Oklahoma

Hoofdstad	Oklahoma City
Grootste stad	Oklahoma City
Oppervlakte	181.195 km²
Inwonertal	4.020.000
Lengte snelwegennet	2.278 km
Eerste snelweg	1953
Afkorting	OK

Oklahoma is een Amerikaanse staat op de grens van het Midwesten en het zuiden van de Verenigde Staten. De staat telt 4 miljoen inwoners (2022), en heeft een oppervlakte van 177.847 km², ongeveer vijf keer zo groot als Nederland. De bijnaam is de Sooner State. De hoofdstad en grootste stad is Oklahoma City.

Inleiding

Geografie

Oklahoma is gelegen op de Great Plains, en wordt zowel tot het Midwesten als het zuiden van de Verenigde Staten gerekend. De staat grenst kloksgewijs aan Kansas, Missouri, Arkansas, Texas, New Mexico en Colorado. Oklahoma meet maximaal 750 kilometer van west naar oost, mede dankzij de 'Oklahoma Panhandle', een westelijke strip die de staat de vorm van een steelpan geeft. De staat meet maximaal 350 kilometer van noord naar zuid. De hoofdstad Oklahoma City is centraal gelegen in de staat, de tweede stad Tulsa ligt in het noordoosten.

De Red River vormt deels de grens met Texas, terwijl de Canadian River door het midden stroomt. De Arkansas River stroomt door het noordoosten. Alhoewel Oklahoma vaak geassocieerd wordt als een monotone vlakke staat heeft de staat een betrekkelijk divers landschap. In het zuidoosten liggen de Ouachita Mountains, een bebost middelgebergte met toppen tot circa 700 meter die boven de valleien uitstijgen. Dit is echter niet het hoogste punt van Oklahoma. Het landschap is westelijker vlakker, en is ten oosten van Oklahoma City relatief dichtbebost, en ten westen daarvan kaler. De Oklahoma Panhandle ligt in de High Plains, een kale steppe. Hier is het hoogste punt van de staat gelegen, de 1.516 meter hoge Black Mesa.

Oklahoma ligt op de overgang van een vochtig subtropisch klimaat in het zuidoosten en een droger landklimaat in het noordwesten. De neerslag neemt naar het westen toe af. De gemiddelde maximumtemperatuur in Oklahoma City bedraagt 10 °C in de winter en 34°C in de zomer. Echter vanwege de ligging op de Great Plains kan het in de winter periodiek stukken kouder zijn, met blizzards en temperaturen ver onder het vriespunt. Oklahoma is landelijk bekend vanwege de ligging in Tornado Alley, gemiddeld vormen zich 62 tornado's per jaar in Oklahoma, inclusief de grootste tornado ooit waargenomen in 2013.

Economie

De economie van Oklahoma is gebaseerd op energie, landbouw en diensten. De meeste energie-industrie bevindt zich bij Tulsa. Bij het plaatsje Cushing komen veel oliepijpleidingen samen, de prijs van de olie in Cushing is de benchmark voor de prijs van de West Texas Intermediate op de beurs van New York. De overheid, onderwijs en wetenschappelijke instellingen zijn belangrijke pijlers van de economie in Oklahoma City. Tinker Air Force Base in het oosten van Oklahoma City is de grootste werkgever op één locatie van de staat. De University of Oklahoma bevindt zich in Norman, net ten zuiden van Oklahoma City. Het National Weather Center bevindt zich ook in Norman. Oklahoma staat bekend vanwege de tornado's, het Storm Prediction Center bevindt zich dan ook in Norman.

Demografie

Naam	Inwonertal
Oklahoma City	688.000
Tulsa	411.000
Norman	128.000
Broken Arrow	116.000
Lawton	91.000

De twee grootste steden van Oklahoma zijn de hoofdstad Oklahoma City in het midden van de staat en Tulsa in het noordoosten van de staat. Andere steden hebben niet meer dan een regionaal belang, zoals Norman, Lawton, Stillwater en Muskogee. Het inwonertal van de staat groeide zeer snel eind 19e eeuw, van 259.000 inwoners in 1890 naar 2 miljoen inwoners in 1920. De bevolkingsgroei is sindsdien echter afgevlakt, behalve een piek in de jaren '70. Het platteland heeft een krimpend inwonertal, terwijl met name de agglomeratie Oklahoma City nog groeit. In 2022 overschreed Oklahoma de grens van 4 miljoen inwoners.

