Noord-Ierland

Hoofdstad	Belfast
Grootste stad	Belfast
Oppervlakte	13.843 km²
Inwonertal	1.841.000
Lengte snelwegennet	111 km
Eerste snelweg	1962
Afkorting	NI

Northern Ireland (Iers: Tuaisceart Éireann, Nederlands exoniem: Noord-Ierland) is een entiteit (constituent country) van het Verenigd Koninkrijk. Het omvat het noordoostelijk deel van het eiland Ierland en telt 1,8 miljoen inwoners. De hoofdstad is Belfast.

Inleiding

Noord-Ierland ligt zoals de naam suggereert in het noorden van Ierland maar beslaat niet het hele noorden van het eiland, het heeft geen westkust. Het heeft een landsgrens met Ierland. Noord-Ierland meet 175 kilometer van west naar oost en 135 kilometer van noord naar zuid en is ongeveer even groot als Vlaanderen. De hoofdstad en grootste stad is Belfast. Andere steden zijn relatief klein, steden van regionaal belang zijn Lisburn, Londonderry en Armagh.

Noord-Ierland is voornamelijk glooiend, met verspreid enkele hogere heuvelruggen. Kenmerkend zijn enkele grote meren, waarvan Lough Neagh het grootste is. Noord-Ierland is gelegen aan de Ierse Zee, de afstand tot Scotland bedraagt ongeveer 35 kilometer. Isle of Man ligt 55 kilometer naar het zuidoosten. Noord-Ierland heeft een gematigd zeeklimaat, met neerslag gedurende het hele jaar. De temperatuur in Belfast varieert van 8 °C in de winter tot 19 °C in de zomer. Sneeuw komt soms voor, maar blijft meestal niet lang liggen.

Wegennet

Noord-Ierland heeft een aantal motorways die in Belfast beginnen. Geen van de motorways loopt tot Ierland, en het snelwegennet omvat bij lange na niet de gehele regio. De M1 loopt vanaf Belfast zuidwestwaarts, later westwaarts en eindigt bij Dungannon. Dit is de langste motorway van Noord-Ierland. De M2 loopt vanaf Belfast noordwestwaarts naar Antrim en vormt ook de bypass van Ballymena. De M3 is een korte schakel bij het centrum van Belfast. De M5 is een korte spur in het noorden van Belfast. Daarnaast zijn er nog de korte M12 en M22.

De A-roads vormen het hoofdwegennet van Noord-Ierland. De A1 verbindt Belfast met Dublin. Er is een radiaal systeem van A-roads vanuit Dublin naar alle delen van Noord-Ierland. Noord-Ierland is vanaf Groot-Brittannië alleen te bereiken via veerdiensten, die in Belfast aankomen. Er zijn veerdiensten naar Scotland, Isle of Man en England.

Trunk Roads

Noord-Ierland heeft hoofdwegen, zoals de rest van het Verenigd Koninkrijk. Maar alle wegen worden onderhouden door de rijksoverheid, in tegenstelling tot elders waar provincies niet-rijkswegen beheren. Deze rijkswegen hebben administratieve nummers.

• T1: Belfast - Bangor (M3 - A2)
• T2: Belfast - Newcastle (A24)
• T3: Belfast - Lisburn - Omagh - Derry/Lifford (A12 - M1 - A4 - A5 & A38)
• T4: Lisburn - Newry - Ierland (A101 - A1)
• T5: Craigavon - Armagh - Ierland (M12 - A3)
• T6: Ierland - Enniskillen - Ierland (A5 - A4)
• T7: Belfast - Antrim - Coleraine - Derry - Ierland (M2 - A26 - M2 - A26 - A29 - A37 - A2)
• T8: Moira - Antrim - Cookstown (A26 - M22 - A6 - A31)
• T9: Newtownabbey - Larne (A8(M) - A8)
• T10: Cookstown - Omagh - Enniskillen - Ierland (A505 - A32 - A509)
• T11: Belfast - Newtownards - Bangor (A20 - A21)
• T12: Dundonald - Comber - Newtownards (A22 - A21)
• T13: Carryduff - Downpatrick (A7)
• T14: Belfast East Ring (A55)
• T15: Warrenpoint - Newry - Armagh - Cookstown - Coleraine (A2 - A28 - A29)
• T16: Craigavon - Newry (A27)
• T17: Castledawson - Derry (A6)
• T18: Clough Mills - Ballycastle (A44)
• T19: Ballymena - Larne (A36)
• T20: Kilead - Ballynure (A57)
• T21: Greencastle - Carrickfergus (M5 - A2)
• T22: Derry Ring (A514 - A515)
• T23: Enniskillen - Ierland (A46)

Geschiedenis

Eén van de eerste hoogwaardige wegen die in Noord-Ierland werd aangelegd was de aanleg van de bypass van Sydenham ten noordoosten van Belfast. Dit plan werd in 1936 goedgekeurd, de bouw begon in 1938 maar werd in 1939 al gestaakt vanwege de Tweede Wereldoorlog. Tussen 1942 en 1945 werd een wegenplan voor Noord-Ierland uitgewerkt, dat de ontwikkeling van 3 invalswegen van Belfast voorzag, evenals een ringweg rond het centrum, die met rotondes op deze invalswegen zou aansluiten. In 1946 werd het concept van een motorway voor het eerst geïntroduceerd in de plannen, waarbij een motorway tussen Belfast en Portadown de hoogste prioriteit had.

