Kroatië

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Hrvatska
Hoofdstad Zagreb
Oppervlakte 56.594 km²
Inwonertal 3.888.529
Lengte wegennet 26.821 km
Lengte snelwegennet 1.327 km[1]
Eerste snelweg 1972
Benaming snelweg Autocesta
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode HR

Kroatië (Hrvatska), voluit de Republiek Kroatië (Kroatisch: Republika Hrvatska), is een klein land in Zuidoost-Europa. Het land is gelegen aan de Adriatische Zee en telt bijna 3,9 miljoen inwoners, op een oppervlakte van 56.594 km², ongeveer de helft groter dan Nederland. De hoofdstad is de circa 770.000 inwoners tellende stad Zagreb.

Inleiding

Geografie

De Most Pelješac die Zuid-Kroatië met de rest van het land verbindt zonder dat men door Bosnië en Herzegovina hoeft te rijden.

Kroatië ligt op de westelijke Balkan, met een lange kustlijn aan de Adriatische Zee. Het land heeft een opvallende vorm, dat min of meer uit een hoefijzer bestaat. Het land meet maximaal 450 kilometer van west naar oost en 350 kilometer van noord naar zuid. Kroatië grenst aan Slovenië en Hongarije in het noorden, Servië in het oosten en Bosnië-Herzegovina en Montenegro in het zuiden. De lange kustlijn wordt bij Neum onderbroken door een stuk van Bosnië-Herzegovina dat daardoor toegang tot zee heeft. Voor de Kroatische kust liggen tal van eilanden en schiereilanden. Het bekendste schiereiland is Istra (Istrië), andere bekende eilanden zijn Krk, Cres en Pag.

Kroatië heeft een gevarieerd landschap. In het noorden ligt de Pannonische vlakte tussen de grens met Bosnië en Hongarije. Dit is onderdeel van de regio Slavonië, dat ook heuvels en lage bergen omvat. De 954 meter hoge Papuk is hiervan het hoogste punt. Bij Zagreb ligt de 1.035 meter hoge Medvednica. De grootste hoogteverschillen zijn echter te vinden aan de Adriatische kust, waar bergketens steil uit zee oprijzen, met name in de regio Makarska, waar de 1.762 meter hoge Biokovo op korte afstand van de kustlijn ligt, met hoogteverschillen die aan Noorwegen doen denken, alleen dan in een Mediterraanse setting. De 1.831 meter hoge Dinara op de grens met Bosnië-Herzegovina is het hoogste punt van Kroatië.

Door het gevarieerde landschap heeft Kroatië verschillende klimaten. Een groot deel van Kroatië heeft een vochtig landklimaat, met koude winters en hete zomers. De hoofdstad Zagreb is in deze klimaatzone gelegen en heeft maximumtemperaturen die variëren van 4°C in januari tot 27°C in juli. Echter in de winter en zomer komen uitschieters tot -25°C en +40°C voor. De kustregio heeft een Mediterraans klimaat met hete, vrij droge zomers en milde winters. De gemiddelde maximumtemperatuur in Dubrovnik varieert van 12°C in januari tot 29°C in augustus. In deze regio zijn met name de winters minder koud dan in het binnenland. Door deze klimaatverschillen varieert de neerslag van 600 tot meer dan 3.000 mm. Daardoor is Kroatië geen echt droog land. In het najaar en de winter is de kustregio berucht vanwege de harde wind door de temperatuurverschillen tussen het binnenland en de kustregio. De wind staat bekend als de Bura en kan orkaankracht bereiken.

Demografie

Kroatië groeide van 3,1 miljoen inwoners in 1900 naar een piek van 4,8 miljoen inwoners in 1990. Door de oorlog en economische krimp daarna migreerden veel Kroaten naar het buitenland, het inwonertal heeft sindsdien niet meer de piek van 1990 bereikt, maar de krimp was na 2000 wel afgezwakt, maar deze versnelde na 2010 weer. Het geboortecijfer in Kroatië is één van de laagste ter wereld.[2] Op 14 januari 2022 werd bekend dat bij de volkstelling van 2021 nog maar 3,9 miljoen inwoners zijn geteld.[3]

Het land heeft één grote stad, de hoofdstad Zagreb die bijna 770.000 inwoners telt. De andere steden zijn kleiner, alleen Split en Rijeka tellen meer dan 100.000 inwoners. Er zijn slechts 7 steden met meer dan 50.000 inwoners. De grootste steden zijn goed verspreid over het land, met Zagreb in het noorden, Split aan de centrale kust, Rijeka in het westen en Osijek in het oosten. Kroatië heeft ook geen grote stedelijke agglomeraties.

Kroatië bestaat voor 90% uit Kroaten, het is daarmee etnisch het meest homogene land van het voormalig Joegoslavië. Minderheidsgroepen vormen Serviërs, Italianen, Bosniakken, Hongaren en Slovenen. Het Kroatisch wordt door vrijwel de gehele bevolking gesproken en is een variant van het Servo-Kroatisch. Tussen 1961 en 1991 werd de taal officieel als Servo-Kroatisch betiteld.

Economie

Kroatië heeft een ontwikkelde economie en geldt na Slovenië als het welvarendste deel van het voormalig Joegoslavië. Het BNP per inwoner bedroeg $ 26.000 in 2018. Kroatië behoort tot de Europese Unie en betaalt sinds 1 januari 2023 met de euro[4][5] en is sinds dat moment ook onderdeel van de Schengenzone.[6] In 2022 bedroeg het gemiddelde bruto inkomen 7.690 HRK (€ 1.025) per maand.[7] In Kroatië is enige industrie, met name scheepsbouw en de maakindustrie. Het toerisme speelt een belangrijke rol in het land en is goed voor 20% van de Kroatische economie. Het toerisme is echter seizoensgebonden zodat de werkloosheid fluctueert. Het toerisme is vooral geconcentreerd aan de kust, met name Istrië, maar ook zuidelijker. Dubrovnik is een belangrijke culturele bestemming, Zagreb wordt veel minder door toeristen bezocht. Tegenwoordig geldt Kroatië als één van de belangrijkste toeristische bestemmingen ter wereld.

Geschiedenis

Kroatië ontstond als koninkrijk in de middeleeuwen. In de late middeleeuwen werd het echter bedreigd door de Ottomanen uit het zuiden en oosten en de Venetiërs, die de kuststrook in bezit namen, behalve Dubrovnik, dat een onafhankelijke stadsstaat was. Na de Grote Turkse Oorlog van 1683-1700 verloor het Ottomaanse Rijk territorium in de westelijke Balkan, waaronder de regio Slavonië, maar niet westelijk Bosnië. De rivier de Sava werd de grens tussen beide gebieden en is dat ook tegenwoordig nog. Rond 1800 nam Napoleon bezit van de Adriatische kust, die de Venetiaanse overheersing in de regio beëindigde. In 1815 kwamen Dalmatië en de Kroatische kustregio weer onder de Kroatische kroon te staan. In de eerste helft van de 19e eeuw was Kroatië verwikkeld in een machtsstrijd met Hongarije. Vanaf 1867 kwam Kroatië echter vrijwel volledig onder het bestuur van Oostenrijk-Hongarije te staan als het Koninkrijk Kroatië en Slavonië. Dit bleef zo tot de Eerste Wereldoorlog. Het is in deze periode dat de eerste wegen werden aangelegd voor de lange afstand, ter bevordering van de handel, post, met name door het verbinden van de kust met het achterland. De wegen mochten een maximum hellingspercentage van 7% hebben. De wegen die destijds werden aangelegd zijn:

  • Terezijana, van Karlobag oostwaarts over het Velebit-gebergte, aangelegd tussen 1774 en 1776.
  • Lujzijana, verbond Rijeka via Delnice met Karlovac, aangelegd tussen 1803 en 1089.
  • Jozefina, verbond Senj via Duga Resa met Karlovac over het Velebit-gebergte, aangelegd tussen 1775 en 1779.
  • Karolina, verbond Bakar met Karlovac, aangelegd tussen 1730 en 1735.
  • Majstorska, verbond Sveti Rok met Obrovac, aangelegd tussen 1827 en 1832.
  • Rudolfina, verbond Novi Vinodolski met Ogulin, aangelegd in 1874.
  • Rodićeva, verbond Makarska met Vrgorac, aangelegd tussen 1876 en 1878.

Er zijn nog altijd delen van deze wegen terug te vinden, te bewandelen of te berijden. Sommige D-wegen liggen op delen van oude tracés.

