Polen

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Polska
Hoofdstad Warszawa
Oppervlakte 312.679 km²
Inwonertal 38.036.000
Lengte wegennet 429.816 km
Lengte snelwegennet 4.943 km[1]
Eerste snelweg 1936
Benaming snelweg Autostrada
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode PL

Polen (Polska), formeel de Republiek Polen (Rzeczpospolita Polska), is een land in Europa. Het land telt 38 miljoen inwoners en is daarmee het op vierna meestbevolkte land van de Europese Unie. De hoofdstad is is Warszawa (Warschau), andere grote steden zijn Kraków, Wrocław, Łódź, Poznań, Gdańsk en Szczecin. Het land heeft een oppervlakte van 312.679 vierkante kilometer en is hiermee 7,5 keer zo groot als Nederland.

Inleiding

Geografie

Polen ligt in Centraal-Europa, ten zuiden van de Baltische Zee. Het heeft landsgrenzen met Rusland (oblast Kaliningrad), Litouwen, Belarus, Oekraïne, Slowakije, Tsjechië en Duitsland. Het land meet maximaal 660 kilometer van oost naar west en 600 kilometer van noord naar zuid. Een groot deel van Polen wordt gevormd door het Europees laagland en is vlak tot licht glooiend. Het zuidoosten is vaak wat heuvelachtiger, met middelgebergte op de grens met Tsjechië (Karkonosze) en hooggebergte op de grens met Slowakije (Tatry). Er zijn 70 bergtoppen van meer dan 2.000 meter hoogte, waarvan de Rysy met 2.499 meter de hoogste is.

Polen kent redelijk veel bebossing, alhoewel de bossen niet overal dominant zijn, de grote bosgebieden worden frequent onderbroken door open gebied. Met name in Centraal- en Oost-Polen is veel open weidegebied met landbouw. Het westen en noorden kent meer bebossing. De belangrijkste rivier van Polen is de Wisła, die van zuid naar noord door Polen stroomt. De Odra (Oder) stroomt door het westen van Polen. De Nysa (Neisse) vormt samen met de Odra het grootste deel van de grens met Duitsland. De Warta is een belangrijke zijtak van de Odra. In het oosten van Polen is de rivier de Bug van belang, die deels de grens met Belarus en Oekraïne vormt. De Bug is een zijrivier van de Wisła, evenals de San en Narew.

Polen heeft een landklimaat met warme zomers en koude winters, zeker in het (noord)oosten. Er is sprake van enige invloed van de Atlantische Oceaan. Polen heeft wat warmere zomers en koudere winters dan in Nederland. Temperaturen rond -20 °C zijn geen uitzondering. De hoeveelheid neerslag in Polen is vrij laag, circa 600 mm per jaar.

Economie

Polen is sinds de val van het communisme opgekrabbeld tot een sterke economie, vooral sinds toetreding tot de Europese Unie in 2004. Het was het enige EU-land dat na 2008 niet in een recessie raakte. In de periode 2009-2013 steeg de export van Nederland naar Polen met ruim 55%.[2] Polen heeft een sterke interne markt en een grote middenklasse. De Poolse economie is de op vijf na grootste in de EU. Er is sprake van een enigszins achterblijvend platteland, maar de verschillen zijn beduidend kleiner dan vergeleken met Bulgarije of Roemenië. In 2022 was het gemiddelde inkomen 7.400 złoty per maand (circa € 1650) en daarbij moet aangetekend worden dat bijna 70% van de Polen geen hypotheek of huur betalen, maar hun huis bezitten.[3] In Polen betaalt men met de złoty (PLN). Op termijn is men voornemens om de euro in te voeren.

Demografie

Polen heeft ruim 38 miljoen inwoners en is veruit het grootste land van Centraal-Europa in oppervlakte en inwonertal. Een ruime meerderheid van 61,5% van de bevolking woont in steden, alhoewel er enige sprake is van de-urbanisatie, met name vanwege lage geboortecijfers in stedelijke gebieden. Polen is etnisch gezien een homogeen land, er zijn weinig immigranten en ook weinig minderheden. De roma (Polska Roma) vormen een veel kleinere groep in Polen dan in andere oostelijke en zuidelijke EU-landen.

Geschiedenis

De grenzen van Polen zijn voor de Tweede Wereldoorlog diverse malen verschoven, waarbij het hele land uiteindelijk van oost naar west is opgeschoven. Het westen van Polen behoorde vroeger tot Duitsland, en het westen van Oekraïne en Belarus behoorde destijds tot Polen. Polen behoort tot de zwaarst getroffen landen in de Tweede Wereldoorlog. In 1939 werd Polen door Duitsland en de Sovjetunie bezet. Uiteindelijk rukten de Duitsers op naar het oosten en is Polen in 1944-1945 bevrijd door het Rode Leger. De verwoesting was immens, met circa 6 miljoen Poolse doden en een grotendeels verwoeste economie, infrastructuur en steden. Na 1945 werd Polen communistisch en behoorde tot het Oostblok, onder de invloed van de Sovjetunie. Polen was het eerste Oostblokland waar democratische veranderingen plaatsvonden gedurende de jaren 1980. Polen was het eerste land in het na-communistische tijdperk dat de economische omvang van voor 1989 weer bereikte. Het land moderniseert sinds 2000 in hoog tempo.

Grote steden

Województwa (woiwodschappen) van Polen.
Naam Inwonertal
Warszawa 1.717.000
Kraków 756.000
Łódź 742.000
Wrocław 633.000
Poznań 556.000
Gdańsk 456.000
Szczecin 406.000
Bydgoszcz 358.000
Lublin 350.000
Katowice 309.000
Białystok 294.000
Gdynia 249.000
Częstochowa 240.000
Radom 224.000
Sosnowiec 220.000
Toruń 206.000
Kielce 205.000
Województwa in Polen

DolnośląskieKujawsko-PomorskieLubelskieLubuskieŁódzkieMałopolskieMazowieckieOpolskiePodkarpackiePodlaskiePomorskieŚląskieŚwiętokrzyskieWarmińsko-MazurskieWielkopolskieZachodniopomorskie


Wegennet

Het geplande netwerk van autosnelwegen in Polen.

Zie ook autostrada (Polen), droga ekspresowa, droga krajowa, droga wojewódzka.

Polen had 2022 een netwerk van 429.816 kilometer publieke weg, waarvan 315.513 kilometer verhard is. 293.789 kilometer weg werd beschouwd als zijnde van verbeterde standaarden, geschikt voor regulier gemotoriseerd verkeer.[4] De nationale wegbeheerder GDDKiA beheerde in 2021 17.844 kilometer weg.

Polen heeft een uitgebreid wegennet dat in de regel goed ontwikkeld is. Het wegennet is sinds 2000 enorm opgeknapt en slechte wegen komen in de regel alleen nog voor op secundaire wegen met weinig verkeer. Het hoofdwegennet is doorgaans modern en vrijwel alle steden van betekenis zijn per autosnelweg ontsloten.

De eerste autosnelwegen van Polen zijn al in de jaren '30 aangelegd als de toenmalige Duitse Reichsautobahnen. De bouw van de autosnelwegen kwam in de communistische tijd vrijwel stil te liggen. Alleen enkele korte trajecten van de A2 en A4 werden toen geopend. De wegen werden weinig ontwikkeld en voor een deel verwaarloosd in de communistische tijd, maar ook de eerste 10 jaar nadat het communisme instortte. Pas nadat Polen in 2004 van de Europese Unie lid werd kwam hier significant verbetering in. Alle autosnelwegen werden opgeknapt en verkeren tegenwoordig in uitstekende staat. Polen had begin jaren 2000 na Roemenië het slechtste wegennet van de nieuwe EU-landen. De druk van het vrachtverkeer op het onderliggend wegennet nam vanaf 2005 sterk toe en tot die tijd bevonden bijna alle hoofdwegen zich in slechte staat, met ernstige spoorvorming en hobbels. Sinds 2004 is een enorme inhaalslag gemaakt met de renovatie van het wegennet, duizenden kilometers wegen zijn opnieuw geasfalteerd en nog maar een klein deel van het hoofdwegennet is in slechte toestand. Het aandeel slecht wegdek van de droga krajowa is gereduceerd van 34% in 2001 naar 12% in 2021.[5] In 2007 trad Polen toe tot het Schengengebied waardoor de wachttijden aan de grenzen verleden tijd waren. De grenzen met Rusland, Belarus en Oekraïne vielen daarbuiten aangezien deze landen buiten het Schengenverdrag vallen.

Rond 2010 werd hard gebouwd aan een groot snelwegennet van duizenden kilometers lang. Polen is een belangrijk transitland geworden voor Oost-Europese landen en de verkeersdruk op het wegennet neemt snel toe, mede door het sterk gestegen autobezit, in 2021 had Polen het hoogste autobezit in de Europese Unie.[6] Ook zijn veel hoofdwegen vernieuwd, zodat gesproken kan worden van een grote inhaalslag. In mei 2012 was men bezig met de aanleg van maar liefst 1.320 kilometer aan autosnelwegen. Het tempo daalde iets na de zomer van 2012 vanwege bezuinigingen en het gereedkomen van veel nieuwe wegen. Het bouwtempo versnelde vanaf 2014 wederom. In de periode 2017-2025 is een groot aantal nieuwe autosnelwegen in gebruik genomen, waarbij alle steden van betekenis op de autosnelwegen werden aangesloten.

Het Poolse wegennet is opgedeeld in diverse wegklassen. De autosnelwegen worden gevormd door de autostrada en zijn genummerd met de letter A en kennen vaak tol (płatna). De maximumsnelheid op de A-wegen bedraagt maximaal 140 km/h. De expresswegen verschillen vaak nauwelijks van de snelwegen en heten een droga ekspresowa en zijn genummerd met de letter S. De maximumsnelheid op 2x2 S-wegen is 120 km/h. De landelijke hoofdwegen zijn een droga krajowa en worden genummerd met de letter DK. Deze wegen tellen soms ook 2x2 rijstroken maar zijn meestal enkelbaans. De provinciale wegen heten de droga wojewódzka en worden genummerd met de letters DW. Europese wegen heten een trasa europejska en worden genummerd met de letter E, zoals overal in Europa.

Kenmerkend voor de infrastructuur vanaf 2005 is de kleurrijke samenstelling van kunstwerken zoals bruggen en viaducten en het toepassen van esthetisch mooiere boogbruggen en extradosed bridges. Een groot nadeel is de enorme hoeveelheid geluidschermen, voortvloeiend uit het naleven van Europese regelgeving zonder de in andere landen gebruikelijke hogere waarden te gebruiken, waardoor er veel meer afgeschermd moet worden dan in andere landen. In 2012 is deze wetgeving versoepeld, maar het effect daarvan werd pas na 2015 zichtbaar.

Samenstelling wegennet

naam lengte aandeel
droga krajowa (nationale wegen) 19.296 km 4,7%
droga wojewódzka (provinciale wegen) 28.480 km 6,8%
droga powiatowa (districtswegen) 125.274 km 30,1%
droga gminna (gemeentelijke wegen) 242.923 km 58,4%
totaal wegennet 415.973 km

Geschiedenis

Openstellingsgeschiedenis

Zie lijst van wegopeningen in Polen voor het hoofdonderwerp.

