Griekenland

Ελλάδα - Elláda
Hoofdstad	Athene
Oppervlakte	131.990 km²
Inwonertal	10.768.000
Lengte wegennet	117.000 km
Lengte snelwegennet	2.211 km
Eerste snelweg	1962
Benaming snelweg	Autokinetodromos
Verkeer rijdt	rechts
Nummerplaatcode	GR

Griekenland (Grieks: Ελλάδα - Elláda), formeel de Helleense Republiek (Grieks: Ελληνική Δημοκρατία, Ellinikí Dimokratía) is een land in het zuidoosten van Europa, aan het zuidelijke einde van het Balkanschiereiland. Het land telt 10,8 miljoen inwoners en is ruim 3,5 keer zo groot als Nederland. De hoofdstad is Athene (Αθήνα, Athina)

Inleiding

Geografie

Griekenland ligt aan de zuidkant van de Balkan en bestaat uit een groot schiereiland met tal van kleine schiereilanden en honderden grote en kleine eilanden. Naar het westen ligt de Ionische Zee, naar het oosten de Egeïsche Zee en naar het zuiden de Middellandse Zee. Griekenland heeft de langste kustlijn van alle landen aan de Middellandse Zee. Het land meet maximaal 600 kilometer van west naar oost en 560 kilometer van noord naar zuid, exclusief de eilanden. Het grootste eiland van Griekenland is Kreta (Kriti) dat 260 kilometer van west naar oost en 50 kilometer van noord naar zuid meet. Het is tevens het zuidelijkste deel van Griekenland en ligt 320 kilometer ten noorden van Libië. Diverse Griekse eilanden liggen pal voor de kust van Turkije.

Griekenland grenst in het noorden aan Albanië, Noord-Macedonië en Bulgarije. In het uiterste noordoosten grenst het aan Turkije. Het land is behoorlijk bergachtig, met tal van bergketens, die onder het grotere bergketen Pindus vallen. De Olympus is met 2.917 meter de hoogste berg van Griekenland. Op de grens met Bulgarije ligt de bergketen Rodopi. Griekenland kent ook vlakke valleien en vlakkere regio's. Griekenland is bekend om zijn stranden. Andere beroemde gebieden zijn Meteora en de Vikoskloof.

Het land heeft een Mediterraan klimaat, met milde warme winters en hete droge zomers. In de winter valt er in de bergen geregeld sneeuw, soms tot in het laagland aan toe. In Griekenland zijn diverse skigebieden. De gemiddelde maximumtemperatuur in Athene is 13 °C in de winter en 34 °C in de zomer. Er valt gemiddeld ruim 400 mm neerslag per jaar, de helft van Nederland.

Economie

Griekenland is een ontwikkeld land met hoge inkomens op wereldschaal. Vergeleken met Europa blijft het echter enigszins achter met andere EU-landen. De economie bestaat grotendeels uit diensten, waaronder de cruciale toerismesector. Het land werd zwaar getroffen door de economische crisis vanaf 2008. Het heeft de hoogste staatsschuld in de Europese Unie, wat deels verklaard wordt door de sterk krimpende economie in die periode, omdat de staatsschuld wordt afgezet tegen de omvang van de economie. In 2014 herstelde de Griekse economie zich, met de eerste groei in 6 jaar tijd.

In Griekenland is tevens sprake van intensieve scheepvaart, tussen de eilanden en van en naar Italië. Het land heeft tevens het grootste aantal koopvaardijschepen ter wereld, historisch gezien een pijler van de Griekse economie. Het land heeft relatief weinig grondstoffen, de olieproductie is minimaal, alhoewel in de Egeïsche Zee mogelijk grote voorraden zijn. In het noorden van Griekenland worden veel kolen gewonnen, die ongeveer de helft van de Griekse elektriciteit produceren.

Demografie

Ongeveer tweederde van de Grieken woont in stedelijke gebieden. Het land heeft twee grote steden, de hoofdstad Athene en de noordelijke stad Thessaloniki. Andere steden zijn relatief klein, zoals Patras, Larissa en Lamia. Ruim een derde van de Grieken woont in en rond de hoofdstad. Het platteland is vaak vrij dunbevolkt. Ruim 92% van de inwoners hebben de Griekse nationaliteit. De grootste minderheidsgroep zijn Albanezen. Griekenland is een bestemming voor illegale immigranten, die via Griekenland de oversteek naar Italië proberen te maken. In Griekenland wordt het Grieks gesproken, dat geschreven wordt in het Griekse alfabet.

Geschiedenis

Griekenland wordt beschouwd als de geboorteplaats van de westerse samenleving en cultuur. In Griekenland is de democratie begonnen, en is tevens het geboorteland van tal van belangrijke historische, filosofische en wetenschappelijke personen. Het moderne Griekenland kwam in 1832 tot stand na een onafhankelijkheidsoorlog van het Ottomaanse Rijk. De Griekse huidige landsgrenzen kwamen gefaseerd tussen 1864 en 1947 tot stand. In 1913 kwam de regio Macedonië bij Griekenland na de Balkanoorlogen en in 1919 het Griekse deel van Thracië, dat door Bulgarije werd afgestaan. Griekenland moest ook territorium inleveren in 1923, toen het Oost-Thracië en de regio Smyrna (Izmir) aan Turkije verloor. De laatste territoriale uitbreiding was in 1947 toen de eilanden van de Dodekanesos door Italië werden afgestaan.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel Italië Griekenland binnen in 1940. Griekenland wist de aanval te weerstaan en won de eerste geallieerde veldslagen dat jaar. Duitsland kwam Italië in 1941 te hulp, waarna het land tussen 1941 en 1944 bezet werd door Italië, Duitsland en Bulgarije. Het Griekse verzet tijdens de bezetting was één van de meest effectieve in Europa, maar verzetsgroepen begonnen later in de oorlog tegen elkaar te vechten, wat uiteindelijk leidde tot de Griekse burgeroorlog tussen 1946 en 1949. Dit was feitelijk een oorlog tussen het westen en communistische opstandelingen. De Griekse regering wist de oorlog te winnen met Britse en Amerikaanse (financiële) steun.

De Griekse economie groeide snel in de jaren '50 en '60. In 1967 volgde een staatsgreep, waarna een militair regime volgde tot 1974, toen Turkije Noord-Cyprus binnenviel, waarmee het regime viel. In 1975 werd de democratie weer ingesteld, alhoewel gekozen werd om de monarchie niet opnieuw te installeren. Griekenland werd in 1980 lid van de NAVO en een jaar later van de Europese Unie. De Griekse economie groeide daarna snel. Het land kwam in 2001 bij de eurozone en hield in 2004 de Olympische Spelen. Na de recessie vanaf 2008 werd Griekenland hard getroffen door een financiële crisis, met een hoge staatsschuld en groot begrotingstekort. Drastische bezuinigingen en hervormingen moeten het land er weer bovenop brengen. In 2014 groeide de economie voor het eerst in 6 jaar weer.

Wegennet

De autosnelwegen van Griekenland.

Zie ook Autokinetodromos.

Griekenland is door zijn excentrische ligging geen belangrijk doorvoerland in Europa. Van oudsher lag het excentrisch in de Europese Unie en was vanuit EU-gebied enkel bereikbaar met een veerdienst naar Italië. Sinds 2007 behoren Bulgarije en Roemenië bij de EU en is het land over het vasteland verbonden met EU-gebied. Het land is te bereiken via Servië en Noord-Macedonië, over de E75, en als men binnen EU-gebied wil blijven rest er een langere en langzamere route over het minder ontwikkelde hoofdwegennet van Roemenië en Bulgarije.

Het land telt een aantal snelwegverbindingen. Van oudsher was de A1 van Athene via Thessaloniki naar Noord-Macedonië de enige belangrijke snelweg. Recenter was er sprake van een kortdurende snelle bouw van een snelwegennet, voornamelijk bestaand uit de A2 door het noorden van het land als oost-westas. Grote delen van het land zijn ver verwijderd van een snelwegennet, met name in het bergachtige westen en midden. De Peloponnesos is ook verbonden met snelwegen naar Athene. Er wordt gewerkt aan een uitbouw van het Griekse snelwegennet, met name de A5 parallel aan de westkust is een belangrijk project. In de toekomst is het de bedoeling een Adriatisch-Ionische snelweg aan te leggen vanaf Slovenië via Kroatië, Montenegro en Albanië naar Griekenland. Dit project is in Kroatië het verst gevorderd in de vorm van de A1. In Albanië bestaan plannen om een noord-zuidsnelweg aan te leggen, en in Griekenland zijn bouwprojecten onderweg voor de eerder genoemde A5 langs de westkust van het vasteland. Ook wordt een snelweg gerealiseerd van Thessaloniki naar de Bulgaarse hoofdstad Sofia. Hiervan zijn delen van de Strumasnelweg in Bulgarije geopend en aan Griekse zijde een snelweg naar Serres. De ontwikkeling van het snelwegennet in Griekenland wordt voornamelijk betaald via PPS-projecten en tolwegen en niet met belastinggeld. Desondanks ligt de ontwikkeling van het snelwegennet in de periode 2008-2015 bijna helemaal stil. In 2015 zijn veel projecten weer hervat, in 2017 opende 330 kilometer nieuwe autosnelweg.

Autosnelwegen in Griekenland
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Geschiedenis

Het Griekse wegennet was tot de jaren '60 onderontwikkeld, veel hoofdwegen waren lange tijd onverhard en snelwegen waren er al helemaal niet. In de jaren '50 werd begonnen met het upgraden van de EO1, dat later de A1 zou worden. In de jaren '60-70 werden grote delen van de EO1 als hoogwaardige autoweg aangelegd, die Athene met Thessaloniki moest verbinden. Het eerste stuk snelweg lag in het noorden van het land, toen de A1 opende met 2x2 rijstroken tussen Polykastro en Evzoni in 1973. Hier bleef het 15 jaar lang bij. Het tweede stuk snelweg opende pas in 1988. In 1990 opende een lang stuk van de A7 vanaf Korinthos naar Tripoli. In de jaren '90 werden grote delen van de EO1 omgebouwd tot A1 als tolweg.

De regio Athene had een onderontwikkeld wegennet. Tot eind jaren '90 waren er eigenlijk geen echte autosnelwegen in het stedelijk gebied. Begin jaren 2000 is de EO1 in de stad omgevormd tot A1, en in 2003 was de A6 als rondweg van Athene voltooid. Een groot project in het noorden van Griekenland was de aanleg van de A2 als oost-westsnelweg van Igoumenitsa tot de Turkse grens over 670 kilometer. Deze snelweg was in 2009 voltooid en wordt vaak gezien als een hoogtepunt in de Europese wegenbouw. De ontwikkeling van nieuwe snelwegen kwam vanaf 2010 bijna stil te liggen vanwege de financiële crisis. In 2014 werd langzaam weer begonnen met de aanleg van autosnelwegen. In 2016 opende de 46 kilometer lange A71 naar Sparta, de eerste grote wegopening in 8 jaar tijd. Daarna accelereerde het aantal nieuwe snelwegen significant, in 2017 opende 330 kilometer nieuwe snelweg, meer dan de 10 jaar daarvoor samen.

Griekenland heeft nog steeds een relatief onderontwikkeld wegennet. Grote delen van het land worden niet door autosnelwegen ontsloten en de reistijden zijn lang. Vanwege het gebrek aan autosnelwegen vallen in Griekenland veel meer verkeersdoden dan in andere EU-landen, tot circa 2010 had Griekenland zelfs het hoogste aantal verkeersdoden per 1 miljoen inwoners van de Europese Unie. Vergeleken met andere Zuid-Europese landen als Italië, Spanje en Portugal heeft Griekenland een duidelijk minder ontwikkeld wegennet.

Wegenclassificatie

Het wegennet is op te delen in diverse classificaties. De snelwegen zijn de hoogste categorie en vormen de belangrijkste doorgaande wegen. De Griekse snelweg heet een "Aυτοκινητόδρομοí", getranslitereerd een "Autokinitodromi". Daarnaast zijn er autowegen, die in uiterlijk kunnen variëren van semi-snelwegen zonder vluchtstrook tot brede enkelbaanswegen met eventueel inhaalstroken en smalle vluchtstroken. Daarnaast zijn er nationale wegen.

Nationale wegen

Zie ook ethniki odos.

Wegbeheer

Het Griekse wegennet valt onder de verantwoordelijkheid van het 'Ministerie van infrastructuur, transport en netwerken' (Grieks: Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων), ook wel bekend als YME. De meeste autosnelwegen zijn in het beheer van concessiehouders.

Tol

In Griekenland wordt op de meeste autosnelwegen tol geheven. Deze zijn in het beheer van concessionairs. De belangrijkste zijn Aegean Motorway (A1), Attiki Odos (A6), en Egnatia (A2). Kleinere concessionairs zijn Moreas (A7), Nea Odos (A1), en Olympia Odos (A8).

De tolwegen zijn vaak met een open tolsysteem met op strategische punten een tolstation. Daarnaast zijn er de tolwegen Aktio-Preveza Tunnel en Rio-Antirrio Bridge.

Maximumsnelheid

wegtype	Vmax

Wegnummering

Zie ook hernummering van wegen in Griekenland (2015).

Over de wegnummering in Griekenland heeft veel onduidelijkheid bestaan, met name over de nummering van de snelwegen. Vaak wordt niet over een wegnummering gesproken, maar over wegnamen. Soms wordt enkel gesproken over E-nummers, maar niet alle snelwegen hebben een E-nummer. De wegnummers worden in de meeste gevallen wel aangegeven, met de prefix "A". Nationale hoofdwegen (ethnikés odoí, enkelvoud: ethniki odos) hebben de prefix 'EO'. In de schrijftaal krijgen ze soms ook wel de prefix 'GR'. Afritten zijn sequentieel genummerd.

Naarmate er meer snelwegen gebouwd zijn in Griekenland, werd het nummeringsysteem duidelijker. De nummers A1 t/m A9 zijn de hoofdassen van het snelwegennet, de nummers A11 t/m A99 zijn aftakkingen of tangentiële verbindingen vanaf het hoofdnummer. Driecijferige nummers zijn zeldzaam, maar zijn weer aftakkingen van het tweecijferige nummer.

Bewegwijzering

De bewegwijzering is op de hoofdwegen tweetalig. Op de snelwegen bevinden zich groene borden met de bestemmingen in het Latijnse schrift met witte letters, en donkergele letters voor het Griekse schrift. De borden hebben qua ontwerp een erg Duits uiterlijk en hierbij wordt ook hetzelfde lettertype als in Duitsland gebruikt (DIN 1451). In vergelijking met bijvoorbeeld Italië is de bewegwijzering veel beter leesbaar. Een leidraad in Griekenland is om "alleen het absoluut noodzakelijke" op de wegwijzers te zetten. Hierdoor is de bewegwijzering op de snelwegen meestal duidelijk, en raakt in tegenstelling tot andere landen niet verstrikt in talloze lokale bestemmingen. De lay-out is vergelijkbaar met de Duitse bewegwijzering, met vorkborden en aankondigingsborden voor afslagen en knooppunten. Afslagen worden 2000 meter vantevoren aangegeven, knooppunten soms al 3000 meter. Het wegnummerschildje is eveneens vergelijkbaar met de Duitse. E-nummers worden meestal aangegeven.

Op andere wegen worden blauwe borden gebruikt met witte letters voor het Latijnse schrift en donkergele voor het Griekse schrift. Deze borden kunnen wel eens onduidelijker zijn dan op de snelwegen door het toevoegen van een stortvloed aan bestemmingen.

Verkeersveiligheid

jaar	verkeersdoden
2010	1.258
2011	1.141
2012	988
2013	879
2014	795
2015	793
2016	807
2017	739
2018	700
2019	699
2020	584
2021	624
2022	635

In 2010 vielen 111 doden per 1 miljoen inwoners in Griekenland, een daling van 30 procent ten opzichte van het jaar 2001. Desondanks was Griekenland destijds het onveiligste land van de Europese Unie. Het grote aantal verkeersdoden in Griekenland is opmerkelijk gezien het feit dat het één van de oudere EU-landen is. Het aantal verkeersdoden ligt beduidend hoger dan andere EU-landen rond de Middellandse Zee. In 2015 vielen 74 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, significant boven het EU-gemiddelde, en het hoogste van de oudere EU-landen. Desondanks was er een significante daling van het aantal verkeersdoden tussen 2010 en 2013.

De registratiegraad van het aantal verkeersgewonden in Griekenland wordt beschouwd als één van de slechtste in de Europese Unie. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen zwaar- en lichtgewonden. De cijfers van het aantal gewonden zijn slechts een schatting op basis van politierapporten, waarbij de politieagenten een inschatting maken van de mate van verwondingen. In 2016 werd door de ETSC vastgesteld dat Griekenland ook niet voornemens is om de registratie te verbeteren.

Referenties

Wegen van Europa

Albanië • Andorra • Armenië • Azerbeidzjan • Belarus • België • Bosnië-Herzegovina • Bulgarije • Cyprus • Denemarken • Duitsland • Estland • Finland • Frankrijk • Georgië • Griekenland • Hongarije • Ierland • IJsland • Italië • Kazachstan • Kosovo • Kroatië • Letland • Liechtenstein • Litouwen • Luxemburg • Noord-Macedonië • Malta • Moldavië • Monaco • Montenegro • Nederland • Noorwegen • Oekraïne • Oostenrijk • Polen • Portugal • Roemenië • Rusland • San Marino • Servië • Slovenië • Slowakije • Spanje • Tsjechië • Turkije • Vaticaanstad • Verenigd Koninkrijk • Zweden • Zwitserland in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden