Moldavië
Moldova | |
---|---|
Hoofdstad | Chişinău |
Oppervlakte | 33.946 km² |
Inwonertal | 2.513.000 |
Lengte wegennet | 9.472 km |
Lengte snelwegennet | 50 km[1] |
Eerste snelweg | |
Benaming snelweg | Autostradă / Автомагистраль |
Verkeer rijdt | rechts |
Nummerplaatcode | MD |
Moldavië (Roemeens: Moldova), formeel de Republiek Moldavië (Roemeens: Republica Moldova) is een land in Oost-Europa, ingeklemd tussen Roemenië en Oekraïne. Het land telt 3,1 miljoen inwoners (inclusief Transnistrië) en de hoofdstad is Chişinău. De oppervlakte is 33.846 vierkante kilometer en het land is daarmee net wat kleiner dan Nederland. Het is het armste land van Europa.
Inleiding
Naam
De naam Moldavië is in de 14 eeuw afgeleid van de rivier de Moldova. Deze rivier ligt tegenwoordig geheel in Roemenië. In een korte periode na onafhankelijkheid werd de naam ook wel gespeld als Moldava, later werd dit Moldova. De Nederlandse spelling Moldavië komt via het Russisch: Молдавия, Moldaviya.
Geografie
Moldavië is een binnenstaat, een land dat niet aan zee ligt. Het land ligt op de overgang van Zuidoost- naar Oost-Europa en grenst aan Oekraïne en Roemenië. Het land meet maximaal 340 kilometer van noord naar zuid en 140 kilometer van west naar oost. In het oosten van Moldavië ligt het de-facto onafhankelijke Transnistrië. Het land ligt ingeklemd tussen de rivieren Dniester en Prut. Het land bestaat voornamelijk uit glooiende steppe, die grotendeels gecultiveerd is. Er zijn maar enkele kleine bosgebieden. Het hoogste punt is de 430 meter hoge Bălănești.
Moldavië heeft een mild en zonnig klimaat vanwege de ligging nabij de Zwarte Zee. Het heeft een gematigd landklimaat met warme zomers en vrij koude winters. In de hoofdstad Chișinău bedraagt gemiddelde maximumtemperatuur 28 °C in de zomer en de gemiddelde minimumtemperatuur -4 °C in de winter. Vanwege het landklimaat komen uitschieters tussen -35 °C en 40 °C voor.
Economie
Moldavië is het armste land van Europa, het gemiddelde inkomen is vergelijkbaar met veel derde wereldlanden. De industriële basis is beperkt en veel mensen werken in de landbouw en verbouwen vaak hun eigen voedsel. Een groot deel van de economie is informeel. Het land voerde in 1992 een vrije markteconomie in, waarna enorme inflatie ontstond. Na 2000 stabiliseerde de situatie. Ongeveer een kwart van het Moldavische BNP komt voort uit de Moldavische diaspora die geld naar familieleden in het land sturen. Het investeringsniveau blijft laag. Het bekendste exportproduct is de Moldavische wijn. In Moldavië betaalt men met de leu (MDL). Het gemiddelde salaris bedroeg in 2022 10.477 leu (€ 550).[2]
Demografie
Ongeveer 70% van de inwoners zijn Moldavisch, die vaak onder dezelfde etnische groep als Roemenen worden geplaatst. Ongeveer 11% van de bevolking bestaat uit Oekraïners en 9% uit Russen. In het zuiden wonen de Gagaoezen, een Turkse, maar oosters-orthodoxe bevolkingsgroep. In Moldavië wordt Roemeens gesproken. Ongeveer 76% van de inwoners van Moldavië spreekt dit als de moedertaal. Russisch wordt ook gesproken, maar het belang ervan als vreemde taal is sinds de jaren '90 afnemend. Op school wordt het Engels onderwezen, maar slechts weinig Moldaviërs spreken het vloeiend.
Veruit de grootste stad is de hoofdstad Chișinău waar 1 op de 5 Moldaviërs woont. Tiraspol en Bălți tellen ook meer dan 100.000 inwoners. De overige steden zijn kleiner, er zijn in totaal maar 6 steden met meer dan 50.000 inwoners, waarvan drie in Transnistrië.
Moldavië had in 2023 2.513.000 inwoners (exclusief Transnistrië).[3] Het inwonertal van Transnistrië is niet betrouwbaar bekend en wordt geschat tussen 365.000 inwoners[4] en ongeveer 465.000 inwoners.[5] Gezamenlijk telt Moldavië tussen 2.878.000 en 2.978.000 inwoners, een forse krimp ten opzichte van de 4.364.000 inwoners in 1990. Tussen 1997 en 2019 kromp Moldavië (exclusief Transnistrië) met bijna een miljoen inwoners. Deze krimp is grotendeels een gevolg van massale migratie naar andere landen, waar Moldaviërs veelal illegaal werken. Naar schatting zijn er in Rusland een half miljoen Moldaviërs als gastarbeider. Deze gastarbeiders sturen geld terug naar Moldavië, wat goed is voor ongeveer een kwart van het totale BBP, één van de hoogste ratio's ter wereld.
Geschiedenis
Het prinsdom Moldavië ontstond in de 14e eeuw en omvatte tevens het noordoosten van hedendaags Roemenië. Vanaf de 16e eeuw kwam het onder invloed van het Ottomaanse rijk te staan, maar behield een hoge mate van autonomie. In 1812 werd het oostelijk deel van het prinsdom Moldavië overgedragen aan het Russische Rijk. Dit heette vervolgens het oblast Moldavia en Bessarabia. Het was in eerste instantie relatief autonoom, maar de Roemeens/Moldavische identiteit werd geleidelijk meer ingeperkt door de Russische tsaar. In 1859 werd het westelijk deel van het voormalige prinsdom Moldavië een onderdeel van Roemenië. In die tijd werd het gestimuleerd om vanuit het Russische Rijk naar het zuidwesten te migreren, waardoor het aandeel Moldaviërs sterk daalde.
Na de Eerste Wereldoorlog werd Moldavië in 1918 onderdeel van het koninkrijk Roemenië. Het oosten van Moldavië, ten oosten van de Dniester, werd onderdeel van de Sovjetunie als de Moldavische Autonome Socialistische Sovjetrepubliek. In 1940 werd Roemenië door de Sovjetunie gedwongen om de rest van Moldavië af te staan aan de Sovjetunie. Toen Nazi-Duitsland in 1941 de Sovjetunie binnenviel veroverde het Roemeense leger de regio Moldavië. Het gebied werd in 1944 door het Rode Leger heroverd wat leidde tot de heroprichting van de Moldavische ASSR. Het land was vervolgens langdurig onderdeel van de Sovjetunie. De Sovjets promootten een Moldavische identiteit en voerden een cyrillisch alfabet voor het Moldavisch (Roemeens) in.
In 1991 verklaarde Moldavië zichzelf onafhankelijk en Roemenië was het eerste land wat het erkende. Het oosten van Moldavië riep in 1990 de Pridnestroviaans-Moldavische Sovjetrepubliek uit. Dit was een streek waar het aandeel niet-Moldaviërs hoger was en een belangrijke legerbasis van de Sovjetunie was. Er volgde een conflict met de Moldavische politie, dat in 1992 uitgroeide tot een militair conflict, maar vrij snel beëindigd werd met een status quo van een de-facto onafhankelijk Transnistrië. De Moldavische regering heeft er geen invloed en er zijn grenscontroles tussen Moldavië en Transnistrië. Het probleem voor Moldavië is dat in Transnistrië de meeste industrie gelegen is evenals een Russische legerbasis. Moldavië wil graag aansluiten bij de Europese Unie, maar de status van Transnistrië blijft een probleem.
Wegennet
Moldavië had in 2021 een netwerk van 9.472 kilometer publieke weg, waarvan 9.170 kilometer is verhard. Het nationale wegennet beslaat 5.882 kilometer, het lokale wegennet 3.590 kilometer.[6]
De conditie van het wegennet in Moldavië is sterk variabel. Er is geïnvesteerd in grootschaliger wegonderhoud, waardoor tegenwoordig veel hoofdwegen in redelijke tot goede conditie zijn, maar slechte wegen komen ook nog veel voor. De hoofdweg vanaf Chișinău naar de Roemeense grens bij Leușeni is vernieuwd naar moderne standaarden. Bijna alle wegen van betekenis zijn wel verhard. Er is één weg die soms als autosnelweg beschouwd wordt, de M3 vanaf Chișinău naar het zuiden over een lengte van 50 kilometer. Vermoedelijk heeft deze weg echter de status van autoweg. Tevens zijn er enkele wegen met 2x2 rijstroken, met name rond Chișinău. Oude Sovjettransitroutes, zoals de M5 en M1, hebben een hoogwaardiger tracé met af en toe ongelijkvloerse kruisingen. Er zijn grenscontroles met Transnistrië.
Chișinău
Chișinău groeide snel na de Tweede Wereldoorlog en de stad werd herbouwd met stalinistische architectuur, met grote betonnen flats en brede boulevards. Het centrum van de stad is in een grid gebouwd. De Bulevardul Ștefan cel Mare vormt de voornaamste stadsweg door het centrum. De Bulevardul Grigore Vieru sluit hier haaks op aan en is een boulevard met gescheiden rijbanen en laanbeplanting. In en naar de grote flatwijken in de buitenwijken van de stad liggen een aantal grote stadswegen, zoals de Bulevardul Dacia naar het zuiden en de Bulevardul Moscova in het noorden. Een andere grote stadsweg in het noordoosten van de stad is de Bulevardul Mircea cel Bătrân.
Chișinău heeft voor doorgaand verkeer deels een bypass. De M1 vormt de noordelijke bypass en de M2 de zuidwestelijke bypass. De overige belangrijke wegen zijn vooral invalswegen van Chișinău. Chișinău heeft geen echte autosnelwegen, wel zijn er dubbelbaans wegen en incidenteel zijn er ongelijkvloerse aansluitingen.
Er zijn plannen om een 90 kilometer lange ringweg van de stad te ontwikkelen, dit heet de Centura Chișinău. De bouw is gepland in 6 segmenten.[7]
Statistieken
Het wegennet van Moldavië wordt inclusief Transnistrië becijferd op circa 40.000 kilometer. Hiervan zijn 10.635 kilometer primaire wegen, waarvan 5.857 kilometer nationale wegen en 3.708 kilometer lokale wegen. 1.070 kilometer weg is in het beheer van Transnistrië. Tevens zijn er 30.000 kilometer gemeentelijke wegen, straten en lokale wegen van ondergeschikt belang.
Het wegennet in beheer van de nationale wegbeheerder ASD was in 2022 5.903 kilometer lang, waarvan 602 kilometer drum expres (10%), 1.996 kilometer drum republican (34%) en 3.305 kilometer drum regional (56%).[8]
1.730 kilometer weg wordt als een prioriteit gezien om te moderniseren. Dit omvatte alle M-wegen en een deel van de R-wegen.
Wegbeheer
Het wegbeheer van Moldavië is een taak van het Ministerul Economiei și Infrastructurii (MEI).[9] Het feitelijk wegbeheer is belegd bij de Administrația Națională a Drumurilor (AND), voorheen bekend als de Administrația de Stat a Drumurilor (ASD).[10] In 2022 bedroeg de begroting 1,4 miljard lei.[11]
De ASD is in 2024 omgevormd tot een naamloze vennootschap.[12]
Geschiedenis
Ten tijde van de Sovjetunie zijn er diverse wegenprojecten in de Moldavische SSR uitgevoerd. De voornaamste upgrades in die tijd waren de nieuwbouw van de M14 rond Chișinău en Tiraspol en de geheel nieuwe M21 van Chișinău naar de grens met Oekraïne. Deze projecten zijn vermoedelijk in de jaren '70 uitgevoerd. In die periode zijn ook delen van de M14 in het midden van Moldavië opgewaardeerd met nieuwe tracés en ongelijkvloerse kruisingen. De M1, M14 en M21 waren destijds de best uitgebouwde wegen van de Moldavische SSR.
In de jaren '80 is gebouwd aan de M3 als dubbelbaans weg vanaf Chișinău zuidwaarts. Tegen 1990 was dit voltooid tot aan Porumbrei over een afstand van 50 kilometer. Na de val van de Sovjetunie had Moldavië andere prioriteiten zoals het conflict met Transnistrië en de daarna aanhoudende economische malaise. Het is tegenwoordig nog steeds het minst ontwikkelde land van Europa en dat geldt ook voor het wegennet. Tussen 1990 en 2020 zijn nauwelijks wegenprojecten van enige omvang uitgevoerd, alhoewel sommige wegen wel gemoderniseerd zijn. Veel wegen hadden geen fatsoenlijke wegmarkering en bebording. In de periode 2010-2019 is een groot aantal wegen voorzien van wegmarkering en verkeersborden. In 2013 heeft de EBRD een lening van € 150 miljoen verstrekt om de Moldavische wegen te verbeteren.[13] Tot 2019 is 415 kilometer weg gemoderniseerd, met name grote delen van de M2. Het grootste project vanaf 2020 was de verlenging van de M3 van Porumbrei naar Cimișlia. Ook is de M1 rond Chişinău naar 2x2 rijstroken verbreed.
In 2018 werd het programma Drumuri Bune pentru Moldova (Goede wegen voor Moldavië) geïnitieerd, om stelselmatig het wegennet te verbeteren met voor elk jaar een doelstelling.[14][15] Het programma richtte zich niet alleen op de belangrijkste hoofdwegen, maar ook de verbetering van het secundaire wegennet op het platteland. Van de jaarlijkse doelstelling is ongeveer tweederde van de lengte het verbeteren van onverharde wegen, om de grote achterstand van de bereikbaarheid op het platteland te verbeteren. In 2022 is nog een lening van € 100 miljoen verstrekt door de EBRD voor wegenbouw in Moldavië.[16]
Autosnelwegen
In Moldavië is in 2017 een verkeersbord in de catalogus opgenomen voor het wegtype autosnelweg. Tevens is in de wegenwet de prefix 'A' voor autosnelwegen vastgesteld.[17] In Moldavië zijn geen wegen die aan de volwaardige eisen voor een autosnelweg voldoen. De M3 vanaf Chișinău naar Cimișlia komt er het dichtst in de buurt. Er is ook geen aparte maximumsnelheid voor autosnelwegen vastgelegd. De naam van een autosnelweg in Moldavië is in het Roemeens en Russisch vastgelegd: Autostradă / Автомагистраль.
In 2023 is de bouw van de eerste twee autosnelwegen aangekondigd.[18] In het reconstructieplan van de Moldavische wegen is een 110 kilometer lange autosnelweg vanaf de grensovergang Ungheni naar Chișinău opgenomen, evenals een 190 kilometer lange autosnelweg van Chișinău naar Odesa, waarvan 145 kilometer in Moldavië ligt. Op 30 januari 2024 werd een financieringsovereenkomst met de European Investment Bank voor de planuitwerking en het ontwerp gesloten.[19][20]
Wegnummering
De wegnummering in Moldavië is meermaals aangepast. Oorspronkelijk bestond er de wegnummering uit de tijd van de Sovjetunie. Die bleef later deels bestaan in de vorm van de M-wegen, maar werden andere M-nummers geïntroduceerd. In 2016 is het wegennet hernummerd.[21] Of de wegnummers aangegeven staan op de bewegwijzering is onduidelijk.
Wegcategorieën
Onderstaand alle wegnummerprefixes in Moldavië.[22]
# | wegcategorie |
---|---|
E | Europese weg |
A | Autostradă |
M | Drum expres |
R | Drum Republican |
G | Drum Regional |
L | Drum de interes raional |
Hoofdwegennet
Drumuri expres
# | Nr. | route | lengte |
---|---|---|---|
M1 | grens Roemenië - Leuşeni - Chişinău – Dubăsari - grens Oekraïne | 154 km | |
M2 | Drumul de centură al mun. Chișinău | 6 km | |
M3 | Chişinău - Comrat - Giurgiulești - grens Roemenië | 180 km | |
M3.1 | Giurgiulești - grens Oekraïne | 2 km | |
M4 | Tiraspol – Dubăsari – Rîbnița | 123 km | |
M5 | grens Oekraïne - Criva - Bălți – Chișinău – Tiraspol - grens Oekraïne | 358 km |
Drumuri republicane
# | Nr. | route | lengte |
---|---|---|---|
R1 | Chișinău – Ungheni - grens Roemenië | 124 km | |
R2 | Chișinău – Bender – Tiraspol – M5 | 85 km | |
R3 | Chișinău – Hînceşti – Cimişlia – Basarabeasca - grens Oekraïne | 98 km | |
R4 | R6 – Goian – Criuleni – M1 | 35 km | |
R5 | M5 – Vadul lui Vodă – M4 | 21 km | |
R6 | Chișinău – Orhei – Bălți | 125 km | |
R7 | R14 – Drochia – Costeşti - grens Roemenië | 91 km | |
R8 | Edineţ – Otaci - grens Oekraïne | 55 km | |
R9 | R14 – Șoldănești – R20 | 45 km | |
R10 | R25 – M1 | 12 km | |
R11 | grens Oekraïne - Briceni – Ocnița – Otaci – R8 | 65 km | |
R12 | R8 – Donduşeni – Drochia – Pelinia – M5 | 63 km | |
R13 | Bălţi – Florești – R14 | 40 km | |
R14 | R6 – Codrul Nou – Soroca – Unguri - grens Oekraïne | 98 km | |
R15 | M5 – Glodeni | 30 km | |
R16 | Bălți – Fălești – Sculeni – Ungheni | 57 km | |
R17 | Făleşti – Pîrliţa | 32 km | |
R18 | M4 – Camenca – grens Oekraïne | 62 km | |
R19 | R9 – Cunicea – Camenca | 31 km | |
R20 | Orhei – Rezina – Rîbnița | 54 km | |
R21 | Orhei – Bravicea – Călărași | 63 km | |
R22 | Telenești – Ratuș – R6 | 11 km | |
R23 | Basarabeasca – M3 | 24 km | |
R24 | R2 – Parcani – Bîcioc – Speia | 26 km | |
R25 | Bucovăţ – Nisporeni | 36 km | |
R26 | Bender – Căuşeni – Cimişlia | 87 km | |
R27 | Tiraspol – Nezavertailovca – Pervomaisc | 50 km | |
R28 | M3 – Comrat | 14 km | |
R29 | Comrat – Ceadîr–Lunga – grens Oekraïne | 45 km | |
R30 | Anenii Noi – Căuşeni – Ştefan Vodă – grens Oekraïne | 99 km | |
R31 | R30 – Tudora – Palanca – grens Oekraïne | 18 km | |
R32 | M3 – Vulcăneşti – Cahul – Taraclia | 73 km | |
R33 | Hînceşti – Lăpuşna – M1 | 37 km | |
R34 | Hînceşti – Leova – Cahul – Giurgiulești | 181 km | |
R35 | Comrat – Cantemir – R34 | 43 km | |
R36 | Basarabeasca – Ceadîr-Lunga – R29 | 37 km | |
R37 | Ceadîr-Lunga – Taraclia – R32 | 24 km |
Europese wegen
Europese wegen in Moldavië |
---|
Tol
Zie ook Vignet (Moldavië).
Er zijn geen tolwegen in Moldavië, maar buitenlandse voertuigen moeten wel een wegenbelasting betalen middels een vignet.
Maximumsnelheid
wegtype | Vmax |
---|---|
De maximumsnelheid in Moldavië bedraagt 50 km/h binnen de bebouwde kom, 90 km/h buiten de bebouwde kom en 110 km/h op autowegen (drum pentru automobile). In Moldavië zijn geen autosnelwegen, maar in het verkeersreglement van Moldavië is een autostradă wel als definitie opgenomen,[23] en er is een verkeersbord voor geïntroduceerd.[24] In het verkeersreglement is er echter geen maximumsnelheid aan gekoppeld.
Verkeersveiligheid
jaar | verkeersdoden |
---|---|
2010 | 452 |
2011 | 443 |
2012 | 445 |
2013 | 301 |
2014 | 324 |
2015 | 297 |
2016 | 311 |
2017 | 302 |
2018 | 274 |
De verkeersveiligheid in Moldavië is van een slecht niveau. In 2018 vielen 274 verkeersdoden, een rato van 102 per 1 miljoen inwoners, vergelijkbaar met de slechtst scorende EU-leden, alhoewel beter dan veel ontwikkelingslanden. In recente jaren, met name na 2010, is werk gemaakt van de verkeersveiligheid. Hierbij is in eerste instantie gekeken naar de infrastructuur. Op veel wegen is geen verlichting, ontbreekt bebording, bebakening en wegmarkering. Dit wordt gestructureerd verbeterd, alhoewel Moldavië nog een lange weg te gaan heeft.
Referenties
- ↑ stand 31-12-2023
- ↑ Earnings and labour costs | statistica.gov.md
- ↑ Population | statistica.gov.md
- ↑ 356 de mii de locuitori din regiunea transnistreană sunt cetățeni ai Republicii Moldova și aproape 365 de mii sunt luați la evidență în Registrul de stat al populației | gov.md
- ↑ Transnistria profile | bbc.com
- ↑ Statistical Yearbook 2022 | statistica.gov.md
- ↑ Ședință privind studiul de fezabilitate pentru centura Chișinău – loturile 4, 5 și 6 | asd.md
- ↑ Directorul general, Sergiu Bejan:,, Pentru a asigura o dezvoltare economică durabilă în viitor, Republica Moldova trebuie să asigure un sistem de transport eficient care ar satisface necesitatea cetățenilor în mobilitate” | asd.md
- ↑ mei.gov.md
- ↑ www.asd.md
- ↑ Guvernul a aprobat repatizarea a 1,4 miliarde de lei pentru întreținerea și reparația drumurilor naționale în anul 2022 | asd.md
- ↑ Î.S. „Administrația de Stat a Drumurilor” devine Societate pe Acțiuni (SA) „Administrația Națională a Drumurilor” | asd.md
- ↑ Key roads in Moldova to be upgraded with €150 million loan facility from EBRD | ebrd.com
- ↑ Programul Național „Drumuri Bune pentru Moldova 2020" – finalizat integral | news.gov.md
- ↑ Programul drumuri bune pentru Moldova | asd.md
- ↑ EBRD lends €100 million to Moldova for roads upgrades | ebrd.com
- ↑ LEGE Nr. 509 din 22.06.1995 drumurilor* | lex.justice.md
- ↑ Ministrul Andrei Spînu a prezentat Planul Reconstrucției Infrastructurii Moldovei: „Moldova va fi europeană nu doar în cuvinte” | midr.gov.md
- ↑ A fost semnat Acordul de Cooperare cu BEI privind proiectul de construire a autostrăzii Iași-Ungheni-Chișinău-Odesa | asd.md
- ↑ Chisinau inks EIB deal for highway to link EU with Moldova, Romania, Ukraine | euractiv.com
- ↑ LISTA drumurilor publice naționale din Republica Moldova | asd.md
- ↑ LEGE Nr. 509 din 22.06.1995 drumurilor* (artikel 4) | justice.md
- ↑ HOTĂRÎRE Nr. 357 din 13.05.2009 cu privire la aprobarea Regulamentului circulaţiei rutiere | justice.md
- ↑ MODIFICĂRILE ŞI COMPLETĂRILE ce se operează în Regulamentului circulației rutiere | gov.md
Wegen van Europa |
---|
Albanië • Andorra • Armenië • Azerbeidzjan • Belarus • België • Bosnië-Herzegovina • Bulgarije • Cyprus • Denemarken • Duitsland • Estland • Finland • Frankrijk • Georgië • Griekenland • Hongarije • Ierland • IJsland • Italië • Kazachstan • Kosovo • Kroatië • Letland • Liechtenstein • Litouwen • Luxemburg • Noord-Macedonië • Malta • Moldavië • Monaco • Montenegro • Nederland • Noorwegen • Oekraïne • Oostenrijk • Polen • Portugal • Roemenië • Rusland • San Marino • Servië • Slovenië • Slowakije • Spanje • Tsjechië • Turkije • Vaticaanstad • Verenigd Koninkrijk • Zweden • Zwitserland in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden |