Route nationale

Een route nationale (RN) is een hoofdweg van de eerste klasse in veel Franstalige landen, waaronder Frankrijk en diverse landen in West-Afrika.

Frankrijk

Routes nationales zijn in Frankrijk in de loop der geschiedenis grotendeels overgedragen aan de departementen, wat men een 'declassering' noemt. Hierdoor is er nog slechts een klein deel van het wegennet als route nationale betiteld, dat bovendien geen sluitend netwerk meer vormt. Er waren twee momenten dat de routes nationales gedeclasseerd werden. Tijdens de hervorming van 1972, die per 1 januari 1973 van kracht werd, is reeds 53.000 kilometer route nationale overgedragen aan de departementen. Tijdens de hervorming van 2005, die per 1 januari 2006 van kracht werd, is nog eens 20.000 kilometer overgedragen, waardoor slechts een beperkt aantal routes de status van route nationale behield.

Routes nationales zijn tegenwoordig van minder belang vanwege het netwerk van autoroutes. Overgebleven routes nationales zijn vaak wat beter uitgebouwd, niet zelden als voie express of vormen routes op verbindingen waar geen autoroute voorhanden is. In de westelijke regio Bretagne vormen routes nationales de enige doorgaande wegen, aangezien in dit gebied vrijwel geen autoroutes zijn. Elders in Frankrijk vormen routes nationales gefragmenteerde routes. Het is niet ongebruikelijk dat van oorspronkelijke routes van honderden kilometers lengte slechts korte stukken zijn overgebleven. Routes nationales komen ook voor in een aantal overzeese gebiedsdelen van Frankrijk, zoals in Frans-Guyana, Guadeloupe en La Réunion.

Wegnummering

De routes nationales zijn nog grotendeels volgens de oorspronkelijke nummering van 1824 genummerd, voor zover ze niet gedeclasseerd zijn. De N1 t/m N24 vormden radiale routes vanuit Parijs, waar het point zéro des routes de France is gelegen. Niet al deze routes nationales begonnen daadwerkelijk in Parijs, vaak waren het aftakkingen van routes uit Parijs. In Parijs bestaan tegenwoordig geen routes nationales of routes départementales meer, waardoor ze vaak effectief op de portes de Parijs begonnen, tegenwoordig gevormd door de Boulevard Périphérique.

Hogere nummers zijn enigszins gezoneerd toegepast, de oorspronkelijke nummering verliep van N1 t/m N212, in 1933 is het netwerk significant uitgebreid met nummers tussen N301 en N853. Tijdens de hervorming van 1972 is weer teruggegaan naar de nummering van voor 1933, dit paste in het decentralisatiebeleid van de Franse regering. Vanaf 1973 bleef echter nog een uitgebreid netwerk van routes nationales in stand. De nummers lager dan 100 liggen voornamelijk in de noordoostelijke helft van Frankrijk terwijl de nummers hoger dan 100 voornamelijk in de zuidwestelijke helft van Frankrijk liggen. De Loire/Rhône wordt soms als scheidslijn gezien, maar de regio Bretagne heeft ook de nummers hoger dan 100.

Sommige routes nationales waren altijd al secundair in karakter, maar velen vormden de doorgaande wegen, aangezien in die tijd slechts een beperkt aantal verbindingen als autoroute voltooid was. Bij de hervorming van 2005 is twee derde van de routes nationales overgedragen aan de departementen. Veel departementen nummerden in 1973 en 2006 de ex-routes nationales met een drie- of viercijferig nummer dat gebaseerd was op dat van de route nationale, vaak door er een '9' of '10' voor te plaatsen. De N10 zou dan de D510 of D1010 worden bijvoorbeeld. Dit werd niet gecoördineerd tussen de departementen, men gebruikte tal van voorloopcijfers waardoor een ex-route nationale niet in alle departementen hetzelfde wegnummer heeft.

Het komt ook voor dat routes nationales een 4-cijferig nummer hebben. Dit zijn vrijwel altijd korte routes van enkele kilometers lengte, vaak wordt dit gezien als een tijdelijk nummer voor een weg over een nieuw tracé, dat in gebruik is tot de gehele nieuwe weg voltooid is, waarna de definitieve hernummering plaats vindt. Dit zijn nogal eens een voie express. Aangezien de bouw hiervan in Frankrijk van oudsher zeer gefragmenteerd plaatsvond, blijven deze 4-cijferige nummers soms decennia in gebruik.

Geschiedenis

In 1811 werd door Napoléon een netwerk van routes impériales ingevoerd in de delen die destijds onder bestuur van Frankrijk stonden. Naast het hedendaagse Frankrijk omvatte dit ook de Benelux, delen van Duitsland en Italië. De routes impériales werden genummerd volgens een systeem waarbij de nummers 1 t/m 14 de radialen van Parijs vormden, 15 t/m 27 waren aftakkingen van deze radialen en 28 t/m 229 waren bedoeld voor overige verbindingen. Dit waren wegen van respectievelijk de eerste, tweede en derde klasse. Daarnaast waren er aftakkingen van de routes impériales met een 'bis' nummer (bijvoorbeeld 1bis).

Na de restauratie van 1824 werd een nieuwe naam voor de hoofdwegen bedacht, de route nationale. De wegnummering hiervan was grotendeels gebaseerd op de route impériales van 1811, met uitzondering van de wegen die buiten Frankrijk waren komen te liggen. Het nummeringsyssteem van de routes nationales is daardoor één van de oudste ter wereld. Gedurende de 19e eeuw werd het wegennet verder ontwikkeld. In deze periode werden ook nieuwe wegklassen geïntroduceerd, in 1854 kwamen hier de routes forestières bij (boswegen), in 1857 de routes agricoles (landbouwwegen), in 1860 de routes thermales en in 1867 de routes salicoles (zoutroutes). In het oosten van Frankrijk kwamen de regio's Alsace en Lorraine na de Frans-Duitse Oorlog van 1870-1871 onder Duits bestuur te staan. Na de Eerste Wereldoorlog kwam dit gebied in 1918 weer onder Frans bestuur te staan. Ten tijde van 47 jaar Duits bestuur is geen hernummering van de routes nationales doorgevoerd om het territoriaal verlies te compenseren, alhoewel de Franse nummers in die tijd niet van toepassing waren.

Begin 20e eeuw nam het autoverkeer in Frankrijk flink toe. Er werden nieuwe nummers toegekend voor toeristische doeleinden, met als hoogtepunt de N202, de in 1931 geïntroduceerde Route des Alpes, een noord-zuidroute dwars door de Franse Alpen over tal van bergpassen hoger dan 2.000 meter. Begin 20e eeuw waren er 212 routes nationales, plus talloze aftakkingen en zijroutes die als een 'bis' of 'ter' waren genummerd. In 1933 werd het wegbeheer in Frankrijk gecentraliseerd. De staat nam het beheer van talloze minder belangrijke wegen op zich, een fenomeen dat zich op veel plekken in Europa en Noord-Amerika voordeed in die tijd. Een gevolg was dat het netwerk van routes nationales significant werd uitgebreid. Hiervoor werd de wegnummerserie N301 t/m 853 toegevoegd, het zogenaamde 'réseau nouveau' (nieuwe netwerk). De nummers 213 t/m 299 werden niet toegekend, zodat een duidelijke scheiding tussen het 'réseau ancienne' (oude netwerk) en réseau nouveau ontstond. Hiermee kwamen ook alle 'bis' en 'ter' nummeringen te vervallen. Maar daarvoor in de plaats kwamen geletterde suffixes, A, B, C, etc.

Met de toename van lange-afstandsverkeer na de Tweede Wereldoorlog werden de 'grands itinéraires' ontwikkeld, de grote routes tussen landsdelen en grote steden. In 1949-1950 werden hiertoe al diverse hernummeringen doorgevoerd. Ook werden vanaf deze periode de routes nationales opgewaardeerd met omleggingen, inhaalstroken en stukken met 2x2 rijstroken. Echter al vrij snel in de late jaren '50 ging de focus meer uit naar de bouw van autoroutes over een nieuw tracé. Tegen 1970 waren de eerste langere autoroutes voltooid en vele anderen in planning. Hierdoor werd duidelijk dat de Franse staat niet een gigantisch netwerk van routes nationales hoefde te beheren. Dit leidde tot de hervorming van 1972, waarbij een groot deel van het 'réseau nouveau' alweer werd overgedragen aan de departementen, evenals routes nationales die parallel aan autoroutes verliepen.

Per 1 januari 1973 werd 53.000 kilometer routes nationales overgedragen aan de departementen. Tevens werden diverse routes nationales hernummerd. Het kwam veel voor dat van lange routes nationales een deel werd overgedragen aan de departementen en een deel werd hernummerd met een ander N-nummer. De departementen hernummerden alle overgedragen routes nationales naar een D-nummer, dat vaak nog wel gebaseerd was op dat van de oudere route nationale. In 1978 werden viercijferige routes nationales ingevoerd. Dit werden gezien als tijdelijke nummers voor nieuwe tracé's. In de periode dat het nieuwe tracé nog niet voltooid was behield de oude route zijn normale nummer en kreeg het nieuwe tracé een 4-cijferig nummer. Wanneer het nieuwe tracé voltooid was kon het wegnummer gewisseld worden. In veel gevallen werd de oude weg gedeclasseerd naar een route départementale.

Vanaf de jaren '80 begonnen steeds meer verbindingen in Frankrijk vervangen te worden door autoroutes. Tegen 2000 was het netwerk van autoroutes in Frankrijk grotendeels voltooid, dus er zat een tweede hervorming aan te komen, de hervorming van 2005. Hierbij werd per 1 januari 2006 nog eens 20.000 kilometer route nationale overgedragen aan de departementen. Door deze hervorming zijn sommige historische N-nummers compleet komen te vervallen, anderen werden drastisch ingekort. Er bleef eigenlijk geen netwerk van routes nationales meer over, maar slechts een versnipperd aantal routes. De meeste resterende routes nationales verlopen over verbindingen waar geen autoroute loopt of zijn hoogwaardig uitgebouwd als voie express. Maar ook veel routes nationales waar geen autoroute direct in de buurt loopt zijn eveneens gedeclasseerd.

Afrika

Naar Frans model zijn in een groot aantal Franstalige Afrikaanse landen ook routes nationales gevormd.

Canada

In de Canadese provincie Québec wordt de term 'route nationale' gebruikt voor de belangrijkste provinciale wegen met een nummer tussen 100 en 199. De term 'nationale' slaat op de provincie Québec, niet het land Canada, want Canada heeft geen nationale wegen.