Nationale Bewegwijzeringsdienst
De Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd) is een dienst die zorgt voor uniforme bewegwijzering in heel Nederland. Alle 411 wegbeheerders zijn erin vertegenwoordigd, namelijk Rijkswaterstaat, de provincies, de gemeenten en de waterschappen. De NBd is op 2 april 2013 opgericht[1] en heeft sinds 1 januari 2015 de regie over de bewegwijzering in Nederland.[2]
Nationale Bewegwijzeringsdienst
De aanleiding
Voor 2004 was de planning en uitvoering van de bewegwijzering in Nederland in één hand: bij ANWB-Bewegwijzering. De ANWB heeft deze taak decennialang naar volle tevredenheid van de wegbeheerders uitgevoerd. In het begin van de jaren 2000 raakte de ANWB bij toenmalig Minister Netelenbos uit de gratie vanwege het standpunt over het zogenaamde "Rekeningrijden". Bovendien waren er Europese aanbestedingseisen die in acht moesten worden genomen, waardoor een onderhandse gunning aan de ANWB niet langer zou kunnen plaatsvinden. Daarnaast leefde er een behoorlijk meningsverschil tussen de ANWB en Rijkswaterstaat over de wenselijkheid van het zogenaamde Redesign, waarvan de ANWB sinds 2002 reeds vele wegwijzers geplaatst had, buiten de vigerende richtlijn om.
Dit alles leidde ertoe dat de Minister het contract met de ANWB voor de rijkswegen heeft opgezegd. Bovendien werd het Redesign uit de Richtlijn Bewegwijzering 2005 geschrapt. Rijkswaterstaat besteedde de bewegwijzering langs haar eigen wegennet aan, en sinds 2004 verzorgt het adviesbureau Tebodin voor Rijkswaterstaat de bewegwijzeringstaken, uiteraard in overleg met de wegbeheerder zelf daar waar het gaat om het aanduidingenbeleid.
IBN en SBN
In dezelfde periode is de ANWB doorgegaan met het plaatsen van Redesign bewegwijzering. Echter het wegvallen van de grote contractant Rijkswaterstaat en het daardoor wegvallen van schaalvoordelen enerzijds, en het uitdijende personeelsbestand anderzijds maakten dat de bewegwijzeringsactiviteiten voor de ANWB steeds minder rendabel werden. De ANWB wilde bovendien graag de bewegwijzering weer in één hand hebben, en daarom werden de stichtingen IBN (Inkoopbureau Bewegwijzering Nederland) en SBN (Stichting Bewegwijzering Nederland) opgezet, waarbij men hoopte dat met een overstap van alle wegbeheerders hiernaartoe de oude situatie min of meer kon worden hersteld. Rijkswaterstaat en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waren negatief c.q. afhoudend met betrekking tot deze nieuwe organisatievorm.
Commissie Van Twist
De hele situatie escaleerde resulterend in rechtszaken. Uiteindelijk werd op basis van de wens van de Minister van Verkeer en Waterstaat de beslissing genomen om een onafhankelijke commissie een expertoordeel te laten geven. Deze commissie, onder voorzitterschap van prof. dr. M.J.W. van Twist, heeft haar oordeel in juni 2010 gepubliceerd.
Inhoudelijk bezien zijn er volgens de Cie. Van Twist rond het dossier bewegwijzering twee typen knelpunten te benoemen. Ten eerste zijn er de knelpunten die zich voordoen in de bewegwijzering zelf. Daaronder vatten we al die knelpunten die te maken hebben met de vormgeving van de bewegwijzering: van kwesties ten aanzien van de uniformiteit en continuïteit van naamgeving en vermelding op borden tot en met een van de richtlijnen afwijkende lay-out, onjuiste plaatsing en afwijkend kleurgebruik. Ten tweede zijn er de knelpunten die zich voordoen in de organisatie van de bewegwijzering. Daaronder al die knelpunten die te maken hebben met het zorg dragen voor de totstandkoming van bewegwijzering: van kwesties die te maken hebben met afstemming en coördinatie tot kwesties die zich voordoen in de juridische vormgeving van mogelijke oplossingen.
In het expertoordeel werd uitdrukkelijk aandacht besteed aan de organisatie van de bewegwijzering. Daarbij zijn duidelijke bezwaren aangetekend bij de IBN/SBN-constructie, terwijl van de bestaande situatie wordt geoordeeld dat deze de uniformiteit van de bewegwijzering in Nederland allerminst ten goede komt. Daarbij heeft de commissie geoordeeld over de publieke taken binnen de bewegwijzering, en de taken die privaat kunnen worden verricht.
Om ook voor de toekomst een zo hoog mogelijke continuïteit en uniformiteit in de bewegwijzering te kunnen garanderen is het volgens de Cie. Van Twist noodzakelijk dat:
- 1. de coördinatiefunctie wordt versterkt; de afstemming tussen wegbeheerders moet worden geïntensiveerd.
- 2. de data omtrent de bewegwijzering voor alle wegbeheerders toegankelijk is.
- 3. bestaande databases minimaal met elkaar moeten kunnen communiceren en dat gegevens kunnen worden uitgewisseld.
- 4. de richtlijnen meer en beter worden nageleefd.
Voor het toekomstig organisatiemodel bepleitte de Cie. van Twist dat om een gemeenschappelijke regeling c.q. een openbaar lichaam op te tuigen tussen gemeenten, provincies, waterschappen en rijk.
Oprichting NBd
Nadat de Cie. Van Twist had gesproken, sloegen de wegbeheerders de handen ineen om een takenpakket voor de organisatie te bepalen. Zou de nieuwe organisatie minimaal van omvang moeten zijn, met zoveel mogelijk werkzaamheden op de markt, of was het voor de uniformiteit en een optimale kennisbundeling wenselijk om de taken zoveel mogelijk publiek te maken. In hoeverre zou de nieuwe organisatie de wegbeheerders moeten "ontzorgen" ? Bovendien was er het vraagstuk rondom de positie van het personeel van de wegbeheerders en van partijen als ANWB, SBN, IBN en Tebodin.
Inmiddels is door het IPO, de VNG en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu omarmd dat de nieuwe organisatie de wegbeheerders "maximaal moet kunnen ontzorgen", daarbij tevens de wegbeheerders de mogelijkheid biedend om grote projecten wel integraal te kunnen aanbesteden, dus met inbegrip van materiaalinkoop en -plaatsing.
In het najaar van 2011 is de werktitel "NBd" ontstaan, voor "Nationale Bewegwijzeringsdienst". Tevens zijn werkgroepen opgericht om tot een daadwerkelijke implementatie te komen. Deze werkgroepen moeten de nieuwe organisatie zodanig uitwerken dat in 2012 definitieve beslissingen over de inrichting konden worden genomen. De NBd is op 2 april 2013 officieel opgericht.
Werkzaamheden nieuwe dienst
Het ontwerp van de signface (het ontwerp van de voorkant van het bord dat aan de weggebruiker wordt getoond), integraal onderdeel van het bewegwijzeringsplan, is te allen tijde de verantwoordelijkheid van de NBd. De oude ANWB-Bewegwijzering, SBN en IBN zijn volledig in de NBd opgegaan.
Voor wat betreft de productie en plaatsing van de borden kan de wegbeheerder zelf ervoor kiezen de diensten van de NBd af te nemen, of de diensten van een willekeurige aannemer.