Slovenië

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Slovenija
Hoofdstad Ljubljana
Oppervlakte 20.273 km²
Inwonertal 2.109.000
Lengte wegennet 20.155 km
Lengte snelwegennet 619 km[1]
Eerste snelweg 1972
Benaming snelweg Avtocesta
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode SLO

Slovenië (Slovenija), voluit de Republiek Slovenië (Republika Slovenija), is een klein land op de grens van Centraal- en Zuidoost-Europa, aan de zuidkant van de Alpen. Het land telt 2,1 miljoen inwoners, waarvan er 296.000 in de hoofdstad Ljubljana wonen. Met 20.273 km² is het land ongeveer ter grootte van de helft van Nederland.

Inleiding

Geografie

De kasseien op de noordelijke haarspeldbochten van de Vršičpas.

Slovenië ligt op de overgang van Centraal-Europa naar Zuidoost-Europa. Het land wordt geheel of gedeeltelijk tot de Balkan gerekend en heeft een korte kustlijn aan de Adriatische Zee. Het land grenst kloksgewijs verder aan Italië, Oostenrijk, Hongarije en Kroatië. Het land meet maximaal 250 bij 120 kilometer, het is daarmee één van de kleinere landen van Europa. Het land is veelal bergachtig, met in het noordwesten de Alpen met de 2.864 meter hoge Triglav in de Julische Alpen als hoogste punt. De Dinarische Alpen beslaan het zuiden van het land. Het uiterste oosten is onderdeel van de Pannonische vlakte. Alhoewel Slovenië aan de Adriatische kust ligt, watert het land grotendeels af naar de Zwarte Zee, via rivieren als de Mura, Drava en Sava die uiteindelijk in de Donau uitmonden. Slovenië geldt als één van de meest beboste landen in Europa, ongeveer de helft van de landoppervlakte is bebost.

Het land heeft drie klimaatzones, het Mediterraanse klimaat aan de kust, een bergklimaat in het noorden en een landklimaat in het oosten. Het land heeft over het algemeen koele tot koude winters en warme zomers. De gemiddelde maximumtemperatuur in de hoofdstad Ljubljana varieert van 3°C in januari tot 27°C in juli. De winters zijn direct aan de kust wat minder koud, in Portorož bedraagt de gemiddelde maximumtemperatuur in januari 9°C. De gemiddelde neerslag in Ljubljana bedraagt 1360 mm per jaar, relatief veel en valt gelijkmatig over het jaar, vooral in de vorm van onweersbuien. Desondanks ligt het aantal zonne-uren wel vrij hoog, variërend van 1974 uur in Ljubljana tot 2385 uur in Portorož.

Demografie

Het inwonertal van Slovenië verdubbelde over een periode van 90 jaar van 1 naar 2 miljoen inwoners tussen 1920 en 2010. In tegenstelling tot de andere landen van het voormalig Joegoslavië heeft Slovenië geen krimpend inwonertal. Het land heeft echter te maken met een teruglopend geboortecijfer en vergrijzing. Het land heeft twee grote steden: Ljubljana met 280.000 inwoners en Maribor met 95.000 inwoners. Alle andere steden tellen minder dan 50.000 inwoners. Door het gebrek aan grotere steden zijn de kleinere steden nog wel bovenregionaal bekend.

In Slovenië wordt het Sloveens gesproken, een Zuid-Slavische taal. Sommige dialecten lijken op Servo-Kroatische dialecten, maar het standaard Sloveens wijkt net te veel van het Kroatisch af om gemakkelijk uitwisselbaar te zijn. In Slovenië worden verder vooral immigrantentalen uit de rest van het voormalig Joegoslavië gesproken, daarbuiten zijn er zeer kleine minderheden die het Italiaans en Hongaars spreken.

Economie

Slovenië heeft een modern en ontwikkelde economie met een hoge levensstandaard. Het BBP per inwoner is op nominaal niveau het hoogste in de oostelijke Europese Unie en naar koopkracht de één na hoogste, na Tsjechië. Er zijn enige regionale verschillen in welvaart, maar het verschil tussen de steden en het platteland is kleiner dan elders op de Balkan. Het land is enigszins geïndustrialiseerd, belangrijke exportproducten zijn auto's en auto-onderdelen, machines en farmaceutische producten. Het land trad in 2004 toe tot de Europese Unie maar heeft niet een grote mate van arbeidsmigranten gezien, of het verplaatsen van fabrieken uit West-Europa zoals elders in de oostelijke EU wel het geval was. Het toerisme speelt tegenwoordig een belangrijke rol, alhoewel Slovenië een klein land is, heeft het een gevarieerd aanbod, met enkele badplaatsen aan de Adriatische Zee, de bossen en bergen in het midden en noorden van het land en de hoofdstad Ljubljana. Het Meer van Bled is één van de bekendste toeristische bestemmingen in Slovenië. Verder zijn er wat wintersportfaciliteiten in de Alpen.

Geschiedenis

De weg naar de Mangart, de hoogste weg van Slovenië, oorspronkelijk aangelegd door Italië in 1938.

Het gebied wat nu Slovenië is heeft historisch gezien tot vele rijken en landen behoord, het heeft onder het bestuur gestaan van Oostenrijk-Hongarije, Italië en Frankrijk. Tot en met de Eerste Wereldoorlog behoorde het gebied tot Oostenrijk-Hongarije. Na de Eerste Wereldoorlog werd in 1918 het Koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen gesticht, dat in 1929 hernoemd werd naar het Koninkrijk Joegoslavië. In 1920 werd het Sloveenstalige deel van Zuid-Oostenrijk afgestaan aan Oostenrijk, het tegenwoordige Kärnten (Karinthië). Het verkreeg echter de oostelijke regio Prekmurje. Het uiterste westen van Slovenië stond echter onder Italiaans bestuur vanaf 1920. In 1941 werd Joegoslavië binnengevallen door Nazi-Duitsland waarna het land werd opgedeeld in een Duits en Italiaans deel. In 1945 werd het gebied bevrijd door de partizanen. Daarna werd de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië opgericht.

In 1947 volgende de vredesverdragen van Parijs waarin de definitieve grenzen van Italië werden vastgesteld. Italië verloor daarbij Istrië, dat werd toegekend aan Joegoslavië en de Vrije zone Trieste, een onafhankelijk territorium rond Trieste dat ook delen van hedendaags Slovenië omvatte in de kustregio. De vallei van de Soča (Isonzo) werd toegekend aan Joegoslavië. In 1954 werd de Vrije zone Trieste opgeheven en opgedeeld tussen Italië en Joegoslavië. In een mensenleven hebben delen van zuidwest-Slovenië tot vijf landen behoord in de periode 1920-1991, namelijk Oostenrijk-Hongarije, Italië, de Vrije zone Trieste, Joegoslavië en uiteindelijk Slovenië.

Slovenië had behoorlijke autonomie binnen Joegoslavië en Slovenen hadden de mogelijkheid om de grens met Oostenrijk en Italië over te steken. In de jaren '50 en '60 ontwikkelde Slovenië zich tot het welvarendste deel van Joegoslavië. De eerste autosnelweg van Joegoslavië werd in 1972 geopend in Slovenië (A1).

In 1990 werd een referendum gehouden waarin 88% van de Slovenen voor onafhankelijkheid stemde. Slovenië werd op 25 juni 1991 formeel onafhankelijk. Twee dagen later viel het Joegoslavische leger het land binnen, wat leidde tot de tiendaagse oorlog. Het conflict leidde tot een klein aantal doden en niet tot grote schade. Slovenië bleef de grote conflicten op de Balkan later in de jaren '90 bespaard en kon zich daardoor loswringen van het imago als onderdeel van Joegoslavië. Sindsdien geldt Slovenië als het meest succesvolle land van het voormalig Joegoslavië. In 1992 werd het land lid van de Verenigde Naties en in 2004 werd het land lid van de NAVO en de Europese Unie. In 2007 werd Slovenië het eerste oostelijke EU-land dat een onderdeel van de eurozone werd. In 2010 werd het land lid van de OECD.

Wegennet

De avtoceste en hitre ceste in Slovenië

Het Sloveense wegennet is modern en bestaat uit een landelijk dekkend snelwegennet en een onderliggend wegennet wat van minder doorgaand belang is. Het bergachtige karakter van het land maakt het reizen op het onderliggend wegennet tot een tijdrovende zaak.

Slovenië beschikt over circa 39.000 kilometer publieke weg. Ruim 6.500 kilometer daarvan betreft nationale wegen. Het grootste deel van het wegennet wordt beheer door de gemeentelijke overheden en betreft lokale wegen (13.000 kilometer) en overige publieke wegen (19.000 kilometer).[2] Slovenië beschikt over ruim 600 kilometer autosnelweg.

Autosnelwegen

Een autosnelweg in Slovenië heet een avtocesta, en wordt afgekort met de letter "A".

Autosnelwegen verbinden alle grotere plaatsen van het land. Het snelwegennet bestaat uit twee hoofdassen, de A1 vanaf Koper via Ljubljana en Maribor naar de grens met Oostenrijk. Ten tweede de A2 vanaf de grens met Oostenrijk bij Jesenice via Ljubljana en Novo mesto naar de grens met Kroatië. Daarnaast zijn er een aantal kortere snelwegen, waaronder de A3 naar Trieste, de A4 van Maribor via Ptuj naar de grens met Kroatië en de A5 van Maribor naar de grens met Hongarije. Derhalve heeft Slovenië snelweggrensovergangen met alle buurlanden. Een derde primaire verbinding is in ontwikkeling als de derde ontwikkelingsas die noord-zuid door het centrale deel van Slovenië moet verlopen.

Vanuit toeristisch oogpunt ontbreken met name nog snelwegen naar Kroatië, vaak korte missende delen, naar Istrië en Rijeka. Vanuit Sloveens oogpunt hebben deze wegen geen prioriteit doordat er geen serieuze verkeersproblemen zijn. Files komen in Slovenië relatief weinig voor, alleen rond de hoofdstad Ljubljana wil het druk zijn. In de zomer zijn er vaak files voor de grens met Kroatië en voor de Karawankentunnel zolang deze nog enkelbuizig is.

Autosnelwegen en expresswegen in Slovenië

Avtocesta:

Hitra Cesta:


Expresswegen

Een expressweg in Slovenië heet een hitra cesta en wordt afgekort met de letter "H".

Expresswegen zijn uitgebouwd met minimaal 2x2 rijstroken en ongelijkvloerse kruisingen, maar er ontbreken vaak volledige vluchtstroken en de expresswegen kennen een krapper alignement dan snelwegen. De meeste liggen in de kustregio, zoals de H3 als noordelijke ringweg van Ljubljana, de H4 vanaf Razdrto naar de grens met Italië bij Nova Gorica, de H5 rondom Koper en de H7 bij de grens met Hongarije. Een groot deel van de A5 is eigenlijk met de ontwerpstandaarden van een hitra cesta aangelegd.

Hoofdwegen

De G1 tussen Dravograd en Maribor.

Zie ook glavna cesta.

Het hoofdwegennet bestaat voornamelijk uit bochtige wegen zonder veel belang, behalve voor lokaal en toeristenverkeer. Rijden op deze wegen kost vrij veel tijd omdat het landschap vaak bergachtig is. Deze wegen zijn doorgaans goed onderhouden, maar in afgelegen gebieden komen ook slechtere wegen voor. Enkele glavne ceste zijn drukker, met name rond Ljubljana en bijvoorbeeld de G4 naar Slovenj Gradec.

Glavne ceste (hoofdwegen) in Slovenië


Secundair wegennet

Het grenscomplex op de Predilpas en het begin van de R203.

Zie ook regionalna cesta (Slovenië).

Het onderliggend wegennet bestaat uit enkelbaans wegen met weinig doorgaand belang. Het wegennet is behoorlijk dicht en van redelijke tot goede kwaliteit. In afgelegen berggebieden komen uitzonderlijk wat slechtere wegen voor. Een aantal van de mooiste wegen in Slovenië zijn een regionalna cesta, zoals de R203 rond Bovec, de R206 over de Vršičpas en de R209 rond Bled en richting Bohinj.

De regionalna cesta wordt opgedeeld in vier klassen. De wegen van de eerste categorie hebben vaak een belang in de ontsluiting van valleien en regio's die niet door glavne ceste of avtoceste worden aangedaan. Met name in de regio buiten Ljubljana en Maribor spelen deze wegen nog een rol van betekenis als ontsluitingsweg.

Europese wegen

Europese wegen in Slovenië

E57E59E61E70E652E653E751


Wegbeheer

De nationale wegbeheerder is Družba za avtoceste v Republiki Sloveniji (DARS), dat de autosnelwegen en expresswegen beheert.[3] DARS werd op 7 december 1993 opgericht en is een publiek agentschap in eigendom van de Sloveense overheid. DARS had per 31 december 2019 1.257 medewerkers. In 2019 had het een omzet van € 523 miljoen. Ongeveer 93% van de inkomsten is uit tolheffing.

Het Direkciji za infrastrukturo, voluit het Direkcija Republike Slovenije za infrastrukturo (DRSI) is de wegbeheerder van de nationale en regionale wegen die geen autosnelweg zijn.[4] De Engelse naam is het Slovenian Infrastructure Agency (SIA). DRSI valt onder het ministerie van infrastructuur en beheert 5.925 kilometer weg en 1.208 kilometer spoorweg.

Knooppunten

Knooppunten in Slovenië

Dolga vasDragučovaDraženciGabrkKosezeKozarjeMalenceNanosPodtaborSlavčekSlivnicaSrminZadobrova


Wegnummering

De R203 bij Bovec, maar het nummer staat niet op de bewegwijzering.

In december 1991 adopteerde Slovenië de Joegoslavische wegnummering.[5] Op 24 april 1998 werd in Slovenië een eigen wegnummering geïntroduceerd en werd de Joegoslavische wegnummering afgeschaft.[6] De wegnummering is onderverdeeld in

  • A-wegen voor snelwegen (Avtoceste)
  • H-wegen voor Hitre ceste
  • G-wegen voor Glavne ceste
  • R-wegen voor Regionalne ceste

De nummers van de G- en R-wegen worden alleen aangeven op kilometerpalen en vrijwel nergens op de bewegwijzering. Sinds midden jaren 2010 worden R- en G-nummers aangegeven op enkel het groene 1000 meter bord van de afritbewegwijzering van autosnelwegen.

Bewegwijzering

Zie ook Bewegwijzering in Slovenië.

Op de snelwegen is de bewegwijzering groen met witte letters. Op de expresswegen en autowegen gaat het om blauwe borden met witte letters en op het onderliggend wegennet gele borden met zwarte letters. De bewegwijzering is over het algemeen erg duidelijk, met veel verwijzingen naar toeristische doelen. Wel komt het soms voor dat er wat veel bestemmingen zijn, met name op de afstandsborden. Op afstandsborden worden vaak 3 of 4 bestemmingen voor de volgende afslag toegevoegd, wat niet gescheiden wordt van de verder weggelegen bestemmingen langs de snelweg. Sloveense exoniemen van Italiaanse en Oostenrijkse plaatsnamen komen voor, maar worden begeleid met de originele naam, bijvoorbeeld "Celovec / Klagenfurt" en "Beljak / Villach". Autowegen die geen expresswegen zijn hebben ook blauwe borden, maar deze wegen zijn relatief zeldzaam.

Maximumsnelheden

In Slovenië geldt een maximumsnelheid van 50 km/h binnen en 90 km/h buiten de bebouwde kom. Op autosnelwegen geldt 130 km/h. Op expresswegen ging de maximumsnelheid op 1 juli 2011 omhoog van 100 naar 110 km/h.[7]

wegtype Vmax

Grenzen

Slovenië heeft open grenzen met alle buurlanden, behalve Kroatië. De grenscontroles met buurland Kroatië zijn doorgaans mild, zeker op de doorgaande routes. Wachttijden ontstaan meestal door verkeersdrukte, met name in de weekenden in de zomer. Wanneer er weinig verkeersaanbod is, kost het passeren van de Kroatische grens doorgaans niet meer dan enkele minuten. Een blik in het paspoort is meestal voldoende wanneer men niks aan te geven heeft.

Tol

Zie ook Vignet (Slovenië) en DarsGo.

De Sloveense autosnelwegen en autowegen zijn tolplichtig, men dient een vignet aan te schaffen. Het vignet is sinds 2021 alleen nog elektronisch. Er zijn vignetten van verschillende geldigheidsduur te koop, het kortdurende vignet is de duurste in Europa en levert betrekkelijk veel geld op voor de Sloveense wegbeheerder DARS, omdat veel toeristen naar Kroatië slechts kortstondig door Slovenië rijden en één en soms ook twee vignetten nodig hebben voor de heen- en terugreis. Daarnaast wordt apart tol geheven bij de Karawankentunnel op de grens met Oostenrijk. Vrachtverkeer moet van het verplichte elektronische tolsysteem DarsGo gebruik maken.

Geschiedenis

In 1993 werd de concessiehouder DARS opgericht. Oorspronkelijk had Slovenië een tolsysteem met tolpoorten. Dit was een gemixt open en gesloten tolsysteem met tickets. In 2008 is overgestapt op een vignet om de congestie voor de tolpoorten te verminderen. De tolpoorten bleven nog in gebruik voor het vrachtverkeer. In het eerste jaar was alleen een halfjaarvignet of een jaarvignet van € 30 te koop, in 2009 is een weekvignet van € 15 geïntroduceerd. In de praktijk bleef dit ongunstig voor toeristen naar Kroatië omdat zij vaak twee vignetten nodig hebben en alsnog € 30 moesten betalen voor slechts een korte passage over het Sloveense snelwegennet, met name op de route van Italië naar Istrië en de oostelijke route van Oostenrijk naar Kroatië via Maribor.

De tolstations zijn pas later verwijderd omdat het vrachtverkeer nog tot 2018 tol moest betalen bij de tolpoorten. In de eerste jaren was het voor personenauto's mogelijk om de tolstations met 40 km/h te passeren, later zijn enkele tolpoorten in het midden van het complex verwijderd zodat autoverkeer zonder hinder door de tolstations kan rijden. Na de invoering van een elektronisch tolsysteem voor vrachtverkeer in 2018 zijn de 32 tolstations gesloopt. Het laatste tolstation werd in oktober 2020 gesloopt op de A5 bij Dragotinci. Het tolstation voor de Karawankentunnel was daarna het enige resterende fysieke tolplein in Slovenië.

Per 1 april 2018 is een elektronisch tolsysteem voor vrachtwagens ingevoerd dat DarsGo heet.[8] In eerste instantie zijn 126 portalen voor de tolpunten voor vrachtverkeer geïnstalleerd op alle autosnelwegen en autowegen in het beheer van DARS. Daarnaast zijn 15 portalen geïnstalleerd voor de handhaving van de vrachtwagentol.[9]

Per 1 december 2021 is Slovenië overgestapt op een elektronisch vignet en volgde daarmee de meeste andere vignetlanden zoals Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Bulgarije die dit al langer hadden.

Alternatieven

Alternatieven voor de tolwegen betreffen secundaire wegen die niet hoogwaardig zijn uitgebouwd en relatief veel tijd kosten om te berijden. Voor de route via Koper is men meer tol kwijt in Italië en de tolwegen vermijden op de route via Ljubljana naar Istrië of Zagreb is weinig zinvol doordat men veel tijd verliest door het rijden over het onderliggende wegennet. De tol valt het best te vermijden op de route van Maribor richting Zagreb vanwege de korte doorsteek door Slovenië. Sinds 2018 kan het verkeer de gehele route van Graz naar Kroatië via snelwegen afleggen vanwege het gereedkomen van de A4.

Verkeersveiligheid

jaar verkeersdoden
2010 138
2011 141
2012 130
2013 125
2014 108
2015 120
2016 130
2017 104
2018 91
2019 102
2020 80
2021 114
2022 85

In 2010 vielen 67 doden per 1 miljoen inwoners in Slovenië, een daling van 50 procent ten opzichte van het jaar 2001. Het land behoort daarmee tot de middenmoot van de Europese Unie.[10] In 2015 vielen 58 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, iets boven het EU-gemiddelde, maar vergelijkbaar met buurlanden Oostenrijk en Hongarije.[11] De situatie verbeterde verder vanaf 2018.

Referenties

Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden