Nederland

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Nederland
Hoofdstad Amsterdam
Oppervlakte 41.543 km²
Inwonertal 17.968.000
Lengte wegennet 139.294 km
Lengte snelwegennet 2.474 km[1]
Eerste snelweg 1937[2]
Benaming snelweg Autosnelweg
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode NL

Nederland is qua oppervlakte een klein land in West-Europa. Het land telt bijna 18 miljoen inwoners op een oppervlakte van 41.543 km² (33.893 km² landoppervlakte).[3] De hoofdstad is Amsterdam en de regering zetelt in Den Haag.

Inleiding

Geografie

Nederland is gelegen aan de Noordzee in het westen van Europa. Het grenst in het oosten aan Duitsland en in het zuiden aan België. De dichtstbijzijnde kust van het Verenigd Koninkrijk ligt op 135 kilometer van Nederland. Nederland is een overwegend zeer vlak land, met weinig hoogteverschillen. Ongeveer de helft van het land ligt minder dan 1 meter boven zeeniveau. Delen van Nederland zijn ingepolderd vanuit zee. Nederland bestaat voornamelijk uit cultuurlandschap, ontstaan na het inpolderen van grote delen van West-Nederland, de Flevopolders en het indammen van de estuaria in Zeeland. Alle aspecten van het Nederlandse landschap zijn sterk door mensen bepaald, inclusief de natuurgebieden. Verspreid zijn enkele lage heuvels te vinden, voornamelijk stuwwallen uit de laatste ijstijd. Alleen Zuid-Limburg is echt heuvelachtig. Nederland heeft redelijk veel bos, met name op de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug, in delen van Brabant en de Achterhoek. De hoeveelheid bebossing is in Nederland sinds 1950 flink toegenomen.[4] Het hoogste punt van Nederland ligt op Saba, de vulkaan Mount Scenery met 877 meter hoogte. Het hoogste punt van Europees Nederland is de Vaalserberg in de provincie Limburg met 322 meter.

Nederland meet maximaal 300 kilometer van noord naar zuid en 200 kilometer van west naar oost. Nederland is een rivierdelta, de Rijn stroomt vanuit Duitsland het land binnen en vertakt zich in diverse rivieren, die ook elk weer verschillende namen hebben onderweg naar zee. De belangrijkste zijn de Waal, Lek, Nederrijn en IJssel. Vanuit België stroomt de Maas het land binnen en voert noordwaarts, om uiteindelijk westwaarts af te buigen, parallel aan de Rijndelta.

Door het indammen van de Zeeuwse estuaria zijn grote meren ontstaan, alhoewel de Oosterschelde en Westerschelde niet zijn ingedamd. Grote meren zijn het Grevelingen, het Haringvliet en het Volkerak. In het noordwesten van Nederland ligt het IJsselmeer en het Markermeer, plus de randmeren van de provincie Flevoland. De provincie Friesland kent tal van meren. In het noordelijk kustgebied liggen de Waddeneilanden, Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog, plus een aantal zandplaten. De Waddeneilanden zetten zich voort langs de Duitse kust.

Nederland wordt gekenmerkt door grote hoeveelheid kleine rivieren, beken en bevaarbare kanalen. Belangrijke kanalen zijn het Amsterdam-Rijnkanaal, het Noordzeekanaal, het Schelde-Rijnkanaal en het Twentekanaal.

Nederland bestaat uit 12 provincies. Tot Nederland behoren de Caribische eilanden Saba, Sint-Eustatius en Bonaire. De eilanden Sint-Maarten, Curaçao en Aruba behoren tot het Koninkrijk der Nederlanden en hebben een eigen Staatsregeling.

Provincies van Nederland

DrentheFlevolandFrieslandGelderlandGroningenLimburgNoord-BrabantNoord-HollandOverijsselUtrechtZeelandZuid-Holland

Koninkrijk der Nederlanden

Landen: NederlandArubaCuraçaoSint Maarten

Openbare lichamen: BonaireSabaSint Eustatius


Economie

Nederland is één van de hoogstontwikkelde en meest welvarende landen ter wereld. Het bruto binnenlands product (BBP) groeide van € 324 miljard in 1995 naar € 702 miljard in 2016 en € 1000 miljard in 2023.[5][6] De economie van Nederland is gebaseerd op diensten en internationale handel. De Haven van Rotterdam is de grootste van Europa.[7] Nederland importeert jaarlijks voor € 527 miljard en exporteert voor € 589 miljard.[8] Bijna de helft van de export bestaat uit wederuitvoer.[9] De werkloosheid in Nederland behoort tot één van de laagste van Europa.[10]

Demografie

Nederland heeft in 2024 18 miljoen inwoners[11] en is daarmee de grootste onder de kleinere EU-lidstaten. Bijzonder is de snelle bevolkingsgroei na de Tweede Wereldoorlog, tussen 1950 en 2010 groeide het inwonertal met ruim 60%, veel meer dan in België (25%) en Duitsland (20%). Nederland heeft met name na de Tweede Wereldoorlog een snelle groei gekend door een forse toename van het aantal geboorten en immigratie. Grote etnische minderheden zijn Turken, Marokkanen, Indonesiërs, Duitsers en Surinamers. Na 2000 is het aantal Polen sterk gegroeid vanwege arbeidsmigratie.

Het land wordt gekenmerkt door een aantal grotere steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, waarbij niet één stad echt overheerst. Er zijn talloze grote steden met meer dan 100.000 inwoners, verspreid over het gehele land. Het westen van Nederland is sterk verstedelijkt met daarin de conurbatie Randstad. De Randstad vormt echter geen aaneengesloten bebouwd gebied, waardoor de gemiddelde bevolkingsdichtheid hoog is, maar ter plaatse niet bijzonder hoog. Zuid-Holland is de provincie met de hoogste bevolkingsdichtheid: 1.265 inwoners per km².

Wegennet

wegtype lengte (2018)
rijksweg 3.047 km
provinciale weg 6.536 km
waterschapsweg 6.957 km
gemeentelijke weg 119.567 km
totale weglengte 139.691 km

Het Nederlandse wegennet is bijzonder dicht te noemen, een gevolg van de hoge bevolkingsdichtheid. Het wegennet is genummerd van 1 tot en met 999 in één landelijk systeem, waarbij de 1- en 2-cijferige wegen tussen 1 en 99 de belangrijkste wegen zijn, en de 3-cijferige wegen de minder belangrijke, die weer onder te verdelen zijn in een primair 3-cijferig netwerk van 175 t/m 399 en een secundair 3-cijferig netwerk van 400 t/m 999. Voor het cijfer komt een A- of N-nummer al naar gelang de uitbouwtoestand van de weg, waarbij over het algemeen de 1- en 2-cijferige A- en N-wegen rijkswegen zijn, en de 3-cijferige A- en N-wegen over het algemeen provinciaal zijn. Maar ook gemeenten en waterschappen hebben N-wegen in beheer. Nederland heeft 3.055 km rijksweg, de provinciale wegen hebben een lengte van 6.533 km en de overige gemeentelijke en waterschapswegen 126.179 km. Het totale wegennet is 139.294 kilometer lang.[12] Nederland heeft met een dichtheid van ongeveer 73 kilometer autosnelweg per 1000 km² landoppervlakte de grootste autosnelwegdichtheid van de Europese Unie. Omgerekend naar inwonertal heeft Nederland 144 kilometer autosnelweg per 1 miljoen inwoners.

Autosnelwegen

De A2 bij de aansluiting Abcoude.

De Nederlandse autosnelwegen behoren, na de Britse, tot de drukstbereden snelwegen ter wereld, wanneer men naar het landelijk gemiddelde kijkt. Files komen derhalve veel voor. Kenmerkend voor de Nederlandse snelwegen is de bijzonder goede staat van onderhoud in vergelijking met buurlanden, de moderne verkeerssignalering en de hoge verkeersintensiteiten van veelal 50.000 tot 100.000 voertuigen in buitengebieden en 100.000 tot 200.000 voertuigen op interstedelijke assen in de Randstad en stedelijke ring- en randwegen. De drukste snelweg in Nederland is de A4 bij Den Haag met 269.700 voertuigen per dag, dit is één van de drukste snelwegen van Europa. De rustigste snelweg in Nederland is de A7 bij de grensovergang Bad Nieuweschans met 10.600 voertuigen per dag.

Het Nederlandse snelwegennet is weliswaar goed onderhouden, maar heeft tussen pakweg de jaren '80 en midden jaren 2000 weinig investeringen gezien in uitbreiding, terwijl tezelfdertijd de bevolking bleef groeien en nieuwe woonwijken en kantorenparken ontwikkeld bleven worden, met als gevolg een sterke groei van de files. Na 2005 zijn veel noodzakelijke projecten in uitvoering genomen, bijvoorbeeld de grootschalige opwaardering van de A2 tussen Amsterdam en Eindhoven of de uitbreiding van de capaciteit van de Coentunnels. De breedste snelweg is gelegen tussen beide delen van het knooppunt Ridderkerk bij Rotterdam, hier zijn 4x4, oftewel 16 rijstroken te vinden. De breedste rijbanen zijn te vinden op de A2 tussen Abcoude en knooppunt Holendrecht, A12 tussen De Meern en knooppunt Oudenrijn. Op elk van deze wegvakken liggen 6 rijstroken in dezelfde rijrichting.

Autosnelwegen van Nederland


Geschiedenis

De A12 bij Zoetermeer in 1937.
HISTORIE VAN DE NEDERLANDSE WEGEN
Tijdsbeelden
Tot 1800 | 19e eeuw | 1900-1950 | 1950-1970 | 1970-2000 | na 2000
Thema-artikelen
Voor 1800: Romeinse weg | Hanzeweg | Hessenweg
19e eeuw: Rijkswegennet 1816 | Rijkswegennet 1821
1900-1950: Wegenvraagstuk | Eerste autosnelwegen | Tweede Wereldoorlog
1950-1970: Verklaring van Genève | Rijkswegenfonds | Deltawerken
1970-2000: Amelisweerd | Verkeerssignalering | Routenummers 1976
na 2000: Luchtkwaliteit | Spoedwet wegverbreding | Stikstofcrisis
Lijst van openingen Nederlandse rijkswegen

Nederland was één van de eerste landen in de wereld die het snelwegennet ging ontwikkelen. De eerste snelweg van Nederland was de A12 tussen Voorburg en Zoetermeer op 15 april 1937. In 1943 had Nederland het op één na grootste snelwegennet van Europa met 111 kilometer autosnelweg. De eerste autosnelwegen hadden 2x2 rijstroken en ongelijkvloerse kruisingen. Tevens was Nederland het eerste land ter wereld waar integraal vluchtstroken zijn toegepast.

De aanleg van nieuwe autosnelwegen had direct na de Tweede Wereldoorlog minder prioriteit in verband met de wederopbouw. Tussen 1945 en 1955 is zo'n 90 kilometer autosnelweg opengesteld. Vanaf 1955 nam de massamobilisatie toe vanwege de toegenomen welvaart. Het verkeer groeide jaarlijks sterk. Het ontwerp van autosnelwegen is in de jaren '60 verbeterd. Oudere snelwegen zijn nog te herkennen aan het krappe alignement, met weinig ruimte onder viaducten, een smalle middenberm en het ontbreken van vluchtstroken op kunstwerken. Pas vanaf 1965 werden geleiderails gebouwd langs autosnelwegen.

Een groot deel van de Nederlandse autosnelwegen is in de jaren '60 en '70 aangelegd. In de jaren ‘70 werd daarbij veelvuldig aangelegd met ruimtereservering, met het oog op toekomstige groei van het verkeer. In 1980 beschikte Nederland over zo'n 1.900 kilometer autosnelweg. De ontwikkeling ging daarna trager, met name in de Randstad zijn na 1990 nog maar weinig nieuwe autosnelwegen opengesteld. De congestie nam hierdoor enorm toe, waardoor vanaf 2003 weee stappen werden gezet om het snelwegennet uit te breiden. Dat ging eerst met extra rijstroken, later met nieuwe verbindingen.

Ontwikkeling totaal aantal kilometers snelwegen in Nederland per jaar

Knooppunten

Het knooppunt Oudenrijn, het belangrijkste knooppunt van Nederland.

Nederlandse knooppunten zijn in de regel niet bijzonder groot uitgevoerd, er zijn slechts twee knooppunten te vinden die in aanmerking kunnen komen om gekwalificeerd te worden als sterknooppunt, namelijk het knooppunt Prins Clausplein en het knooppunt Ridderkerk. Het drukste knooppunt is het knooppunt Oudenrijn bij Utrecht, met 362.000 voertuigen per etmaal.

Configuratie

Veel knooppunten zijn uitgevoerd als half-turbine of klaverblad, al dan niet met rangeerbanen. Het oudste klaverblad met rangeerbanen is het knooppunt Badhoevedorp, dat in 1967 opende. Het trompetknooppunt komt ook regelmatig voor. Van oudsher waren diverse knooppunten als verkeersplein aangelegd, zoals het knooppunt Deil, het knooppunt Hoevelaken en het knooppunt Oudenrijn. Deze zijn later volledig gereconstrueerd of tenminste deels ongelijkvloers gemaakt, zoals het knooppunt Joure en het knooppunt Leenderheide. Bij enkele knooppunten zijn ook vlechtwerken, meest prominent tussen de knooppunten Prins Clausplein en Ypenburg bij Den Haag, maar ook bij knooppunt Oudenrijn en knooppunt Batadorp.

Naamgeving

Knooppunten zijn vaak vernoemd naar lokale geografische punten, die vaak onbekend zijn. Onbekende punten krijgen vanwege de verkeersinformatie bekende namen, zoals Everdingen, Eemnes of Watergraafsmeer. Weinig knooppunten zijn naar grotere steden vernoemd. Enkele voorbeelden hiervan zijn de knooppunten Heerenveen, Hoogeveen, Emmeloord en als grootste stad het knooppunt Almere. Er zijn ook knooppunten die in de volksmond amper bekend zijn, zoals de knooppunten De Poel, Sabina, Rijkevoort en Zurich.

Knooppunten in Nederland

AlmereAmstelArnesteinAssenAzeloBadhoevedorpBankhoefBatadorpBeekbergenBeneluxBeverwijkBocholtzBodegravenBoterdiepBurenBurgerveenCoenpleinDe BaarsDe HoekDe HogtDe Nieuwe MeerDe PoelDe PuntDe StokDeilDiemenKnooppunt DrachtenDrie KlauwenEemnesEkkersweijerEmmeloordEmpelEuropaplein (Groningen)Europaplein (Maastricht)EuvelgunneEverdingenEwijkGalderGooimeerGorinchemGouweGrijsoordHattemerbroekHeerenveenHellegatspleinHet VonderenHinthamHofvlietHoevelakenHolendrechtHolslootHoogeveenHooipolderJoureJulianapleinKerensheideKethelpleinKlaaswaalKlaverpolderKleinpolderpleinKooimeerKruisdonkKunderbergLankhorstLeenderheideLindenholtLunettenMaanderbroekMarkiezaatMuiderbergNeerboschNoordhoekOmmedijkOud-DijkOudbroekenOudenrijnPaalgravenPrincevillePrins ClauspleinRaasdorpReitdiepRessenRidderkerkRijkevoortRijnsweerdRottepolderpleinSabinaSint AnnaboschSlufterStelleplasTen EsschenTerbregsepleinTigliaVaanpleinValburgVelperbroekVelsenVughtWaterbergWatergraafsmeerWerpsterhoekWesterleeYpenburgZaandamZaarderheikenZestienhovenZonzeelZoomlandZuidbroekZurich


Niet-snelwegen

De N34 bij Gieten.

Het niet-snelwegennet bestaat uit N-wegen van één, twee of drie cijfers waarbij over het algemeen de 1- en 2-cijferige N-wegen rijkswegen zijn, beheerd door Rijkswaterstaat, en de 3-cijferige N-wegen over het algemeen provinciaal zijn. Enkele provincies hebben ook 2-cijferige N-wegen in het beheer, zoals de N34 in Drenthe of de N69 in Noord-Brabant. Maar ook gemeenten en waterschappen hebben N-wegen in beheer.

Voorbeelden van rijkswegen zijn de N48 en N65. Veruit het grootste deel van de N-wegen zijn in beheer bij de provinciale wegbeheerders. Diverse provinciale wegen zijn vroeger rijkswegen geweest; veelal herinnert een straatnaam als de "rijksweg" of "rijksstraatweg" hier nog aan. De provinciale wegen zijn geclassificeerd in primaire provinciale wegen met de nummers N175 t/m N399 en secundaire provinciale wegen met de nummers N400 t/m N999. In het laatste geval worden deze lang niet altijd bewegwijzerd.

Desondanks is maar een relatief klein aandeel van de wegen in Nederland genummerd als autosnelweg of niet-autosnelweg, in totaal nog geen 10% van alle wegen in Nederland.

Nummering

De N-wegen zijn gezoneerd genummerd. De nummering komt niet geheel overeen met provinciegrenzen, maar provincies hebben vaak primaire (N1xx-N3xx) en secundaire (N4xx-N9xx) in dezelfde reeks in het beheer. Zo verlopen N-wegen met een nummer tussen N300 en N399 voornamelijk in het noorden en oosten van het land, maar lopen N-wegen met een nummer tussen de N200 en N299 voornamelijk in het westen en zuiden van het land. Er zijn relatief weinig N-nummers tussen N100 en N199. Voor secundaire N-wegen geldt hetzelfde, zo lopen nummers in de N400-reeks voornamelijk in het midden en westen van het land, terwijl de N900-reeks in het noorden ligt.

Autowegen in Nederland


Europese wegen

Europese wegen in Nederland


Categorisering

De Nederlandse wegen zijn middels duurzaam veilig gecategoriseerd in een stroomweg, gebiedsontsluitingsweg of erftoegangsweg, met bijbehorende maximumsnelheid en essentiële herkenbaarheidskenmerken, de wegmarkering, in de volksmond ook wel belijning genoemd. Wegen worden gecategoriseerd naar gewenste functie en weggebruik, alhoewel beide zaken lang niet altijd overeen komen.

Tolwegen

Zie ook tolwegen in Nederland en kilometerheffing.

Het Nederlandse (snel)wegennet is tolvrij en wordt gefinancierd uit vaste belastingen zoals de motorrijtuigenbelasting, de BPM en brandstofaccijns. Deze belastingen behoren tot de hoogste ter wereld. Vrachtverkeer betaalt daarnaast een belasting zware voertuigen en buitenlandse vrachtwagens betalen tol via het eurovignet. Enkele verbindingen in Nederland zijn tolwegen, zoals de Westerscheldetunnel in de N62, de Kiltunnel in de N217 en bijvoorbeeld de ophaalbrug in Nieuwerbrug. Daarnaast betaalt het Rijk tol voor elk gepasseerd voertuig in de Wijkertunnel (A9) en Noordtunnel (A15) door middel van schaduwtol. Buitenlandse vrachtwagens betalen in Nederland tol via het eurovignet. Het is gepland een kilometerheffing vrachtverkeer in te voeren.

Maximumsnelheden

Aanduiding 130 km/h op de A2 bij Everdingen ten tijde van de proefperiode in 2011.
wegtype Vmax Opmerkingen
6-19 uur i.v.m. stikstofcrisis

De maximumsnelheid is verweven met het principe van duurzaam veilig. Buiten de bebouwde volgen uit de drie wegcategorieën erftoegangswegen (etw), gebiedsontsluitingswegen (gow) en stroomwegen (sw) de limieten van respectievelijk 60, 80 en 100 km/uur. De autosnelweg is een speciale categorie stroomweg en valt buiten duurzaam veilig. Onder de stroomweg vallen dus alleen de autowegen, ook wel regionale stroomwegen geheten. Nederland is een van de weinige landen waarin autowegen een eigen snelheidslimiet hebben en waarbij deze limiet volgt enkel uit die status en niet uit de vormgeving van de weg.

Binnen de bebouwde kom worden alleen etw's en gow's onderscheiden met als limiet 30 respectievelijk 50 km/u. Op belangrijke, doorgaande wegen binnen de kom, veelal met gescheiden rijbanen, wordt soms een limiet van 70 km/uur toegepast. Dergelijke wegen worden weleens ten onrechte als stroomweg aangeduid. Ook komen in de praktijk nog enkele autowegen binnen de kom voor, maar hier geldt dan zonder aanduiding een limiet van 50 km/uur (of 70 indien aangeduid).

Buiten de bebouwde kom geldt 60 km/uur op vrijwel alle ongenummerde wegen, veelal zijnde etw's. Weinig landen hebben zo'n groot aandeel van het wegennet met een maximumsnelheid lager dan de algemene maximumsnelheid buiten de bebouwde kom, in 2008 maakte deze wegcategorie 57% van het areaal aan niet-rijkswegen buiten de bebouwde kom uit.[13] Maximumsnelheden worden op (autosnel)wegen soms met een trajectcontrole gehandhaafd. De wettelijke correctie op snelheidshandhaving is 3%, wat internationaal gezien zeer strikt is.

Vanaf 1 maart 2011 is er op een aantal autosnelwegtrajecten geëxperimenteerd met een hogere maximumsnelheid van 130 km/uur. Deels is hiervoor dynamax ingezet en deels met een vaste permanente maximumsnelheid van 130 km/uur.[14] Op 1 september 2012 is de algemene maximumsnelheid op autosnelwegen verhoogd naar 130 km/h.[15] Hier zijn uitzonderingen op, veel autosnelwegen kennen een limiet van 120, 100 of 80 km/uur. Dit kan afhangen van bijvoorbeeld bebouwing in de nabijheid van de weg, van geluids- of uitstootplafonds in de omgeving of van natuurgebieden (zoals Natura 2000). Ook zijn er verschillende wegen waar gedurende de nacht een snelheidslimiet geldt afwijkend van de dag. Een opengestelde spitsstrook betekent vaak een aangepaste limiet. In december 2016 was er op 61% van de autosnelwegen sprake van een maximumsnelheid van 130 km/h. In verband met de stikstofcrisis is op 16 maart 2020 de maximumsnelheid op autosnelwegen van 06:00 uur tot 19:00 uur verlaagd naar 100 km/h.

Routenummering

Voor het hoofdartikel over routenummering zie wegnummer.

In het Koninkrijk Nederland worden de volgende routenummersystemen gebruikt:

  • Europees vasteland:
    • Nationaal systeem van A-, N-, R- en S-routenummering 1 - 999
    • Nationaal systeem van U-routenummering 10 - 99
    • Europese routenummering van 1 - 999
  • Aruba: Nationaal systeem van wegennummering 1 - 7

Nationaal

Het nationale nummeringsstelsel van 1976 en het daaropvolgende provinciaal routenummerstelsel uit 1992 (dat nu nog steeds wordt gebruikt) vindt zijn basis in het allereerste Rijkswegenplan uit 1927, doch vanaf de jaren '30 van de 20e eeuw hebben meerdere nummeringsstelsels de revue gepasseerd.

De routenummering in Nederland vormt één systeem. De nummering loopt van 1 - 999. Voor het nummer kan een A, N, S, of R staan, waarmee het type weg of de uitbouwtoestand wordt aangegeven. Is de voorloopletter een "A" dan is de weg uitgebouwd als autosnelweg, bij een "N" is dit een niet-autosnelweg, bij een "S" een stadsweg en bij een "R" een recreatief-toeristische weg. De routenummering is als volgt ingedeeld:

  • 1 - 99 zijn gereserveerd voor de belangrijkste A- en N-wegen. Dit zijn over het algemeen de nationale assen. Elk routenummer komt maar één keer in het nummersysteem voor.
  • 100 - 175 zijn gereserveerd voor de stadswegen en recreatieve wegen. Elk routenummer kan meerdere keren gebruikt worden in het nummersysteem en kan op meerdere locaties in Nederland voorkomen.
  • 176 - 999 zijn gereserveerd voor de secundaire A- en N-wegen. Dit zijn over het algemeen regionale assen. Elk routenummer komt maar één keer in het nummersysteem voor.
    • 176 - 399 zijn gereserveerd voor de belangrijkste secundaire A- en N-wegen. De routenummers worden over het algemeen op de bewegwijzering weergegeven.
    • 400 - 999 zijn gereserveerd voor de minder belangrijke secundaire N-wegen. De routenummers worden over het algemeen niet op de bewegwijzering weergegeven.

Aanduiding wegtypes in de routenummering:

  • A-nummer: Autosnelweg. Te herkennen aan witte letters op een rode achtergrond.
  • N-nummer: Niet-autosnelweg. Te herkennen aan zwarte letters op een gele achtergrond. Kan zowel stroomweg, gebiedsontsluitingsweg als erftoegangsweg zijn.
  • S-nummer: Stadsweg. Te herkennen aan zwarte letters op een witte achtergrond uitgevoerd in een spoel. In diverse steden in Nederland zijn stadsroutes ingesteld in de vorm van S-routes.
  • R-nummer: Recreatief-toeristische weg. Deze zijn te herkennen aan witte letters op een bruine achtergrond. In een aantal gebieden in Nederland worden ook recreatieve routes (R-wegen) genummerd.

Een routenummer kan over meerdere typen wegen lopen als het om A- en N-nummers gaat en zegt niets over de beheerder van de weg. In dat geval verandert alleen de voorloopletter. Gaat een autosnelweg over in niet-autosnelweg dan kan de weg hetzelfde nummer behouden. Bijvoorbeeld routenummer 200 begint als niet-autosnelweg met de aanduiding N200 bij de Ring A10, verandert dan in een autosnelweg ten westen van Halfweg met de aanduiding A200 en verandert dan ter hoogte van Haarlem weer in de N200 tot aan Zandvoort. Daarbij is de weg tussen de Ring A10 en Zandvoort in beheer bij zowel Rijkswaterstaat, enkele gemeentes en de provincie Noord-Holland. Dit is tevens een overduidelijk voorbeeld dat het routenummer dus niets zegt over wie de weg beheert. Het maakt het beheersysteem voor de weggebruiker vrij ondoorzichtig.

Wanneer een A- of N-route overloopt in een S- of R-weg dan zal niet het unieke routenummer behouden blijven, omdat de routenummering van S- en R-wegen genummerd is in de reeks van 100 tot 175 en de nummering in elk afzonderlijk gebied (stads- of recreatief-toeristisch gebied) in Nederland weer opnieuw gebruikt kan worden. Een goed ontworpen S- of R-nummering kan wel helpen de overgang van het A- of N-nummer naar S- of R-nummer zachter te maken. Bijvoorbeeld de A13 loopt ter hoogte van Rotterdam over de in de S113, en de N202 loopt ter hoogte van Amsterdam over in de S102.

Zoals hiervoor benoemd is niet op voorhand duidelijk aan het wegnummer te zien wie de weg beheert. In het algemeen kan de volgende beheersituatie voorkomen, ingedeeld naar wegnummering:

  • 1 - 99: De wegnummers 1 - 99 kunnen in beheer en onderhoud zijn bij zowel gemeentes, provincies als Rijkswaterstaat, maar het overgrote deel hiervan is van Rijkswaterstaat. De wegen die in beheer en onderhoud zijn bij Rijkswaterstaat worden Rijkswegen genoemd. De afwijkende beheerders in de reeks 1 - 99 zijn:
  1. N34 Witte Paal (N36) - De Punt (A28): Provincies Overijssel en Drenthe.
  2. N35 A28 aansluiting Zwolle - grens Zwolle: Gemeente Zwolle.
  3. N62 grens België - A58 aansluiting Heinkenszand: Provincie Zeeland en de N.V. Westerscheldetunnel
  4. N69 Eindhoven - België: Sinds 1 januari 2009 Provincie Noord-Brabant
  • 100 - 175: De wegnummers 100 - 175 kunnen in beheer en onderhoud zijn bij zowel gemeentes, waterschappen, recreatieschappen, provincies als Rijkswaterstaat, maar het overgrote deel hiervan is van gemeentes en een recreatieschap. Het routenummer van een S-weg prevaleert boven dat van een N-weg, waardoor zowel een N-nummer als een S-nummer over één weg kunnen lopen, waarbij het S-nummer dan op de bewegwijzering is aangebracht.
  • 176 - 999: De wegnummers 176 - 999 kunnen in beheer en onderhoud zijn bij zowel provincies als Rijkswaterstaat of gemeenten, maar het overgrote deel hiervan is in beheer en onderhoud bij één van de Nederlandse provincies. De wegen die in beheer en onderhoud zijn bij een provincie worden provinciale weg genoemd. Uitzondering hierop vormt het stadsroutenummer S200, die over wegen van de gemeente Den Haag en de provincie Zuid-Holland loopt, waarbij het deel van de provincie Zuid-Holland administratief bekend staat als N440.

Andere routenummering

  • U-routes: Uitwijkroutes zijn vaste omleidingsroutes voor rijks-N-wegen en rijksautosnelwegen in geval van volledige stremming. Te herkennen aan witte letters op een blauwe achtergrond, waarbij gebruik wordt gemaakt van opzetstukken (ruiters) op permanente bewegwijzering. Deze lopen in het algemeen van aansluiting naar aansluiting parallel aan de gestremde weg. Per gestremde weg wordt in principe een vaste nummering aangehouden in de reeks 10 - 99, maar hier zijn diverse uitzonderingen op.
  • E-wegen: Europese wegen zijn internationaal aangeduide wegen in Europa, die worden aangeduid met de voorloopletter "E" gevolgd door 2 of 3 cijfers. Te herkennen aan witte letters op een groene achtergrond. Het Europese routenummersysteem kan over verschillende A- of N-routes lopen van het nationale systeem, of meelopen met een deel hiervan. Indien een E-route over een A-route loopt staan beide routenummers aangeduid, indien een E-route over een N-route loopt, is een separaat bord mogelijk 100 meter voor het actiepunt en 50 meter na het kruispunt.
  • Aruba: Op het eiland Aruba, dat tevens een land in het Koninkrijk Nederland is, wordt een routenummersysteem gebruikt van 6 genummerde wegen in de reeks 1 - 7. Te herkennen aan een witte cijfer met naloopletter A of B, aangeduid in een kader.

Wegbeheer

In Nederland zijn de voornaamste wegbeheerders Rijkswaterstaat, de provincies en de gemeenten. Daarnaast zijn er enkele andere wegbeheerders zoals waterschappen en grote bedrijven zoals de haven van Rotterdam.

De grootste wegbeheerder in Nederland zijn de gemeenten die meer dan 120.000 kilometer, of ruim 85% van alle wegen beheren. De provincies beheren circa 6% van alle wegen en het Rijk beheert circa 4% van alle wegen. De rest is in beheer bij overige wegbeheerders. Alhoewel het Rijk slechts 4% van alle wegen beheert, wordt hier wel 50% van alle voertuigkilometers op afgelegd.

Lengte

Landelijk

De totale lengte van alle wegen in Nederland bedroeg per jaar in kilometers [16]:

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
130.446 131.531 132.397 133.383 134.218 134.948 135.470 136.135 140.264 141.124 141.366 141.828

Rijkswegen

Van de rijkswegen is 2.471 kilometer autosnelweg (exclusief dubbelnummeringen).

Noot: deze cijfers komen van het SWOV en het CBS, maar betreffen waarschijnlijk aantal kilometers rijbaan, en niet kilometers weg. Vermoedelijk worden autosnelwegen dubbel meegeteld. Het Nederlandse snelwegennet beslaat 2.471 kilometer, maar Rijkswaterstaat heeft daarbuiten circa 500 kilometer overige rijksweg in het beheer.

Lengte van de wegen die in eigendom, beheer en onderhoud zijn bij Rijkswaterstaat[17]. Lengte in kilometers per jaar:

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
4.892 4.997 5.104 5.136 5.178 5.204 5.012 5.050 5.218 5.253 5.227 5.266

Provinciale wegen

Lengte van de wegen die in eigendom, beheer en onderhoud zijn bij een provincie[18]. Lengte in kilometers per jaar:

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
7.885 7.866 7.856 7.799 7.743 7.745 7.899 7.848 7.932 7.939 7.877 7.900

Gemeentelijke wegen

Lengte van de wegen die in eigendom, beheer en onderhoud zijn bij gemeenten[19]. Lengte in kilometers per jaar:

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
113.569 114.300 115.396 116.451 117.228 117.868 118.494 119.266 119.739 120.487 120.800 121.180

Waterschapswegen

Lengte van de wegen die in eigendom, beheer en onderhoud zijn bij waterschappen[20]. Lengte in kilometers per jaar:

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
7.171 7.176 7.103 7.059 7.060 7.166 7.181 7.180 7.208 7.231 7.241 7.243

Congestie

Alhoewel Nederland bekend staat als filegevoelig, is de congestie in Nederlandse steden betrekkelijk gering ten opzichte van veel andere Europese steden. In de TomTom Traffic Index van 2016 staan bijna alle grotere steden in Nederland in de onderste helft van de lijst.[21] Haarlem was op dat moment de meest filegevoelige stad van Nederland, en de 82e meest filegevoelige stad van Europa. Zwolle was de minst filegevoelige stad van Nederland en bekleedde de 213e positie in de lijst van 215 steden.

Bewegwijzering

zie ook Bewegwijzering in Nederland.

Een wegwijzer volgens de nieuwe bewegwijzering autosnelwegen (NBA).

In Nederland verloor de ANWB in 2003 haar monopolie op het plaatsen bewegwijzering. De rijksoverheid heeft zich in die periode op het standpunt gesteld dat zij het plaatsen van bewegwijzering op grond van Europese regelgeving openbaar diende aan te besteden en daarnaast had men het idee dat er geen innovatie plaats vond bij de ANWB. Vele decentrale overheden namen destijds hetzelfde standpunt in, zodat de ANWB niet langer automatisch verzekerd was van het mogen plaatsen van bewegwijzering in heel Nederland. Rijkswaterstaat had de bewegwijzering van rijkswegen tot 2014 aanbesteed aan Tebodin. Tebodin maakte tot 2009 gebruik van een welbekende onderaannemer, ANWB Bewegwijzering. Daarnaast zijn er nog 2 provincies in Nederland, de provincies Overijssel en Zuid-Holland welke een aanbesteding uitgevoerd hebben voor de bewegwijzering in het kader van de Europese regelgeving, die voor twee jaar gewonnen is door Tebodin. De bewegwijzering in deze provincies is daarbij uitgevoerd volgens de Richtlijn bewegwijzering. Bij vele andere wegbeheerders had tot 2014 ANWB Bewegwijzering nog steeds de bewegwijzering in handen.

Door het opbreken van het monopolie op bewegwijzering was uniforme bewegwijzering niet langer gegarandeerd. In de monopolie-situatie zorgde de monopolist ANWB zelf op een natuurlijke wijze voor uniformiteit door haar borden standaard op eenzelfde manier uit te voeren. In de situatie tot 2014 moest de uniformiteit komen van richtlijnen waaraan overheden en hun aannemers zich hebben te houden. Een dergelijke richtlijn bestond ook; dit is de Richtlijn bewegwijzering uit 2005. Dit document was echter niet algemeen verbindend verklaard. Overheden waren vrij om zich er wel of niet aan te houden. Ook spelers op de bordenmarkt konden zich bij overheden melden met hun eigen ontwerp.

Op deze laatste manier heeft zich met name de ANWB bij veel van haar klanten gemeld met ontwerpen in het door haar ontworpen Redesign. Redesign zou oorspronkelijk de nieuwe standaard van bewegwijzering in Nederland worden, maar dat traject is uiteindelijk voor de rijkswegen bij Rijkswaterstaat afgeblazen. De ANWB is op zichzelf verder gegaan met het plaatsen van borden in Redesign, die daardoor dus afweken van de Richtlijn bewegwijzering uit 2005. Aanbestedende overheden hebben dit getolereerd, waarschijnlijk deels uit vertrouwen met de "good old" ANWB en uit onbekendheid met de Richtlijn bewegwijzering.

Ook op andere manieren zijn bewegwijzeringsvarianten verschenen die niet zijn gebaseerd op de Richtlijn bewegwijzering. Als prominent voorbeeld kan de Gemeente Almelo worden genoemd. Deze is een geheel eigen weg ingeslagen door gebruik te maken van omhoogwijzende pijlen op de niet-handwijzers en onderbroken biezen rond wegnummers. In Zoetermeer zijn borden verschenen die meer lijken op de in de Richtlijn 2005 voorgeschreven variant, maar die daar in uiterlijk toch vrij sterk van afwijken. Tenslotte kan Rotterdam worden genoemd. In de Redesign-borden van deze stad is een volledige parkeergeleiding geïntegreerd, waarbij gebruik wordt gemaakt van de in Nederland verder totaal niet voorkomende kleurcode groen. Het lijkt erop dat bij spelers op de bewegwijzeringsmarkt een "alles kan"-mentaliteit was ontstaan, die zich er meer op richt om eigen plannen te trekken (of, vanuit het perspectief van bordenfabrikanten, mogelijk te maken) dan op het bewerkstelligen van de voor goed werkende bewegwijzering zo noodzakelijke uniformiteit.

In de tussentijd zat ook Rijkswaterstaat niet stil. Zij heeft bewegwijzering ontwikkeld voor de stroomwegen in bezit van het Rijk dat bekend staat onder de naam Nieuwe Bewegwijzering Autosnelwegen (NBA). Proeven voor deze bewegwijzering zijn onder meer gehouden bij knooppunt Velperbroek op de A12 (sinds december 2006), bij knooppunt Zaarderheiken op de A67 (sinds november 2007) en bij knooppunt Zaandam op de A7 (sinds januari 2008). Deze vorm van bewegwijzering kenmerkt zich onder meer door lange omhoogwijzende pijlen in plaats van de voorheen gebruikelijke vallende pijlen. Deze wijze van autosnelwegbewegwijzering is eind 2012 verwerkt in een nieuwe Richtlijn bewegwijzering en is sindsdien landelijk uitgerold, in 2016 was al een aanzienlijk deel van de bewegwijzering volgens de nieuwe richtlijn uitgevoerd.

Tot 2014 is gewerkt aan een geheel nieuwe richtlijn bewegwijzering voor alle wegen in Nederland. In 2013 zou er op rijkswegen NBA komen en op alle andere wegen in beheer bij decentrale overheden Redesign. Op dringend advies van de Vereniging van bordenfabrikanten medio 2013 is uiteindelijk door het Platform Bewegwijzering besloten om 1 lettertype te gebruiken voor alle bewegwijzering in Nederland, waardoor grote delen van het Redesign min of meer aan de kant zijn geschoven. De Richtlijn bewegwijzering van 23 januari 2014 gaat uit van opgaande pijlen en lettertype Ee op autosnelwegen en Dd op niet-autosnelwegen.

Verkeersveiligheid

Zie ook verkeersveiligheid.

Aantal verkeersdoden sinds 1996

Bron: CBS Statline[22]

jaar totaal auto fiets
1996 1251 609 239
1997 1235 591 264
1998 1149 603 212
1999 1186 587 227
2000 1166 543 233
2001 1083 504 225
2002 1066 503 195
2003 1088 496 219
2004 881 420 180
2005 817 356 181
2006 811 340 216
2007 791 317 189
2008 750 317 181
2009 720 296 185
2010 640 246 162
2011 661 231 200
2012 650 232 200
2013 570 193 184
2014 570 187 185
2015 621 224 185
2016 629 231 189
2017 613 201 206
2018 678 233 228
2019 661 237 203
2020 610 195 229
2021 582 175 207
2022 737 225 291

Vergelijking met andere landen

Nederland heeft structureel één van de laagste aantallen verkeersdoden per 1 miljoen inwoners. Met name het aantal doden onder auto-inzittenden ligt zeer laag. Nederland behaalt doorgaans een positie in de top 5 veiligste landen ter wereld, samen met landen als Noorwegen, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Malta.[23] In 2015 vielen 37 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, ruim onder het EU-gemiddelde, maar net niet tot de top 5 veiligste EU-landen.[24]

Sinds 2010 is er echter sprake van een stagnatie van de daling van het aantal verkeersdoden. Dit fenomeen is in meerdere landen te zien waar het niveau van verkeersdoden laag is.

Belastingen

De belastingen op bezit en gebruik van motorvoertuigen in Nederland behoort tot de hoogste van de wereld.

Belastinginkomsten

type opbrengst (2014)[25] opbrengst (2017)[26] opbrengst (2020)[27]
accijns lichte olie (benzine) € 4.042 mln € 4.293 mln € 3.916 mln
accijns overige olie (diesel & LPG) € 3.832 mln € 3.875 mln € 3.485 mln
motorrijtuigenbelasting[28] € 3.901 mln € 4.070 mln € 4.227 mln
belasting op zware motorvoertuigen € 142 mln € 172 mln € 187 mln
Belasting op personenauto's en motorrijwielen (BPM) € 1.122 mln € 2.000 mln € 1.504 mln
btw over accijnzen € 1.653 mln € 1.696 mln € 1.554 mln
totaal € 14.692 mln € 16.106 mln € 14.873 mln

Brandstofaccijns

De brandstofaccijns in Nederland is één van de hoogste ter wereld, waardoor Nederland één van de hoogste benzineprijzen ter wereld heeft. Vanaf 2014 had Nederland, vanwege de dalende waarde van de Noorse kroon, zelfs de hoogste brandstofprijs in Europa. Voor benzine, diesel en LPG gelden verschillende accijnzen. Per 1 april 2022 zijn de brandstofaccijnzen tijdelijk verlaagd vanwege de sterk opgelopen brandstofprijzen in die periode. Het ging om 17,3 cent voor benzine, 11,1 cent voor diesel en 4,1 cent voor LPG/LNG.[29]

Motorrijtuigenbelasting

In Nederland moet elke voertuigeigenaar motorrijtuigenbelasting (mrb), in de volksmond ook wel 'wegenbelasting', betalen. Dit is geen doelbelasting maar een algemene belasting voor de begroting. De motorrijtuigenbelasting bestaat uit een rijksdeel en een provinciaal deel, ook wel de 'provinciale opcenten' genaamd. Met name de motorrijtuigenbelasting op dieselvoertuigen is zeer hoog vergeleken met andere landen in de regio. Mede daardoor is het aandeel dieselauto's in Nederland lager dan in de meeste andere landen in de regio. Ook is de motorrijtuigenbelasting op LPG hoog, maar dit wordt gecompenseerd door de veel lagere accijns op LPG.

De motorrijtuigenbelasting is afhankelijk van de provincie waarin men woont, het brandstoftype en het gewicht van het voertuig. Voor vrachtwagens gelden afwijkende tarieven middels de belasting zware motorrijtuigen (bzm).

Belasting op personenauto's en motorrijwielen

De belasting op personenauto's en motorrijwielen, bekend als de bpm, is een aanschafbelasting bij de aankoop van een nieuw voertuig. Deze belasting bracht voorheen veel geld op, maar vanwege het sterk gedaalde aantal verkochte nieuwe auto's is de opbrengst niet zo groot als voor 2007. Ook was vanaf dat moment het aantal verkochte auto's met belastingvoordelen veel groter, met name voor plug-in hybride auto's. Vanaf 2016 werden de belastingvoordelen afgebouwd, waardoor de BPM-inkomsten naar verwachting weer zullen stijgen. Tussen 2008 en 2014 daalde de opbrengst met circa € 2,4 miljard, waarbij de inkomsten met bijna 70 procent afnamen.

Bij de bpm moet een belasting worden betaald over de cataloguswaarde van het voertuig. Deze is afhankelijk van de CO2-uitstoot. Elektrische auto's zijn vrijgesteld. De bpm moet ook afgedragen worden bij de import van een voertuig uit het buitenland.

Vanwege de bpm zijn personenauto's in Nederland snel duizenden euro's duurder dan vergelijkbare modellen in België of Duitsland. Bij sommige modellen met een grote motor kan het prijsverschil oplopen tot (meerdere) tienduizenden euro's.

Verder lezen

Referenties

  1. 31-12-2023
  2. A12 Voorburg - Zoetermeer
  3. Bevolkingsteller | cbs.nl
  4. Areaal bos in de provincies | compendiumvoordeleefomgeving.nl
  5. Nederlandse economie in 2023 over de grens van 1 biljoen euro | cbs.nl
  6. Nationale rekeningen; opbouw binnenlands product (bbp) | cbs.nl
  7. www.portofrotterdam.com
  8. Internationale handel; In- en uitvoer kerncijfers | cbs.nl
  9. Internationale handel; In-, uit- en wederuitvoer volgens SITC-indeling | cbs.nl
  10. Unemployment statistics | ec.europa.eu
  11. bevolkingsteller | cbs.nl
  12. Lengte van wegen; wegkenmerken, regio | cbs.nl
  13. http://www.swov.nl/rapport/D-2013-02.pdf
  14. Verhoging maximumsnelheden | RWS.nl
  15. Nederland gaat over van 120 naar 130 | rijksoverheid.nl
  16. NWB-applicatie via SWOV
  17. NWB-applicatie via SWOV
  18. NWB-applicatie via SWOV
  19. NWB-applicatie via SWOV
  20. NWB-applicatie via SWOV
  21. Traffic Index | tomtom.com
  22. Overledenen; doden door verkeersongeval in Nederland, wijze van deelname | cbs.nl
  23. Statistics – accidents data | europa.eu
  24. 10th Annual Road Safety Performance Index (PIN) Report | etsc.eu
  25. nota naar aanleiding van het verslag inzake het wetsvoorstel tijdelijke tolheffing Blankenburgverbinding en ViA15 / Overzicht opbrengsten autogerelateerde belastingen (p8) | rijksoverheid.nl
  26. Bijlagen bij Financieel Jaarverslag van het Rijk 2017 | rijksoverheid.nl
  27. Bijlagen bij Financieel Jaarverslag van het Rijk 2020 | rijksoverheid.nl
  28. excl. provinciale opcenten
  29. Accijns tijdelijk verlaagd in 2022 (update) | belastingdienst.nl
Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden