Noorwegen

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Norge

Noreg

Hoofdstad Oslo
Oppervlakte 385.252 km²
Inwonertal 5.137.000
Lengte wegennet 93.870 km
Lengte snelwegennet 619 km[1]
Eerste snelweg 1964
Benaming snelweg Motorvei
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode N

Noorwegen (Noors bokmål: Norge, Nynorsk: Noreg) is een groot land in Noord-Europa, en ligt op het westelijke deel van het Scandinavisch schiereiland. Het land telt 5,1 miljoen inwoners[2] en de hoofdstad is Oslo. Het land heeft een oppervlakte van 385.155 km² en is hiermee bijna 10 keer zo groot als Nederland.

Inleiding

Ligging

Noorwegen is gelegen in Noord-Europa en onderdeel van Scandinavië. Het maakt het westelijk deel van het Scandinavisch schiereiland uit. Noorwegen is gelegen aan de Atlantische Oceaan, de Noordzee en de Barentszzee. Het heeft een lange landsgrens met Zweden in het zuiden en midden en met Finland in het noorden. Het uiterste noordoosten grenst aan Rusland. Noorwegen meet hemelsbreed zo'n 1.700 kilometer van noord naar zuid en maximaal zo'n 450 kilometer van oost naar west. Over de weg zijn de afstanden echter beduidend groter dan dat.

Tot Noorwegen behoren ook de eilandengroep Spitsbergen (Svalbard) en het eiland Jan Mayen. Spitsbergen ligt bijna 700 kilometer ten noorden van de Noordkaap en Jan Mayen ligt dichter bij Groenland dan Noorwegen zelf. De Britse Shetland Islands liggen slechts 300 kilometer ten westen van Noorwegen. Het zuidpuntje van Noorwegen ligt hemelsbreed slechts 500 kilometer ten noorden van Groningen.

Landschap

De Fylkesvei 79 langs het Hardangerfjord.

Noorwegen wordt grotendeels gedomineerd door het Scandinavisch hoogland, dat aan de westkust een uitgebreid fjordengebied heeft. Bijna de gehele Noorse kust bestaat uit fjorden die soms meer dan 150 kilometer landinwaarts reiken. Bekende fjorden zijn het Sognefjord en het Hardangerfjord. Het binnenland van Noorwegen is over het algemeen bergachtig. De hoogste berg is de 2.469 meter hoge Galdhøpiggen. Omdat Noorwegen erg noordelijk ligt, doen de gebergtes veel meer alpien aan dan de Alpen op vergelijkbare hoogtes. Boven 1.400 meter treft men in Zuid-Noorwegen al gletsjers aan. In het zuiden van Noorwegen is de Hardangervidda gelegen, het grootste plateau van Europa, met een gemiddelde hoogte van zo'n 1.200 meter. De Hardangervidda ligt boven de boomgrens. De grootste gletsjer van Europa is de Jostedalsbreen. De hoogste bergen van Noorwegen liggen allemaal in de regio Jotunheimen.

Het zuidoosten van Noorwegen is de enige grotere regio waar het landschap gecultiveerd is met weilanden en landbouw. Dit gebied is relatief vlak, met alleen lage heuvels en minder dichte bebossing. Elders in Noorwegen zijn de dalen sterk bebost, maar de boomgrens ligt laag, op zo'n 900 meter in Zuid-Noorwegen en zelfs bijna op zeeniveau in Finnmark. De grootste rivier van Noorwegen is de Glomma in het zuidoosten van het land. Elders zijn de rivieren kort en vaak woest. Noorwegen heeft veel meren, waarvan het Mjøsa het grootste is.

Steden

stad inwonertal (2017)
Oslo 667.000
Bergen 279.000
Trondheim 190.000
Stavanger 133.000

Noorwegen heeft een aantal grotere steden, waarvan de hoofdstad Oslo het grootste is, gevolgd door Bergen aan de westkust. Andere grotere plaatsen liggen overwegend in Zuid-Noorwegen, zoals Trondheim, Stavanger, Haugesund, Fredrikstad, Lillehammer en Hamar. In Noord-Noorwegen zijn alleen kleine stadjes, zoals Bodø, Tromsø en Hammerfest.

Economie

Noorwegen geldt als één van de meest welvarende landen ter wereld. Een belangrijk deel van de welvaart komt van de olie- en gasindustrie op zee. Landbouw speelt een beperkte rol, maar visserij is wel een belangrijke sector. Afgezien van aanleverende bedrijvigheid voor de offshore industrie heeft Noorwegen weinig (zware) industrie. Het toerisme is van wezenlijk belang. De werkloosheid is laag en de lonen in Noorwegen zijn het hoogste van Europa. In 2022 bedroeg het gemiddelde salaris ruim € 4.600,- bruto per maand.[3]

Klimaat

Noorwegen heeft een sterk variërend klimaat, de westzijde van het land heeft een oceaanklimaat met vrij veel neerslag, de stad Bergen staat bekend als de stad met de meeste regen in Europa. De oostzijde van Noorwegen ligt echter in de regenschaduw, over korte afstanden zijn er grote verschillen qua hoeveelheid neerslag, in sommige dalen ten oosten van het hoogland valt minder dan 500 mm neerslag per jaar. In Skjåk in Oppland valt gemiddeld slechts 278 mm neerslag per jaar, bijna een woestijnklimaat. In Bergen valt circa 2.400 mm regen per jaar.

Er zijn relatief kleine verschillen in klimaat van noord naar zuid, de gehele kust wordt beïnvloed door de golfstroom en kustplaatsen in Noord-Noorwegen hebben het mildste klimaat van alle plaatsen op deze breedtegraden. Ook hier kunnen grote verschillen optreden over kleine afstanden, zo ligt de gemiddelde maximumtemperatuur in januari in Tromsø op -1°C maar het wat verder landinwaarts gelegen Kautokeino op -10°C en zijn temperaturen tot -40°C geen uitzondering. Rond Oslo zijn de zomers vaak aangenaam warm, evenals delen van de zuidkust die in de regenschaduw liggen. In de winter wordt het rond Oslo wel vrij koud, de zee heeft hier minder invloed dan in de steden aan de westkust.

Sneeuw valt in de bergen al vanaf september en kan tot in juni aanhouden. Veel bergpassen zijn vanaf juni pas berijdbaar. In de plaatsen aan de westkust valt veel minder sneeuw dan de breedtegraad doet vermoeden, in Bergen blijft sneeuw vaak niet meer dan een dag liggen. Sneeuw en wind vormen wezenlijke hindernissen voor het verkeer in de herfst en winter, met name op de overgangen tussen West-Noorwegen en Oost-Noorwegen.

Het uitzicht vanaf fylkesvei 53 over het Tyin naar Jotunheimen.

Regio's

Noorwegen is opgedeeld in regio's, in het Noors een fylke genaamd. Ze worden soms vertaald als provincie, maar in het Engels vaker als county. Er waren lange tijd 22 fylker, genummerd van 1 t/m 23, maar nummer 13 bestaat niet. Nummer 21 t/m 23 zijn buiten het vasteland van Noorwegen (zoals Svalbard, Jan Mayen en het continentaal plat).

In 2020 zijn een aantal fylker samengevoegd, op dat moment werd het aantal fylker gereduceerd tot 11. Per 1 januari 2024 zijn drie fylker echter weer opgeheven: Viken werd teruggedraaid naar Akershus, Buskerud en Østfold, Vestfold og Telemark werd weer opgedeeld in Vestfold en Telemark en Troms og Finnmark werd weer opgedeeld in Troms en Finnmark.

Fylker in Noorwegen

AgderAkershusBuskerudInnlandetMøre og RomsdalNordlandOsloRogalandSvalbardTromsFinnmarkTrøndelagTelemarkVestfoldVestlandØstfold


Behalve het vasteland behoren nog een aantal verder weggelegen eilanden tot Noorwegen. Het grootste hiervan is Svalbard (Spitsbergen), dat ruim 650 kilometer ten noorden van de Noordkaap ligt. 900 kilometer ten noordwesten van de Lofoten ligt het eiland Jan Mayen, dat geen permanente inwoners heeft. Het ligt dichter bij Groenland dan bij Noorwegen.

In het zuiden van de Atlantische Oceaan ligt Bouvet Island (Bouvetøya), een onbewoond arctisch eiland op 1.700 kilometer afstand van Antarctica en 2.500 kilometer afstand van Zuid-Afrika. Dichter bij Antarctica ligt Peter I Island, een onbewoond eiland van 154 km². Daarnaast claimt Noorwegen het Queen Maud Land, 2.700.000 km² van Antarctica. Queen Maud Land is 7 keer zo groot als Noorwegen zelf.

Wegennet

De oude route van de E16 over het Filefjell.

Noorwegen beschikt over 93.870 kilometer weg, waarvan 10.581 kilometer riksvei, 44.318 kilometer fylkesvei en 38.971 kilometer lokale wegen.

Het Noors wegennet kan als zeer uitgestrekt bestempeld worden, maar is niet goed uitgebouwd door het bergachtige karakter van grote delen van het land. Ondanks de uitgestrektheid verkeert het wegennet meestal in goede staat. Omdat de bevolking voornamelijk langs de kust en in het zuiden van het land geconcentreerd is, liggen hier ook de meeste wegen en zijn deze wegen dan ook voornamelijk op deze locaties het meest uitgebouwd. Autosnelwegen komen maar beperkt voor in Noorwegen. De meeste zijn geconcentreerd rond de regio Oslo. Hier worden intensiteiten gehaald van gemiddeld 50.000 voertuigen per dag of meer, net zoals in de regio Bergen, Stavanger en Trondheim. Buiten deze gebieden en tussen deze gebieden zijn de meeste wegen niet breder dan een rijbaan met 2 rijstroken en komen de meeste intensiteiten niet boven de 5.000 voertuigen per dag, op veel secundaire wegen rijden minder dan 1.000 voertuigen per dag. Met name in Noord-Noorwegen is het verkeersaanbod gering.

Kenmerkend aan een rit door het Noorse landschap zijn de vele bruggen, tunnels en veerdiensten die gepasseerd moeten worden vanwege de geografie. Een rit die hemelsbreed in circa 10 minuten afgelegd zou kunnen worden loopt door deze obstakels flink op. Voor deze objecten moet vaak tol betaald worden, in het Noors aangeduid als bompenger. De tolstations heten bomstasjon. Rond de grotere steden ligt vaak een cordon van tolpoorten. Die inkomsten die uit de tolkosten worden gegenereerd, worden gebruikt om bestaande infrastructuur te verbeteren of nieuwe aan te leggen, zoals het vervangen van veerdiensten door bruggen, tunnels of nieuwe wegen.

Een aantal wegen, bruggen en/of tunnels zijn in het winterseizoen onbegaanbaar vanwege sneeuwval. Boven de poolcirkel kan er vanaf de herfst tot ver in mei nog sneeuw liggen, vandaar dat in deze periode spijkerbanden verplicht zijn.

Autosnelwegen

De E18 bij Mysen in het oosten van Noorwegen.

Zie motorvei voor het hoofdartikel.

Zie ook lijst van wegenprojecten in Noorwegen.

In Noorwegen zijn er autosnelwegen rond de grootste steden. Het grootste netwerk ligt in en rond de hoofdstad Oslo, waar langere snelwegen te vinden zijn, voornamelijk de E6 en E18. Ook rondom Trondheim, Bergen en Stavanger liggen wat korte snelwegen en her en der wat korte stukken. Sommige snelwegen zijn nogal substandaard. In Oslo en Bergen hebben niet alle snelwegen daadwerkelijk die status, zo mag rond Oslo vaak slechts 70 km/h gereden worden. Autosnelwegen hebben blauwe wegwijzers.

Het Noorse snelwegennet is 615 kilometer lang. De meeste autosnelwegen zijn (gedeeltelijke) tolwegen. De maximumsnelheid op Noorse snelwegen was geruime tijd 90 km/uur, alhoewel 100 km/uur steeds regelmatiger wordt gebruikt. De maximumsnelheden voor Noorse snelwegen behoren hiermee tot de laagste van Europa. In het zuidoosten van Noorwegen mag op de E6 en E18 deels 110 km/h gereden worden.