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 verklaarde Kroatië zich onafhankelijk en ging een unie aan met de Slovenen en Serven, een land dat kortstondig bekend stond als de Staat van Slovenen, Kroaten en Serven. Dit land ging later dat jaar op in het Koninkrijk Joegoslavië. In 1921 werd voor een unitaire staat gekozen en werd de autonomie van Kroatië beëindigd. In 1941 werd het bezet door Nazi-Duitsland. De Joegoslavische partizanen ontstonden vanuit Kroatië om de Duitsers tegen te werken en hebben met hulp van de Sovjets de regio weer onder controle gekregen tussen 1944 en 1945. Na de Tweede Wereldoorlog behoorde Kroatië tot de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië. Het was vanaf dat moment een socialistische republiek binnen Joegoslavië.

Na de dood van Tito in 1980 namen de nationalistische sentimenten in Joegoslavië toe. In 1990 werd Franjo Tuđman gekozen als president van Kroatië. De Serviërs in het oosten scheidden zich daarna af en vormden de Republiek van Servisch Krajina, dat uit twee delen bestond en niet internationaal erkend werd. Kroatië verklaarde zich op 25 juni 1991 onafhankelijk van Joegoslavië, waarna de onafhankelijkheidsoorlog uitbrak. De oorlog duurde uiteindelijk 4 jaar en werd gezien in de context van de verschillende Balkanconflicten van die tijd, waaronder in buurland Bosnië-Herzegovina. Kroatië besliste de oorlog in 1995 met Operation Storm, de grootste militaire operatie in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog moest Kroatië zich herstellen. Dit ging het snelste in het westen, waar de oorlogsschade gering was. Het oosten had langer te maken met wederopbouw. De Kroatische economie begon vanaf 2000 sterk te groeien en het land wist weer de vele toeristen zoals voor 1990 te trekken. In 2009 werd Kroatië lid van de NAVO[8] en in 2013 onderdeel van de Europese Unie.[9]

Wegennet

De autoceste van Kroatië.

Kroatië had in 2017 een netwerk van 26.821 kilometer weg, bestaande uit 1.310 kilometer autocesta (autosnelweg), 6.969 kilometer državna cesta (staatsweg), 9.521 kilometer županijska cesta (provinciale weg) en 9.022 kilometer lokalna cesta (lokale weg).[10]

Het land heeft een uitgebreid wegennet, bestaande uit circa 1.310 kilometer uiterst moderne autosnelwegen, autocesta genaamd, aangevuld met expresswegen en een hoofdwegennet van diverse ontwerpstandaarden. De autosnelwegen verbinden vrijwel alle grote steden van het land, met uitzondering van Dubrovnik. De meeste autosnelwegen komen samen rond de hoofdstad Zagreb. Een expresswegennet op het schiereiland Istrië is in vergevorderde mate uitgebouwd tot autosnelweg.

Autosnelwegen

Een autosnelweg in Kroatië heet een autocesta en wordt afgekort met de letter "A".

Per 1 januari 2022 bestond het netwerk van autosnelwegen in Kroatië uit 1.302 kilometer, waarbij het netwerk op voltooiing afstevent. De belangrijkste doelen zijn het verlengen van de A1 tot de grens met Montenegro, de A5 van Osijek naar de grens met Hongarije, de A11 vanaf Zagreb naar Sisak en de A7 vanaf de grens met Slovenië via Rijeka naar de A1 bij Žuta Lokva. Het snelwegennet is modern, goed onderhouden met nette tankstations en verzorgingsplaatsen. Bijna alle autosnelwegen zijn tolwegen, met uitzondering van de zuidelijke bypass van Zagreb, om doorgaand verkeer uit de stad te weren. De tolwegen zijn niet bijzonder duur en ten opzichte van de alternatieve routes het geld waard, wat zeker voor de A1 geldt richting Dubrovnik.

De eerste autosnelwegen zijn in de jaren '70 gebouwd, maar het duurde tot eind jaren '90, begin 2000 voordat het snelwegennet vorm begon te krijgen. Lange tijd was de A3 richting Slavonski Brod de enige lange autosnelweg. Verkeer vanuit de regio Osijek naar de regio Dubrovnik heeft een significant obstakel in de vorm van het land Bosnië-Herzegovina, waar maar één korte autosnelweg tussen Sarajevo en Zenica ligt. Het loont om via Zagreb om te rijden, alhoewel dit een behoorlijke omweg is met extra brandstof- en tolkosten. Deze route is stukken comfortabeler, aangezien Bosnië een bergachtig land is met lange reistijden. In 2009 werd Osijek als laatste grote stad van Kroatië aangesloten op het snelwegennet. Voor het toeristenverkeer is de aanleg van de A1 vanaf Ploče naar de grens met Montenegro het meest interessant. Deze autosnelweg is onderdeel van de Adriatisch-Ionische corridor, die ook in aanleg is in Griekenland, maar het zal nog lang duren voordat deze route ook door Montenegro en Albanië wordt aangelegd.

Autosnelwegen in Kroatië


Geschiedenis

zie autocesta voor het hoofdonderwerp.

De eerste autocesta opende in 1972 voor het verkeer tussen Zagreb en Karlovac. In de jaren '70 werd tevens de A3 aangelegd, wat voortduurde in de jaren '80. De jaren '90 zagen een dieptepunt in snelwegbouw, maar deze nam een snelle vlucht in het eerste decennium van de 21e eeuw, met een snelle uitbreiding van het snelwegennet. De uitbreiding van het netwerk van autosnelwegen ligt sinds 2015 op een veel lager tempo.

Knooppunten

Knooppunten in Kroatië

BosiljevoZagreb IstokJakuševecZagreb ZapadRovinjLučkoUčkaPločeOrehovicaSredanciSveta HelenaŽuta Lokva

Expresswegen

Een expressweg in Kroatië heet een Brza Cesta en wordt afgekort met de letter "B".

Er is geen landelijk expresswegennet in Kroatië, maar expresswegen zijn vooral feeders naar de autosnelwegen toe rondom de grotere steden. Alleen op Istrië is een groter netwerk van expresswegen aanwezig, die echter deels zijn verbreed tot autosnelweg. Het is de bedoeling om alle Brze Ceste die op half profiel zijn gebouwd, uiteindelijk wel om te bouwen naar snelwegprofiel.

Hoofdwegen

Een hoofdweg in Kroatië heet een Državna Cesta (letterlijk: Staatsweg) en wordt afgekort met de letter "D".

De hoofdwegen in Kroatië verliezen hun doorgaande belang door de bouw van snel- en expresswegen. De uitbouw van de wegen kan verschillen, sommigen zijn bijna een autoweg, anderen een gewone hoofdweg. De kwaliteit van de wegen verschilt, maar is in de meeste gevallen wel in orde.

Državne ceste (hoofdwegen) in Kroatië

D1-D14 D1 - D2 - D3 - D5 - D6 - D7 - D8 - D9 - D10 - D12 - D14
D20-D99 D20 - D22 - D23 - D24 - D25 - D26 - D27 - D28 - D29 - D30 - D31 - D32 - D33 - D34 - D35 - D36 - D37 - D38 - D39 - D40 - D41 - D42 - D43 - D44 - D45 - D46 - D47 - D48 - D49 - D50 - D51 - D52 - D53 - D54 - D55 - D56 - D57 - D58 - D59 - D60 - D62 - D64 - D66 - D69 - D70 - D72 - D74 - D75 - D76 - D77 - D78 - D80 - D99
D100-D132 D100 - D101 - D102 - D103 - D104 - D105 - D106 - D107 - D109 - D110 - D111 - D112 - D113 - D114 - D115 - D116 - D117 - D118 - D119 - D120 - D121 - D123 - D124 - D125 - D126 - D128 - D129 - D132
D200-D237 D200 - D201 - D203 - D204 - D205 - D206 - D207 - D208 - D209 - D210 - D211 - D212 - D213 - D214 - D216 - D217 - D218 - D219 - D220 - D222 - D223 - D224 - D225 - D227 - D228 - D229 - D231 - D232 - D233 - D236 - D237
D300-D316 D300 - D301 - D302 - D303 - D305 - D306 - D307 - D310 - D312 - D313 - D314 - D316
D400-D435 D400 - D401 - D402 - D403 - D404 - D405 - D406 - D407 - D408 - D409 - D410 - D411 - D412 - D413 - D414 - D415 - D416 - D417 - D418 - D420 - D421 - D422 - D423 - D424 - D425 - D426 - D429 - D430 - D431 - D432 - D433 - D434 - D435
D500-D551 D500 - D501 - D502 - D503 - D507 - D510 - D512 - D514 - D515 - D516 - D517 - D518 - D519 - D520 - D522 - D525 - D526 - D528 - D530 - D531 - D534 - D535 - D536 - D537 - D538 - D539 - D540 - D541 - D542 - D543 - D544 - D545 - D546 - D547 - D548 - D549 - D550 - D551
Vervallen D4 - D21 - D130 - D131 - D235 - D304 - D315 - D427 - D523 - D532


Provinciale wegen

Een provinciale weg in Kroatië heet een Županijska Cesta en wordt afgekort met de letter Ž. Deze wegen hebben een viercijferig nummer. Een Županija is een Kroatische provincie.

Lokale wegen

Een lokale weg in Kroatië heet een Lokalna Cesta en is vijfcijferig. Deze wegnummers worden zelden op de bewegwijzering weergegeven.

Europese wegen

Europese wegen in Kroatië

E59E61E65E70E71E73E80E661E662E751E761


Tolwegen

In Kroatië is op autosnelwegen tol verschuldigd. De meeste autosnelwegen zijn in het beheer van Hrvatske Autoceste (HAC).[11] In Istrië is BINA Istra de concessionair.[12] Over het algemeen is sprake van een gesloten tolsysteem met tickets, waar men naar gelang de gereden afstand betaalt. Op enkele wegen is een open systeem waar er één tolstation is. Voorheen waren er ook enkele tolbruggen, de Krčki most was de laatste en werd in 2020 tolvrij.

In 2023-2024 is een aanbesteding uitgevoerd om het Kroatische snelwegennet van een volledig elektronisch tolsysteem te voorzien.[13] Er zijn twee tolsystemen gepland, een transponder voor frequente gebruikers en vrachtverkeer, en kentekentol voor incidentele gebruikers. Het tolsysteem wordt bij alle tolwegbeheerders in Kroatië ingevoerd. Alle tolstations verdwijnen. In 2024 sprak men van een invoering medio 2026.

Bewegwijzering

Zie Aanduidingenbeleid in Kroatië voor meer informatie over het gebruik van doelen op Kroatische wegwijzers.

De bewegwijzering in Kroatië is goed ontwikkeld, en is op de snelwegen groen met witte letters, op gewone wegen geel met zwarte letters. Autosnelwegen worden afgekort met de letter "A", die ook aangegeven wordt. Voor gewone hoofdwegen wordt alleen het nummer, dus zonder prefix bewegwijzerd. Komborden zijn eveneens in het geel. De bewegwijzering is over het algemeen duidelijk, met een duidelijke doelenkeuze zonder veel lokale doelen die er niet toe doen. Het centrum wordt vaak met het centrumsymbool aangegeven, samen met de lokale doelen in een wit vak met zwarte letters. Verwijzingen op het onderliggend wegennet naar doelen die via een snelweg bereikt worden, zijn in een groen vak met witte letters. Voorwegwijzers zijn op het onderliggend wegennet in het geel, met daaronder een wit vlak met de afstand tot de daadwerkelijke kruising. Rivieren worden op blauwe borden met witte letters aangegeven. In delen van Istrië (met name het westen) worden plaatsen in twee talen vermeld: Kroatisch en Italiaans.

Verkeersveiligheid

jaar verkeersdoden
2010 426
2011 418
2012 393
2013 368
2014 308
2015 348
2016 307
2017 331
2018 317
2019 297
2020 237
2021 292
2022 275

Kroatië behoort tot de minder verkeersveilige landen in de Europese Unie. In 2015 vielen 82 doden per 1 miljoen inwoners, beduidend boven het EU-gemiddelde en behorend tot de minst veilige EU-landen.[14] Het aantal verkeersdoden per 1 miljoen inwoners is ook beduidend hoger dan buurlanden Slovenië en Hongarije.

Maximumsnelheid

wegtype Vmax Vmax (<25jr)

De maximumsnelheid in Kroatië is vastgesteld in de verkeersveiligheidswet (Zakon o sigurnosti prometa na cestama).[15] Voor bestuurders jonger dan 25 jaar gelden lagere maximumsnelheden buiten de bebouwde kom en op auto(snel)wegen.

Zie ook

Referenties

Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden