Lijst van bruggen over de Dnieper

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Het stroomgebied van de Dnieper.

Dit is een lijst van bruggen over de Dnieper. De Dnieper (Oekraïens: Дніпро Dnipro, Russisch: Днепр Dnepr) is een 2.200 kilometer lange rivier in Oost-Europa, stromend door Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne naar de Zwarte Zee. Het is op drie na langste rivier in Europa, met een debiet van 1.670 m³/s. Het is de nationale rivier van Oekraïne en deelt het land op in een westelijk en oostelijk deel. De rivier is in Oekraïne bevaarbaar en is ingedamd. Dit artikel richt zich vooral op Oekraïne.

Naam

De naam wordt in de landen waar het doorheen stroomt variabel geschreven. In het Russisch is de naam Днепр (Dnepr), waarbij er vaak een i of y voor de e wordt geschreven omdat het op die manier uitgesproken wordt. In andere transliteraties kan dat ook Dnieper, Dnjeper of Dnjepr worden. De Oekraïense naam is Дніпро (Dnipro), met de klemtoon op -pro. In het verleden werd in het Oekraïens ook de naam Дніпер (Dniper) gebruikt. In het Belarussisch wordt de naam Дняпро (Dnyapro) of het Russische Днепр (Dnepr) gebruikt.

Stroomgebied

Rusland

De Dnieper ontspringt in het westen van Rusland, in het Oblast Smolensk, ruim 200 kilometer ten westen van Moskou. De rivier stroomt in Rusland uitsluitend door het oblast Smolensk, eerst zuidwaarts, later westwaarts. Dit gebied kent veel bos en is relatief dunbevolkt. De enige stad van omvang aan de rivier in Rusland is de stad Smolensk. De Dnieper blijft in Rusland een kleine rivier, op de grens met Wit-Rusland is de rivier niet meer dan 70 meter breed.

Wit-Rusland

In Wit-Rusland buigt de rivier snel naar het zuiden af en stroomt door de steden Orsha en Mogilev, maar niet door Gomel. De rivier is in Wit-Rusland een sterk meanderende rivier en wordt geleidelijk steeds breder. De omgeving van de rivier is hier vooral moerassig. Op het zuidelijkste deel vormt de rivier de grens met Oekraïne. De rivier is hier veelal 200 meter breed maar kent veel splitsingen en riviereilanden.

Oekraïne

De Dnieper bij Kherson, met de Antonivka Bridge, de meest stroomafwaarts gelegen brug.

Nadat de rivier in Oekraïne binnenstroomt volgt het eerste stuwmeer, het Kyiv Reservoir. Dit stuwmeer is 65 kilometer lang. De rivier de Pripyat stroomt hier ook in het stuwmeer. Vervolgens stroomt de rivier na de stuwdam door de hoofdstad Kyiv. De rivier is hier aanzienlijk breder, veelal 400 tot 500 meter. De Dnieper stroomt langs het centrum van Kyiv, met oudere stadsdelen hoger op de westoever en grote flatwijken op de oostoever. De directe oevers zijn echter niet overal verstedelijkt, hier zijn ook riviereilanden. Tal van stadsbruggen overspannen de Dnieper in Kyiv.

Zuidelijk van Kyiv stroomt de rivier langzaam het Kaniv Reservoir in, een 55 kilometer lang stuwmeer. Na de stad Kaniv volgt weer een kort natuurlijk deel van de Dnieper, voordat het ruim 100 kilometer lange Kremenchuk Reservoir volgt. Hier liggen de steden Cherkasy en Kremenchuk aan. Door de stad Kremenchuk stroomt de rivier weer natuurlijk en is er 400 tot 500 meter breed. Daarna volgt het 70 kilometer lange Kamianske Reservoir. De omgeving van de Dnieper is hier sterk geïndustrialiseerd, met mijnen en staalfabrieken.

Vervolgens stroomt de Dnieper door de grote stad Dnipro, vernoemd naar de rivier. De rivier is hier 800 tot 1400 meter breed en gaat over in het Dnieper Reservoir, een langgerekt stuwmeer van 85 kilometer lengte. Op dit punt buigt de Dnieper af van een zuidoostelijke naar zuidelijke richting. Zuidelijk van Dnipro zijn de oevers agrarisch en bestaan uit steppe. Bij de stuwdam van het Dnieper Reservoir ligt de grote stad Zaporizhia, met een groot riviereiland.

Vervolgens volgt het grote Kakhovka Reservoir, het laatste en één na grootste stuwmeer in de rivier. Dit stuwmeer is meer dan 200 kilometer lang en buigt af naar zuidwestelijke richting. Deze omgeving is minder geïndustrialiseerd. Hier liggen ook geen grote steden aan. Daarna volgt het meest stroomafwaarts gelegen deel van de Dnieper, die hier 500 meter breed is en een vallei met moerassen kent. Ten zuiden van de rivier liggen hier zandgebieden, ten noorden van de rivier ligt de stad Kherson, de laatste grote stad aan de rivier. Daarna volgt het grote estuarium van de Dnieper, omringd door het vasteland en een schiereiland naar het zuiden. Bij Ochakiv volgt de overgang in de open Zwarte Zee, 60 kilometer ten oosten van Odessa.

Zijrivieren

Kyiv en de rivier de Dnieper.
De Paton Bridge in Kyiv.

De Dnieper heeft vele zijrivieren, met name op het noordelijk deel in Wit-Rusland. De grootste zijrivieren zijn de Sozh en Pripyat in Wit-Rusland en de Desna in Oekraïne, die in Kyiv in de Dnieper stroomt. De Pripyat en Desna hebben het grootste debiet van de zijrivieren, elk rond 370 m³/s.

rivier lengte
Vyazma 147 km
Drut 295 km
Berezina 561 km
Sozh 648 km
Pripyat 761 km
Teteriv 385 km
Desna 1.130 km
Ros 346 km
Sula 363 km
Vorskla 464 km
Psel 717 km
Inhulets 557 km

Stuwdammen

De stuwdam in Kyiv.

Een serie van zes stuwdammen zijn in de Dnieper aangelegd, waardoor het overgrote deel van de rivier in Oekraïne uit stuwmeren bestaat. Al deze stuwdammen hebben een waterkrachtcentrale. De eerste die gebouwd werd was het Dnieper Hydroelectric Station bij Zaporizhia dat tussen 1927 en 1932 is aangelegd. Het werd verwoest tijdens de Duitse invasie van de Sovjetunie om de opmars van Duitse troepen te vertragen. De stuwdam is tussen 1944 en 1950 herbouwd.

De stuwdammen wekken 10 procent van de elektriciteit in Oekraïne op. De beheerder is Ukrhydroenergo (Укргідроенерго).

dam naam oppervlakte jaar oplevering stuwdam
Kyiv Kyiv Reservoir 922 km² 1964
Kaniv Kaniv Reservoir 675 km² 1975
Kremenchuk Kremenchuk Reservoir 2.250 km² 1960
Kamianske Kamianske Reservoir 567 km² 1964
Zaporizhia Dnieper Reservoir 420 km² 1932
Kakhovka Kakhovka Reservoir 2.155 km² 1956 (opgeblazen 2023)

Debiet

Het debiet van de Dnieper bij Kherson bedraagt gemiddeld 1.670 m³/s. Dit is wat minder dan de Rijn, en relatief weinig gezien de grote lengte van de rivier. Dit komt omdat de neerslag met name op het zuidelijk deel van het stroomgebied betrekkelijk laag ligt. Er zijn zuidelijk van Kyiv ook minder zijrivieren, en de zijrivieren die er zijn hebben een gering debiet. De meeste neerslag valt in Wit-Rusland en het westen van Rusland.

Verwoestende overstromingen komen in wezen niet voor, de rivier is grotendeels ingedamd in Oekraïne waardoor de waterafvoer gecontroleerd wordt. Een theorie is een domino-effect als één van de dammen zou doorbreken, wat een vloedgolf in het stroomdal kan veroorzaken. De rivier kent met name in Wit-Rusland wel een verhoogde afvoer in het voorjaar als de sneeuw smelt, waardoor de waterstanden hoger komen te staan. Er is echter relatief weinig bebouwing direct langs de rivier die kwetsbaar is voor overstromingen, een groot deel van het stroomdal in Wit-Rusland bestaat uit wildernis.

De Dnieper als Vaarweg

De Dnieper is een belangrijke vaarweg voor Oekraïne. De rivier is voor kleine schepen bevaarbaar tot Dorogobuzh, ten oosten van Smolensk in Rusland, maar de diepgang is ten noorden van het Kyiv Reservoir grotendeels maar 1 meter, waardoor de-facto alleen het deel vanaf de Zwarte Zee tot Kyiv bevaarbaar is voor grotere schepen. Zeeschepen kunnen tot aan Kherson varen, de rest van de Dnieper tussen Kherson en Kyiv is bevaarbaar voor schepen van de CEMT-klasse Vb.[1]

De grote sluizen bij de stuwdammen in Oekraïne zijn geschikt voor schepen tot 270 meter lengte en 18 meter breedte. De grote stuwdammen zijn ook de enige sluizen op de Dnieper. De stuwdammen hebben één sluiskolk, behalve bij Zaporizhia, waar er twee zijn, de oude heeft drie sluiskamers en is mogelijk niet meer in gebruik.[2] Alle grotere steden aan de Dnieper in Oekraïne hebben havenfaciliteiten, de grootste havens qua overslag zijn Kyiv, Kremenchuk, Dnipro en Zaporizhia.

Diverse kanalen verbinden de Dnieper met andere gebieden, het grootste deel zijn interne kanalen in Oekraïne naar de mijnbouwstreken Donbass en Kryvbass. Via de rivier de Pripyat is de Dnieper verbonden met een kanaal naar de rivier de Bug die naar de Baltische Zee stroomt. Het Dnieper-Bugkanaal is echter niet doorgaand te bevaren vanwege stuwen zonder sluizen nabij Brest in Wit-Rusland. De Pripyat heeft een beperking op de diepgang van 1,3 tot 1,5 meter, waardoor het niet geschikt is voor de meeste schepen. Het Dnieper-Bugkanaal en de rivier de Pripyat is officieel geclassificeerd als CEMT-klasse IV, geschikt voor schepen tot 100 meter lengte.

Linkeroever en rechteroever

In het Oekraïens en Russisch wordt er vaak gesproken over de linkeroever en de rechteroever van de Dnipro. Deze aanduiding moet in de stroomrichting van de rivier gezien worden, de rechteroever is dus de rechterkant stroomafwaarts. De Dnipro stroomt van noord naar zuid, dus de rechteroever is op kaartprojecties vaak de linkerzijde (westzijde). Het wordt nog verwarrender in Kherson Oblast, waar het laatste deel van de rivier niet noord-zuid, maar oost-west stroomt. De rechteroever is daar dus de noordkant. Deze verwarring verkreeg grotere bekendheid tijdens de Russische invasie van Oekraïne in 2022, toen de termen vaak onjuist werden gebruikt door westerse journalisten en observanten. Toen troepen verplaatst werden naar de linkeroever dachten veel mensen dat deze troepen naar de west/noordkant van de rivier verplaatst werden, terwijl dat juist richting de oost/zuidkant was.

Geschiedenis

De Nicholas Chain Bridge, de eerste vaste brug over de Dnieper in Kyiv.

De Dnieper was oorspronkelijk een natuurlijk stromende rivier, die in Oekraïne later significant ingedamd is. De eerste vaste bruggen over de rivier werden tijdens de industriële revolutie gebouwd in Kyiv. De eerste was de Nicholas Chain Bridge, gebouwd tussen 1848 en 1853. Dit was een stalen kettingbrug van 770 meter lengte. Dit was één van de meest iconische bruggen in Europa in die tijd. In 1855 opende de Struve Railroad Bridge, de eerste spoorbrug over de Dnieper. In 1906 werd nog de Rusanivsky Bridge gebouwd. De eerste twee bruggen werden tijdens de Slag om Kyiv tijdens de Pools-Russische Oorlog in 1920 opgeblazen.

Tussen 1927 en 1932 werd bij de stad Zaporizhia de eerste stuwdam in de Dnieper gebouwd. Deze is in 1941 vernietigd om de Duitse opmars te vertragen. Vanaf 1944 werd deze herbouwd en in 1950 weer in gebruik genomen. Van 1950 tot 1964 werden vier andere stuwdammen in de Dnieper gebouwd. Oekraïne werd één van de meest geïndustrialiseerde delen van de Sovjetunie en de waterkracht was nodig om de SSR van elektriciteit te voorzien. Het lag namelijk strategisch tussen de mijnbouwgebieden Donbass in het oosten en Kryvbas in het westen. De laatste stuwdam die gereed kwam was bij Kaniv in 1975. Hiermee was vrijwel de gehele Dnieper ingedamd, nog maar kleine stukken van de rivier hebben een natuurlijk verloop.

De eerste bruggen over de Dnieper buiten Kyiv waren veelal spoorbruggen die eind 19e eeuw en begin 20e eeuw zijn gebouwd. Eén van de eerste buiten Kyiv was de Amursky Bridge in Dnipro, een spoorbrug uit 1884. Onduidelijk is of er in die tijd al reguliere verkeersbruggen waren buiten Kyiv. Geen van de bruggen van voor 1941 heeft de Tweede Wereldoorlog overleefd. De bruggen werden veelal opgeblazen om de Duitse invasie te vertragen, werden vervolgens met dwangarbeid herbouwd, waarna ze in 1943-1944 werden opgeblazen bij de terugtrekking van het Duitse leger. Tijdens de Slag om de Dnieper in de herfst van 1943 werd het oosten van Oekraïne heroverd, waarna de Duitsers de Dnieper als de 'oostelijke muur' verklaarden. Hier moest de Russische opmars gestopt worden. In het najaar van 1943 en begin 1944 rukten de Russen naar het westen op en staken daarbij de Dnieper over, het laatste gebeurde dit op de lijn van Zaporizhia naar Kherson.

Na de herbouw van Oekraïne in de jaren '50 en '60 zijn bij de meeste steden de eerste reguliere bruggen aangelegd, in aanvulling op de bouw van stuwdammen, die ook allemaal een wegverbinding hadden. Hiermee werden het oosten en westen van de Oekraïense SSR aanzienlijk beter verbonden. De bouw van bruggen vertraagde vanaf de jaren '70, met name buiten Kyiv. Kyiv was een snelgroeiende stad met grote flatwijken op de oostoever en hier zijn diverse grote verkeersbruggen gebouwd, het meest iconisch waren de twee grote tuibruggen, de noordelijke (Pivnichnyi) en zuidelijke (Pivdennyi), die in respectievelijk 1976 en 1990 werden geopend.

Eén van de meest vertraagde projecten was de bouw van een moderne brug bij de stad Zaporizhia. Deze stad met meer dan 700.000 inwoners had slechts een dubbeldeks boogbrug met twee rijstroken om de Dnieper over te steken, terwijl bij de meeste andere grote steden minstens twee of drie bruggen waren. Al in de tijd van de Sovjetunie werd een tweede brug goedgekeurd. De bouw begon echter niet vanwege het uiteenvallen van de Sovjetunie. Uitendelijk zou deze brug pas vanaf 2020 echt vorm krijgen na jaren stilstand. In de eerste 15 tot 20 jaar na het uiteenvallen van de Sovjetunie was er amper geld voor infrastructuur beschikbaar. De eerste brug die na het uiteenvallen van de Sovjetunie was bij Kamianske in 1996. Dit was ook de enige brugopening van het onafhankelijk Oekraïne in de jaren '90. In 2000 opende de zuidelijke brug bij Dnipro voor het verkeer.

Kenmerkend van de brugverbindingen over de Dnieper is dat ze vrijwel allemaal in stedelijk gebied liggen, de steden aan de Dnieper hebben veelal geen goede rondwegen, met uitzondering van Kyiv. Daardoor moet doorgaand verkeer vaak dwars door steden als Kremenchuk, Dnipro of Zaporizhia. De enige stad waar men enigszins goed omheen kon rijden was Cherkasy, waar een talud door het stuwmeer werd aangelegd ten noorden van de stad. De meest hoogwaardige bypass was die van de stad Kherson, toen in 1985 een brug over de Dnieper werd geopend. Dit is de meest stroomafwaarts gelegen brug over de rivier.

Lijst van bruggen over de Dnieper

De Pivdenny Bridge (Southern Bridge) in Kyiv.

Bruggen in Kyiv

Brug Route Hoofdoverspanning Type Rijstroken Opening
Kyiv Hydroelectric Power Plant - stuwdam 2x2 1964
Pivnichnyi Bridge (Northern Bridge) 300 m tuibrug 2x4 1976
Podilskyi Bridge 344 m boogbrug 2x3 202?
Kyiv Metro Bridge ? m boogbrug 2x2 1965
Paton Bridge ? m liggerbrug 2x3 1953
New Darnytskyi Bridge c. 112 m boogbrug 2x3 2010
Pivdenny Bridge (Southern Bridge) 270 m tuibrug 2x3 1990

Andere bruggen in Oekraïne

De dubbeldeks boogbrug in Zaporizhia.
Brug Route Hoofdoverspanning Type Rijstroken Opening
Kaniv Hydroelectric Power Plant - stuwdam 1x2 1972
Cherkasy Dam - talud / vakwerkbrug 1x2 ?
Kremenchuk Hydroelectric Power Plant T-17-03 - stuwdam 1x2 1959
Kremenchuk Bridge ? 360 m? tuibrug 2x2 2023
Kryukiv Bridge ? m vakwerkbrug, hefbrug 1x2 1949
Middle Dnieper Hydroelectric Power Plant - stuwdam 1x2 1963
Livoberezhny Bridge T-04-12 liggerbrug 2x2 1996
Kaidatsky Bridge ? m kokerbrug 2x3 1982
Amursky Bridge ? m vakwerkbrug, hefbrug 2x2 1977
Tsentralny Bridge T-04-10 ? m kokerbrug 2x3 1966
Pivdenny Bridge ? m liggerbrug 2x2 2000
Dnieper Hydroelectric Station - stuwdam 2x2 1932
Zaporizhzhia Arch Bridge T-08-06 205 m boogbrug 1x2 1974
Zaporizhzhia Bridge ? m tuibrug 2x3 2022
Kakhovka Hydroelectric Power Plant - stuwdam 1x2 1956
Antonivka Bridge ? m kokerbrug 2x2 1985

Referenties