | Mumbai - Pune |
Indonesië | Jagorawi Toll Road | 1978 | Jakarta - Ciawi |
Israël | Route 2 | 1969 | Hadera - Haifa |
Italië | A1 | 1958 | Milano - Parma |
Jamaica | Tollway | 2003 | Kingston - Sandy Bay |
Japan | C1 | 1962 | Tokyo |
Kameroen | Autoroute Yaoundé - Douala + Autoroute Yaoundé - Nsimalen | 2022 | Yaoundé - Boumnyebel + Yaoundé - Nsimalen Airport |
Kazachstan | A1 | 2010 | Astana - Petropavlovsk |
Kenia | A2 | 2012 | Nairobi - Thika |
Kosovo | R7 | 2011 | Morinë - Suharekë |
Kroatië | A1 | 1972 | Zagreb - Karlovac |
Laos | Vientiane - Boten Expressway | 2020 | Vientiane - Vang Vieng |
Libanon | Beirut - Tripoli Motorway | 1957 | Beirut - Maameltein |
Litouwen | A1 | 1970 | Vilnius - Kaunas |
Luxemburg | A1 | 1969 | Kirchberg - Senningerberg |
Maleisië | E37 | 1977 | Kuala Lumpur |
Marokko | A3 | 1978 | Casablanca |
Mexico | CF 57 | 1958 | México - Querétaro |
Mongolië | Airport Expressway (Ulaanbaatar) | 2018 | Ulaanbaatar - Airport |
Montenegro | A1 | 2022 | Smokovac - Mateševo |
Myanmar | Yangon - Mandalay Expressway | 2009 | Yangon - Naypyidaw |
Nederland | A12 | 1937 | Voorburg - Zoetermeer |
Nieuw-Zeeland | SH1 | 1950 | Wellington |
Noorwegen | E6 | 1964 | Berger - Hvam |
Noord-Korea | Pyongyang - Wonsan Expressway | 1978 | Pyongyang - Wonsan |
Noord-Macedonië | A1 | 1979 | Skopje - Petrovec |
Oekraïne | M03 | 1972 | Kiev |
Oostenrijk | A1 | 1941 | Salzburg |
Oost-Timor | Suai - Beaço Expressway | 2018 | Suai - Fatukai |
Pakistan | M2 | 1997 | Lahore - Islamabad |
Panama | Carretera Panamericana | 1980 | Arraijan - La Chorrera |
Papua Nieuw Guinea | Poreporena Freeway | 2001 | Port Moresby |
Paraguay | Autopista Ñu Guasu | 2016 | Asunción - Luque |
Polen | A4 | 1936 | Krzywa - Wrocław (destijds: Kreibau-Breslau, Duitsland) |
Portugal | A5 | 1944 | Lisboa - Cascais |
Roemenië | A1 | 1972 | Bucureşti - Piteşti |
Rusland | MKAD | 1960 | Moskva |
Senegal | A1 | 2009 | Dakar |
Servië | A1 | 1970 | Beograd |
Singapore | Pan Island Expressway | 1966 | Singapore |
Slovenië | A1 | 1972 | Vrhnika - Postojna |
Slowakije | D1 | 1975 | Bratislava-Mieróva - Senec |
Spanje | A-2 | 1952 | Madrid |
Sri Lanka | Southern Expressway | 2011 | Colombo - Galla |
Swaziland | MR3 | 2003 | Ngwenya - Mbabane |
Taiwan | Freeway 1 | 1974 | Taipei |
Tsjechië | D1 | 1971 | Praha - Mirošovice |
Tunesië | A1 | 1981 | Tunis - Turki |
Turkije | O-1 | 1973 | Istanbul |
Turkmenistan | Ashgabat - Türkmenabat Motorway | 2021 | Ashgabat - Tejen |
Uganda | Kampala - Entebbe Expressway | 2018 | Kampala - Entebbe |
Venezuela | Ap. Caracas - La Guaira | 1953 | Caracas |
Verenigd Koninkrijk | M6 | 1958 | Preston |
Verenigde Arabische Emiraten | E10 | 1980 | Dubai - Abu Dhabi |
Verenigde Staten | Merritt Parkway | 1938 | Connecticut |
Vietnam | Hanoi - Ninh Binh Expressway | 2002 | Hanoi - Phu Ly |
Wit-Rusland | M9 | 1963 | Minsk |
Zuid-Afrika | N1 | 1968 | Johannesburg - Pretoria |
Zuid-Korea | Expressway 1 | 1968 | Seoul - Suwon |
Zweden | E22 | 1953 | Lund - Malmö |
Zwitserland | A2 | 1955 | Luzern |
Detail
Albanië
Albanië behoorde altijd tot de armste landen van Europa, maar maakte vanaf midden jaren 2000 een snelle economische groei door. In juni 2009 werd de eerste rijbaan van de A1 opengesteld, een bergachtig tracé door het midden van het land, ten noorden van Tiranë. In 2010 was deze snelweg volledig opengesteld. De SH 2 tussen Tiranë en Durrës wordt soms ook als snelweg beschouwd, en is al in de jaren 90 geopend als 2x2-weg, echter met een groot aantal erfaansluitingen. Een rijbaanscheiding was wel aanwezig.
Australië
In 1932 werd de Sydney Harbour Bridge opengesteld, die later onderdeel van de eerste snelweg van Australië zou worden, de Cahill Expressway. Het eerste deel hiervan werd op 24 maart 1958 in het centrum van Sydney opengesteld.
België
In 1935 werd besloten om een autosnelweg van Brussel naar Oostende aan te leggen, het eerste deel hiervan opende in 1940 voor het verkeer, de E40 tussen Jabbeke en Aalter over 28 kilometer. Tot de jaren 50 bleef het hier ook bij.
Bulgarije
De eerste snelweg van Bulgarije opende in 1978 voor het verkeer, de A1 tussen Sofia en Ihtiman over 34 kilometer.
China
De eerste snelweg van China was de Jingshi Expressway die in 1988 werd opengesteld. Eind jaren 80 werden in een aantal grote steden van China de eerste korte snelwegtrajecten opengesteld. Pas in 1994 had China meer dan 1.000 kilometer snelweg, wat in 2010 gegroeid was naar 65.000 kilometer. In 2019 bedroeg dit inmiddels 142.500 km. China heeft in 30 jaar verreweg het langste snelwegennet ter wereld gebouwd.
Denemarken
Toen Denemarken in de Tweede Wereldoorlog bezet was door Duitsland werd begonnen met de bouw van de eerste snelweg, wat nu de E47 is tussen Rødbyhavn en Sakskøbing op het eiland Lolland op 14 september 1941. De bouw van de snelweg werd echter vrij snel gestaakt en de snelweg is uiteindelijk hier pas in 1963 geopend. De eerste Deense motorvej was de E47 tussen Kongens Lyngby en Hørsholm-Syd die op 23 januari 1956 werd opengesteld over 11 kilometer.
Duitsland
Duitsland kent een lange geschiedenis als het om autosnelwegen gaat. De vraag wat de eerste autosnelweg is, is daarom gebonden aan de criteria die men stelt. Uitgaande van de elementaire criteria dat een autosnelweg moet beschikken over gescheiden rijbanen en ongelijkvloerse kruisingen, wordt de op 19 mei 1935 geopende Reichsautobahn tussen Frankfurt en Darmstadt (thans A5) doorgaans beschouwd als de eerste autosnelweg van Duitsland.
Het was echter niet de eerste weg alleen voor motorvoertuigen. In 1932 werd een ongelijkvloerse Kraftfahrstraße tussen Köln en Bonn opengesteld, aangelegd door de Rheinprovinz. Deze weg was wel volledig ongelijkvloers en er waren alleen motorvoertuigen toegelaten, echter deze weg had destijds nog geen middenberm. Het was daarom meer een verbeterde versie van een Italiaanse autostrada uit die tijd. De weg werd na de oorlog wel opgenomen in het Autobahnnetwerk en tussen 1963 en 1966 werd deze gemoderniseerd tot een 2x3 autosnelweg mét middenberm (thans A555). Maar de geschiedenis gaat nog verder terug in de tijd wanneer ook de voorloper van de huidige A115 in Berlin, de AVUS, in het verhaal wordt betrokken. Deze AVUS werd op 24 september 1921 opengesteld, en was feitelijk een racebaan die tegen betaling ook voor particulieren toegankelijk was. Ook deze snelweg werd net als de A555 later onderdeel van het Autobahn-netwerk.
Finland
De bouw van het Finse snelwegennet begon relatief vroeg voor Finse begrippen, omdat het land tot in de jaren 50 nog een agrarisch land was, en één van de laatste Europese landen was die ging industrialiseren. Vanaf 1956 werd de Valtatie 1 als moottoritie aangelegd tussen Helsinki en Espoo, die op 16 december 1962 werd opengesteld.
Frankrijk
In 1935 werd begonnen met de Autoroute de l'Ouest, die vanaf Paris naar Rouen moest lopen. Op 4 oktober 1941 werd het eerste deel tussen Vaucresson en Orgeval, ten westen van Paris, opengesteld voor het verkeer. Dit was de eerste autoroute in Frankrijk, pas vanaf eind jaren 50 werden ook elders snelwegen gebouwd.
Griekenland
In 1962 werd de eerste autosnelweg van Griekenland geopend, namelijk een stuk van de A1 vanaf Athina naar Lamia.
Hongarije
De eerste snelweg van Hongarije was de M7, waarvan in 1964 het eerste deel in Budapest werd opengesteld.
Ierland
Ierland begon relatief laat met de snelwegenbouw, in 1983 werden twee snelwegen opengesteld, de M7 rond Naas en de M1 in het noorden van Dublin. De meeste snelwegen zijn echter pas vanaf eind jaren 90 opengesteld.
Italië
Italië was het eerste land van Europa dat begon met de aanleg van een ongelijkvloers tolwegennet voor doorgaand verkeer. Het is echter algemeen geaccepteerd dat geen enkele autostrada voor de Tweede Wereldoorlog over twee rijbanen beschikte, de meeste routes waren enkelbaans met tegenverkeer, of hadden 1x3 rijstroken met een suicide lane in het midden. Op 21 september 1924 werd de Autostrada dei Laghi opengesteld in de regio Milano. In 1933 had Italië reeds 458 kilometer autostrade. Op 8 december 1958 opende de eerste autostrada met 2x2 rijstroken, de A1 tussen Milano en Parma.
Japan
Alhoewel Japan al voor de Tweede Wereldoorlog een modern en geïndustrialiseerd land was, werd er weinig aandacht aan het wegennet gegeven. In de jaren 50 was een groot deel van het hoofdwegennet nog onverhard. De eerste expressway die werd opengesteld was een deel van de Inner Circular in Tokyo, dat op 20 december 1962 werd opengesteld over 3 kilometer in het centrum. Op 28 juni 1964 werd de Hanshin Expressway in Osaka opengesteld. Japan begon in de jaren 60 ook met de bouw van de interstedelijke snelwegen, in 1968 werd het eerste deel van de Tomei Expressway opengesteld, die het jaar erna ook al geheel voltooid was tussen Tokyo en Nagoya.
Kosovo
Kosovo verklaarde zich in 2008 onafhankelijk en begon vrijwel direct met de bouw van een autoudhë naar de grens met Albanië. Op 12 november 2011 werd hiervan de eerste 38 kilometer rond Prizren geopend.
Litouwen
Op 3 november 1970 opende de A1 tussen Vilnius en Kaunas voor het verkeer.
Luxemburg
In 1969 opende de A1 tussen Kirchberg en Senningerberg, aan de oostkant van de stad Luxembourg. In 1969 opende ook de A4 tussen Pontpierre en Lallange.
Nederland
Reeds in 1933 werd de rijksweg 13 tussen Den Haag en Rotterdam over korte afstand bij Delft met 2x2 rijstroken en ongelijkvloerse kruisingen opengesteld, echter de rest van de rijksweg had geen middenberm. Een volwaardige autosnelweg was het daardoor niet. Deze situatie was vergelijkbaar met de Duitse A555 tussen Köln en Bonn. Tussen 1955 en 1960 is een rijbaanscheiding in de A13 aangebracht, waardoor deze niet de titel heeft van oudste snelweg van Nederland. De eerste echte snelweg was de A12 tussen Voorburg en Zoetermeer, die op 15 april 1937 werd opengesteld. Dit was tevens de eerste snelweg ter wereld met parkeerbermen, die tegenwoordig de benaming vluchtstrook hebben. In de jaren 30 werden diverse snelwegen aangelegd in Nederland, en rond 1942 had Nederland na Duitsland het grootste netwerk van volwaardige autosnelwegen van Europa.
Nieuw-Zeeland
De eerste snelweg van Nieuw-Zeeland was de Johnsonville-Porirua Motorway bij Wellington die op 23 december 1950 werd opengesteld voor het verkeer.
Noorwegen
De bouw van de eerste motorvei in Noorwegen begon begin jaren 60, en in 1964 werd het eerste deel van de E6 als snelweg opengesteld tussen Berger en Hvam, ten noordoosten van Oslo.
Oostenrijk
De bouw van de Oostenrijkse Autobahnen werd door Adolf Hitler na de Anschluß persoonlijk gestart in 1938 bij Salzburg. Op 13 september 1941 werd het eerste deel van de A1 tussen Salzburg en de Duitse grens opengesteld voor het verkeer. Tevens werd die dag het eerste deel van de A10 langs Salzburg geopend, de Duitse Reichsautobahn uit München splitste zich ter hoogte van Salzburg in twee takken, de A1 ten noorden en de A10 ten zuiden van de stad. Verdere uitbouw van het Autobahnnet begon voornamelijk vanaf 1960.
Polen
Een deel van West-Polen behoorde vroeger tot Duitsland en de Duitsers legden hier in de jaren 30 de eerste Reichsautobahnen aan, waarvan de eerste de huidige Poolse A4 was tussen Krzywa en Wrocław (destijds: tussen Kreibau en Breslau) die op 23 september 1936 werd opengesteld over 91 kilometer. De eerste snelweg die door de Poolse overheid zelf is aangelegd was de S6 langs Gdynia en Gdańsk die in 1977 over 26 kilometer werd opengesteld.
Portugal
Portugal was één van de weinige Europese landen die niet direct door de Tweede Wereldoorlog getroffen werd. Het land kon in de jaren 40 beginnen aan de eerste auto-estrada. In 1944 werd de eerste snelweg opengesteld, tussen Lisboa en de kustplaats Cascais. Deze snelweg heette eerst de estrada nacional 7 (EN7) en heeft pas later een formele autosnelwegstatus gekregen, en is sindsdien genummerd als de A5. 16 jaar lang was dit de enige snelweg van Portugal, pas in 1960 werd de tweede geopend. Vanaf 1980 werden er langere stukken in gebruik genomen.
Roemenië
Reeds in de jaren 60 werd een ambitieus programma opgestart voor een groot aantal lange-afstandssnelwegen in Roemenië. Veel kwam hier niet van terecht. In 1967 werd begonnen met de bouw van de eerste snelweg tussen Bucureşti en Piteşti, die in 1972 over 96 kilometer werd opengesteld, tegenwoordig de A1.
Slowakije
Op 12 december 1975 opende het eerste deel van de D1 voor het verkeer tussen Bratislava en Senec. Dit was de eerste snelweg van Slowakije, dat destijds nog onderdeel van Tsjechoslowakije was.
Spanje
Alhoewel Spanje tegenwoordig het grootste snelwegennet van Europa heeft, begon de bouw hiervan relatief laat. De eerste aanzet waren de tolwegen in het noordoosten van het land, waar destijds de meeste economische activiteit plaatsvond. Op 2 juli 1969 werd de eerste tolweg geopend bij Barcelona, vanaf Molins de Rei tot Montgat, tegenwoordig de C-31. De snelweg was destijds onderbroken door de Avinguda Diagonal. In 1969 werd ook het eerste deel van de AP-7 tussen Barcelona en Granollers geopend.
De eerste autovía van Spanje was de A-2 tussen Madrid en de luchthaven, die op 8 mei 1952 werd geopend. Destijds was een autovía nog van lagere status dan een autopista, maar in de jaren 90 is dit gelijk getrokken.
Tsjechië
Tsjechië behoort tot de landen waar als eerste concreet nagedacht werd over snelwegen. In 1939 werd daadwerkelijk begonnen aan de autosnelweg die vanaf Praha naar Uzhhorod zou lopen, dat destijds nog in Tsjechoslowakije lag. In 1949 was 77 kilometer van de snelweg in ruwbouw gereed, maar de economische malaise in het Oostblok zorgde ervoor dat de snelweg niet verder gebouwd werd en dit specifieke tracé ook nooit in gebruik is genomen. Op 12 juli 1971 werd de eerste dálnice van Tsjechië opengesteld, namelijk de D1 tussen Praha en Mirošovice over 21 kilometer.
Turkije
De eerste snelweg van Turkije was de O-1 in Istanbul, waarvan het eerste deel op 30 oktober 1973 werd opengesteld als de brug over de Bosporus.
Verenigd Koninkrijk
Het Verenigd Koninkrijk was het eerste land dat industrialiseerde, maar begon behoorlijk laat met het bouwen van haar eerste motorways, ruim 20 jaar nadat enkele andere landen van Europa hiermee begonnen. In 1958 werd de eerste snelweg van het land opengesteld, de Preston Bypass, tegenwoordig onderdeel van de M6. In 1959 opende de M1 tussen Watford en Rugby over 99 kilometer, de eerste lange-afstandssnelweg van het land. Daarna zijn de meeste snelwegen in hoog tempo tot midden jaren 80 aangelegd, waarna het land in een permanente stagnatie van de wegenbouw terecht kwam.
Verenigde Staten
De eerste ongelijkvloerse weg uitsluitend bedoeld voor gemotoriseerd verkeer was de in 1908 opengestelde Long Island Motor Parkway in de voorsteden van New York City. Dit was geen autosnelweg, maar wel de eerste ongelijkvloerse autoweg ter wereld. De eerste parkway die opengesteld werd, was de Bronx River Parkway waarvan het eerste gedeelte in 1923 werd opengesteld. De eerste generatie parkways had ook linksafstroken, feitelijk dus gelijkvloerse kruisingen. In de jaren '30 werden de parkways moderner ontworpen, maar hier ontbraken vrijwel altijd vluchtstroken en in het begin ook een rijbaanscheiding, waardoor het moeilijk is om aan te duiden wat de eerste volwaardige autosnelweg van de Verenigde Staten was.
Op 29 juni 1938 werd de eerste 28 kilometer van de Merritt Parkway in Connecticut opengesteld, die vaak wordt beschouwd als de eerste echte snelweg van de Verenigde Staten. De eerste lange-afstandssnelweg was de in 1940 opengestelde Pennsylvania Turnpike tussen Harrisburg en Pittsburgh, die naar Duits voorbeeld was gemodelleerd. Ook werd de Arroyo Seco Parkway tussen Los Angeles en Pasadena in 1940 opengesteld.
Er is onenigheid over wat de eerste Interstate Highway van het land was. Toen het systeem op 29 juni 1956 werd gecreëerd waren er diverse snelwegen al in aanleg, die daarna een Interstate-nummer kregen, maar waarvan de aanleg al voor die betreffende datum was begonnen. De staten Missouri en Kansas claimen allebei dat de Interstate 70 in hun staat de eerste Interstate Highway was, alhoewel Missouri dit ook voor de Interstate 44 claimt.
Zweden
In 1926 werd de E22 tussen Lund en Malmö geasfalteerd en werd destijds beschouwd als de modernste weg van Zweden. Een autosnelweg was het echter niet. In 1952 werd begonnen met de bouw van een motorväg over dat tracé. Op 8 september 1953 werd dit deel opengesteld, de eerste snelweg van Zweden.
Zwitserland
Al in 1955 werd de eerste weg met snelwegkenmerken in Zwitserland geopend, wat tegenwoordig de A2 is tussen Luzern en Horw. De term autobahn en het equivalent daarvan in andere landstalen werd pas in 1960 ingevoerd.