Na de Tweede Wereldoorlog was er aanvankelijk tekort aan geld en materiaal, waardoor de bouwstart van verbeterde wegen tot in de jaren '50 werd vertraagd. Het eerste snelwegenplan van Noord-Ierland werd in 1956 vastgesteld, met vier autosnelwegen, de M1 Belfast - Lurgan, de M2 Belfast - Bellymena, de M3 in het noordoosten van Belfast en de M4 in het zuidoosten van Belfast. De hoogste prioriteit hadden de M1 en M2.

In 1959 opende de Sydenham Bypass voor het verkeer, 21 jaar nadat de bouw begon. Op dat moment begon ook de bouw van de eerste delen van de M1 en M2. Ook werd besloten om de M1 verder westwaarts verlengen tot Dungannon, dit omvatte technisch complexe werkzaamheden door een veengebied. In 1962 opende het eerste deel van de M1 in het zuidwesten van Belfast als de eerste motorway van Noord-Ierland. In 1964 werd een sterk uitgebreid snelwegenplan vastgesteld, met motorways die vanuit Belfast tot alle regio's van Noord-Ierland reikten. Het wegenplan was echter te groot in scope, naar verhouding tot het inwonertal had Noord-Ierland het grootste geplande snelwegennet in het Verenigd Koninkrijk.

Bijzonder is het plan van 1964 om een autosnelweg als ringweg rond het centrum van Belfast aan te leggen. Uiteindelijk is hiervan alleen het westelijk deel aangelegd, dat de Westlink heet. In de jaren '60 zijn al flinke delen van de M1 en M2 geopend. De M1 was in 1968 al volledig voltooid. In 1975 werd vanwege financiële problemen en oppositie tegen de stedelijke plannen in Belfast, de bouw van nieuwe autosnelwegen gestaakt. Het Noord-Ierse snelwegennet dateert daardoor vrijwel volledig van voor 1975.

In 1978 werd besloten om de ringweg van het centrum van Belfast grotendeels niet aan te leggen, behalve de Westlink, die te cruciaal werd bevonden. De Westlink is in 1981-1982 opengesteld, maar de aansluiting op de M2 is een rotonde-vormig kruispunt met verkeerslichten en geen volwaardig knooppunt. De in de jaren '60 geplande Trans-Harbour Link in Belfast werd in 1987 alsnog goedgekeurd en is in 1995 opengesteld, die in 1998 op de bypass van Sydenham aansloot. Hiermee had Belfast een meer geïntegreerd snelwegennet, alhoewel het aantal kilometers nieuwe autosnelweg tussen 1975 en 1998 maar met 2 kilometer was toegenomen.

In 2005 werd vastgesteld dat er officieel geen basis meer was om nog het wegenplan van 1964 te volgen. Eén van de grote motorwayprojecten uit het wegenplan van 1964 die kwam te vervallen was een directe verbinding van Belfast naar Dublin. Dit is uiteindelijk als de A1 aangelegd, die als dual carriageway is uitgevoerd. In de periode 1971-1977 is het grootste deel van de A1 verdubbeld naar 2x2 rijstroken, tot aan Banbridge. De bypass van Banbridge werd in 1988 verdubbeld en in de periode 1988-1995 werd de bypass van Newry als enkelbaans weg aangelegd, deze is in 2010 verdubbeld tot dual carriageway.

Later werd besloten om de route van Belfast naar Derry (Londonderry) op te waarderen, niet meer volgens het oorspronkelijke plan langs de noordkust, maar zuidelijker door het binnenland, in de corridor van de A6. In 2021 opende hiervan het oostelijk deel vanaf de M22 tot Magherafelt en in 2023 opende een flinke upgrade tussen Dungiven en Derry, waardoor de enkelbaans lengte substantieel gereduceerd werd.

Wegnummering

Noord-Ierland heeft een eigen wegnummeringsysteem dat niet samenvalt met dat van Groot-Brittannië. Noord-Ierland is hiermee het enige van de 4 landen van het Verenigd Koninkrijk waar een eigen wegnummering is. M- en A-nummers in Noord-Ierland komen dus ook voor in Groot-Brittannië.