Ontruimingstijd

Definitie

Tijdsduur nodig voor het ontruimen van het conflictvlak.

Toelichting

De ontruimingstijd is de tijd die nodig is om een kruispunt met een verkeersregelinstallatie vrij te maken nadat een zekere signaalgroep de roodfase is ingegaan. Deze "pauze" wordt ingebouwd in verband met de veiligheid van de verkeersdeelnemers. Op deze manier wordt voorkomen dat een optrekkende verkeersdeelnemer in conflict komt met een verkeersdeelnemer die vlak voor de roodfase (dus in de geelfase) het kruispunt oprijdt. Een dergelijk conflict kan tot ongevallen leiden.

De ontruimingstijd wordt bepaald tussen iedere signaalgroep. Bepalend voor de ontruimingstijd is de langzaamste verkeersdeelnemer in de signaalgroep die juist de roodfase is ingegaan, in combinatie met de snelste verkeersdeelnemer in de signaalgroep die de groenfase ingaat. Afhankelijk van de configuratie van het kruispunt en de deelnemende weggebruikers wordt de ontruimingstijd verlengd of verkort. De ontruimingstijd tussen een signaalgroep met voetgangers en een signaalgroep met voertuigen is groter dan de ontruimingstijd tussen twee signaalgroepen met voertuigen. Eveneens zal de ontruimingstijd tussen een signaalgroep met een grote oversteekafstand en een signaalgroep met een kleine oversteekafstand groter zijn.

Berekening van de ontruimingstijd

De ontruimingstijd kan berekend worden. Hiervoor zijn de oprijtijd en de afrijtijd nodig tussen de conflicterende verkeersstromen. De tijd die benodigd is voor het afrijden van de langzaamste verkeersdeelnemer die juist de roodfase is ingegaan wordt afrijtijd genoemd. De tijd die benodigd is voor de snelste verkeersdeelnemer die de groenfase ingaat wordt oprijtijd genoemd. De ontruimingstijd wordt berekend door de oprijtijd af te trekken van de afrijtijd. In formulevorm ziet dat er als volgt uit:

t_ont = t_af - t_op (seconden)

Wanneer de ontruimingstijd gelijk is aan 0,3 seconden of hoger wordt deze afgerond naar boven. Wanneer de ontruimingstijd kleiner is dan 0,3 seconden wordt deze naar beneden afgerond. Negatieve ontruimingstijden zijn wettelijk verboden (Regeling verkeerslichten), waardoor het noodzakelijk is negatieve ontruimingstijden gelijk te stellen aan 0. In België zijn ontruimingstijden vastgesteld op minimaal 1 seconde.

De ontruimingstijd wordt doorgaans bepaald door software aan de hand van de configuratie van het kruispunt.

Er bestaan de volgende conflictsituaties voor het berekenen van de ontruimingstijden:

Kruisende verkeersstromen

Bij kruisende verkeersstromen geldt het meest verweg gelegen punt op het conflictvlak vanaf de stopstreep gemeten als de afrijafstand. Het punt op de stopstreep ligt aan dezelfde zijde als het meest verweg gelegen punt op het conflictvlak.

De oprijafstand in deze situatie is een punt van de stopstreep tot het dichtstbijzijnde punt op het conflictvlak.

Een bijzondere situatie is het geval wanneer beide kruisende richtingen afslaande richtingen zijn, bijvoorbeeld richtingen 3 en 6. In deze gevallen kunnen er 2 conflictpunten ontstaan op het conflictvlak. Door het CROW wordt niet aangegeven hoe hier mee omgegaan dient te worden.

Samenvoegende verkeersstromen met uitsluitend gemotoriseerd verkeer

Bij samenvoegende verkeersstromen zonder fietsers wordt de afrijafstand opgemeten vanaf een punt op de stopstreep tot aan het dichtstbijzijnde punt op het conflictvlak.

De oprijafstand is in dit geval een punt op de stopstreep tot aan het dichtstbijzijnde punt op het conflictvlak.

In de praktijk kan dit in sommige situaties tot te korte ontruimingstijden leiden, bijvoorbeeld wanneer een signaalgroep 4 de korte bocht neemt.

Samenvoegende verkeersstromen met fietsers

In dit geval is niet het dichtstbijzijnde punt op het conflictvlak benodigd, maar juist het punt waar de verkeersstromen volledig samenkomen. Dit is een voorwaarde voor een veilige oversteek voor fietsers. In deze gevallen dient dus voor de afrijafstand de afstand vanaf de stopstreep tot het volledig samenkomen opgemeten te worden en dit geldt ook voor de oprijafstand.

Kruisend van elkaar afdraaiend verkeer

In de situatie waarbij kruisend verkeer van elkaar afdraait, of in het geval wanneer twee verschillende richtingen samenvoegen, zoals bij vrijliggende busrichtingen met autorichtingen, kan het conflictvlak erg groot worden en daarmee de ontruimingstijd ook erg groot.

Het CROW heeft voor deze situaties geen duidelijke richtlijn gegeven.

Ontruimingstijd bij deelconflicten

In de praktijk komt het voor dat er met deelconflicten wordt gewerkt, maar er bestaat geen richtlijn voor het berekenen van de ontruimingstijd bij deelconflicten. In de praktijk kan het handig zijn om voor elk voertuig dat op het kruisingsvlak opgesteld kan worden circa 2 seconden aan ontruimingstijd te nemen.

Garantieontruimingstijd

Nadat de ontruimingstijden berekend zijn of vastgesteld zijn, wordt de garantieontruimingstijd gelijkgesteld aan de ontruimingstijd. In verkeersregelinstallaties wordt meestal de garantieontruimingstijd 1 seconden lager vastgesteld ten opzichte van de ontruimingstijd, om enige foutmarge op een later tijdstip te kunnen corrigeren. Een ontruimingstijd naar boven bijstellen is altijd mogelijk, om onvoorziene onveilige conflicten te voorkomen.

Wanneer blijkt dat de ontruimingstijd fors naar boven bijgesteld moet worden ten opzichte van de berekende ontruimingstijd en er ogenschijnlijk een ontwerpfout is opgetreden, kunnen er onveilig situaties ontstaan. Aanpassing van de ontruimingstijd is dan niet voldoende, aangezien de mogelijkheid bestaat dat de gewijzigde instellingen verloren gaan door één of meer oorzaken. Het is dan zaak op korte termijn nieuwe software te laden in de verkeersregelinstallatie om de verkeersveiligheid te garanderen.

In andere talen

• Engels (English): Clearance time