Schaduwtol
Schaduwtol is een financieringsvorm van infrastructuur met een PPS-project. In deze gevallen betaalt de overheid een bedrag per voertuig aan de tolwegbeheerder. Schaduwtol is voor automobilisten niet zichtbaar, de overheid betaalt de tol vanuit de belastinginkomsten. In Nederland zijn twee tunnels met schaduwtol, namelijk de Wijkertunnel in de A9 en de Noordtunnel in de A15.
Voor- & nadelen
Een voordeel van schaduwtol is dat infrastructuur sneller (eerder) aangelegd kan worden in tijden van budgettaire krapte. De investeringskosten worden over een langere periode uitgesmeerd. Dat is tegelijkertijd een nadeel, omdat jaren na realisatie geld gereserveerd moet worden voor het project. Tevens kan het financieel riskant zijn als bijvoorbeeld het gebruik veel hoger uitvalt dan verwacht, waardoor de overheid meer geld moet betalen aan de tolwegbeheerder.
Toepassing
In Nederland wordt schaduwtol alleen in de in 1996 opengestelde Wijkertunnel in de A9 en de in 1992 opengestelde Noordtunnel in de A15 toegepast. In België wordt het toegepast in de Cointetunnel in de E25 bij Liège. Verder wordt het in Europa sporadisch gebruikt, voorheen veel in Portugal (SCUT) en veel in het Verenigd Koninkrijk, voornamelijk op niet-autosnelwegen.
Nederland
Eind jaren '80 werd in Nederland schaduwtol overwogen voor grote infrastructuurprojecten. De eerste financiering met schaduwtol was de aanleg van de Noordtunnel, waarvoor eind 1988 het contract gesloten is en de tunnel in 1992 opengesteld is. In 1992 werd het contract voor de Wijkertunnel met schaduwtol gesloten, die in 1996 is opengesteld. Dit waren PPS projecten waarbij de investeerders een vergoeding per gebruiker kregen, betaald door de overheid vanuit de belastinginkomsten. Dit financieringsmodel is later niet doorgezet omdat de kosten voor de overheid hoger bleken uit te vallen dan begroot. Beleidsmatig werd gedacht dat het verkeer niet sterk zou groeien, terwijl het verkeer in werkelijkheid in de jaren '90 juist heel snel groeide.
Portugal
Zie ook SCUT.
In Portugal zijn vanaf de jaren '90 een groot aantal autoestradas tolvrij aangelegd, terwijl de autosnelwegen van Portugal traditioneel grotendeels met tolheffing gefinancierd zijn. Voor het eerst konden Portugezen langere afstanden over autosnelwegen rijden zonder tolheffing. Dit waren de zogenaamde SCUT-snelwegen. Vanwege de financiële crisis heeft Portugal in 2010 en 2011 op bijna alle SCUT-snelwegen een elektronische tolheffing ingevoerd om het begrotingstekort te reduceren. Feitelijk worden deze snelwegen nog geëxploiteerd onder een concessie met schaduwtol, maar betaalt de automobilist de tol eerst aan de overheid, die dat vervolgens weer doorbetaalt aan de concessionair. Het gebruik van de snelwegen in Portugal is na de invoering van de elektronische tolheffing sterk afgenomen.
Spanje
In Spanje zijn door de nationale overheid een aantal autovías van de eerste generatie gemoderniseerd met behulp van schaduwtol (peaje en sombra). Daarnaast hebben enkele autonome regio's zoals Catalunya, Castilla-La Mancha, Galicia, Madrid en Navarra autovías aangelegd met behulp van schaduwtol. Niet overal was het mogelijk om een schaduwtolconcessie voor elkaar te krijgen omdat op sommige autovías het verkeersaanbod te laag wordt geacht om met schaduwtol rendabel te laten zijn. Ook zijn enkele reguliere concessies voor deeltrajecten van autopista's omgezet tot schaduwtol.
Lijst van schaduwtolprojecten in Spanje
mogelijk incompleet
| # | project | oplevering |
|---|---|---|
 |
modernisatie Madrid - Burgos (CyL-deel) als onderdeel van het Plan de Acondicionamiento de Autovías de Primera Generación | 2012 |
 |
modernisatie Madrid - Zaragoza als onderdeel van het Plan de Acondicionamiento de Autovías de Primera Generación | 2012-2013 |
 |
modernisatie door Castilla-La Mancha als onderdeel van het Plan de Acondicionamiento de Autovías de Primera Generación | 2012 |
 |
modernisatie Madrid - Ocaña als onderdeel van het Plan de Acondicionamiento de Autovías de Primera Generación | 2010 |
|
modernisatie Puerto Lápice - Cárdenas als onderdeel van het Plan de Acondicionamiento de Autovías de Primera Generación | 2012 |
 |
compensatie door inkorten toltraject bij Jerez de la Frontera | 2005 |
 |
compensatie door inkorten toltrajecten bij Girona, Barcelona, Tarragona | 2000 |
|
compensatie door inkorten toltraject bij Sagunto | 2000? |
 |
aanleg Pamplona - Logroño | 2004-2006 |
 |
aanleg Pamplona - grens Aragón | 2005-2012 |
 |
modernisatie door Castilla-La Mancha als onderdeel van het Plan de Acondicionamiento de Autovías de Primera Generación | 2012 |
 |
aanleg Segovia - Valladolid | 2005-2008 |
 |
verdubbeling Padrón - Ribreira | 2008 |
 |
aanleg vía Ártabra bij A Coruña | 2012-2013 |
 |
aanleg Ourense - Celanova | 2013 |
 |
verdubbeling Curro - Sanxenxo | 2008 |
 |
aanleg Dozón - Ourense | 2007-2009 |
 |
aanleg Carballo - Berdoias | 2016 |
 |
aanleg Santiago - Brión | 2008 |
 |
aanleg Oviedo - Gijón | 2007 |
 |
aanleg Villafranca de Ebro - El Burgo de Ebro | 2008 |
 |
aanleg Reus - Alcover | 2008 |
 |
aanleg Vilanova i la Geltrú - Vilafranca del Penedès | 2011 |
 |
aanleg Manresa - Berga | 2007 |
 |
aanleg Centelles - Ripoll | 2008-2011 |
 |
verdubbeling Cervera - Girona | 2013 |
 |
aanleg Sant Feliu de Guíxols - Platja d’Aro | 2005-2008 |
 |
aanleg Maçanet de la Selva - Llagostera | 2007 |
 |
aanleg Eix Diagonal | 2011 |
| verdubbeling Ibiza - Sant Antoni | 2007 | |
 |
aanleg Valmojado - Yuncos | 2011 |
 |
aanleg Toledo - Tomelloso | 2005 |
 |
aanleg Yuncos - Añover de Tajo | 2011 |
 |
aanleg Ciudad Real - Almagro | 2010 |
 |
aanleg Llíria - Losa del Obispo | 2008 |
 |
aanleg rondweg Benaguasil | 2009 |
 |
aanleg Orihuela - Torrevieja (niet uitgevoerd) | - |
 |
aanleg rondweg Ibiza | 2007 |
 |
aanleg Bypass Madrid | 2002 |
 |
aanleg 3e ringsnelweg Madrid, kruissubsidie radiale wegen van Madrid | 2002-2007 |
 |
aanleg Griñón - Ciempozuelos (niet uitgevoerd) | - |
 |
aanleg Fuenlabrada - Griñón | 2007 |
 |
aanleg Quijorna - Navas del Rey | 2008 |
 |
verdubbeling Son Ferriol - Manacor | 2006 |
 |
aanleg Gerediaga - Elorrio | 2016 |
 |
aanleg Alcantarilla - Caravaca de la Cruz | 2001 |
Verenigde Staten
In 2011 heeft de staat Texas het "Pass-Through Financing Program" opgezet, waarin lokale overheden of private ontwikkelaars een project konden financieren en vervolgens een vergoeding per gebruiker kregen van de staat.[1][2] Dit model is ten tijde van de economische recessie voor een klein aantal lokale projecten gebruikt, maar is niet voortgezet na de crisis.
In andere talen
- Engels (English): shadow toll
- Spaans (Español): peaje en la sombra