Litouwen

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Lietuva
Hoofdstad Vilnius
Oppervlakte 65.200 km²
Inwonertal 2.944.000
Lengte wegennet 21.328 km
Lengte snelwegennet 529 km[1]
Eerste snelweg 1970
Benaming snelweg Automagistralė
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode LT

Litouwen (Lietuva) is een land in Noord-Europa en wordt gerekend tot de Baltische staten. Het land is anderhalf keer zo groot als Nederland en telt 3 miljoen inwoners. De hoofdstad is Vilnius.

Inleiding

Geografie

Litouwen is de zuidelijkste van de drie Baltische republieken en is gelegen aan de Baltische Zee. Het grenst in het noorden aan Letland, in het oosten aan Belarus en in het zuiden aan Polen en Rusland (oblast Kaliningrad). Het land meet maximaal 370 kilometer van west naar oost en 290 kilometer van noord naar zuid. Van de drie Baltische landen heeft Litouwen de kortste kustlijn. Litouwen is overwegend vlak tot licht glooiend, met minder bebossing dan Letland en Estland. De belangrijkste rivier is de Nemunas, die deels de grens met Rusland vormt.

Het land heeft een vochtig landklimaat, met warme zomers en koude winters. De gemiddelde maximumtemperatuur in Vilnius is 22 °C in de zomer en de gemiddelde minimumtemperatuur is -9 °C in de winter. Vanwege het landklimaat zijn er uitschieters naar boven en beneden, tot maximaal 35 °C en minimaal -37 °C. De jaarlijkse hoeveelheid neerslag is met 650 mm niet erg groot. Alhoewel de zomer de meeste neerslag heeft, heeft de winter de meeste neerslagdagen.

Economie

Litouwen is een ontwikkeld land met een stevige economische groei, alhoewel de economie tijdens de recessie van 2008-2010 sterk kromp. Het land heeft een vlaktaks en het belastingniveau is het laagste van alle EU-landen. Het gemiddelde inkomen bedroeg in 2024 € 2.110 per maand.[2] Sinds 2015 betaalt Litouwen met de euro, als laatste Baltische land.

De industriële sector in Litouwen is groter dan de andere Baltische landen, met een relatief grote maakindustrie. Andere economische sectoren zijn transport, de bouw en diensten. De landbouw speelt een beperkte rol, maar de voedselverwerkingsindustrie is wel relatief groot in Litouwen. De hoofdstad Vilnius is duidelijk het meest ontwikkelde gebied van Litouwen, gevolgd door Kaunas en Klaipėda.

Demografie

Het inwonertal van Litouwen piekte op 3,7 miljoen in 1989 en zette daarna een gestage daling in, naar 3,3 miljoen in 2010. Procentueel is de bevolkingskrimp kleiner dan in buurland Letland. Anders dan in Letland en Estland is het aandeel Russen in Litouwen veel lager met 6%. 84% van de bevolking is Litouws en 7% Pools. De meeste Polen wonen in en rond Vilnius.

De bevolking van Litouwen is minder gecentreerd op de hoofdstad dan in Letland en Estland. Minder dan 1 op de 6 Litouwers woont in de hoofdstad Vilnius, in de andere twee Baltische landen woont 1 op de 3 inwoners in de hoofdstad. Litouwen is het enige Baltische land dat meerdere steden van meer dan 100.000 inwoners heeft. In totaal zijn er 4 steden met meer dan 100.000 inwoners, buiten Vilnius ook Kaunas, Klaipėda en Šiauliai. In totaal zijn er 11 steden met meer dan 25.000 inwoners. Litouwen is daarom meer gedecentraliseerd.

De enige officiële taal in Litouwen is het Litouws, dat verwant is aan het Lets. Het wordt door 85% van de bevolking als moedertaal gesproken. Het Russisch en Pools wordt door respectievelijk 7% en 5% van de bevolking gesproken. Veel oudere Litouwers spreken goed Russisch, veel jongere Litouwers spreken beter Engels.

Geschiedenis

Litouwen is historisch gezien één van de belangrijkste landen in het oosten van Europa. Het Grootvorstendom Litouwen dat in de 13e tot 16e eeuw bestond reikte tot aan de Zwarte Zee en omvatte grote delen van hedendaags Belarus en Oekraïne. Het ging in 1569 op in het Pools-Litouwse Gemenebest, dat op zijn maximum een oppervlakte van bijna 1 miljoen km² had. Het werd vervolgens opgedeeld door Oostenrijk, Pruisen en Rusland, waarbij hedendaags Litouwen opgenomen werd in het Russische Rijk.

In 1918 werd in Litouwen de onafhankelijkheid uitgeroepen. De regio Vilnius werd daarna geannexeerd door Polen, en Kaunas was de tijdelijke hoofdstad. Later werd de omgeving van Klaipėda onderdeel van Duitsland. In 1939 werd het oosten van Polen door de Sovjetunie bezet, en kwam de regio Vilnius weer onder Litouws bestuur. Een jaar later werd Litouwen door de Sovjetunie bezet, maar vervolgens veroverde Nazi-Duitsland het land. In 1944 kwam het weer onder Sovjetbestuur te staan, en het werd uiteindelijk in 1945 geannexeerd als onderdeel van de Sovjetunie.

Tussen 1944 en 1952 vochten rebellen tegen de bezetting door de Sovjetunie, maar zij moesten uiteindelijk het onderspit delven. Klaipėda kwam in 1945 weer bij Litouwen. Ten tijde van de Sovjetunie werd Litouwen in veel mindere mate gerussificeerd dan Letland en Estland, waardoor het ook een veel kleinere Russische bevolking heeft dan die landen. Litouwen werd in 1991 onafhankelijk van de Sovjetunie en de laatste Russische troepen verlieten in 1993 het land. Litouwen sloot zich in 2004 aan bij de NAVO en de Europese Unie. Sinds 2015 behoort het tot de eurozone.

Wegennet

   De autosnelwegen en 2x2 autowegen in Litouwen.

Litouwen heeft veruit het best ontwikkelde snelwegennet van de Baltische landen. Formeel heeft 400 kilometer weg de status van autosnelweg, alhoewel het totale aantal kilometers snelwegachtige weg boven de 500 kilometer ligt. De A1 verbindt Vilnius en Kaunas met Klaipėda aan de westkust en is ruim 300 kilometer lang. De A2 is een autosnelweg van Vilnius naar Panevėžys over 120 kilometer. Daarnaast beschikt het land over een aantal autowegen van hoge kwaliteit, met name de A5, A6 en A12. Het hoofdwegennet bestaat uit A-wegen met één of twee cijfers, en daarnaast zijn er secundaire wegen met drie cijfers. De A-wegen zijn over het algemeen goed, veel 3-cijferige wegen moeten nog verbeterd worden, wat in hoog tempo gebeurt. De belangrijkste ontbrekende snelwegschakel is de E67 (A5) vanaf de grens met Polen naar Riga.

De grensovergangen met Letland en Polen zijn controlevrij, maar met Belarus en Rusland zijn strenge grenscontroles. Litouwen wordt in combinatie met Letland steeds vaker gebruikt als alternatief vanuit West-Europa naar Moskou, om de route door Belarus - ondanks dat daar een snelweg ligt - te omzeilen. Vanuit Polen is het weinig zinvol om via Kaliningrad naar Litouwen te rijden door de omslachtige grenscontroles, aangezien dit een buitengrens van de EU is.

Geschiedenis

De A2 ter hoogte van Ukmergė.

Ten tijde van de Sovjetunie kreeg de Litouwse SSR vanaf de jaren '70 het beste wegennet van het hele land. Er werd een grote concentratie van doorgaande wegen van hogere ontwerpstandaarden aangelegd. De belangrijkste weg van de Litouwse SSR was de M-12 die verliep vanaf Minsk via Vilnius en Rīga naar Tallinn. Daarnaast was er een dicht netwerk van A-wegen.

Al vanaf de jaren '60 werd begonnen met de bouw van autosnelwegen. De hedendaagse A1 was de eerste lange-afstandssnelweg van de Sovjetunie en werd in 1970 opengesteld tussen Vilnius en Kaunas. In 1971 werd gestart met de bouw van de A1 van Kaunas naar Klaipėda, die in fases tot en met 1987 is opengesteld. In 1980 is ook begonnen met de bouw van de A2 vanaf Vilnius naar het noorden, die in 1985 gereed kwam tot aan Ukmergė, maar door de val van de Sovjetunie liep de tweede fase van de A2 vertrouwen op, pas in 1998 werd de snelweg tot aan Panevėžys voltooid.

In de jaren '70 is ook gebouwd aan de A-wegen over een modern tracé. Kenmerkend voor dit soort wegen was dat ze niet de historische wegen via de dorpen volgden, maar een veel rechter tracé volgden. Daardoor waren dit snelle verbindingen. Echter rondwegen bij steden werden in die tijd bijna nergens aangelegd. Pas in de tweede helft van de jaren '80 werd de bouw van rondwegen meer concreet, zo is eind jaren '80 begonnen met de bouw van zowel de rondweg van Šiauliai als bij Panevėžys. Deze werden echter pas na de onafhankelijkheid voltooid. Eind jaren '80 is ook de A13 tussen Klaipėda en Palanga naar 2x2 rijstroken verbreed.

Eén van de weinig grote nieuwbouwprojecten van A-wegen in de eerste 20 jaar na onafhankelijkheid was de bouw van meer dan 30 kilometer van de A8 ten noorden van Kaunas. Voor 1990 waren de belangrijkste noord-zuidroutes door Litouwen van Rīga naar Vilnius (A2-A10) en van Rīga naar Kaliningrad (A12). Vanwege het Russische oblast Kaliningrad werd dit een geweldig obstakel voor doorgaand verkeer, dat daarmee verschoof naar de nieuwe middenroute via Kaunas. Daartoe is in de periode 1999-2001 de A8 noordelijk van Kaunas over een modern tracé aangelegd om deze nieuwe rol te kunnen vervullen.

Elders zijn er tot 2020 betrekkelijk weinig grote projecten uitgevoerd. De meeste wegenbouw in de jaren 2000-2020 waren in en rond Vilnius. De belangrijkste projecten waren de Vilnius Southern Bypass (2011-2013) en de Vilnius Western Bypass (2011-2016). Hiermee kon het meeste verkeer Vilnius geheel bypassen. Na 2015 ging de focus uit naar de upgrade van de A5 van Kaunas naar de grens met Polen, omdat dit de voornaamste verbinding is tussen de Baltische Staten en de rest van de EU, dit heet de Via Baltica. Per 1 april 2022 kreeg 73 kilometer van de A1 tussen Vilnius en Kaunas de status van autosnelweg.[3]

Tol

zie Vignet (Litouwen) voor het hoofdonderwerp.

Vrachtwagens en bussen moeten tol betalen middels een vignet in diverse categorieën. Personenauto's met of zonder aanhanger en motoren zijn vrijgesteld van tol.

Voor het berijden van de weg over de Koerse Schoorwal (Curonian Spit) moet toegangsgeld betaald worden, hiervoor zijn tolstations ingericht op weg 167, op 10 kilometer van de veerdienst vanuit Klaipėda of bij de grensovergang met Rusland. In 2020 bedroeg het toltarief voor personenauto's € 5, behalve in de zomer, dan moet er maar liefst € 30 betaald worden.[4]

Hoofdwegennet

Autowegen en autosnelwegen in Litouwen

Magistraliniai keliai:


Europese wegen

Europese wegen in Litouwen

E28E67E77E85E262E272


Bewegwijzering

De A12 bij Mikytai.

De bewegwijzering is enigszins vergelijkbaar met die in Letland, maar heeft de afwijking dat voor snelwegen groen wordt gebruikt, aangezien in Letland geen officiële snelwegen zijn. Het lettertype wordt in kapitalen (hoofdletters) weergegeven. De bewegwijzering op de niet-snelwegen bestaat uit blauwe borden, waarbij de wegsituatie soms zeer grafisch wordt weergegeven, met name wanneer er klaverlussen in het spel zijn. Landenschildjes worden gebruikt, en bij de meeste aansluitingen staan aparte bordjes met de wegindeling. Op de snelwegen worden vorkborden gebruikt, waarbij de afritdoelen in een blauw vak staan, er is dus kleuronderscheid tussen snelwegen en niet-snelwegen. Landenovaaltjes worden in Litouwen gebruikt, evenals exoniemen die echter wel met de originele plaatsnaam vermeld staan, wat soms tot drukke borden leidt.

A-wegen worden in een rood vak met wit kader weergegeven, met het nummer in witte letters. De overige wegen hebben zwarte letters in een geel vak met een zwart kader. De bewegwijzering is redelijk goed, alleen verwijzingen op regionale wegen geven ook alleen regionale doelen aan, waardoor een goede kaart handig is.

Wegnummering

Het wegennet is opgedeeld in A-wegen, regionale wegen (Krasto kelias) en gemeentelijke wegen (Rajoniniu kelias). Alleen bij de A-wegen wordt de prefix A gebruikt, bij andere wegen wordt geen prefix gebruikt. De A1 t/m A4 verlopen kloksgewijs vanuit Vilnius. De A5 t/m A18 lopen verder van Vilnius, waarbij de hoogste nummers vooral rondwegen zijn. Regionale wegen hebben drie cijfers en lijken geclusterd te zijn[5]. Gemeentelijke wegen hebben 4 cijfers en bestaan uit een landelijk netwerk, er komen dus niet dezelfde nummers voor in andere gemeentes. De gemeentelijke wegen zijn gezoneerd en de eerste twee cijfers geven de zone aan, de laatste twee zijn unieke nummers.

Verkeersveiligheid

jaar verkeersdoden
2010 299
2011 297
2012 301
2013 258
2014 264
2015 242
2016 192
2017 192
2018 173
2019 184
2020 175
2021 147
2022 120

In 2010 vielen in Litouwen 95 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners. Hiermee had Litouwen de op één na grootste procentuele reductie gehaald ten opzichte van 2001, met een daling van 58 procent. Desondanks behoorde Litouwen destijds nog tot de minder veilige landen in de Europese Unie.[6] In 2015 vielen 80 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, waarbij de situatie verbeterd was, maar het land nog steeds tot de minst veilige in de Europese Unie behoort.[7] In 2022 was het aantal verkeersdoden echter gehalveerd ten opzichte van 2015 en kwam veel dichter bij het EU-gemiddelde.

Maximumsnelheid

wegtype Vmax zomer Vmax winter

De algemene maximumsnelheden voor personenauto's zijn 50 km/h binnen de bebouwde kom, 90 km/h buiten de bebouwde kom, en 130 km/h op autosnelwegen. Zoals meer Baltische landen heeft Litouwen een lagere maximumsnelheid in de winter, dan mag maximaal 110 km/h op autosnelwegen gereden worden tussen 1 november en 31 maart.[8] Sinds 11 oktober 2014 mag in de zomerperiode (1 april - 31 oktober) 120 km/h gereden worden op autowegen. Dit betreft voornamelijk de A1 Vilnius - Kaunas en de A9 Panevėžys - Šiauliai.[9] Op onverharde wegen mag maximaal 70 km/h gereden worden. Op parkeerterreinen geldt maximaal 20 km/h, dit staat doorgaans niet apart aangegeven.

Voor lichte vrachtwagens (inclusief bestelauto's) tot 3,5 ton gelden maximumsnelheden van 110 km/h op autosnelwegen, 100 km/h op autowegen en 90 km/h op reguliere hoofdwegen buiten de bebouwde kom. Voor bussen gelden lagere limieten; 100 km/h op autosnelwegen, 90 km/h op autowegen en 80 km/h op andere geasfalteerde wegen buiten de bebouwde kom. Voor voertuigen met aanhanger (zoals een vrachtwagen of auto met caravan) geldt 90 km/h op alle typen wegen buiten de bebouwde kom.[10]

Zie ook

Referenties

Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden