Schiphol-Amsterdam-Almere

Het plangebied SAA.

Het stelsel van wisselbanen binnen het SAA project.

Het project Schiphol-Amsterdam-Almere, afgekort SAA, is het grootste wegenbouwproject van Nederland in de periode 2012-2027. Het megaproject omvat de verbreding en het stroomlijnen van diverse autosnelwegen tussen Schiphol, Amsterdam en Almere. Het project is nodig om de groei van Almere te faciliteren en de files in deze regio sterk te verminderen. Het project omvat 63 kilometer autosnelweg, waaronder de A1, A6, A9 en A10, de aanleg van de ruim 3 kilometer lange Gaasperdammertunnel, de aanleg van twee grote bruggen, de aanleg van het grootste aquaduct ter wereld, de aanpassing van 5 knooppunten en de aanpassing van circa 100 kunstwerken. Het project is op 1 maart 2012 formeel gestart door minister Schultz. Het totale project kost € 5,8 miljard.

Achtergrond

Oorspronkelijk ontwerp knooppunt Muiderberg. Tekening Rijkswaterstaat

Vanwege het sterk groeiende verkeer van Almere richting Schiphol werden in de jaren 2000 voorstellen gedaan om de A6 door te trekken tot het knooppunt Holendrecht en zodoende een directe verbinding te creëren tussen Almere en Schiphol. De directe route is ongeveer 11 kilometer lang. Deze variant had als voordeel dat de robuustheid van het netwerk toenam en de A9 en A1 niet zo grootschalig verbreed hoefden te worden. In 2005 werd deze verbinding opgenomen in de Nota Mobiliteit. De mogelijke aanleg veroorzaakte veel beroering onder milieu- en natuurorganisaties. Deze verbinding zou enkele honderden meters ten noorden van het natuurgebied rond het Naardermeer komen te lopen. Er werden plannen ontwikkeld om de snelweg hier in een tunnel te laten lopen; een variant die in 2006 positief beoordeeld werd door de MER-commissie.

De verbinding zou een aantal kunstwerken inhouden, zoals een brug over of tunnel onder de Vecht, het Amsterdam-Rijnkanaal en het Gein. Tevens zouden de spoorlijnen Amsterdam - Utrecht en Amsterdam - Amersfoort gekruist moeten worden. Tussen Abcoude en Amsterdam-Zuidoost is voor een dergelijke verbinding ruimte vrijgehouden in de vorm van een golfbaan en een stadspark. In 2006 werden de plannen door het kabinet echter afgeblazen. Er werd gekozen voor het zogenaamde "stroomlijnalternatief", waarbij 63 kilometer snelweg verbreed wordt.

Procedures

De in 2016 opgeleverde Zandhazenbrug over de A1 bij het knooppunt Muiderberg.

In 2005 is de startnotitie ter inzage gelegd, waarin twee alternatieven voorkwamen; het A6/A9-alternatief (een directe verbinding tussen knooppunt Muiderberg en knooppunt Holendrecht) en het 'stroomlijnalternatief', waarbij de bestaande snelwegen verbreed zouden worden. In 2006 is door de politiek gekozen voor het stroomlijnalternatief, waarna in 2008 de trajectnota/MER ter inzage is gelegd met drie varianten van het stroomlijnalternatief. Het voorkeursalternatief is daarna uitgewerkt tot een ontwerp-tracébesluit, dat op 26 maart 2010 ter inzage werd gelegd. Op 31 maart 2011 is het definitieve tracébesluit ter inzage gelegd. Het tracébesluit werd op 4 januari 2012 onherroepelijk na een uitspraak van de Raad van State. Hiermee kon het megaproject beginnen.

Schiphol-Amsterdam-Almere is een zeer groot project; nog nooit eerder is voor zoveel verschillende snelwegen één tracébesluit genomen. Voor en tijdens de uitvoering van het project zijn nog enkele aanpassingen aan het tracébesluit van 2011 doorgevoerd met zogenaamde wijzigingsbesluiten. Hoewel de basis van het project niet veranderd is, is het tracébesluit geoptimaliseerd en aangepast in 2011, 2012, 2013 en 2014. De grootste aanpassingen waren de indeling van de Gaasperdammertunnel en de aanpassing van het spoorviaduct bij het knooppunt Muiderberg.

Plannen

A1

Watergraafsmeer - Diemen

Tussen de knooppunten Watergraafsmeer en Diemen waren, naast een verbreding naar 2x4 rijstroken, ook spitsstroken gepland. In september 2009 is hiervoor het wegaanpassingsbesluit vastgesteld. Het is daarna een onderdeel van het grotere project Schiphol - Amsterdam - Almere geworden. In eerste instantie zijn de spitsstroken aangelegd. Dit is in 2010 begonnen en begin 2011 voltooid. De verbreding naar 2x4 permanente rijstroken is tussen juli 2013 en april 2014 uitgevoerd. De spitsstroken zijn hiermee weer komen te vervallen.

Diemen - Muiderberg

De A1 in aanleg tussen het knooppunt Diemen en het aquaduct Vechtzicht.

Het Aquaduct Vechtzicht in aanleg in december 2015.

De A1 is tussen de knooppunten Diemen en Muiderberg deels naar het zuiden verlegd om een bredere snelweg met 2x5 rijstroken en een 2-strooks wisselbaan, nieuwe knooppunten, op- en afritten en verzorgingsplaatsen mogelijk te maken. Net ten oosten van knooppunt Diemen telt de nieuwe A1 op het breedste gedeelte 19 rijstroken (exclusief vluchtstroken).

Midden op dit tracé is het Aquaduct Vechtzicht gebouwd ter vervanging van de voormalige brug over de Vecht in de oude A1 die voorheen geregeld open ging en voor extra vertraging zorgde. Het aquaduct Vechtzicht is 65 meter breed en daarmee het breedste aquaduct ter wereld.

Verder is nabij knooppunt Diemen een nieuwe verbindingsweg aangelegd tussen de A9 en de A1 in oostelijke richting, inclusief de nieuwe Betlembrug met negen rijstroken verdeeld over drie rijbanen die nabij de Muiderbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal is aangelegd.

Tevens zijn 21 kunstwerken aangepast, zijn twee verzorgingsplaatsen verplaatst, zijn de nieuwe aansluiting IJburg en een verplaatste aansluiting Muiden aangelegd en is de aansluiting Muiden-Oost vervallen. Ook is de spoorbrug over de A1 vervangen door de 255 meter lange Zandhazenbrug.

De voorbereidende werkzaamheden zijn in 2013 gestart, waarna het hoofdproject tussen 2014 en 2016 uitgevoerd is. In augustus-september 2016 is de verlegde A1 in gebruik genomen. Tot juni 2017 zijn de laatste grote werkzaamheden aan het knooppunt Muiderberg uitgevoerd.

In een bestuurlijk overleg is afgesproken dat qua geluidsoverlast een stand-stillprincipe is uitgevoerd. Dit zijn strengere eisen dan die de Wet geluidhinder stelt, waardoor zeer hoge geluidsschermen noodzakelijk zijn. Ter hoogte van Muiden zijn geluidsschermen van 8 meter hoogte gebouwd. Ook wordt de Bloemendalerpolder tussen Weesp en Muiden grotendeels ontwikkeld met circa 2.800 - 3.000 woningen. Ten noorden van de A1, aan de westkant van Muiden, komen nog eens 1.400 woningen en 100.000 m² kantoren. Bij de verbreding van de A1 is akoestisch gezien rekening gehouden met deze ontwikkelingen.

A6

De verbrede Hollandse Brug.

Ook de A6 valt binnen het plangebied. Het deel van knooppunt Muiderberg naar de Hollandse Brug is verbreed van 2x3 naar 2x4 rijstroken plus twee wisselstroken, zodat in totaal 6 rijstroken in de spitsrichting beschikbaar zijn. Verder is de route verder naar het knooppunt Gooimeer naar 3+2+2+2+3 rijstroken verbreed, inclusief een 2-strooks wisselbaan. De aansluiting op de N702 (voorheen Almere Stad-West) is omgebouwd tot een volledig ongelijkvloers turbineknooppunt, het knooppunt Gooimeer. Het deel verder naar Almere-Buiten-Oost is verbreed van 2x2 naar 4x2 rijstroken met een parallelsysteem. Er is een nieuwe Hollandse Brug gebouwd tussen Flevoland en Noord-Holland naast de oude brug. Dit is één van de breedste bruggen van Nederland. Er zijn in totaal 35 kunstwerken aangepast op de A6.

De verbreding is in twee fases uitgevoerd. Het zuidelijkste deel tussen het knooppunt Muiderberg en Almere-Havendreef is tussen 2014 en 2017 uitgevoerd, dit deel was drie jaar voor op schema klaar. Het deel vanaf Almere-Havendreef tot Almere-Buiten-Oost startte op 16 februari 2017. Dit was de eerste energie-neutrale autosnelweg in Nederland, met zonnepanelen wordt de energie voor de verkeerssignalering en verlichting opgewekt. De verbreding van de A6 door Almere werd op 1 juli 2019 afgerond en op 8 juli 2019 officieel geïnaugureerd door de minister. De verbreding van de A6 tussen Almere en Lelystad valt niet onder het SAA project.

A9

De Betlembrug bij het knooppunt Diemen.

Diemen - Holendrecht

De A9 is tussen het knooppunt Diemen en het knooppunt Holendrecht verbreed naar 3+2+1+2+3 rijstroken, waaronder een wisselstrook, en is in Amsterdam-Zuidoost over een lengte van 3 kilometer ondertunneld met de Gaasperdammertunnel. Hiervoor zijn 25 kunstwerken aangepast.

In 2014 zijn de voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd; de grootschalige bouw vond plaats tussen 2015 en 2020. In 2017 kwam de Gaasperdammertunnel in ruwbouw gereed. De Gaasperdammertunnel is in fases vanaf 5 juli 2020 opengesteld voor het verkeer.

Holendrecht - Badhoevedorp

Ook wordt de A9 verder tot aan het knooppunt Badhoevedorp naar 2x4 rijstroken verbreed en deels verdiept met een korte overkapping ter hoogte van Amstelveen. Hierdoor moest het tankstation langs de rijbaan richting Badhoevedorp iets naar het westen opschuiven. Het tankstation op de andere rijbaan zou verplaatst worden naar een locatie enkele kilometers oostelijker, maar dit voornemen leidde tot veel weerstand bij omwonenden. Uiteindelijk heeft de Minister in april 2020 besloten dat dit tankstation zal vervallen. Hierdoor is er op de A9 op een relatief lang gedeelte geen verzorgingsplaats en tankstation. Verder worden op dit traject 14 kunstwerken aangepast, waaronder een verbreding van de Schipholbrug. De verbreding van de A9 wordt als laatste uitgevoerd tussen 2020 en 2027.

Aangepast ontwerp

In Amstelveen was voorheen de Keizer Kareltunnel voorzien, een 1,9 kilometer lange tunnel bij het Oude Dorp. Omdat de tunnel wettelijk gezien niet noodzakelijk was om het project doorgang te laten vinden, was met de gemeente Amstelveen overeen gekomen dat deze een bijdrage van € 100 miljoen zou doen voor de realisatie van de bovenwettelijke tunnel. Vanwege de slechte vastgoedmarkt en de recessie kon Amstelveen deze afspraak niet nakomen. Daarom werd de tunnel op 23 september 2013 geschrapt en is besloten ter plekke de weg verdiept aan te leggen over een lengte van 1.300 meter lengte, met een korte overkapping bij het Oude Dorp. Vanwege de wijziging was het noodzakelijk de tracéwet opnieuw te doorlopen voor dit deelproject. De oplevering van het project werd daardoor, en door bezuinigingen op het infrafonds, vertraagd van 2020 naar circa 2027.

A10

De A10 is tussen het knooppunt Amstel en het knooppunt Watergraafsmeer naar 2x4 rijstroken verbreed. Dit was het eerste deel van het SAA-project en is begin 2012 in uitvoering gegaan en in april 2014 afgerond. Het is een relatief eenvoudige verbreding in vergelijking met de andere fases van het SAA-project. Enkele aansluitingen en het knooppunt Watergraafsmeer zijn beperkt aangepast. Ook zijn 14 kunstwerken aangepast. In april 2014 kwam de extra capaciteit op de A10-oost beschikbaar.

Grote kunstwerken

Grote kunstwerken van het megaproject;

• bouw Gaasperdammertunnel
• bouw Aquaduct Vechtzicht
• verbreding Hollandse Brug
• bouw Betlembrug (Tweede Muiderbrug)

Planning

De Gaasperdammertunnel in aanleg in mei 2017.

De weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere is in vijf deelprojecten ‘dakpansgewijs’ uitgevoerd.

• Deelproject 1: A1/A6 (vanaf knooppunt Diemen - knooppunt Muiderberg -aansluiting Havendreef op de A6).

• Deelproject 2: A10 Oost (knooppunt Amstel - knooppunt Watergraafsmeer) en A1 (knooppunt Watergraafsmeer – knooppunt Diemen).

• Deelproject 3: A6 (Hoge Ring - Almere Buiten-Oost).

• Deelproject 4: A9 Gaasperdammerweg (vanaf knooppunt Diemen - knooppunt Holendrecht-Noord) en A2 (knooppunt Holendrecht – knooppunt Amstel).

• Deelproject 5: A9 (knooppunt Holendrecht-Zuid tot aan knooppunt Badhoevedorp).

De uitvoering startte in het voorjaar van 2012 met het deelproject A10 Oost en de A1 tot Diemen. Het tweede deelproject was de A1/A6, de start hiervan was begin 2014. In 2015 is gestart met de A9 Gaasperdammerweg en in 2017 met de A6 door Almere. De verbreding van de A9 door Amstelveen was uitgesteld in verband met bezuinigingen op het infrafonds.

Het tracébesluit werd op 21 maart 2011 getekend door minister Schultz. Het tracébesluit werd op 4 januari 2012 onherroepelijk, waarmee de uitvoering van Schiphol-Amsterdam-Almere op de A10 Oost kon starten. Vanuit verkeerskundig oogpunt is het logisch met dit deelproject te beginnen. Hierdoor krijgt de ring A10 namelijk direct meer wegcapaciteit beschikbaar. De ring werkt volgens het principe van een rotonde; als het lukt die draaiende te houden, profiteert de rest van het netwerk van een betere doorstroming. Beginnen met de A10 Oost is dus gunstig voor de doorstroming op de A1, de A2, de A6 en de A9.

Voor het projectdeel A9 Amstelveen is een aangepast tracébesluit genomen vanwege het schrappen van de Keizer Kareltunnel. Vanwege de wijziging was het noodzakelijk de tracéwet opnieuw te doorlopen voor dit deelproject. De oplevering van dit deelproject wordt daardoor, en door bezuinigingen op het infrafonds, vertraagd van 2020 naar circa 2027.

Kosten

Het totale project kost € 5.395 miljoen. In 2012 ging men nog uit van € 4.095 miljoen. Het verschil komt doordat in de periode 2014-2018 € 1,3 miljard uit de begroting voor beheer en onderhoud is doorgeschoven naar het budget van SAA in verband met de gunning van het project als een DBFM met een looptijd van 30 jaar.

Effecten

Na de oplevering van de verbrede A1/A6 tussen Diemen en Almere is de filezwaarte op dit traject met meer dan 80 procent gedaald. De hoeveelheid verkeer groeide met 13% tussen 2014 en 2017. De verbreding van de A6 door Almere zorgde voor een daling van de filezwaarte met 94%.

Verkeersintensiteiten

De verkeersintensiteiten voor de betreffende wegvakken.