De oudste snelwegen van Polen zijn aangelegd in de tijd dat het westen van Polen een onderdeel van het Duitse Rijk was. Tussen 1936 en 1938 is door de Duitsers 137 kilometer reichsautobahn aangelegd in wat nu Polen is. De eerste snelweg die door de Poolse overheid zelf is aangelegd was de S6 rond Gdynia en Gdańsk die in 1977 is opengesteld, in lijn met de eerste snelwegopeningen in andere (destijds) communistische landen zoals Litouwen, Tsjechië, Slowakije, Bulgarije, Servië, Slovenië en Roemenië. Gedurende de jaren 80 werden sporadisch snelwegen opengesteld, evenals gedurende de jaren 90. Sinds 2000 neemt het investeringstempo flink toe, en worden per jaar tientallen tot meer dan 100 kilometer opengesteld. Rond 2012 piekte de wegenbouw, met in 2011 ruim 1.400 kilometer snelweg in aanleg, ongekend voor Europese begrippen, zeker omdat Polen niet het grootste land van Europa is. Vergelijkbare cijfers zijn alleen in de jaren 30 in Duitsland gehaald, in de jaren 70 in Frankrijk en in de jaren 90 en 2000 in Spanje, landen die aanzienlijk meer inwoners en oppervlakte hebben.

Vroege geschiedenis

Na de Eerste Wereldoorlog verkreeg Polen onafhankelijkheid. Het land lag destijds oostelijker dan nu. Melchior Władysław Nestorowicz werd de eerste minister van verkeer. Onder zijn leiding werden belangrijke wetten ingevoerd dat de fundering legde voor de Poolse wegenbouw in de periode 1920-1939. In 1920 werd een wet aangenomen die het mogelijk maakte publieke wegen aan te leggen, in 1921 werd de regulering van verkeer op publieke wegen ingevoerd en in 1931 werd het wegenfonds opgericht.[7] In de jaren '20 en '30 werd het wegennet in het westen van Polen aanzienlijk beter ontwikkeld dan in het oosten, waarbij de hoofdstad Warszawa min of meer de scheidslijn was tussen oost- en west-Polen. Met name het gebied wat nu Belarus en Oekraïne was had nauwelijks verharde wegen aan het einde van de jaren '30.[8]

In de tweede helft van de jaren '30 werden plannen gemaakt voor een netwerk van 2.400 kilometer aan autosnelwegen. De belangrijkste corridors waren;

  • Poznań - Warszawa
  • Łódź - Warszawa
  • Katowice - Gdynia
  • Warszawa - Stanisławów (Ivano-Frankivsk) - Roemenië
  • Katowice - Lwów (L'viv)
  • Puławy - Przemyśl

Vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939 waren deze plannen niet in uitvoering gegaan.

Communistisch Polen

Na de Tweede Wereldoorlog lag Polen in puin. Vrijwel alle infrastructuur en steden waren verwoest door oorlog en systematische sloop door Nazi-Duitsland. Het hele land werd westwaarts opgeschoven, Polen verkreeg land dat oorspronkelijk tot Duitsland behoorde en de Sovjet-Unie verkreeg land dat oorspronkelijk tot Polen behoorde. Polen verloor daarmee onderontwikkelde gebieden in wat nu het westen van Belarus, het westen van Oekraïne en het zuiden van Litouwen is.

Door het opschuiven van Polen in westelijke richting kwamen er twee voormalige Reichsautobahnen in Polen te liggen, dit waren de hedendaagse A4/A18 vanaf de Duitse grens tot Wrocław en de A6 rond Szczecin. Tevens was er in die tijd gebouwd aan de 'Berlinka', een Reichsautobahn van Berlijn naar Kaliningrad die maar gedeeltelijk is aangelegd en waarvan maar hele korte stukken daadwerkelijk zijn opengesteld, dit waren de S22 tussen Elbląg en de Russische grens en de DW142 ten oosten van Szczecin. In de corridor van de DK22 was verder wat infrastructuur uit de jaren '30-40 al in gebruik genomen.

Onder leiding van Edward Gierek in de periode 1970-1980 begon Polen wat meer te ontwikkelen. In de jaren '70 werd de Gierkówka aangelegd, een 2x2 weg tussen Warszawa en Katowice, via Piotrków Trybunalski. Deze dubbelbaans weg was in 1976 voltooid en is vernoemd naar Edward Gierek. Dit was de DK1 en DK8. Dit was geen echte autosnelweg omdat er bijna geen ongelijkvloerse aansluitingen waren. In 1974 opende de bypass van Kielce (de latere S7) en midden jaren '70 is ook de DK7 ten noorden van Warszawa naar 2x2 rijstroken verbreed, deels ongelijkvloers rond Nowy Dwór Mazowiecki, wat in 1975 opende. In 1977 opende de S6 als bypass van Trójmiasto, de drie steden Gdańsk, Sopot en Gdynia. Dit wordt meestal beschouwd als de eerste autosnelweg die door Polen zelf is aangelegd.

Vanaf eind jaren '70 ging het weer bergafwaarts met de Poolse economie. Onder de communistische regering is nog de eerste tolweg van Polen aangelegd, de A4 tussen Katowice en Kraków, die in fases tussen 1983 en 1990 werd opengesteld.

Recente geschiedenis

Het Węzeł Gliwice-Sośnica, het grootste knooppunt in Polen.

De ontwikkeling van het snelwegennet van Polen was gedurende de jaren '80 en '90 vrij constant, met weinig wegopeningen. Dit veranderde vanaf het jaar 2000, toen elk jaar snelwegen werden geopend. De echte explosie van de snelwegenbouw was vanaf 2007, toen jaarlijks gemiddeld 100 kilometer snelweg werd geopend. Alhoewel vrijwel geheel Europa vanaf 2008 in een recessie kwam, ontsprong Polen de dans. Het land wist in alle jaren een economische groei te realiseren. Wel kwam vanaf 2011 het overheidsbudget onder druk te staan wat ertoe leidde dat in 2011 een groot aantal aanbestedingen uitgesteld zijn. Vervolgens zijn de aanbestedingen in 2013 en 2014 hervat zodat het bouwtempo hoog bleef.

Veel autosnelwegen in Polen worden mede gefinancierd door de EU, tot 85% voor belangrijke projecten. Deze co-financiering is een vergoeding achteraf. Eerst wordt het project volledig uit het Poolse overheidsbudget betaald. Als het land aan EU-regelgeving heeft voldaan, kan men een groot deel van het geld weer terug krijgen. In oktober 2012 bereikte Polen de grens van 2.000 kilometer snelweg. Sinds eind 2013 heeft Polen meer autosnelwegen dan Nederland. In februari 2016 was 1.150 kilometer autosnelweg in aanbouw. Veel projecten liepen vanaf 2017 vertraging op tijdens de uitvoering, opvallend waren het vooral contracten die aan Italiaanse bouwbedrijven gegund waren die vele maanden of zelfs meer dan een jaar achter op schema opgeleverd zijn. In de periode 2019-2021 zijn 10 contracten van Italiaanse bouwbedrijven ingetrokken vanwege wanprestaties, hiervan waren twee contracten van TOTO, vier van Impresa Pizzarotti en vier van Salini-Impregilo. Deze bouwbedrijven veroorzaakten ook problemen in andere Oost-Europese landen. Op 7 november 2019 werd met de openstelling van de S11 langs Szczecinek de grens van 4.000 kilometer A- en S-wegen overschreden.[9]

In 2020 werd het programma '100 rondwegen' gelanceerd.[10] In 2020 had Polen meer dan de helft van het oorspronkelijke plan voor autosnelwegen uitgevoerd. De kosten/batenverhouding ligt in Polen veelal zeer gunstig, bij een aantal autosnelwegen waren de aanlegkosten al binnen 1 of 2 jaar terugverdiend en bij twee derde van de projecten tot 2020 was de terugverdientijd minder dan 10 jaar.[11]

In Polen mag sinds circa 2020 de aannemer kiezen of hij beton of een asfaltverharding gebruikt bij de bouw van autosnelwegen.[12] Dit is relatief ongebruikelijk in Europa omdat beide typen verharding andere geluidsemissies hebben en normaal tijdens de planuitwerking wordt vastgesteld welk verhardingstype er moet komen om aan de geluidsnormen te voldoen. Beton is doorgaans luidruchtiger dan asfalt. Ook heeft asfalt een andere kostencyclus dan beton, waarbij de deklaag van asfalt elke 12-15 jaar vervangen moet worden terwijl beton langer mee gaat, maar aan het einde veel hogere vervangingskosten heeft dan asfalt, waardoor de keuze voor beton of asfalt niet alleen voor de aannemer relevant is, maar ook voor de wegbeheerder op lange termijn.

In 2021 werd aangekondigd dat men ruim 290 miljard PLN vrijmaakte voor het voltooien van alle nog geplande autosnelwegen in de periode tot 2030-2033.[13] Dit programma omvatte op dat moment nog 2.500 kilometer aan te leggen autosnelwegen.[14] In 2021 opende het laatste deel van de S2 in Warschau, waaronder de Tunnel Ursynów, indertijd de langste tunnel in Polen. Hiermee had de Poolse hoofdstad eindelijk een doorgaande autosnelweg voor oost-westverkeer. In september 2023 overschreed Polen de grens van 5.000 kilometer A- en S-wegen.[15]

Toekomst

Zie ook lijst van wegenprojecten in Polen.

Knooppunten

Knooppunten in Polen

BaliceBielany WrocławskieBieliceBrzęczkowiceBydgoszcz-BłonieBydgoszcz-PołudnieBydgoszcz-ZachódChwaszczynoElbląg-WschódEłk-WschódGdańsk-PołudnieGdynia-Wielki KackGliwice-SośnicaGoleniówJordanowoKępnoKielce-zachódKomornikiKonotopaKraków-BieżanówWęzeł Kraków-PołudnieKrzyżowaKurów-ZachódLegnica-PołudnieŁódź-PółnocŁódź-PołudnieLublin-RudnikLublin-SławinekNowe MarzyOlsztyn-PołudnieOlsztynek-ZachódOpaczOstróda-PołudnieOstrów Mazowiecka-PółnocPiotrków Trybunalski-ZachódPodwarpiePoznań-KrzesinyPoznań–WschódPoznań–ZachódPyrzowiceRaczkiRóżaRzeszów-WschódRzeszów-ZachódSzczecin-KluczToruń-PołudnieWarszawa-LubelskaWarszawa-PołudnieWrocław-PółnocWrocław-Południe


Autostrada

De ontwikkeling van het Poolse snelwegennet.

zie ook autostrada (Polen).

De autostrady zullen het hoofdnet vormen, snelwegen bedoeld voor internationaal transitverkeer. Oorspronkelijk was het gepland om meer A-wegen aan te leggen, maar deze plannen zijn omgevormd tot S-wegen, wat vooral een administratieve wijziging is, S-wegen zijn feitelijk ook snelwegen. Er komen twee oost-westassen en één noord-zuidas. De A6 en A18 zijn historisch zo gegroeid. De A8 is een uitzondering, omdat de rest van de route als S8 wordt aangelegd. Het is niet ondenkbaar dat sommige S-wegen in de toekomst tolwegen worden, en alsnog als A-wegen bewegwijzerd gaan worden. De A-wegen zijn in principe tolwegen, maar voorlopig zijn de A4 (grotendeels), A6 en A18 nog tolvrij.

Lijst van autostrady

# No. route lengte
A1 Gdańsk - Toruń - Łódź - Częstochowa - Bytom - Gliwice - Gorzyczki (CZ) 564 km
A2 Świecko (D) - Poznań - Łódź - Warszawa - Terespol (BY) 610 km
A4 Zgorzelec (D) - Wrocław - Opole - Gliwice - Katowice - Kraków - Tarnów - Rzeszów - Korczowa (UA) 667 km
A6 Kołbaskowo (D) - Szczecin - Rzęśnica 29 km
A8 Kobierzyce - Wrocław - Pawłowice 33 km
A18 Olszyna (D) - Krzywa 78 km
A50 Baranów - Mszczonów - Góra Kalwaria - Mińsk Mazowiecki ?

Droga ekspresowa

Zie ook droga ekspresowa.

De droga ekspresowa is een autoweg met 2x2 rijstroken en ongelijkvloerse kruisingen. De maximumsnelheid op 2x2 S-wegen is 120 km/h, waardoor het feitelijk evengoed snelwegen zijn als autosnelwegen in andere landen. Op enkelbaans S-wegen geldt 110 km/h, maar het overgrote deel van de S-wegen wordt met 2x2 rijstroken aangelegd, in sommige gevallen breder, zoals rond grote steden, met name Warszawa en het Silezisch stedengebied. Van bestaande 1x2 S-wegen is het gepland om een tweede rijbaan aan te leggen. Slechts een handjevol uitzonderingen zullen voorlopig enkelbaans blijven, zoals de S22 naar Rusland. Enkelbaans S-wegen hebben vrijwel altijd een ruimtereservering voor 2x2 rijstroken en tellen bij aansluitingen wel 2x2 rijstroken.

Lijst van drogi ekspresowe

# No. route lengte
S1 Pyrzowice - Dąbrowa Górnicza - Sosnowiec - Tychy - Bielsko-Biała - Cieszyn - Zwardoń (SK) 135 km
S2 Warszawa-Konotopa - Warszawa-Lubelska 34 km
S3 Świnoujście - Szczecin - Gorzów Wielkopolski - Zielona Góra - Legnica - Lubawka (CZ) 470 km
S5 Ostróda - Grudziądz - Bydgoszcz - Poznań - Wrocław 446 km
S6 Kołbaskowo - Goleniów - Koszalin - Gdynia - Gdańsk 352 km
S7 Gdynia - Gdańsk - Elbląg - Płońsk - Warszawa - Kielce - Kraków - Rabka 720 km
S8 Wrocław - Piotrków Trybunalski - Warszawa - Białystok 528 km
S10 Szczecin - Piła - Płock - Wołomin ~460 km
S11 Kołobrzeg - Koszalin - Piła - Poznań - Pyrzowice ~600 km
S12 Piotrków Trybunalski - Radom - Lublin - Dorohusk (UA) ~315 km
S14 Emilia - Łódź - Róża 43 km
S16 Olsztyn - Ełk - Białystok ~240 km
S17 Warszawa - Lublin - Hrebenne (UA) 310 km
S19 Kuźnica Białostocka (BY) - Białystok - Lublin - Rzeszów - Barwinek (SK) ~570 km
S22 Elbląg - Grzechotki (RUS) 50 km
S50 Baranów - Sochaczew - Serock - Mińsk Mazowiecki ?
S51 Olsztyn - Olsztynek 40 km
S52 Cieszyn (CZ) - Bielsko-Biała - Kraków 119 km
S61 Ostrów Mazowiecki - Łomża - Suwałki - Budzisko (LT) 214 km
S74 Sulejów - Kielce - Nisko ~215 km
S79 Warszawa - Warszawa-Lotnisko 5 km
S86 Sosnowiec - Katowice 7 km
Autosnelwegen en expresswegen in Polen


Droga Krajowa

De droga krajowa (meervoud: drogi krajowe) vormen het hoofdwegennet van het land. Door het gebrek aan een groot snelwegennet in Polen dienden de DK-wegen een groot deel van het doorgaande, regionale en lokale verkeer. De meeste DK-wegen zijn enkelbaans, alhoewel er ook delen zijn met 2x2 rijstroken. In de steden tellen ze ook regelmatig 2x3 rijstroken. De belangrijke DK-wegen worden geleidelijk omgevormd tot droga ekspresowa. De kwaliteit van de droga krajowa is enorm verbeterd alhoewel er her en der nog slechte stukken zijn. Het overgrote deel is echter van redelijke tot goede kwaliteit. Vanwege de hoge verkeersintensiteiten op sommige assen is de doorstroming matig, maar er wordt hard gebouwd om de DK-wegen te verbeteren of te vervangen door nieuwe snelwegen.

Drogi krajowe in Polen

1234567891011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162636465666768697071727374757677787980818283848586878889909192939495969798


Europese wegen

Europese wegen in Polen

E28E30E36E40E65E67E75E77E261E371E372E373E462


Ecoducten

Polen heeft de meeste ecoducten van Europa. In 2022 had Polen 207 grote ecoducten (constructies over de autosnelweg) en in totaal 5.008 ecopassages, waaronder 3.472 ecoduikers, 1.329 onderdoorgangen en 207 grote ecoducten.

In 1996 werd de eerste ecopassage in Polen aangelegd.[16] In Polen zijn na 2005 een groot aantal ecoducten aangelegd, vrijwel alle nieuwe autosnelwegen hebben meerdere ecoducten. In november 2022 had Polen 196 ecoducten, vermoedelijk het grootste aantal van alle Europese landen. Per juni 2021 had Polen 168 ecoducten over A- en S-wegen en nog eens 50 in aanbouw.[17] Daarnaast zijn er talloze onderdoorgangen voor wild, per 1 januari 2019 had Polen 2.960 ecopassages inclusief ecoducten. Met name de A2 in het westen van Polen heeft een groot aantal ecoducten achter elkaar. Ecoducten komen zowel op nieuwe als oudere snelwegen voor, maar zijn meer gangbaar op nieuwe routes. De ecoducten variëren van tweebuizige korte tunnels tot enkelvoudige betonnen overspanningen tot smalle bruggen tot een bredere brug gecombineerd met een lokale weg of zandweg.

Tunnels

Een lijst van de langste tunnels in Polen.

naam weg lengte opening
Tunnel Ursynów 2330 m 2021
Tunnel TS-26 2300 m 2023
Tunnel T-1 2263 m 2025
Tunnel Luboń 2058 m 2022
Tunnel onder de Świna 1440 m 2023
Tunnel onder de Martwa Wisła 1378 m 2016

Ontwerpeisen & aanlegkosten

zie wegclassificatie in Polen voor het hoofdonderwerp.

In Polen zijn er drie typen hoogwaardige wegen, de autostrada, de droga ekspresowa en de autoweg klasse GP. De autostrada is altijd een volwaardige autosnelweg, de droga ekspresowa wordt soms als één rijbaan met tegenverkeer aangelegd, maar dit is sinds 2010 erg zeldzaam geworden, vrijwel alle droga ekspresowa worden tegenwoordig als volwaardige autosnelweg met 2x2 rijstroken en vluchtstroken aangelegd. De autoweg klasse GP varieert sterker, sommige van deze wegen zijn vrijwel gelijk aan de droga ekspresowa terwijl ze ook enkelbaans en slechts semi-ongelijkvloers kunnen worden aangelegd.

De kosten van de bouw van deze wegen varieert relatief sterk. Omdat de autostrada zeer strikte ontwerpeisen heeft wordt deze vrijwel nooit in heuvelachtig of bergachtig gebied aangelegd, waardoor de dure trajecten met tunnels veelal een droga ekspresowa zijn. Dit verklaart waarom de bouwkosten van een droga ekspresowa frequent hoger liggen dan van een autostrada. Ook de mate van knooppunten en aansluitingen speelt een rol. De droga ekspresowa heeft doorgaans meer aansluitingen dan een autostrada.

De gemiddelde bouwkosten per kilometer bedroegen in de periode 2018-2020:[18]

type 2018 2019 2020
autostrada 37,3 mln zł 23,0 mln zł 34,4 mln zł
droga ekspresowa 37,3 mln zł 51,9 mln zł 46,8 mln zł
autoweg klasse GP 25,0 mln zł 19,9 mln zł 44,3 mln zł

Afritnummering

In Polen werd voorheen een afritnummering naar afstand gebruikt, alhoewel vrij veel autosnelwegen die na 2000 zijn opengesteld helemaal geen bewegwijzerde afritnummering hadden. Vanaf 2013 is geëxperimenteerd met de invoering van sequentiële afritnummering, als eerste op de A1 ten noorden van Łódź. In 2020 is de nieuwe afritnummering definitief vastgesteld, waarbij gekozen is voor een landelijk systeem van sequentiële afritnummering. Op dat moment zijn ook de officiële afritnamen vastgesteld.[19][20] Twee ringwegen hebben ook R-nummers als afritnummers, dit komt voor op de ringweg van Warschau en die van Kraków.

Wegnummering

Polen heeft een geïntegreerde wegnummering van droga krajowa (nationale wegen). Deze nationale wegen kunnen zijn uitgeboud als autosnelweg (A), expressweg (S) of reguliere hoofdweg (DK). De hoofdroutes van de DK1 t/m DK9 vormen een grid, oneven nummers lopen noord-zuid en even nummers lopen oost-west. De hogere nummers zijn enigszins gezoneerd en geclusterd, maar niet heel consistent.

Het uitgangspunt is dat de autostrada over een nieuw tracé worden aangelegd, waarbij de DK-weg blijft bestaan, terwijl een droga ekspresowa een DK-weg vervangt, ook al worden deze wegen vaak over een nieuw tracé aangelegd. De DK-nummers 1 t/m 9 die door een autostrada worden vervangen krijgen dan een 9 ervoor, de DK1 wordt dan de DK91 als de parallel verlopende A1 gereed komt. Zo zijn de hele DK1, DK2 en DK4 vervangen door de DK91, DK92 en DK94. Indien een droga ekspresowa wordt aangelegd wordt de oude weg overgedragen aan een lagere overheid, in veel gevallen een gemeente of województwa (provincie). De weg krijgt dan een DW-nummer of geen bewegwijzerd nummer.

De droga wojewódzka vorm de tweede laag van wegnummering. Dit zijn wegen in het beheer van provincies (województwo) en genummerd in een nationaal systeem met nummers van 100 t/m 999.

Overige wegnummerlagen zoals districtswegen (droga powiatowa) en gemeentewegen (droga gminna) zijn wel administratief genummerd, maar niet bewegwijzerd.

Bewegwijzering

Zie ook bewegwijzering in Polen.

De bewegwijzering is op de autosnelwegen op blauwe borden en op het onderliggend wegennet op groene borden, inclusief op de S-wegen. A en S-nummer worden met prefix weergegeven, DK- en DW- nummers niet. A-, S- en DK-wegen hebben rode schildjes, DW-wegen hebben gele schildjes. Bij afslagen op snelwegen worden blauwe borden gebruikt voor de vooraankondiging met de informatie betreffende afrit in een intern groen vlak. De rechtdoordoelen staan wel op het blauwe vlak. Bij de afritten wordt vaak een snelheidsbordje in de afritvork geplaatst. Het aantal elektronische borden neemt snel toe en zijn vergelijkbaar met wat men in Frankrijk ziet boven de snelwegen. Knooppunten worden aangekondigd door een knooppuntsymbool met de knooppuntnaam.

De bewegwijzering is over het algemeen overzichtelijk. De doelenkeuze is voor binnenlandse bestemmingen meestal beperkt tot grote steden op de grote afstand. Zo is het niet ongebruikelijk om grotere steden al over meerdere honderden kilometers van te voren aan te zien gegeven worden op het onderliggend wegennet. Polen is sterk terughoudend in het aangeven van buitenlandse bestemmingen. Vaak wordt naar Poolse grensplaatsjes verwezen, die in veel gevallen slechts enkele honderden inwoners tellen en alleen op gedetailleerde kaarten staan. Deze doelen worden wel vergezeld met landencodes, bijvoorbeeld PL/D. In Polen wordt vaak een remote focal point gebruikt, dit is doorgaans het uiterste einde van de snelweg. Zo wordt vlak na de grens met Duitsland al het grensdorp aan de Oekraïnse of Wit-Russische grens aangegeven, bijvoorbeeld Korczowa op de A4 en Terespol op de A2. De overige doelen op de bewegwijzering zijn voorspelbare grote steden. De verste doelen worden niet altijd even consistent aangegeven. Zo wordt Praha (Praag) op de DK3 al 610 kilometer van tevoren aangegeven bij Świnoujście, maar wordt dat verder op de DK3 niet herhaald. De E-nummering wordt doorgaans goed aangegeven. Ook het gebruik van wegnummers is consequent.

Maximumsnelheden

Het complexe snelhedenbord aan de Poolse grens.

De maximumsnelheid is binnen de bebouwde kom 50 km/uur. Buiten de kom geldt op enkelstrooks wegen 90 km/uur voor personenauto's en 70 km/uur voor vrachtwagens, alhoewel in de praktijk geen vrachtwagenchauffeur zich daar aan houdt. Op buitenstedelijke hoofdwegen met 2x2 rijstroken en autowegen geldt 100 km/uur. De maximumsnelheid voor vrachtwagens is dan 80 km/uur. Op drogi ekspresowe met 2x2 rijstroken, die in de praktijk vaak hetzelfde ogen als de snelwegen geldt 120 km/uur. Op de autostrady geldt 140 km/uur. Bussen met vergunning mogen dan 100 km/uur, anders 80 km/uur.

Per 1 januari 2011 zijn de maximumsnelheden op autostrady van 130 naar 140 km/uur verhoogd en op 2x2 drogi ekspresowe van 110 naar 120 km/uur. Op 1x2 drogi ekspresowe geldt nog 110 km/uur. Voor 1 juni 2021 mocht men tussen 23.00 en 05.00 uur 60 km/uur rijden binnen de kom.[21]

wegtype Vmax
, indien 2x2:
, indien 2x2:

Verkeersveiligheid

jaar verkeersdoden
2010 3.907
2011 4.189
2012 3.571
2013 3.357
2014 3.202
2015 2.938
2016 3.026
2017 2.831
2018 2.862
2019 2.909
2020 2.491
2021 2.245
2022 1.896

De verkeersveiligheid verbetert in Polen snel, het aantal verkeersdoden neemt jaarlijks met meer dan 10% af. Op gevaarlijke punten waar veel ongevallen met fatale afloop plaatsvinden staan grote borden met "Czarny Punkt" (black spot) en eventueel begeleid met een bord waarop het aantal slachtoffers staat. In 2004 kwamen 5.700 mensen om het leven bij verkeersongevallen, in 2009 was dit gedaald naar zo'n 4.600 doden, 3.900 doden in 2010[22] en 2.824 doden in 2015.[23] De verwachting was dat met de opening van nieuwe snelwegen het aantal verkeersdoden zal dalen, zoals dat ook in Spanje gebeurd is. Veel enkelbaans wegen waren erg druk met veel vrachtverkeer en veel frontale aanrijdingen. Een ander actief programma om de verkeersveiligheid te verbeteren is door het op grote schaal aanleggen van rondwegen (obwodnica) rondom dorpen en stadjes. De meesten hiervan zijn enkelbaans, maar vaak ongelijkvloers en soms met 2x2 rijstroken. In 2023 won Polen voor het eerst een verkeersveiligheidsaward van de ETSC omdat het aantal verkeersdoden in 10 jaar tijd gehalveerd was.[24]

In 2010 vielen 102 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners in Polen, een daling van 29 procent ten opzichte van het jaar 2001. Het land behoorde hiermee tot de minst veilige van de Europese Unie,[25] wat te verklaren was door het gebrek aan autosnelwegen en andere hoogwaardige en veilige wegen. In 2021 vielen 73 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, waarmee het land beduidend boven het EU-gemiddelde zit, maar niet meer tot de minst veilige landen behoort.[26] In 2022 was het aantal verkeersdoden gedaald tot minder dan 1.900, het laagste aantal in zeer lange tijd.

Tol

Een tolstation op de A4 bij Mysłowice.

Zie ook tolwegen in Polen en e-TOLL.

Voor een aantal Poolse snelwegen moet tol betaald worden, zoals delen van de A1, A2 en A4.

Voor vrachtwagens bestaat er een aparte verplichte elektronische tolheffing met e-TOLL. De vrachtwagentol geldt voor alle A-, S- en DK-wegen. Voorheen werd van de karty opłat drogowych gebruikgemaakt, een tolkaart die voor alle DK, S en A-wegen verplicht was. Dit systeem is per 1 juli 2011 vervangen door het elektronische tolsysteem ViaTOLL, dat op zijn beurt in juni 2021 weer vervangen is door het systeem e-TOLL.

Verkeersintensiteiten

Goederenvervoer over de weg in Polen.

De verkeersintensiteiten zijn op de autosnelwegen buiten de grote steden nog relatief laag, maar de verkeersdrukte neemt snel toe. Op de DK-wegen zijn 15.000 tot 25.000 voertuigen per dag op de belangrijke transportassen niet ongebruikelijk. De meeste van dit soort routes zijn sinds 2020 vervangen door autosnelwegen. Over de meeste andere DK-wegen rijden tussen 10.000 en 15.000 voertuigen, met pieken in stedelijke gebieden. Sommige rustige DK-wegen verwerken minder dan 5.000 voertuigen per dag, dit is voornamelijk in de periferie van Polen.

Op autosnelwegen liggen de verkeersintensiteiten hoger. Tussen de grote steden rijden veelal 20.000 tot 40.000 voertuigen per etmaal, stijgend naar 60.000 tot 100.000 voertuigen in de stedelijke gebieden. Het drukste wegvak van Polen is gelegen in Warschau, waar een deel van de S8 tegen de 200.000 voertuigen per dag verwerkt. Van niet alle snelwegachtige (klasse GP)-wegen in Polen zijn de verkeersintensiteiten bekend, omdat deze niet door de GDDKiA beheerd worden.[27]

Geschiedenis

De eerste grote verkeerstelling in Polen werd in 1926 gehouden. Het verkeer werd geteld op het toen kleine netwerk van geasfalteerde wegen. In 1954 werd de eerste verkeerstelling na de Tweede Wereldoorlog gehouden, op een beperkt aantal wegen. Er was nog op veel plekken sprake van oorlogsschade, met name bij rivierbruggen. Sinds 1965 worden systematisch verkeerstellingen gehouden elke 5 jaar, over een periode van 14 dagen. Vanwege geldgebrek werd de telperiode in 1985 tijdelijk verlaagd naar 9 dagen. Sinds 2010 wordt verkeersdata op grotere schaal geautomatiseerd geregistreerd, met tellussen in het wegdek en camera's. Het netwerk van automatische telstations is in 2015 fors uitgebreid.

Registratie

In Polen wordt gebruikgemaakt van drie te onderscheiden seizoenen:

  • Jaargemiddelde: Średni Dobowy Ruch Roczny (SDRR)
  • Zomergemiddelde: Średni Dobowy Ruch Letni (SDRL)
  • Wintergemiddelde: Średni Dobowy Ruch Zimowy (SDRZ)

Tevens wordt onderscheid gemaakt in de tijdsperiode (dag, avond, nacht), de verkeersgroei en de samenstelling van het verkeer in verschillende klassen.

Projecten

Zie lijst van wegenprojecten in Polen.

Zie ook

Externe links

Referenties

  1. stand 31-12-2023
  2. Internationale handel; in- en uitvoer volgens SITC-indeling naar landen | cbs.nl
  3. Housing statistics | europa.eu
  4. Statistical Yearbook 2022 | stat.gov.pl
  5. Raport o stanie technicznym nawierzchni sieci dróg krajowych na koniec 2021 roku | gov.pl
  6. Number of cars per inhabitant increased in 2021 | europa.eu
  7. Melchior Władysław Nestorowicz | gddkia.gov.pl
  8. Historia komunikacji w Polsce | siskom.waw.pl
  9. Oddajemy do ruchu obwodnicę Szczecinka na S11 - mamy już w Polsce ponad 4000 km dróg szybkiego ruchu | gddkia.gov.pl
  10. 100obwodnic.pl
  11. Poland’s expensive highways | obserwatorfinansowy.pl
  12. Nawierzchnie asfaltowe i betonowe na sieci dróg krajowych | gov.pl
  13. Dekada rozwoju polskich dróg | gov.pl
  14. Konsultacje publiczne rządowych programów drogowych | gov.pl
  15. Mamy 5000 km dróg szybkiego ruchu | gov.pl
  16. Budując nowe drogi, zapewniamy swobodę migracji zwierząt | gddkia.gov.pl
  17. Przejścia dla zwierząt nad drogami w Polsce – jak wyglądają, ile ich naprawdę jest? | crazynauka.pl
  18. Ile kosztuje kilometr drogi? | gddkia.gov.pl
  19. Mapa wezlow 2020-07-14 | gddkia.gov.pl
  20. Dlaczego Rząsawa ustąpiła miejsca Częstochowie Północ? | gddkia.gov.pl
  21. Od 1 czerwca zmiany w Prawie o ruchu drogowym | gov.pl
  22. Mniej wypadków, mniej zabitych i mniej rannych – 2010 rok na polskich drogach | policja.pl (Pools)
  23. Bezpieczeństwo w ruchu drogowym - w ujęciu miesięcznym | statystyka.policja.pl
  24. Poland wins international road safety award as deaths fall by half in ten years | etsc.eu
  25. Verkeersveiligheid: aantal verkeersdoden EU met 11% gedaald in 2010 | europa.eu
  26. 16th Annual Road Safety Performance Index (PIN) Report | etsc.eu
  27. Generalny Pomiar Ruchu w 2010 (verkeerstellingen 2010) | gddkia.gov.pl
Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden