SS12 (Italië)

	SS12
Begin	Pisa
Einde	Brennerpass (A)
Lengte	524 km
Route Pisa Lucca Abetone Modena Mirandola Ostiglia Verona Rovereto Trento Bozen/Bolzano Brixen/Bressanone Sterzing/Vipiteno

De SS12, ook wel bekend als de Strada statale 12 dell'Abetone e del Brennero, is een strada statale in Italië. De weg vormt een lange noord-zuidroute door Noord-Italië, vanaf Pisa via Modena, Verona en Trento naar de grens met Oostenrijk op de Brennerpass/Passo del Brennero. De weg is vernoemd naar de twee bergpassen waarover de SS12 verloopt, de Passo dell'Abetone (1388 m) in de Apennijnen en de Brennerpass/Passo del Brennero (1372 m) in de Alpen. De SS12 is 524 kilometer lang.

Routebeschrijving

Toscana

De SS12 begint in Pisa en voert direct langs de toren van Pisa. Pisa ligt in het laagland, niet ver van de Middellandse Zee. Tussen Pisa en Lucca voert de SS12 als enkelbaans weg via een lage bergpas met een tunnel. Bij Lucca is een aansluiting op de A11. Lucca heeft een ringstructuur van stadswegen maar geen echte rondweg voor doorgaand verkeer. Noordelijk van Lucca voert de SS12 door de vallei van de rivier de Serchio, een klein stuk is wat beter uitgebouwd maar de weg is verder vooral een bochtige enkelbaans weg door de Apennijnen. De bergen rondom worden al snel meer dan 1000 meter hoog, alhoewel de SS12 in eerste instantie weinig hoogteverschillen kent. Na Cutigliano begint de weg flink te stijgen met haarspeldbochten. De berghellingen zijn dichtbebost, zodat er beperkt uitzicht is. De weg stijgt naar Abetone op 1388 meter, het hoogste punt van de gehele SS12. Hier is een skigebied. De bergen in dit gebied zijn bijna 2000 meter hoog. Het hoogste punt van de SS12 ligt een paar kilometer voor de regiogrens.

Emilia-Romagna

Vervolgens voert de SS12 noordwaarts en is nog lang een bochtige route, waarbij men langzaam de Apennijnen uit rijdt. Er liggen vooral kleine dorpjes op de route. Het gebergte maakt plaats voor een heuvelland en uiteindelijk voor de Povlakte, die men vlak voor de stad Modena bereikt. Bij Modena is geen directe aansluiting op de A1, maar wel op de parallelwegen daarvan. De SS12 voert via de ringweg van Modena, die deels samenvalt met de SS9. De ringweg is gedeeltelijk een 2x2 superstrada. Na Modena voert de SS12 noordwaarts als enkelbaans weg door een vlak agrarisch gebied met veel dorpen. De SS12 loopt hier op enige afstand parallel aan de A22. Na Mirandola volgt de regiogrens.

Lombardia

De SS12 voert daarna een klein stuk door het uiterste zuidoosten van Lombardia en steekt bij Ostiglia de rivier de Po over via een vakwerkbrug.

Veneto

De SS12 zet zijn noordelijke richting voort, door de Povlakte met veel dorpjes maar geen hoogwaardig uitgebouwde trajecten. Men bereikt de stad Verona vanuit het zuiden, hier is een aansluiting op de parallelwegen van de A4. De SS12 verloopt dicht langs het centrum en steekt er de rivier de Adige over. Vanaf hier voert de SS12 voortdurend parallel aan de Adige. In Verona telt de weg gedeeltelijk 2x2 rijstroken. Noordelijk van Verona voert de SS12 vrij snel de Alpen in, de weg loopt hier dicht langs de A22. De bergen worden meteen behoorlijk hoog, de weg voert door een diepe vallei aan de voet van de 2218 meter hoge Monte Baldo, een markant punt.

Trento-Alto Adige / Südtirol

De SS12 tussen Sterzing en Brixen in Südtirol.

Vervolgens voert de SS12 door de nauwe vallei van de Adige noordwaarts. Kenmerkend is dat de A22 overal op korte afstand naast de SS12 loopt. De bergen rondom zijn aanzienlijk hoger dan het dal, die nauwelijks hoogte wint tot aan Bozen/Bolzano. De vallei is gedeeltelijk verstedelijkt, met een kleine stad als Rovereto en een grotere stad als Trento, waar de SS12 een relatief snelle verbinding met omleggingen vormt. Ter hoogte van Trento telt de weg deels 2x2 rijstroken. Men bereikt dan de stad Bozen/Bolzano, de noordelijkste grotere stad op de route.

Noordelijk van Bozen/Bolzano is de vallei veel nauwer, de weg begint hier ook te stijgen. De A22 voert met viaducten en tunnels door de canyon terwijl de SS12 over de bodem slingert. Het traject van Bozen/Bolzano naar Brixen/Bressanone is echter relatief snel omdat de vallei zo nauw is dat er weinig dorpen in gebouwd zijn. Aan de noordkant van Brixen/Bressanone kruist men de SS49 ongelijkvloers. De SS12 verloopt hier al op 700 meter hoogte en stijgt verder naar Sterzing/Vipiteno, een traject dat ook door een nauwe canyon voert met weinig dorpen. Sterzing/Vipiteno ligt op 950 meter hoogte, daarna volgt de laatste stijging tot Brenner/Brennero, een klein dorpje op de Brennerpass, die de grens met Oostenrijk vormt. Aan Oostenrijkse zijde gaat de B182 verder naar Innsbruck.

Geschiedenis

De SS12 aan de zuidzijde van de Brennerpass.

Historisch gezien was de SS12 niet één route, maar bestond uit twee delen, de kruising van de Apennijnen en belangrijker, de route naar de Brennerpass, die met name vanaf het jaar 200 de belangrijkste pasovergang werd tussen Italië en Centraal-Europa. De weg over de Passo dell'Abetone is door de hertogen van Toscana en Modena aangelegd in het midden van de 19e eeuw. Tussen 1907 en 1911 werd een gecombineerde weg- en spoorbrug over de Po bij Ostiglia aangelegd. Het spoorcomponent is later buiten gebruik gesteld toen een nieuwe spoorbrug werd gerealiseerd.

De huidige SS12 werd in 1928 gecreëerd als route van Pisa tot de Brennerpass. De voornaamste upgrades aan de SS12 waren op het traject van Verona naar de Brennerpass. Dit is van oudsher de belangrijkste transitroute voor verkeer over de oostelijke Alpen. Al vrij vroeg, in de periode 1968-1974, is de A22 parallel aan de SS12 aangelegd, waardoor het belang voor het doorgaand verkeer kwam te vervallen. De SS12 is een relatief snelle alternatieve route omdat de weg in de bredere delen van de vallei van de Adige vrij goed is uitgebouwd en het aantal bebouwde kommen beperkt is. Op het noordelijk deel tussen Bozen/Bolzano en de Brennerpass is de vallei vaak te nauw bevonden voor grootschalige bewoning, dus hier zijn maar een klein aantal bebouwde kommen.

De bypass van Trento is later opnieuw gebypasst door een tunneltracé iets ten westen van de oude 2x2 bypass, die omstreeks 2008 is geopend. Deze bypass ligt bijna tegen de A22 aan. Rond 2015 zijn tussen Trento en Lavis enkele rotondes gerealiseerd. Tussen 2022 en 2024 is een rondweg bij Vahrn bij Brixen aangelegd. Tussen 2023 en 2026 is een rondweg bij Branzoll ten zuiden van Bolzano aangelegd.