Motorveier & riksveier in Noorwegen

Motorvei: E6E16E18E39Rv. 159Rv. 190Rv. 555Ring 3

Europavei: E6E8E10E12E14E16E18E39E45E69E75E105E134E136

Riksveier: 234579121313151719212222232425262728293031323334363738404142434445464748495051525355555760616263646570727374767778798081828383848586879192939498110111150159162163190350420509555706827


Autowegen

Zie motortrafikkvei voor het hoofdartikel.

Delen van E-wegen en Riksveier, en in sommige gevallen ook fylkesveier, zijn uitgebouwd als een motortrafikkvei, een autoweg. Er is geen echt netwerk, maar delen van de routes zijn uitgebouwd als autoweg. Technisch gezien worden deze beschouwd als een "motorvei klasse B". Soms zijn ze 2x2 rijstroken breed, vaak ook 2+1 of 2x1. De maximumsnelheid hierop is maximaal 90 km/uur. De aansluitingen zijn in de regel ongelijkvloers.

Hoofdwegen

Zie ook riksvei en fylkesvei.,

In Noorwegen zal een gemiddelde automobilist veel kilometers op reguliere hoofdwegen afleggen, de riksveier en fylkesveier. De uitbouwkwaliteit varieert sterk, op sommige E-wegen zijn delen te smal om twee rijstroken te markeren. Vanwege het bergachtige karakter van Noorwegen zijn veel wegen erg bochtig. Er zijn tal van bergpassen in Noorwegen. Het rijden op de Noorse wegen, zelfs de hoofdwegen, kost vaak meer tijd dan kaarten suggereren. Een gemiddelde van 60 km/h is met name op fylkesveier al vrij hoog ingeschat. Met name in het westelijk fjordengebied zijn weinig wegen waar langere tijd 80 km/h gereden kan worden. Het verkeersaanbod is buiten de grote steden erg laag, ondanks dat er geen autosnelwegen zijn heeft men nauwelijks last van vrachtverkeer. In de hoofdwegen bevinden zich tal van tunnels en bruggen. Een aantal van de grootste bruggen in Noorwegen zijn in deze wegen gelegen, zoals de Hardangerbrug. In Noorwegen is het niet ongebruikelijk om in tunnels in te halen, omdat dit vaak de enige rechte stukken zijn waar men tegenliggers op grotere afstand kan zien aankomen. In de meeste tunnels buiten de grotere steden is inhalen ook toegestaan.

Bruggen

De Hardangerbrug.

Zie ook hangbruggen in Noorwegen.

In Noorwegen is vanwege het bergachtige karakter en de sterk gelede kust sprake van veel bruggen, met name veel hangbruggen. Ongeveer de helft van alle hangbruggen in Europa zijn in Noorwegen. In Noorwegen zijn meer dan 21.000 bruggen.

Er zijn in Noorwegen een aantal grotere verkeersbruggen van hout aangelegd. Dit zijn veelal bruggen zonder gewichtsbeperkingen, waar vrachtwagens van 50 ton overheen mogen. Op 17 februari 2016 stortte een houten brug over de E6 bij Sjoa in toen er een vrachtwagen overheen reed.[4] Op 15 augustus 2022 stortte een brug over de E6 en de rivier Gudbrandsdalslågen in toen er een vrachtwagen overheen reed.[5] Beide bruggen waren relatief nieuw.[6] Naar aanleiding van de bruginstortingen zijn 14 vergelijkbare houten vakwerkbruggen afgesloten, waaronder twee bruggen op de E16.[7] Een aantal afgesloten bruggen zijn vervangen door tijdelijke bruggen.[8] In augustus 2023 gaf Statens Vegvesen aan voor onbepaalde tijd geen nieuwe houten vakwerkbruggen meer aan te leggen.[9]

Tunnels

Zie ook lijst van wegtunnels in Noorwegen en lijst van zeetunnels in Noorwegen.

In Noorwegen waren in augustus 2016 1.166 verkeerstunnels met een gezamelijke lengte van circa 800 kilometer.[10] Deze zijn onder te verdelen in reguliere tunnels door bergen en onder de grond in steden, of onderzeetunnels die onder een fjord of zeestraat door gaan. De diepste tunnel is de Eiksundtunnel nabij Volda die 287 meter onder zeeniveau gaat. De langste tunnel is de 24,5 kilometer lange Lærdalstunnel, dit is ook de langste verkeerstunnel ter wereld. De Boknafjordtunnel zal met 26,5 kilometer de langste en diepste tunnel worden. Deze wordt ook tweebuizig uitgevoerd. Jaarlijks wordt gemiddeld 20 tot 30 kilometer nieuwe tunnel aangelegd in Noorwegen.

Noorse tunnels moeten voldoen aan de Richtlijn 2004/54/EG (tunnelwet) per 2019. Alle tunnels langer dan 500 meter in het rijkswegennet worden opgewaardeerd. Het gaat om 200 tunnels die gemoderniseerd moeten zijn in april 2019.[11] Gemiddeld zijn er 20 grotere en kleine branden per jaar in Noorse tunnels.[12] Van de 1.100 tunnels zijn er 41 in een steile helling gelegen van meer dan 6%. 44 procent van alle tunnelbranden vindt in deze steile tunnels plaats. Van de 33 onderzeetunnels in 2016 voldeed er maar één aan de aanbevolen maximum hellingsgraad van 5%.[13]

De Noorse tunnels worden vrijwel uitsluitend via de explosieven-methode geboord, in 2015 was een tunnelboormachine ingezet voor een 7,6 kilometer lange tunnel ten behoeve van een waterkrachtproject in Nordland, dit was de eerste geboorde tunnel met een TBM in Noorwegen in 22 jaar.[14] Na 2015 zijn een aantal spoortunnels in Noorwegen met tunnelboormachines aangelegd.[15] Tunnelboormachines zijn voornamelijk efficiënter bij lange tunnels, en minder bij korte of complexe tunnels, mede vanwege de lange levertijd en hoge kosten van een tunnelboormachine. Daarnaast is de Noorse bodem geschikter voor de explosieven-methode dan in veel andere landen, en is het gebruik van de traditionele methode flexibeler dan een tunnelboormachine.

Veerdiensten

Zie ook lijst van veerdiensten in Noorwegen.

In Noorwegen zal men geregeld gebruik moeten maken van veerdiensten als men in het westelijk fjordengebied reist. Alhoewel het aantal veerdiensten op de hoofdroutes sinds de jaren '90 gereduceerd is vanwege de aanleg van grote bruggen en tunnels, komt men voornamelijk op de noord-zuidroutes in west- en midden Noorwegen nog veerdiensten tegen. Zelfs de E6 in Nordland is nog onderbroken door een veerdienst. De E39 telt nog tal van veerdiensten, alhoewel op termijn wel een volledig veerdienstvrije E39 gepland is. Veerdiensten zijn voornamelijk talrijk in de regio's Hordaland, Rogaland, Sogn og Fjordane en Møre og Romsdal. De overtochten variëren vaak van 5 tot 45 minuten, in enkele gevallen zijn er langere overtochten, bijvoorbeeld van Bodø naar Lofoten of internationale ferries vanuit Denemarken en Duitsland.

In 2022 is een regeling beschikbaar gekomen dat veerdiensten met minder dan 100.000 passanten per jaar gratis worden.[16] Dit ging per 1 juli 2022 in.[17] Dit betrof een groot aantal veerdiensten in Vestland, Møre og Romsdal, Nordland, Troms og Finnmark en Trøndelag. De meeste van deze veerdiensten hebben weinig betekenis voor doorgaand verkeer of toeristenverkeer, maar verbinden eilanden met weinig inwoners met het vasteland. Enkele gratis veerdiensten zijn wel onderdeel van belangrijkere routes. Per 16 augustus 2023 is de regeling uitgebreid en werden ook kortingen van 50% op het tarief ingevoerd.[18][19][20]

Grensovergangen

Alhoewel Noorwegen geen lid is van de Europese Unie, is het wel onderdeel van de Noordse Paspoortunie (Nordic Passport Union) en daarmee de-facto onderdeel van Schengen, alhoewel er wel beperkingen zijn op de invoer van artikelen. Aan de Noorse grens zijn geen structurele grenscontroles, behalve met Rusland. Veel grensovergangen liggen in afgelegen gebied en vaak zijn er geen fysieke grensposten, de douane zit vaak bij de eerste grotere plaats.

Rijden in de winter

Rijden in de Noorse winter.

Rijden in de winter in Noorwegen vereist meer voorbereiding en eisen aan het voertuig en de bestuurder dan elders in Europa. De combinatie van bergachtig terrein, onbeschutte hoogvlakten en pasovergangen, winterweer met veel sneeuw en wind zorgt ervoor dat sommige wegen in de winter afgesloten zijn, en op andere wegen in slechte weersomstandigheden alleen kolonnerijden achter een sneeuwschuiver is toegestaan.

Winterafsluitingen

De volgende trajecten zijn in de winter doorgaans afgesloten. De exacte sluitingsperiode kan variëren.[21] Naast de winterafsluitingen geldt op veel trajecten ook een nachtafsluiting.[22]

Weg traject sluitingsmaand openingsmaand
E69 Skarsvåg - Nordkapp 10 04
Fv. 13 Gaularfjellet 12 05
Fv. 51 Valdresflye 12 04
Fv. 55 Sognefjellet 11 05
Fv. 63 Geiranger - Langvatn 11 05
Fv. 63 Trollstigen 10 05
Fv. 243 Aurland - Erdal 11 06
Fv. 252 Tyin - Eidsbugarden 10 06
Fv. 258 Gamle Strynefjellsveg 10 06
Fv. 337 Brokke - Suleskard 11 05
Fv. 341 Smelror - Hamningsberg 11 05
Fv. 355 Melfjellet 11 05
Fv. 520 Hellandsbygd - Røldal 11 06
Fv. 886 Jarfjordfjellet (Vintervollen - Grense Jacobselv) 11 05

Kolonnerijden

Kolonnerijden (kolonnekjøring) wordt toegepast op enkele bergtrajecten die te belangrijk zijn om in de winter af te sluiten. Men rijdt dan achter een sneeuwschuiver over het bergtraject. Meestal is er sprake van wachttijd.

Bij kolonnerijden wordt er aan het begin van het bergtraject opgesteld. Bergtrajecten als de Hardangervidda hebben hiervoor opstelstroken. Er wordt pas gereden als er voldoende voertuigen zijn. Er is echter ook een maximum aan voertuigen dat tegelijkertijd in kolonne over het bergtraject mag. De kolonne wordt vooraf gegaan door een sneeuwschuiver. Achter aan de kolonne rijdt ook een sneeuwschuiver om te voorkomen dat er voertuigen achterblijven.

Om veiligheidsredenen rijdt er niet meer dan één kolonne tegelijkertijd over het bergtraject. De bevelvoerders van het kolonnerijden mogen voertuigen weigeren als deze niet adequaat uitgerust zijn voor het kolonnerijden. Winterbanden zijn verplicht, voor voertuigen van meer dan 3,5 ton zijn sneeuwkettingen verplicht.

In de regio Finnmark is het verkeersaanbod zeer laag. Er wordt niet gewacht tot er voldoende voertuigen zijn, daar dat uren zou kunnen duren, maar er wordt op vaste tijden kolonnerijden toegepast. Op sommige trajecten wordt het kolonnerijden aangepast op de dienstregeling van veerdiensten. Met name in Finnmark wordt er maar enkele malen per dag kolonne gereden, intervallen van 2 tot 4 uur zijn hier gangbaar. 's Nachts zijn kolonneroutes afgesloten voor alle verkeer.

Tips:

Kolonnerijden in Noorwegen.
  • zorg voor voldoende brandstof, aangezien er vaak behoorlijke wachttijden zijn
  • een zaklamp, sleepkabel en sneeuwschep mee nemen in de auto
  • eten en (warm) drinken meenemen
  • warme kleding en winterschoenen aantrekken

Tijdens het kolonnerijden:

  • zet de airconditioning aan om ijsvorming op de ruit tegen te gaan
  • gebruik de alarmlichten
  • gebruik mistlichten als deze in het voertuig zitten
  • hou oogcontact met het voertuig voor je
  • hou een gelijkmatige snelheid en volg de kolonne
  • verlaat de kolonne niet en ga niet keren
  • als het absoluut noodzakelijk is om te stoppen, verlaat het voertuig dan in geen geval

Lijst van trajecten met kolonnerijden

Op onderstaande trajecten is bij slechte weersomstandigheden sprake van kolonnerijden.[23]

weg traject fylke
E6 Dovrefjell Oppland
E6 Saltfjellet Nordland
E6 Kvænagsfjellet Troms
E6 Gratangsfjellet Troms
E6 Sennalandet Finnmark
E6 Hatter Finnmark
E10 Bjørnfjell Nordland
E16 Filefjell Oppland/Sogn og Fjordane
E69 Hønsa-Honningsvåg-Skarsvåg Finnmark
E134 Haukelifjell Telemark/Hordaland
Rv. 7 Hardangervidda Buskerud/Hordaland
Rv. 9 Hovden-Haukeli Telemark/Aust-Agder
Rv. 13 Vikafjellet Hordaland/Sogn og Fjordane
Rv. 15 Strynefjellet Oppland/Sogn og Fjordane
Rv. 52 Hemsedalsfjellet Buskerud/Sogn og Fjordane
Rv. 77 Graddis Nordland
Fv. 27 Venabygdsfjellet Oppland/Hedmark
Fv. 50 Hol-Aurland Buskerud/Sogn og Fjordane
Fv. 76 Tosenfjellet Nordland
Fv. 98 Ifjordfjellet Finnmark
Fv. 813 Beiarfjellet Nordland
Fv. 888 Bekkardfjord-Hopseidet Finnmark
Fv. 889 Snefjord-Havøysund Finnmark
Fv. 890 Kongsfjordfjellet Finnmark
Fv. 891 Båtsfjordsfjellet Finnmark

Overstromingen, aardverschuivingen & lawines

De riksvei 15 bij de Øvstefoss, ten oosten van Stryn.

Natuurgeweld is iets wat in Noorwegen meer impact heeft dan op de meeste andere plekken in Europa. Overstromingen komen bijna jaarlijks voor, met name in mei-juni wanneer de temperaturen snel oplopen en veel sneeuw in hoog tempo smelt. Met name het stroomdal van de Glomma in het oosten van Noorwegen wordt hierdoor getroffen, wegen die langs deze rivier lopen, waaronder de E6, zijn soms afgesloten vanwege hoog water.

In het voorjaar en tijdens regenval komen veel aardverschuivingen voor. Veel hellingen zijn instabiel, rotsen en zand komen gemakkelijk naar beneden. Aardverschuivingen zorgen frequent voor afsluitingen van wegen. De Noorse overheid is actief bezig om aardverschuivingsgevoelige trajecten te ondertunnelen. Omdat het wegennet in Noorwegen dun is, betekent een wegafsluiting al snel veel extra reistijd. In de winter komen ook veel lawines voor, waardoor wegen met lawinegevaar soms worden afgesloten.

Op 31 mei 2022 stortte een brug van de E6 bij Badderen in Noord-Noorwegen na een overstroming gedeeltelijk in.[24] Er was enkele weken een omleidingsroute van 700 kilometer door Finland, tot een tijdelijke brug gereed was.

Wegtypes

De rijkswegen worden gevormd door de Europawegen, Europavei en de algemene riksveier. Op de bewegwijzering verschijnen ze in witte letters op een groen achtergrondschild. Deze wegen zijn in beheer en onderhoud van het Rijk, uitgevoerd door Statens Vegvesen.[25] De 2e klasse wegen zijn de regionale wegen, fylkesvei, in het beheer van een fylke (provincie). Deze verschijnen in het zwart op een wit achtergrondschild. De fylkesvei bestaan in twee klassen, de oorspronkelijke fylkesveier en de fylkesveier die voor 2010 een riksvei waren. De wegnummers zijn uniek, maar dat was vroeger niet zo. Oorspronkelijk konden in elk fylke (provincie) wegnummers opnieuw toegekend worden. In 2019 is het netwerk hernummerd. Veel oorspronkelijke fylkesveier hebben geen bewegwijzerd wegnummer.

De wegen worden zo veel mogelijk ontworpen volgens een wegklasse. Er zijn 9 wegklassen, elk met een gewenst dwarsprofiel en ontwerpsnelheid. In de praktijk hebben veel wegen een substandaard ontwerp, met smallere trajecten dan eigenlijk gewenst. De minimale wegbreedte bedraagt 7,5 meter voor de laagste wegklasse, maar wegen zijn soms smaller, inclusief belangrijke hoofdwegen in bergachtige gebieden. Rijstroken dienen 3 meter breed te zijn behalve bij maximumsnelheden van minder dan 50 km/h (woonstraten). Autowegen en autosnelwegen hebben een rijstrookbreedte van 3,5 meter.

De best uitgebouwde wegen in Noorwegen zijn de motorveier (autosnelwegen) en motortrafikkveier (autowegen). De autosnelwegen hebben betrekkelijk rigide ontwerpeisen, waardoor niet alle ongelijkvloerse wegen met 2x2 rijstroken en een rijbaanscheiding daadwerkelijk de status van motorvei hebben. Derhalve zijn de 'autosnelwegen' in de grote steden als Oslo en Trondheim in de praktijk veelal als autoweg uitgevoerd, met bijbehorende gele bewegwijzering. Daardoor is het netwerk van autosnelwegen in Noorwegen relatief beperkt.

Wegnummering

Trollstigen (fylkesvei 63) nabij Åndalsnes.

In Noorwegen zijn vier lagen van wegnummers, de Europese wegen (europavei), de rijkswegen (riksvei), de primaire provinciale wegen met wegnummering op de bewegwijzering (primær/skiltet fylkesvei) en secundaire provinciale wegen zonder wegnummering op de bewegwijzering (sekundær/uskiltet fylkesveier). De E-wegen volgen de Europese wegnummering. Even nummers lopen west-oost en de nummering daarvan loopt naar het zuiden op, met uitzondering van de E6, die de hoofdroute van zuid naar noord door Noorwegen vormt. Daarnaast zijn er enkele drie-cijferige E-wegen zoals de E134 en E136.

Naast de E-nummers heeft Noorwegen een integraal systeem van nationale wegnummering, verdeeld over riksveier en fylkesveier. Deze nummers bestaan uit één, twee- of drie cijfers. De riksveier vormen het hoofdwegennet en worden op de bewegwijzering aangegeven met een groen wegnummerschild. De primære/skiltete fylkesveier vormen het regionale wegennet en worden op de bewegwijzering aangegeven met een wit wegnummerschild.

In het systeem van nationale wegnummering zijn niet alle nummers gebruikt; een aantal wegnummers zijn vervangen door E-nummers. De lagere nummers verlopen vaak vanuit Oslo en de hogere nummers liggen in het noorden.

De sekundære/uskiltete fylkesveier vormen het lokale ontsluitende wegennet. Deze wegen hebben een één, twee-, drie- of zelfs viercijferig wegnummer. Alle fylkesveier in Noorwegen zijn in een nationaal systeem genummerd, maar dat was voor 2019 niet zo, toen konden nummers per fylke hergebruikt worden. De niet-bewegwijzerde fylkesveier hebben wel kilometerpaaltjes met het nummer, maar deze zijn voor automobilisten niet leesbaar en dienen vooral voor beheersdoeleinden.

Wegbeheer

In Noorwegen is het genummerde wegennet opgedeeld in rijkswegen (riksveier) en provinciale wegen (fylkesveier). De rijkswegen zijn in het eigendom van de nationale overheid, de provinciale wegen in het eigendom van de provincies (fylkes). Dit is vergelijkbaar met andere landen in Scandinavië.

Bewegwijzering

Bewegwijzering op de E6 bij Halden.

Zie ook bewegwijzering in Noorwegen.

Noorwegen gebruikt hoofdzakelijk twee kleuren op de bewegwijzering, blauw op autosnelwegen en geel op overige wegen. Op veel kaarten staan autosnelwegen aangegeven die in de praktijk niet deze status hebben, deze hebben dus ook gele wegwijzers met zwarte letters. De kleurstelling is dus vergelijkbaar met Duitsland.

Het lettertype op de Noorse bewegwijzering is sinds 1965 trafikkalfabetet. Voor 2002 werd dit lettertype ook voor kentekens gebruikt.

Maximumsnelheid

wegtype Vmax

Noorwegen kent geen bebouwde kom zoals in andere landen van Europa. De maximumsnelheid wordt per wegvak vastgesteld. In bebouwd gebied geldt variabel 30, 40, 50 of 60 km/h. 30 km/h geldt vaak op woonstraten, 40 en 50 km/h op doorgaande wegen en 60 km/h in gebieden met verspreide bebouwing.

Buiten plaatsen geldt standaard een maximumsnelheid van 80 km/h (ook op autosnelwegen), uitgezonderd op enkele hoofdwegen en autosnelwegen waar 90 km/h, 100 km/h of 110 km/h geldt, dit staat dan met borden aangegeven. Sinds 2014 mag op enkele autosnelwegen 110 km/h gereden worden, maar alleen in de zomer.[26] Autobussen en auto's met aanhangwagen zijn beperkt tot 80 km/h en auto's met een aanhangwagen of caravan die ongeremd zijn en meer dan 300 kg wegen mochten voor 2022 niet harder dan 60 km/h, sindsdien ook 80 km/h.[27] In november 2014 werd vastgesteld dat nieuwe snelwegen vanaf dat moment op 110 km/h ontworpen worden.[28]

Geschiedenis

Een maximumsnelheid werd in 1912 voor het eerst ingevoerd. Tot 2000 mocht nergens sneller gereden worden dan 90 km/h, sinds 2000 mag 100 km/h gereden worden op motorveier. Er werd voorgesteld om de maximumsnelheid op autosnelwegen te verhogen naar 110 km/h, maar dit werd in 2008 door het ministerie afgewezen. In 2014 is op de E18 zuidwestelijk van Oslo een proef gehouden met een maximumsnelheid van 110 km/h. Sinds midden 2014 mag op 155 kilometer van de E6 en E18 110 km/h gereden worden.[29] Sinds 2015 wordt er op de 110-trajecten ook onderscheid gemaakt tussen de zomer- en winterperiode. In de winter mag op die trajecten 100 gereden worden.[30]

Jaar bubeko bibeko
1912 35 km/h 15 km/h
1926 35 km/h 25 km/h
1935 60 km/h 35 km/h
1955 70 km/h 40 km/h
1965 80 km/h 50 km/h

Handhaving

In Noorwegen wordt de maximumsnelheid gehandhaafd met vaste flitspalen en trajectcontroles. Deze worden altijd van te voren aangekondigd met een verkeersbord. In 2018 waren er 28 trajectcontroles en 271 vaste flitspalen.[31] Een flitspaal heet een automatisk trafikkontroll, afgekort ATK. Een trajectcontrole heet een strekningsmåling.

Tol

Zie tolwegen in Noorwegen.

In Noorwegen moet op een groot aantal wegen tol betaald worden, zowel op motorveier als hoofdwegen, maar ook bij bruggen en tunnels en bij tolcordons rond een aantal steden. Alle tolwegen zijn volledig elektronisch. De tolwegen in Noorwegen zijn in publiek beheer, er zijn geen geprivatiseerde tolwegen op het publieke wegennet. Wel kunnen privéwegen tol / toegangsgeld vragen.

Het is gepland om op termijn een kilometerheffing in te voeren.[32][33] Tussen 2016 en 2021 namen de inkomsten uit autobelastingen af van 18 naar 14 miljard NOK, vanwege het groeiende aandeel elektrische voertuigen die vrijgesteld zijn van veel belastingen.

Autobelastingen

Geirangervegen (fylkesvei 63) langs Djupvatnet.
De fylkesvei 55 over het Sognefjell.
Atlanterhavsveien (fylkesvei 64).

Brandstofaccijns

In Noorwegen is een brandstofaccijns op benzine (bensinavgiften / veibruksavgiften på bensin) en op diesel (veibruksavgift på autodiesel). Door deze accijnzen is de brandstof in Noorwegen één van de duurste van Europa. Benzine was in 2016 gemiddeld even duur als in Nederland, diesel is gemiddeld zo'n 5 cent duurder. De benzineaccijns werd in 1933 geïntroduceerd, de dieselaccijns in 1993 en verving een oudere kilometertax. De CO2-tax werd in 1991 geïntroduceerd. In 2015 is de CO2-tax op diesel verhoogd. In 2021 zijn de CO2-taxen opnieuw verhoogd.

In Noorwegen betaalt men twee typen accijns over benzine; namelijk een brandstofaccijns en CO2-tax. Daarnaast betaalt men een btw van 25%.

De accijnzen in 2022:[34]

  • benzineaccijns: 4,95 NOK/l.
  • dieselaccijns: 3,52 NOK/l.
  • benzine CO2-tax: 1,78 NOK/l.
  • diesel CO2-tax: 2,05 NOK/l.

De benzineaccijns was in 2016 goed voor een opbrengst van 5,5 miljard NOK, de dieselaccijns voor 10,8 miljard NOK.[35] De brandstofprijs in Noorwegen wordt voor circa 65% door belastingen bepaald. In 2008 waren in Noorwegen 1.575.400 benzineauto's en 591.900 dieselauto's.

Registratiebelasting

In Noorwegen moet bij nieuwe personenauto's een registratiebelasting afgedragen worden (engangsavgift). Dit is een complexe berekening op basis van gewicht, vermogen (KW), NOx- en CO2-uitstoot. Bijvoorbeeld een personenauto van 1.200 kilogram met een vermogen van 90 kW en een CO2-uitstoot van 130 gram per kilometer kost circa 223.000 NOK (circa € 29.500) aan registratiebelasting. Elektrische auto's zijn vrijgesteld van deze belastingen. De registratiebelasting is één van de hoogste van Europa en leverde de Noorse overheid in 2016 17,7 miljard NOK op, dat is meer dan de brandstofaccijnzen.[36]

Vanwege de hoge belasting op aanschaf van nieuwe auto's heeft Noorwegen één van de oudste en minst milieuvriendelijke wagenparken van Europa. De gemiddelde leeftijd van een personenauto in Noorwegen is 10,5 jaar tegen 8,3 jaar gemiddeld in de Europese Unie.[37]

Daarnaast moet er een invoerbelasting op geïmporteerde voertuigen betaald worden (omregistreringsavgift). De hoogte van de belasting is afhankelijk van de leeftijd van de auto. Ook is er een belasting voor het op naam zetten van een tweedehands auto die niet geïmporteerd is.[38]

Wegenbelasting

Autobezitters in Noorwegen moeten ook een jaarlijkse wegenbelasting betalen, de trafikkforsikringsavgift (verkeersverzekeringsbelasting),[39] voor 2018 heette dit de årsavgift for motorvogn (jaarbelasting voor motorrijtuigen). Dit is een vaste belasting en wordt niet verder uitgesplitst naar gewicht, CO2-uitstoot of vermogen. Deze belasting werd voor het eerst in 1917 geïntroduceerd en wordt sinds 2018 geïnd door de verzekeringsmaatschappij. In 2016 bedroeg de opbrengst zo'n 10,7 miljard NOK.[40]

In 2018 golden de volgende tarieven;[41]

  • personenauto's; 2821 NOK/jaar
  • personenauto's op diesel zonder roetfilter; 3290 NOK/jaar
  • motoren; 1960 NOK/jaar
  • elektrische voertuigen; 0 NOK/jaar

Tol

Zie ook tolwegen in Noorwegen.

In Noorwegen moet voor veel kunstwerken en autosnelwegen tol betaald worden. Tevens zijn er rond grotere steden tolcordons.

Vergelijking met Nederland

In vergelijking met Nederland liggen de brandstofprijzen hoger. Benzine is maar een paar procent duurder, maar diesel is significant duurder. Ook de aanschafbelasting op personenauto's is beduidend hoger in Noorwegen. De wegenbelasting is echter significant lager, zeker voor dieselvoertuigen, in Noorwegen is de wegenbelasting voor een wat zwaardere dieselauto circa € 1.000 per jaar minder dan in Nederland. Echter in Noorwegen moet men op veel plekken ook tol betalen. Wel moet in acht genomen worden dat de Noorse inkomens beduidend hoger liggen dan in Nederland. In 2018 bedroeg het gemiddelde loon in Noorwegen bruto 45.610 NOK per maand (circa € 4.700),[42] in Nederland is dat € 2.825.[43]

Elektrische auto's

Noorwegen is één van de grootste afzetmarkten voor elektrische auto's. Een aantal van de bestverkochte modellen zijn elektrische auto's. Dit komt voornamelijk door de grote belastingvoordelen. Zo hoeven eigenaren van elektrische auto's geen aanschafbelasting, geen wegenbelasting en geen tol te betalen, en vaak kan er ook gratis geparkeerd worden. Tevens mogen elektrische auto's van busbanen gebruikmaken. Tellingen op de E18 bij Oslo wezen uit dat 85% van het verkeer op de busbanen uit elektrische auto's bestaat.[44] Elektrische auto's ziet men voornamelijk rond de grote steden. Sinds 2016 worden de voordelen voor elektrische auto's geleidelijk afgebouwd, zo zijn elektrische auto's niet overal meer vrijgesteld van tolheffing en mogen elektrische auto's op sommige wegen alleen nog van de busbanen gebruik maken als er minimaal twee personen aan boord zijn.[45] Voorheen mochten elektrische auto's ook gratis van de vele veerdiensten gebruik maken, maar dit is per 1 maart 2018 beëindigd.[46]

Verkeersveiligheid

Een ondergrondse rotonde bij de Hardangerbrug.
jaar verkeersdoden
2010 210
2011 168
2012 145
2013 187
2014 147
2015 117
2016 135
2017 106
2018 108[47]
2019 108[48]
2020 95[49]
2021 80[50]
2022 116
2023 118[51]

Noorwegen is het veiligste land van Europa,[52] wat enigszins opvallend is aangezien een betrekkelijk klein aandeel van de voertuigkilometers wordt afgelegd op autosnelwegen, die gelden als het veiligste wegtype. Veel wegen zijn veiliger gemaakt door rijbaanscheidingen.

In 2012 vielen in Noorwegen 29 doden per 1 miljoen inwoners.[53] In 2014 vielen 151 verkeersdoden, oftewel 29 per 1 miljoen inwoners[54] en in 2015 vielen 118 doden, oftewel 24 doden per 1 miljoen inwoners.[55] Noorwegen heeft daarmee de veiligste wegen ter wereld.[56][57]

Modal split

Reizigersvervoer

Reizigerskilometers in 2016.[58]

Modaliteit aandeel reizigerskm
auto 88,0% 65,00 mld
spoor* 6,1% 4,53 mld
bus 5,9% 4,33 mld

*inclusief tram/metro

Vrachtvervoer

Tonkilometers.[59]

Modaliteit aandeel tonkm
vrachtwagen 32,0% 16,97 mld
schip* 63,5% 33,7 mld
spoor 4,5% 2,4 mld

*inclusief binnenlandse zeevaart

Zie ook

Referenties

  1. stand 31-12-2023
  2. Folkemengd etter alder, kjønn, sivilstand og statsborgarskap, 1. januar 2013 | ssb.no
  3. Lønn | ssb.no
  4. Ny E6-bru kollapsa | nrk.no
  5. Tretten bru kollapset | dagbladet.no
  6. Fakta om Tretten bru | vegvesen.no
  7. Stenger 14 fagverksbruer i tre | vegvesen.no
  8. Vil sette opp erstatningsbruer | vegvesen.no
  9. Vegvesenet vil ikke godkjenne flere nye fagverksbruer i tre | veier24.no
  10. Tunnelteknikk | vegvesen.no
  11. Tunnelutbedring | vegvesen.no
  12. 20 tunnelbranner i året | vegvesen.no
  13. Kun én av 33 undersjøiske tunneler er sikre nok | nrk.no
  14. TBM-gjennomslag ved Røssåga: – En spesiell følelse for LNS | bygg.no
  15. Tunnelboremaskinene er tilbake i Norge - vekker begeistring og fortvilelse | aftenposten.no
  16. Her feirer øyboerne at ferga er blitt gratis med champagnefrokost | nrk.no
  17. Gratis ferjer | autopassferje.no
  18. Gratis eller reduserte priser på ferjene i Vestland | vestlandfylke.no
  19. Dette er fergevinnerne dersom regjeringen får det som de vil | nrk.no
  20. Frå i dag kan fleire reise gratis med ferja | regjeringen.no
  21. Vinterstengte veger | vegvesen.no
  22. Nattestenginger | vegvesen.no
  23. Kolonnekjøring – viktigste strekninger | vegvesen.no
  24. Midlertidig bru underveis til E6 i Nord-Troms | vegvesen.no
  25. www.vegvesen.no
  26. Fra i dag senkes farten fra 110 | nrk.no
  27. Nye fartsgrenser for tilhengere | vegvesen.no
  28. Nye motorveier skal få høyere fartsgrense | nrk.no
  29. Åtte strekninger får fartsgrense på 110 km/t | regjeringen.no
  30. Sommerfart 110 km/t på E6 | vegvesen.no
  31. Årsrapport 2018 - 2018 var det 271 punkt-ATK og 28 vegstrekninger med streknings-ATK. | vegvesen.no
  32. Utredning om fremtidig veibruksavgift og bompenger | vegvesen.no
  33. Konseptvalutgreiinga for framtidig ordning for vegbruksavgift og bompengar | regjeringen.no
  34. Mineralske produkter | skatteetaten.no
  35. Statsbudsjettet for 2016 - Stortinget (kapittel 5538) | stortinget.no
  36. Statsbudsjettet for 2016 - Stortinget (kapittel 5536) | stortinget.no
  37. Norge har en av Europas eldste personbilparker | klikk.no
  38. Omregistreringsavgift ved eierskifte | toll.no
  39. | tff.no
  40. Statsbudsjettet for 2016 - Stortinget (kapittel 5536) | stortinget.no
  41. Årsavgift | skatteetaten.no
  42. Lønn | sbb.no
  43. Werkzame beroepsbevolking; gemiddeld inkomen | cbs.nl
  44. Elbil-telling i kollektivfelt | vegvesen.no
  45. 2+ for elbil på E18 Mosseveien | vegvesen.no
  46. Frå 1.mars 2018 blir det innført ein eigen elbil-takst. | fjord1.no
  47. 108 omkom i trafikken | vegvesen.no
  48. 110 omkom i trafikken | vegvesen.no
  49. Vegvesenet: Historisk lave dødstall på norske veier i 2020 | ntb.no
  50. Rekordfå omkom i trafikken | ssb.no
  51. 118 døde i trafikken i 2023: Utviklingen de siste to årene er urovekkende | ntb.no
  52. Norge er Europas beste trafikksikkerhetsland. | vegvesen.no
  53. Reviderte tall viser 145 omkomne i 2012 | ssb.no
  54. 151 omkom på veiene i 2014 | tryggtrafikk.no
  55. 125 drepte i 2015 | vegvesen.no
  56. Norge har færrest dødsulykker | nrk.no
  57. 10th Annual Road Safety Performance Index (PIN) Report | etsc.eu
  58. Innenlandsk persontransport | ssb.no
  59. Innenlandsk godstransport | ssb.no
Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden