IJtunnel

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
IJtunnel
Kruist IJ
Lengte 1.039 meter
Openstelling 1968
Intensiteit 46.600 mvt/dag
Tunnelcategorie D
Locatie kaart

De IJtunnel is een tunnel in Nederland, gelegen in de s116 in Amsterdam. De tweebuizige tunnel gaat onder de rivier het IJ door en heeft een gesloten gedeelte van 1.039 meter. Het is de enige tunnel onder het IJ/Noordzeekanaal die geen snelweg is. De maximumsnelheid in de tunnel is 70 kilometer per uur. Vanaf begin 2019 is het voor vrachtverkeer verboden zich op de linkerrijstroken van beide tunnelbuizen te begeven. [1]

Kenmerken

De IJtunnel ligt bij het centrum van Amsterdam en is de enige onderliggende schakel tussen het noorden van Amsterdam en de rest van de stad. De tunnel loopt onder het IJ door, een brede rivier tussen het IJmeer en het Noordzeekanaal. De IJtunnel is onderdeel van de s116, een expressweg vanaf de A10 tot aan het centrum van Amsterdam die ongelijkvloers is uitgevoerd met 2x2 rijstroken. Het gesloten deel van de IJtunnel is 1.039 meter lang, aanzienlijk langer dan het IJ breed is omdat de tunnel al ruim voor het IJ begint en ook onder het Oosterdok door loopt. Bovenop het zuidelijke tunnelportaal staat het markante NEMO-museum. Direct ten zuiden hiervan is een ongelijkvloerse kruising met de Prins Hendrikkade, waarna de S116 overgaat in het stratennet van Amsterdam. De IJtunnel wordt met name door lokaal verkeer gebruikt, doorgaand verkeer maakt gebruik van de Coentunnel of de Zeeburgertunnel in de ringweg A10.

Geschiedenis

Het gebied ten noorden van het IJ was van vroeger uit slecht toegankelijk en pas in het begin van de 20e eeuw werd het gebied ontwikkeld. Er waren echter geen vaste verbindingen over het IJ, slechts veerponten, die overbelast raakten. De eerste plannen voor een tunnel onder het IJ stammen uit 1841.[2] Ook in de jaren 30 van de 20e eeuw werden plannen gemaakt voor een oeververbinding, maar deze kwamen lange tijd niet van de grond. Men wilde de oeververbinding eerst ter hoogte van het centrum laten uitmonden, maar het werd duidelijk dat het onderliggend wegennet in het centrum van Amsterdam hiervoor niet geschikt was, waarna een oostelijkere route werd gekozen.

In 1953 werd het plan door de gemeenteraad goedgekeurd. De verwachting was dat daarna snel met de bouw van de tunnel kon worden begonnen en de tunnel in de late jaren '50 zou kunnen worden opengesteld. Het heeft echter nog jaren geduurd voordat met de feitelijk bouw kon worden begonnen. Voornaamste oorzaak daarvan was dat er in die periode veel infrastructuurprojecten om prioriteit schreeuwden, zowel op landelijk niveau (zoals de Deltawerken) als rond Amsterdam, zoals de aanleg van de Coentunnel en de IJtunnel, en er vanuit de landelijke overheid voorrang werd gegeven aan andere projecten (waaronder de aanleg van de Coentunnel). Wel zijn eind jaren vijftig door de gemeente Amsterdam wat voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd en is in 1959 overeenstemming bereikt met Rijkswaterstaat over de technische details van de bouw. Op dat moment was alleen nog formele goedkeuring van de landelijke overheid nodig om met de feitelijke bouw te beginnen. Ondanks dat Amsterdam zich rond 1960 bereid verklaarde de bouw van de IJtunnel volledig zelf te betalen, kreeg de gemeente op dat moment geen toestemming voor de bouw vanuit 'Den Haag'. Ook een motie voor de aanleg van de IJtunnel die werd gesteund door een meerderheid in de Eerste Kamer kon de Minister die de voorkeur bleef houden eerst de Coentunnel aan te leggen niet vermurwen.[3] Uiteindelijk heeft de Minister van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid begin september 1961 zijn akkoord gegeven voor de aanleg van de IJtunnel.[4] Vlak daarna, op 2 oktober 1961, zijn de bouwwerkzaamheden gestart.[5]

Op 30 oktober 1968 is de IJtunnel door Koningin Juliana geopend en daarna voor het verkeer opengesteld. Na de Maastunnel in Rotterdam was het de tweede grote onderliggende wegtunnel van Nederland. Tegelijkertijd is ook de Nieuwe Leeuwarderweg opengesteld voor het verkeer. De aanleg van de IJtunnel kostte meer dan 200 miljoen gulden (€ 90 miljoen).

Mede omdat de bouw van de tunnel via een bouwdok onwenselijk werd geacht (vanwege impact van lagere grondwaterstanden op omliggende bebouwing[6]), is de IJtunnel zoals de meeste tunnels via de afzinkmethode gebouwd, met 11 segmenten tussen 42 en 95 meter lengte. De segmenten zijn 24,80 meter breed en 8,55 meter hoog. Deze werden in de nabijheid gebouwd, in een speciaal aangelegd bouwdok bij Amsterdam Tuindorp-Oostzaan waar in totaal ongeveer 400 mensen werkzaam waren.[7] Het eerste deel is in juni 1965 afgezonden, het laatste deel in januari 1968. De zinkstukken zijn gefundeerd op palen tot 70 meter lengte die op de derde zandlaag onder het IJ rusten.[8])

De weg ligt 20,32 meter beneden NAP, en is hiermee iets minder diep dan de westelijker gelegen Velser- en Wijkertunnels.[9] In 1997 werd het NEMO bovenop de zuidelijke tunnelportaal opengesteld.

In 1999 is de westbuis van de tunnel gerenoveerd en in 2000 de oostbuis. De totale kosten hiervan bedroegen ongeveer 21 miljoen gulden (€ 9,5 miljoen). Tussen 2009 en 2018 heeft een veel grootschaligere renovatie plaatsgevonden. In eerste instantie gebeurde dit vanwege de ouderdom van de tunnel, later waren verdere renovatiewerkzaamheden nodig om de tunnel te laten voldoen aan de aangescherpte eisen uit de Tunnelwet. Bij de renovatie is de tunnel op verschillende momenten kortdurend (enkele dagen) of langer (enkele weken) afgesloten geweest.[10] De renovatie had oorspronkelijk in 2015 afgerond moeten worden, maar was pas in december 2018 afgerond.[11][12] De renovatie heeft in totaal circa 58 miljoen euro gekost. [13]

De tunnel wordt bewaakt vanuit de verkeerscentrale van de gemeente Amsterdam welke is gevestigd in het zuidelijk ventilatiegebouw van de IJtunnel.

Iets ten westen en parallel aan de IJtunnel is de Noord-Zuidlijn van de Amsterdamse metro gebouwd. De s116 is hiervoor aangepast, maar de IJtunnel zelf niet. De metro is in juli 2018 in gebruik genomen.

Verkeersintensiteiten

Voor 1990 was de IJtunnel de primaire doorgaande route voor verkeer vanuit Amersfoort richting het noorden van Amsterdam en Purmerend. De Zeeburgertunnel is in 1990 opengesteld, waarna de IJtunnel haar doorgaande functie verloor. Tegenwoordig maken circa 46.600 voertuigen van de IJtunnel dagelijks gebruik.[14] In 1978 reden nog 64.400 voertuigen door de IJtunnel.[15]

Referenties

Bruggen en tunnels in de regio Amsterdam

AmsterdamsebrugCoentunnelGaasperdammertunnelIJtunnelKeizer KareltunnelMichiel de RuijtertunnelMuiderbrugTweede MuiderbrugPiet HeintunnelRozenoordbrugSpaarndammertunnel

BetlembrugMuiderbrugSchellingwouderbrugSchinkelbrugSchipholtunnelUyllanderbrugVelsertunnelWaterwolftunnelWeesperbrugWijkertunnelZeeburgerbrugZeeburgertunnelTunnel Zuidas