Lijst van bruggen over de Wisła

Dit is een lijst van bruggen over de Wisła. De Wisła (uitspraak: Viswa) (Duits: Weichsel, Engels: Vistula) is de primaire rivier van Polen. De 1.047 kilometer lange rivier is de op 8 na langste van Europa. De Wisła ontspringt in de Beskiden nabij de Tsjechische grens en stroomt met een grote S-bocht door Polen. De Wisła mondt met een delta uit in de Baltische Zee. Het stroomgebied van de Wisła omvat vrijwel de gehele oostelijke helft van Polen en delen van Slowakije, Oekraïne en Wit-Rusland. Grote steden aan de Wisła zijn Kraków, Warschau, Toruń, Bydgoszcz en de stad Gdańsk ligt aan een dode arm.

Stroomgebied

De Wisła ontspringt met twee takken in de Silezische Beskiden, niet ver van het drielandenpunt met Tsjechië en Slowakije. Het hoogste punt van het brongebied is de 1.220 meter hoge berg Barania Góra. De eerste plaats van betekenis aan de rivier is het gelijknamige plaatsje Wisła. De rivier stroomt eerst noordwaarts de bergen uit en daarna oostwaarts, als meanderende rivier ten zuidoosten van het Silezisch stedengebied. De eerste wat grotere plaats aan de rivier is Oświęcim. De rivier bereikt niet ver daarna de eerste echt grote stad, Kraków. De Wisła is hier al ruim 100 meter breed.

Na Kraków buigt de rivier geleidelijk in noordoostelijke richting af, de rivier stroomt hier door een open gebied met weilanden, maar weinig grote plaatsen liggen direct aan de Wisła. De eerste grotere zijrivier is de Dunajec. De langzaam stromende rivier wordt geleidelijk zo'n 200 meter breed en stroomt langs het stadje Sandomierz. Kort daarna stroomt de San in de Wisła. De rivier stroomt vanaf hier noordwaarts, door een ondiepe vallei. Het stadje Puławy ligt hier aan de Wisła. De rivier kent op dit traject steeds meer riviereilanden en zandbanken. De rivier is hier 400 tot 600 meter breed.

Daarna ligt het stedelijk gebied van Warschau (Warszawa) aan de Wisła. De Wisła is door Warschau 300 tot 400 meter breed. Grote wijken zijn op beide oevers van de Wisła gebouwd, maar het historische centrum ligt op de westoever. Na Warschau buigt de rivier naar het westen af en stroomt de Narew er in. Op dit traject liggen wat grotere riviereilanden in de Wisła. Middelgrote plaatsen als Płock en Włocławek zijn aan de rivier gelegen. Bij Włocławek ligt ook de enige grote stuwdam in de Wisła.

Vervolgens liggen er kort na elkaar twee grotere steden aan de Wisła, eerst de historische stad Toruń en vervolgens Bydgoszcz, echter deze stad ligt niet direct aan de Wisła, alleen enkele industriegebieden van Bydgoszcz liggen aan de Wisła. Het riviertje de Brda stroomt hier de Wisła in. Op dit punt maakt de Wisła zijn grootste bocht en buigt sterk naar het noorden af. Daarna volgt een breed stroomdal waar geen grotere steden meer direct aan de rivier liggen, alleen nog enkele kleine stadjes zoals Grudziądz en Tczew.

De Wisła vormt dan een rivierdelta, alhoewel de hoofdtak wel dominant is, de zijtakken zijn veel kleiner. Het deltagebied bestaat uit vlakke polders. De hoofdtak van de Wisła stroomt rechtstreeks naar de Golf van Gdańsk. De oostelijke tak stroomt een ander water in, namelijk de Wisła-lagune, die deels in Rusland ligt. De grootste stad in deze regio is Gdańsk, die aan een afgedamde zijtak ligt, de Martwa Wisła (Dode Wisła).

Zijrivieren

De Wisła heeft diverse zijrivieren, de meeste stromen aan de rechterkant de rivier in en wateren Oost-Polen en delen van Slowakije, Oekraïne en Wit-Rusland af. De langste zijrivier is feitelijk de Bug (774 kilometer), maar deze stroomt eerst in de Narew voordat het water de Wisła bereikt.

rivier	lengte
Raba	135 km
Dunajec	249 km
San	458 km
Narew	499 km
Brda	245 km

Dammen

De Wisła is grotendeels een vrij stromende rivier, er is maar één grotere stuwdam in de Wisła, bij Włocławek, aangelegd in 1970. Dit is het grootste stuwmeer in Polen. In het bovenste stroomgebied is ook nog een stuwmeer bij Goczałkowice, aangelegd in 1956.

Debiet

Het gemiddelde debiet van de Wisła bedraagt 1.080 m³/s bij de monding, ongeveer de helft van dat van de Rijn. Er zijn relatief vaak overstromingen voorgekomen in het stroomgebied van Wisła. De Wisładelta was hier berucht om. In de rivierdelta zijn meermaals grote waterwerken uitgevoerd om het water van de Wisła te reguleren of om te leggen. De monding van de Wisła was oorspronkelijk de Westerplatte in wat nu Gdańsk is. In 1889-1895 is een nieuw kanaal ten oosten van de stad gegraven. Dit is nu de primaire bedding van de Wisła.