Oklahoma is een vrij blanke staat, alhoewel het aandeel blanken krimpt, met name door de groei van Hispanics. Echter het aandeel Hispanics in Oklahoma is nog beduidend lager dan in buurstaat Texas.

Geschiedenis

De eerste Europeanen bezochten wat nu Oklahoma is in 1541 en waren Spanjaarden. In de 18e eeuw werd het gebied echter geclaimd door Frankrijk, maar werd een onderdeel van de Verenigde Staten door middel van de Louisiana Purchase van 1803, waarmee de omvang van het land verdubbelde. Het gebied wat nu Oklahoma was behoorde oorspronkelijk tot het Arkansas Territory vanaf 1819. In 1824 en 1829 werd het westelijk deel van Arkansas Territory afgestoten, wat daarna als een 'unorganized territory' onderdeel was van de Verenigde Staten. Nadat de buurstaten allemaal organiseerden bleef het 'Indian Territory' over tussen Texas, Kansas en Arkansas. Dit gebied had nog weinig permanente Europese nederzettingen tot het land in fases werd opengesteld voor nederzettingen en cultivatie in de tweede helft van de 19e eeuw. Dit resulteerde in een 'land run', waarvan die van 1889 het bekendste is. De bijnaam 'Sooner State' van Oklahoma komt voort uit deze land runs. Kolonisten die de grens eerder dan het officiële tijdstip overschreden werden 'sooners' genoemd. Het land in Oklahoma was het laatste ongecultiveerde land in de Verenigde Staten dat zeer geschikt was voor landbouw, wat mede de oorzaak was voor de explosieve bevolkingsgroei eind 19e eeuw. De Oklahoma Panhandle in het westen behoorde lange tijd nergens toe, en stond bekend als het 'No Man's Land'. In 1890 werd dit toegekend als onderdeel van het Oklahoma Territory. In 1907 werd Oklahoma de 46e staat.

Begin 20e eeuw werd olie ontdekt in Oklahoma, waardoor de explosieve bevolkingsgroei begin 20e eeuw aanhield. Met name Tulsa groeide uit tot de oliehoofdstad van de Verenigde Staten in die tijd. Tulsa en Oklahoma waren lange tijd bijna even groot, het is sinds de jaren '70 dat Oklahoma City de dominante staat werd in de staat, waar de bevolkingsgroei van Tulsa stagneerde bleef deze in Oklahoma City groeien. De staat werd hard getroffen door de 'Dust Bowl' in de jaren '30 en veel inwoners trokken naar California. Dit betekende ook het einde van de explosieve bevolkingsgroei in Oklahoma. Oklahoma City werd in 1995 wereldberoemd door een bomaanslag op een federaal gebouw in de stad, waarbij 168 mensen om het leven kwamen.

Wegennet

Oklahoma heeft een dicht wegennet omdat bijna de hele staat intensief gecultiveerd is. De Oklahoma Panhandle heeft een wat dunner wegennet, maar ook hier zijn ruimschoots voldoende wegen voorhanden.

Wegbeheer

De wegbeheerder is het Oklahoma Department of Transportation, afgekort ODOT. Het is niet de enige staat die deze afkorting gebruikt, ook Ohio en Oregon gebruiken deze afkorting, maar liggen op grote afstand van Oklahoma zodat er geen verwarring ontstaat. ODOT heeft 19.732 kilometer weg in beheer, waaronder meer dan 6.800 bruggen. De voorganger van ODOT was het Department of Highways dat in 1911 opgericht werd, slechts vier jaar nadat Oklahoma een staat werd. In 1924 werden de eerste 29 state highways genummerd. In 1926 had de staat 1.020 kilometer geasfalteerde weg. In 1976 werd de naam gewijzigd naar het Oklahoma Department of Transportation.

Renovatie en vervanging van bruggen

In 2016 waren van de 6.800 bruggen in totaal 1.004 bruggen ouder dan 80 jaar. Oklahoma scoorde lange tijd onderaan de lijst van staten met slechte bruggen, maar sinds 2006 wordt fors geïnvesteerd om de bruggen te vervangen en moderniseren. Tussen 2004 en 2014 nam het aantal bruggen met de kwalificatie 'structurally deficient' met ongeveer 70% af. Slechte bruggen bevinden zich voornamelijk in het oosten en midden van de staat, met een grote concentratie in Tulsa. Tussen 2006 en 2015 zijn 1.072 bruggen vervangen of gerenoveerd en tussen 2016 en 2023 worden nog eens 913 bruggen aangepakt. In 2017 had Oklahoma desondanks nog de op twee na grootste hoeveelheid in slechte conditie verkerende bruggen in de Verenigde Staten, maar het aantal daalt wel vrij snel.

Aardbevingen

In Oklahoma komen frequent aardbevingen voor met een magnitude tot 5.0. De staat stond lange tijd bekend vanwege het grote aantal in slechte conditie verkerende bruggen. Tussen 2004 en 2014 is het aantal slechte bruggen gereduceerd van 1.168 naar 370. Na aardbevingen worden alle bruggen rond het epicentrum geïnspecteerd. Vooralsnog is de impact van aardbevingen op de conditie van de bruggen te verwaarlozen.

Interstate Highways

Het wegennet van Oklahoma met tolwegen in groen.

Drie hoofdroutes van Interstate Highway lopen door Oklahoma, de Interstate 35 als noord-zuidroute door het midden van de staat, de Interstate 40 als oost-westroute door het midden en de Interstate 44 als diagonale route. Al deze snelwegen komen in Oklahoma City samen, waardoor dit één van de grootste knooppunten van snelwegen op de Great Plains is. Delen van I-44 zijn een tolweg.

Daarnaast zijn er enkele auxiliary routes, de Interstate 235 als noord-zuidroute in Oklahoma City, de Interstate 240 als zuidelijke bypass van Oklahoma City en de Interstate 244 als alternatieve route door Tulsa. De Interstate 444 vormt een niet-bewegwijzerde freeway langs het centrum van Tulsa.

Naast het systeem van Interstate Highways heeft Oklahoma ook betrekkelijk veel freeways die geen Interstate Highway zijn. Alleen het noordwesten van de staat en de Oklahoma Panhandle wordt niet door freeways ontsloten.

US Highways

Een groot aantal US Highways doorkruist Oklahoma. De centrale ligging van de staat zorgt ervoor dat er veel US Highways door Oklahoma lopen. Enkele daarvan zijn gedeeltelijk als freeway uitgebouwd. De US 64 vormt een oost-westroute van bijna 1.000 kilometer lengte en is samen met de US 412 een belangrijke corridor door de Oklahoma Panhandle. De US 69 is een groot stuk als freeway of 2x2 divided highway uitgevoerd, vanaf de grens met Texas via Durant, McAlester en Muskogee naar Vinita door het oosten van de staat. In Tulsa is de US 75 als freeway uitgebouwd. De US 70 vormt een bijna 500 kilometer lange oost-westroute door het zuiden van de staat, en is grotendeels een tweestrooks weg, behalve de bypass van Hugo die een freeway is. De US 169 is een belangrijke freeway in Tulsa. De meeste andere US Highways zijn wat secundair in karakter, ook omdat ze soms op korte afstand parallel aan een Interstate Highway lopen. Van oudsher waren dit de belangrijkste US Highways van Oklahoma, maar hebben hun belang verloren nadat I-35, I-40 en I-44 gereed kwamen. De US 287 loopt slechts kort door de Oklahoma Panhandle, maar is een belangrijke doorgaande verbinding tussen Texas en Colorado.

Interstates en US Highways in de staat Oklahoma
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Oklahoma City • Tulsa

State Highways

State highways hebben overwegend een secundair karakter en ontsluiten voornamelijk plattelandsgebieden, alhoewel enkele state highways in Oklahoma City en Tulsa als freeway zijn uitgebouwd. In 2006 is het wegnummerschild gewijzigd van een witte cirkel in een zwart vierkant naar een wit schild met een zwart kader in de vorm van de staat met daarin het nummer. State highways hebben in de meeste gevallen geen nummer dat overeenkomt met Interstate Highways of US Highways met hetzelfde nummer. Veel state highways hebben daarnaast een spur die dorpen net buiten de hoofdroute verbindt met het wegennet. De nummering van state highways is soms aangepast op het nummer van de naburige staat. De huidige wegnummering is in 1924 geïntroduceerd, maar is daarna meermaals aangepast. Tal van routes zijn in het verleden geschrapt, alhoewel er geen staatsbrede hernummeringen zijn geweest.

Het is beleid om tweestrooks wegen van verharde vluchtstroken te voorzien. In 2016 had nog 7.400 kilometer state highway twee rijstroken maar geen vluchtstroken. Vanwege de verkeersveiligheid wordt het totale wegprofiel verbreed zodat er meer ruimte is om stuurfouten te corrigeren en om naast de rijstrook te stoppen. Vanwege het glooiende landschap zijn er soms vrij steile hellingen met weinig zicht, wat een veiligheidsrisico is.

Tolwegen

Een maximumsnelheid van 80 mph (130 km/h) op de Kickapoo Turnpike.

Er zijn veel tolwegen in Oklahoma, turnpikes genaamd. De oudste hiervan zijn de Turner Turnpike en de Will Rogers Turnpike die respectievelijk in 1953 en 1957 zijn opengesteld, en van voor het Interstate Highway-systeem dateren. In 1964 opende de H.E. Bailey Turnpike voor het verkeer, en in 1969 volgde de Muskogee Turnpike. In 1966 en 1970 is de Indian Nation Turnpike in twee fases opengesteld en in 1975 volgde de Cimarron Turnpike. In 2001/2002 werden de Creek Turnpike en John Kilpatrick Turnpike rond respectievelijk Tulsa en Oklahoma City geopend. Oklahoma is één van de staten met de meeste tolwegen, alhoewel slechts drie ervan onderdeel van dezelfde Interstate zijn, namelijk de Interstate 44.

Vroeger waren er meer tolwegen gepland, zo was de Interstate 35 als tolweg gepland vanaf Oklahoma City naar de grens met Kansas, waar hij moest aansluiten op de Kansas Turnpike. Voordat deze in aanleg ging, werd het Interstate Highway-systeem gecreëerd, waarna de verbinding tolvrij aangelegd kon worden over het reeds gereserveerde tracé. De I-35 ten zuiden van Oklahoma City was ook oorspronkelijk als tolweg gepland, maar de aanleg hiervan was toen nog minder concreet, en is ook pas later geopend. De Chickasaw Turnpike was in de jaren 50 als afsnijding tussen de I-35 bij Davis en de I-40 bij Henryetta gepland, maar is slechts beperkt en tweestrooks uiteindelijk gebouwd.

Geschiedenis

In 1907 werd Oklahoma een staat en in 1911 werd de State Highway Commission opgericht, die ten taak had het wegennet van de staat te ontwikkelen. In 1925 had Oklahoma slechts 600 kilometer geasfalteerde weg, sprake van een netwerk van geasfalteerde wegen buiten de staat was er nog niet. Met name de invalswegen van Oklahoma City en Tulsa waren tot zo'n 40 kilometer buiten de stad geasfalteerd, maar daarbuiten waren er voornamelijk zandwegen. Zelfs gravelwegen waren nog betrekkelijk weinig aanwezig, met de grootste concentratie rond Muskogee en parallel aan de grens met Texas in het zuiden van Oklahoma. Westelijk van de regio Oklahoma City waren bijna alleen maar zandwegen.

In de tweede helft van de jaren '20 werd het geasfalteerde wegennet verdrievoudigd, naar 1.800 kilometer in 1929. De eerste langere corridors die geasfalteerd waren verliepen vanaf Oklahoma City en Tulsa noordwaarts naar de grens met Kansas. Er was in 1929 nog geen doorgaand verharde weg tussen Oklahoma City en Tulsa. De eerste fase van modernisatie van het wegennet ging bijna volledig aan de westelijke helft van de staat voorbij. Westelijk van de US 81 was in 1929 nog geen enkele geasfalteerde weg.

Gedurende de jaren '30 werd het verharde wegennet in het oosten en midden van Oklahoma fors uitgebreid, in 1939 waren bijna alle wegen van enig doorgaand belang in de oostelijke helft van de staat geasfalteerd. In het westen van de staat was de US 66 vanaf de grens met Texas tot Oklahoma de enige weg met een volwaardige asfaltverharding, alhoewel in het westen diverse US Highways waren opgewaardeerd naar een gravelweg met een dunne olielaag zodat ze stofvrij waren. Echter ook in 1939 waren nog diverse US Highways in het westen van de staat van gravel voorzien.

De eerste plannen van een snelwegennet in Oklahoma dateren van 1947, toen de eerste turnpikes goedgekeurd werden. Omstreeks 1950 begon de aanleg hiervan, en in 1953 werd de eerste snelweg van Oklahoma opengesteld, de Turner Turnpike tussen Oklahoma City en Tulsa. In de jaren 50 waren er vijf tolwegen gepland, naast de Turner Turnpike ook de Will Rogers Turnpike van Tulsa naar Missouri, de H.E. Bailey Turnpike naar Wichita Falls en een noord-zuidtolweg die moest aansluiten op de Kansas Turnpike en zuidwaarts moest lopen naar de grens met Texas. Deze laatste tolweg was opgedeeld in een deel noordelijk van Oklahoma City, waarvoor de plannen begin tot midden jaren 50 zeer concreet waren, maar nog niet in aanleg ging voordat het Interstate Highway-systeem werd gecreëerd die federale financiering van tolvrije snelwegen mogelijk maakte. De Will Rogers Turnpike in het noordoosten van Oklahoma werd nog wel als tolweg aangelegd. De I-35 is ten noorden van Oklahoma City vrij snel aangelegd eind jaren 50 en begin jaren 60. Ten zuiden van Oklahoma City vlotte de bouw niet zo goed, en werd uitgesteld tot in de jaren 70.

Begin jaren 60 openden ook de eerste delen van de I-40, voornamelijk ten oosten van Oklahoma City. In 1964 werd de H.E. Bailey Turnpike vanaf Oklahoma City via Lawton naar Wichita Falls in Texas geopend, waarmee er een doorgaande snelweg was over significante afstand. De drie tolwegen vanaf Texas tot Missouri werden vervolgens onderdeel van de Interstate 44. In 1970 waren er nog een aantal ontbrekende schakels, met name in de I-35 ten zuiden van Oklahoma City, en de I-40 zowel ten oosten als ten westen van Oklahoma City. In 1974 werd het deel ten oosten van de stad voltooid tot aan de grens met Arkansas, in 1976 opende de laatste schakel bij de grens met Texas. In 1971 was de I-35 ten zuiden van Oklahoma City voltooid, en in 1977 werd de I-44 over een nieuw tracé door Oklahoma City voltooid.

Daarna lag de bouw van de snelwegen in Oklahoma min of meer permanent stil, alleen in de stedelijke gebieden van Oklahoma City en Tulsa werden nog nieuwe snelwegen aangelegd, alhoewel niet zo ambitieus als gepland in de jaren 70. Gedurende de jaren 80 en 90 kon de staat Oklahoma niet meeprofiteren van de snelle bevolkingsgroei in Texas, waardoor de meeste snelwegplannen geschrapt werden, meest prominent de Chickasaw Turnpike en aanvullende ringstructuren rond Oklahoma City en Tulsa. Tevens ontbrak het in Oklahoma regelmatig aan structureel onderhoud, vrij veel snelwegen waren van beton en in matige toestand. Bovendien heeft Oklahoma had grootste aantal kunstwerken (groot en klein) die structureel versleten zijn. Sinds 2005 wordt het wegennet echter in vrij hoog tempo gemoderniseerd.

In 2015 werd het programma 'Driving Forward' gepresenteerd, waarin voor $ 892 miljoen aan geplande investeringen in de turnpikes van Oklahoma voorzien werd. Het grootste project hiervan is de bouw van de Eastern Oklahoma County Turnpike bij Oklahoma City.