Freeway

De Interstate 70 in Kansas.

De Downtown Connector (I-75/85) in Atlanta, Georgia.

De Cross-Bronx Expressway (I-95) in New York City.

De Santa Ana Freeway (I-5) in Los Angeles.

De Interstate 635 in Texas.

Een freeway is een Engelse term voor autosnelweg die voornamelijk gebruikt wordt in het westen en midden van de Verenigde Staten en sommige andere landen, zoals Taiwan, Iran en Australië.

Etymologie

Er is onduidelijkheid over de herkomst van de naam. De term "free" kan slaan op zowel het feit dat deze weg tolvrij is, als free-flow verkeer. De term freeway is waarschijnlijk voor het eerst in de jaren 40 in California gebruikt en later de enige officiële term voor een autosnelweg in de Verenigde Staten geworden. Tolwegen worden in de Verenigde Staten nooit freeways genoemd, maar zijn dit feitelijk wel volgens de definitie van een freeway.

In veel landen waar Engels niet de moedertaal is wordt het woord highway vaak vertaald naar de lokale variant van de autosnelweg. Dit is feitelijk onjuist aangezien het begrip highway veel breder is dan autosnelwegen alleen. Dit komt waarschijnlijk voort uit het feit dat de nationale snelwegen van de Verenigde Staten Interstate Highways heten. Interstate Highways zijn altijd freeways.

Definitie

Een freeway is een weg met gescheiden rijbanen, minimaal 2 rijstroken per richting en ongelijkvloerse kruisingen en met in principe vluchtstroken, waarop langzaam en ongemotoriseerd verkeer niet toegestaan is, vergelijkbaar met de Nederlandse definitie van een autosnelweg. Ook tolwegen die volgens deze definitie zijn aangelegd zijn formeel freeways, alhoewel ze in de praktijk nooit zo genoemd worden.

Geschiedenis

De eerste snelwegen die in de Verenigde Staten werden aangelegd waren geen freeways, maar werden parkways genoemd en lagen voornamelijk in de regio New York City en zijn vanaf de jaren 1920 opengesteld. De eerste lange-afstandsroute was de Pennsylvania Turnpike in 1940. Voor de creatie van het Interstate Highway systeem in 1956 werden al wel lange-afstandswegen aangelegd, echter vrijwel allemaal als tolweg. De eerste grootschalige bouw van snelwegen na de Tweede Wereldoorlog was met name in California en hier werd de term freeway waarschijnlijk geïntroduceerd. Analoog aan de freeways van California werden in de jaren 40 en 50 in en rond New York expressways aangelegd. Deze term was noodzakelijk om onderscheid te maken tussen de parkways - uitsluitend voor personenauto's - en de expressways, waar ook vrachtverkeer en bussen waren toegestaan.

In 1949 werd de naam freeway werd door de voorganger van de AASHTO ingevoerd, die later in de Manual on Uniform Traffic Control Devices (MUTCD) werd opgenomen, dat in 1966 een officieel federaal document werd. In de MUTCD zijn alle "controlled-access highways" freeways, ook als ze lokaal een andere naam hebben zoals parkways, tollways, expressways en turnpikes.

In 1956 werd het Interstate Highway systeem gecreëerd en werd de aanleg van een landelijk snelwegennet versneld. Met name in de jaren 60 en begin jaren 70 zijn duizenden kilometers nieuwe freeway opengesteld. Afgezien van enkele tolwegen die in 1956 in aanleg waren en in die tijd opgenomen zijn als onderdeel van het Interstate Highway-systeem zijn alle Interstates tolvrij aangelegd, wat de term freeway versterkte als zijnde een tolvrije autosnelweg. Zeker eind jaren 50 toen de meeste lange-afstandswegen nog tolwegen waren werd het verschil benadrukt. Het overgrote deel van de Amerikaanse lange-afstandssnelwegen is tolvrij gemaakt. De term freeway als zijnde een tolvrije weg is minder prominent geworden, maar het is wel zo dat tolwegen nooit een freeway worden genoemd.

Tegen 1980 was de bulk van het Interstate Highwaysysteem voltooid. Belangrijk is om te onderscheiden dat het Amerikaanse snelwegennet veel groter is dan alleen de Interstate Highways. Circa 75% van alle Amerikaanse snelwegen is een Interstate Highway, op een totaal van circa 100.000 kilometer. 25.000 kilometer is dus wel een snelweg, maar geen Interstate Highway. In recente jaren zijn nieuwe snelwegen voornamelijk als tolweg aangelegd, deze worden in principe nooit een freeway genoemd, maar zijn dat volgens de definitie van een freeway wel.

Ontwerpeisen

Er zijn geen algemene ontwerpeisen voor freeways in de Verenigde Staten. Wel moeten Interstate Highways aan ontwerpeisen voldoen, zie Interstate Highway ontwerpeisen. Andere niet-Interstate freeways kunnen ook volgens deze ontwerpeisen aangelegd zijn, maar dat hoeft niet zo te zijn. Over het algemeen komen de ontwerpeisen redelijk overeen, en zitten de verschillen meer in de details, zoals de breedte van vluchtstroken, hoogte van viaducten en lengte van in- en uitvoegstroken. Snelwegen die niet volgens Interstate Highway ontwerpeisen zijn aangelegd worden ook freeways genoemd.

Financiering

De Amerikaanse freeways worden voornamelijk via de brandstofaccijns in de Verenigde Staten gefinancierd. Zowel de staten als de federale overheid heffen een accijns. Interstate Highways worden vaak federaal gefinancierd (maar door de staten aangelegd en onderhouden), andere freeways, zoals US Highways en State Routes worden veelal via de staat gefinancierd. Omdat de brandstofaccijns doorgaans laag is worden regionaal vaak aanvullende financiering gebruikt, veelal door regionale belastingen zoals de sales tax (btw). Deze financieringsconstructies kunnen alleen door middel van een referendum worden ingevoerd. Phoenix is een bekend voorbeeld van een metropool waar de meeste snelwegen op deze manier zijn gefinancierd.

Omdat de brandstofaccijnzen nauwelijks worden verhoogd en door inflatie in koopkracht afnemen worden andere manieren gezocht om nieuwe freeways aan te leggen en bestaande te verbreden. Veel volledig nieuwe verbindingen worden voornamelijk als tolweg aangelegd. Dit is vooral het geval in staten als Texas en Florida. Op wat meer locaties worden verbredingen gefinancierd via tolstroken, die express lanes, managed lanes of HOT lanes heten. In deze gevallen wordt vaak electronic toll collection (ETC) toegepast, ook wel open road tolling (ORT) genoemd. Hierbij zijn geen fysieke tolstations aanwezig.

In de recente geschiedenis zijn ook voorstellen gedaan voor een vehicle miles tax (VMT) waarbij voertuigen naar gereden afstand betalen. Het idee is dat de brandstofaccijns dan volledig wordt afgeschaft. Het is vergelijkbaar met de in het verleden voorgestelde kilometerheffing in Nederland, maar met als verschil dat in de Verenigde Staten andere autobelastingen zoals MRB en BPM niet bestaan. De vehicle miles tax heeft echter nauwelijks politieke prioriteit en wordt waarschijnlijk niet op afzienbare termijn ingevoerd.

In andere landen

De term freeway wordt gebruikt in een aantal landen als moedertaal of als tweede (buitenlandse) taal. De term freeway wordt echter buiten de Verenigde Staten relatief weinig gebruikt, ook niet in de meeste andere Engelstalige landen.

Australië

In Australië worden zowel de termen motorway als freeway gebruikt. De exacte reden voor het onderscheid is niet bekend. In sommige gebieden zoals Sydney kan men zowel motorways als freeways vinden. Voorheen had New South Wales ook de prefix "F" voor freeways (de F1 bijvoorbeeld). Dit systeem is in 2013 afgeschaft, maar de naam freeway bestaat nog steeds.

Iran

In het Engels wordt in Iran de term freeway gebruikt voor snelwegen tussen de grote steden. Stedelijke snelwegen worden doorgaans vertaald als expressway. Deze beide termen worden ook op de bewegwijzering gebruikt.

Taiwan

In Taiwan worden de National Highways freeways genoemd. Dit in tegenstelling tot de meeste Aziatische landen waar de term expressway wordt gekozen.

Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika heten sommige snelwegen ook freeway, met name rond Johannesburg.

Zie ook

• motorway
• expressway
• highway
• turnpike