De Wisła als vaarweg

De functie van de Wisła als vaarweg is relatief beperkt, de rivier heeft een aantal slecht bevaarbare delen, met name tussen Bydgoszcz en Warschau, waar alleen het reservoir van Włocławek goed bevaarbaar is. De Wisła is formeel een vaarweg van CEMT-klasse VIa in de delta en IV tot Bydgoszcz. Het reservoir van Włocławek is formeel CEMT-klasse Va, maar sluit niet aan op bevaarbare trajecten. Bij de stuwdam van Włocławek is ook een sluis.

De rivier de Martwa Wisła (Dode Wisła) in Gdańsk is met een sluis verbonden met de hoofdtak. In Gdańsk is sprake van havengerelateerde industrie aan de Martwa Wisła, echter vooral gericht op scheepvaart van en naar de Baltische Zee en niet de rivier de Wisła zelf. De rivier de Nogat, die de voormalige oostelijke tak van de Wisła naar de Wisła-lagune vormt, zijn diverse sluizen.

Het was gepland om de Wisła bevaarbaar te maken tot Kraków, daartoe is aan de oostkant van Kraków een sluis aangelegd. Deze wordt echter vrijwel niet gebruikt. In de praktijk is er alleen wat pleziervaart op de grootste delen van de Wisła.

Geschiedenis

De geschiedenis van de bruggen over de Wisła is een weerspiegeling van de tragische historie van Polen, waarbij het land veelvuldig het theater was van grootschalig militair conflict en bezettingen door buitenlandse mogendheden.

De eerste permanente brug in Warschau ging in 1568 in aanbouw en werd in 1573 in gebruik genomen. Deze werd 30 jaar later weggeslagen door drijfijs. Tijdens de Zweedse invasie van Polen in de periode 1655-1660 werden vier maal tijdelijke schipbruggen gebouwd, twee keer door de Zweden en twee keer door de Polen. In de periode 1702-1707 werden zes van dergelijke bruggen gebouwd. Vanwege de turbulente periode en hoge kosten werd in die periode niet overgegaan op de bouw van permanente bruggen.

In 1775 werd de Ponińskibrug in Warschau aangelegd, die het tot 1794 uithield en vernietigd werd vanwege een militair conflict met Rusland. Daarna zijn er weer schipbruggen op deze locatie in gebruik geweest. In 1864 opende de eerste stalen brug over de Wisła in Warschau, de Kierbedźbrug. Deze was ontworpen als spoorbrug maar de aansluitende spoorlijn is uiteindelijk nooit aangelegd. Dit is de oudste brug die het tot aan de Tweede Wereldoorlog heeft volgehouden, alhoewel de brug tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1915 wel deels werd opgeblazen door het terugtrekkende Russische leger. In 1944 werd hij definitief opgeblazen door het terugtrekkende Duitse leger. De Brug Śląsko-Dąbrowski is na de oorlog op deze locatie herbouwd.

In 1857 opende de Brug bij Tczew, oorspronkelijk als spoorbrug, maar vanaf 1891 als wegbrug, één van de eerste over de Wisła buiten Warschau. Deze brug was het startpunt van de Tweede Wereldoorlog in Europa. Het is de enige brug over de Wisła die nog oorspronkelijke onderdelen heeft uit de 19e eeuw.

In 1875 opende een spoorbrug over de Wisła bij Warschau, die in 1908 voorzien werd van een tweede spoorbrug. Deze zijn in 1915 en 1944 opgeblazen. In 1914 opende de derde brug, de Brug Poniatowski. De brug werd in 1915 opgeblazen door de Russen en is pas in 1926 weer herbouwd. In 1944 werd de brug opgeblazen door de Duitsers. Deze brug werd in 1946 hersteld als eerste brug over de Wisła in Warschau. In 1931 opende nog de tweede vooroorlogse spoorbrug in Warschau, die in 1944 werd opgeblazen.

Al met al zijn er bij Warschau voor de Tweede Wereldoorlog twee spoorbruggen en drie verkeersbruggen gebouwd. Zoals alle bruggen over de Wisła in Polen heeft er geen één de Tweede Wereldoorlog overleefd. De bruggen zijn echter bij de Duitse invasie in 1939 in een aantal gevallen wel onbeschadigd gebleven, alhoewel veel bruggen buiten Warschau in 1939 wel waren opgeblazen.

Na de Tweede Wereldoorlog waren alle bruggen over de Wisła opgeblazen. De eerste wegbrug die permanent hersteld werd was de Brug Śląsko-Dąbrowski in 1949. Het herstel van de bruggen duurde tot begin jaren '60. De bruggenbouw was na 1970 gering. De belangrijkste openstelling in de latere communistische periode was de Brug generaal Stefan Grot-Rowecki in Warschau in 1981, tegenwoordig is dit de drukste brug van Polen.

Vanaf de tweede helft van de jaren '90 begon men met het bouwen van nieuwe brugverbindingen op diverse locaties, waaronder ook in Warschau vanwege het toenemende wegverkeer na de val van het communisme. Met name in de periode 2000-2015 zijn op meerdere plekken tussen Warschau en Kraków geheel nieuwe brugverbindingen aangelegd die daarvoor nog niet bestonden. Dit lange deel van de Wisła voert door een wat dunner bevolkte streek en kent ook geen belangrijke wegverbindingen, waardoor er van oudsher maar weinig bruggen waren tussen Warschau en Kraków.