Slowakije

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Slovensko
Hoofdstad Bratislava
Oppervlakte 49.035 km²
Inwonertal 5.416.000
Lengte wegennet 57.801 km
Lengte snelwegennet 888 km[1][2]
Eerste snelweg 1973
Benaming snelweg Diaľnica
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode SK

Slowakije (Slovensko) is een klein land in Centraal-Europa. Het land is iets groter dan Nederland en telt 5,4 miljoen inwoners. De hoofdstad is Bratislava.

Inleiding

Geografie

Slowakije is een binnengesloten land, het ligt niet aan zee. Het land grenst kloksgewijs aan Polen, Oekraïne, Hongarije, Oostenrijk en Tsjechië. Slowakije is een langgerekt land, het meet maximaal 410 kilometer van west naar oost en 190 kilometer van noord naar zuid. Slowakije is het meest bergachtige land van Centraal-Europa, met de Vysoké Tatry (Hoge Tatra) en Nízke Tatry (Lage Tatra), de Beskydy (Beskiden) en de Biele Karpaty (Witte Karpaten). De Gerlachovský štít is met 2.654 meter de hoogste berg. De belangrijkste rivier is de Dunaj (Donau) die een deel van de grens met Hongarije vormt, maar in de regio Bratislava door het binnenland van Slowakije stroomt. De Váh is de langste rivier die geheel in Slowakije ligt. De Hron is de op één na langste rivier.

Slowakije heeft een gematigd landklimaat met warme zomers en koude winters. De temperaturen variëren sterk naar gelang de hoogte. In het laaggelegen Bratislava is de gemiddelde maximumtemperatuur in de zomer 28 °C en de gemiddelde minimumtemperatuur in de winter -3 °C. Vanwege het continentale klimaat en de hoogteverschillen komen ook uitschieters tussen -40 °C en 40 °C voor. In Bratislava valt gemiddeld 560 mm neerslag per jaar.

Economie

Slowakije is een hoge inkomensland. Het gemiddelde inkomen in Slowakije bedroeg in 2023 € 1.327 per maand, maar varieert sterk per sector, in de IT en financiële wereld ligt het gemiddelde inkomen rond € 2.100 per maand.[3] Daarnaast varieert het inkomen sterk per regio, met name de hoofdstad Bratislava springt er bovenuit. In Slowakije betaalt men met de euro.

De Slowaakse economie wordt gedomineerd door diensten, ruim twee derde van de Slowaken werkt in de dienstensector. Het toerisme is in opkomst, met name in de Tatra en Bratislava. De industriesector is minder dominant dan tijdens de communistische periode. Wel worden er veel auto's in Slowakije geproduceerd. Diverse automerken hebben fabrieken in Slowakije.

Demografie

Ruim 80% van de inwoners is Slowaak, de grootste minderheid zijn Hongaren (9%), die voornamelijk in het zuiden wonen. Er wonen relatief veel Roma in Slowakije, vaak onder slechte leefomstandigheden. De wijk Luník X van Košice is één van de meest achtergebleven gebieden in de Europese Unie. In Slowakije wordt het Slowaaks gesproken, dat sterk verwant is met het Tsjechisch. Het Hongaars en Rusyn zijn de belangrijkste minderheidstalen en worden gesproken in respectievelijk het zuiden en noordoosten.

Bratislava is de grootste stad van Slowakije, gevolgd door de oostelijke stad Košice. Er zijn verder geen steden met meer dan 100.000 inwoners, maar wel 13 steden met meer dan 40.000 inwoners. Regionale centra zijn Prešov, Žilina, Banská Bystrica, Nitra en Trnava. De meeste grotere plaatsen liggen langs het dal van de rivier Váh in het westen van Slowakije. Buiten de hoofdstad Bratislava liggen er echter geen belangrijke plaatsen aan de Dunaj (Donau).

Geschiedenis

Slowakije behoorde vroeger tot Oostenrijk-Hongarije en werd na de Eerste Wereldoorlog in 1918 samen met Tsjechië onafhankelijk en vormde het land Tsjechoslowakije. In 1938 werd Tsjechië deels door Duitsland geannexeerd, waarna Hongarije het zuiden en oosten van Slowakije bezette. In 1939 werd geheel Tsjechië door Duitsland bezet en werd Slowakije een onafhankelijk land. Na de Tweede Wereldoorlog werd het vanaf 1948 een communistisch land - Tsjechoslowakije, een satellietstaat van de Sovjetunie. Slowakije verloor daarbij het oostelijkste deel aan de Sovjetunie, de regio rond Uzhorod. Daarvoor grensde het land ook aan Roemenië. De communisten investeerden na 1950 fors in de Slowaakse industrie, omdat het gebied strategischer lag dan in het westen van Tsjechoslowakije. In 1989 viel het communisme, waarna Tsjechië en Slowakije in 1993 vreedzaam afscheidden van elkaar. In 2004 werd Slowakije lid van de NAVO en de Europese Unie. Sinds 2009 betaalt men met de euro.

Wegennet

Het netwerk van autosnelwegen in Slowakije.
De D1 in Bratislava.

Slowakije beschikt over een netwerk van 57.801 kilometer weg, waarvan 18.130 kilometer primaire wegen en 39.671 kilometer lokale wegen.[4] Slowakije heeft een dicht wegennet dat redelijk ontwikkeld is, met een groeiend netwerk van autosnelwegen, dat inmiddels bijna alle steden van betekenis met elkaar verbindt. Het hoofdwegennet is relatief dicht en ontsluiten alle streken van het land. Het wegennet verkeert in redelijke staat.

Autosnelwegen

Zie ook diaľnica.

Slowakije heeft een redelijk dicht wegennet gezien het bergachtige landschap. Het snelwegennet is nog vrij beperkt, en bestaat voornamelijk uit de D1 van Bratislava naar Košice die nog niet volledig voltooid is, en de D2 van de grens met Hongarije via Bratislava naar de grens met Tsjechië. Daarnaast is er een D3 in aanbouw vanaf Žilina naar de grens met Polen en bestaat er een korte D4 vanaf Bratislava naar de grens met Oostenrijk. Het wegennet is redelijk goed geïntegreerd met het wegennet van andere landen, inclusief drie, straks vier snelweggrensovergangen. Desondanks is Slowakije niet een belangrijk doorvoerland. De belangrijkste oost-westas D1 verwerkt vooral nationaal verkeer, alleen de corridor van de D2 verwerkt wat doorgaand verkeer van Tsjechië naar Hongarije. De parallel aan de Slowaakse grens lopende Hongaarse M1 is van veel groter belang voor transitverkeer.

Er zijn plannen voor een ringweg om Bratislava, en de eerste wegverbreding van een Slowaakse snelweg is in 2010 uitgevoerd op de D1 tussen Bratislava en Trnava. Door het bergachtige karakter van Slowakije kost reizen buiten de snelweg vrij veel tijd. De wegen zijn wel goed, maar kennen hoogteverschillen en veel bochten. Uitbreiding van het snelwegennet gaat betrekkelijk langzaam, met name de D1 wordt stukje bij beetje langer, wat echter een langdurig proces is door het bergachtige karakter van het land. Op den duur moet het mogelijk zijn om vanaf Bratislava naar Uzhorod in Oekraïne per snelweg te gaan, maar het accent op de uitbreiding ligt in het midden van Slowakije. In de toekomst lijkt er ook een snelweg van Košice naar Miskolc in Hongarije aangelegd te gaan worden. Voor een noord-zuidsnelweg van Kraków naar Budapest bestaan nog geen concrete plannen.

Op de autosnelwegen, de diaľnica, geldt een maximumsnelheid van 130 km/h. De diaľnica is in principe met minimaal 2x2 rijstroken uitgevoerd, maar als tijdelijke fasering is ook een half-profiel uitvoering mogelijk, met één rijbaan. Alhoewel deze diaľnica dan is voorbereid op 2x2 rijstroken kan de enkelbaans situatie lang bestaan, met name op de D3 van Žilina naar grens met Polen.

Expresswegen

Zie ook rýchlostná cesta.

Slowakije beschikt over een groeiend netwerk van expresswegen, met name in het westen en midden van het land. Dit wordt een rýchlostná cesta genoemd. Deze kunnen zijn uitgevoerd met één rijbaan, of met 2x2 rijstroken, wel zijn beide varianten ongelijkvloers. Op de rýchlostná cesta die 2x2 rijstroken tellen mag 130 km/h gereden worden, ze zijn nauwelijks te onderscheiden van de autosnelwegen, een situatie vergelijkbaar met die van Tsjechië tot 2015. Veruit de langste rýchlostná cesta is momenteel de R1 van Trnava naar Banská Bystrica.

Autosnelwegen en expresswegen in Slowakije

Diaľnica:

Rýchlostná cesta:


Knooppunten

Slowakije heeft formeel bewegwijzerde knooppuntnamen. De namen zijn veelal de grotere plaatsen waarbij ze gelegen zijn. Het knooppuntsymbool wordt op de bewegwijzering ook toegepast sinds 2016.

Knooppunten in Slowakije

Bratislava-JarovceBratislava-juhBratislava-NivyBratislava-PečňaBratislava-východMartinNitra-západPrešov-západPúchovRozhanovceSvrčinovecStupavaTrnavaŽilina


Projecten

Zie lijst van wegenprojecten in Slowakije.

Hoofdwegen

Het stedelijke wegennet wordt van steeds hogere kwaliteit en beschikt steeds vaker over ongelijkvloerse kruisingen voor drukke kruispunten. Doordat de grootste Slowaakse steden vrij ruim opgezet zijn met flatwijken is hier vaak wel ruimte voor. Het hoofdwegennet van Slowakije bestaat uit zogenaamde hoofdwegen der eerste klasse, met de prefix I/xx, bijvoorbeeld de I/2 of I/79. De langste en belangrijkste wegen zijn de I/18 en I/50 die het oost-westverkeer verwerken. Een vrij groot aantal hoofdwegen is gepland om vervangen te worden door R-wegen, maar dit zal voornamelijk na 2016 gebeuren. De hoogte van een wegnummer zegt erg weinig over de belangrijkheid. De I/50 t/m I/69 zijn de belangrijkste wegen van Slowakije.

Hoofdwegen van de 1e klasse in Slowakije

I/2I/9I/10I/11I/12I/13I/14I/15I/16I/17I/18I/19I/20I/21I/49I/50I/51I/54I/57I/59I/60I/61I/62I/63I/64I/65I/66I/67I/68I/69I/70I/71I/72I/74I/75I/76I/77I/78I/79I/80I/82


Europese wegen

Europese wegen in Slowakije

E50E58E65E71E75E77E371E442E571E572E575


Geschiedenis

De D1 in de Tatra.
De D4 rond Bratislava.

Voorgeschiedenis (1918 - 1937)

Tot 1918 behoorde Slowakije tot het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. De hoofdroute van dit rijk was de verbinding tussen Wien (Wenen) en Budapest. Toen Slowakije in 1918 onderdeel van Tsjechoslowakije werd, ontbrak het aan een goede hoofdroute die de grootste steden van het land verbond. Na de Eerste Wereldoorlog begon men met het verharden van de bestaande wegen, waarbij de meeste prioriteit werd gegeven aan het westen van Tsjechoslowakije, het huidige Tsjechië. Het aandeel verharde wegen in Slowakije was begin jaren '20 van de 20e eeuw minimaal. Op 14 juli 1927 werd een wegenfonds (cestný fond) opgericht, dat de financiering van een wegennet moest gaan rond krijgen. Het autobezit nam in de jaren '20 en '30 vrij snel toe, alhoewel het grotendeels in Tsjechië was. In 1930 waren er in Slowakije 9.071 personenauto's. In het oostelijke Roethenië (later in Oekraïne) waren slechts 758 voertuigen, waaronder 381 personenauto's.

In de jaren '30 nam het wegverkeer sterk toe. Midden jaren '30 werden voorstellen gedaan voor een ruggengraat door Tsjechoslowakije, een weg van hoge capaciteit tussen Plzeň en Košice, met een lengte van 700 kilometer. Andere voorstellen voorzagen twee oost-westroutes, een noordelijke en zuidelijke route, waarbij bij de laatste ook de regio Bratislava ontsloten zou worden. De Tsjechoslowaakse overheid vond de plannen echter overbodig.

Aanzet eerste snelweg (1937 - 1945)

In 1937 werd opnieuw een voorstel gedaan voor een 980 kilometer lange oost-westroute vanaf Cheb naar Veľký Bočkov, een dorpje aan de grens met Roemenië in toenmalig Roethenië. Deze moest de reistijd door de republiek reduceren van 25 naar 10 uur. In dit plan was een economisch krachtig Tsjechoslowakije met 40 miljoen inwoners voorzien. Destijds viel ook het eerste woord voor een Tsjechoslowaakse snelweg, de autostráda. De nieuwe weg was ontworpen met twee rijbanen van 6 meter breed, met 2x2 rijstroken en een middenberm van 2 meter breed. Alle kruisende wegen zouden dat ongelijkvloers doen. Een maximumsnelheid van 80 km/h was destijds voorzien. De weg was voorzien als tolweg, waarvan de aanlegkosten in 33 jaar terugverdiend konden worden.

De aanleg van deze snelweg begon eind 1937 vorm te krijgen. Tevens werd in 1938 een nieuwe wet ingevoerd, waarbij vastgesteld werd dat het verkeer in Tsjechoslowakije vanaf 1939 rechts reed. In 1938 sloot Oostenrijk zich aan bij Nazi-Duitsland en werden flinke stukken van Tsjechoslowakije geannexeerd, zodat de Tsjechoslowaakse overheid gedwongen werd de route van de geplande snelweg aan te passen. In 1938 werd ook de definitieve term ingevoerd voor een Slowaakse autosnelweg, namelijk de diaľnica. De maximumsnelheid werd verhoogd van 80 naar 120 km/h. Het dwarsprofiel werd ook verbreed van 16 naar 21 meter. Tegelijkertijd werd Tsjechoslowakije door Nazi-Duitsland een noord-zuidsnelweg opgedrongen, de Strecke 88 van Wrocław (toen Breslau) naar Wien, die via de stad Brno zou lopen.

In 1939 werd begonnen aan de oost-westsnelweg in de omgeving van Kroměříž in Moravië. In maart dat jaar ontstond er een politieke crisis waarbij Slowakije zich onder druk van Hitler afscheidde van Tsjechië. In 1939 begon de aanleg van de oost-westsnelweg en de noord-zuidsnelweg onder Duitse supervisie, echter alleen in het Tsjechische deel, dat inmiddels door Hitler geannexeerd was. In Slowakije gebeurde tot de Tweede Wereldoorlog niks. Wel werden in 1939-1942 enkele betonwegen aangelegd in Slowakije, die voornamelijk de Duitse belangen dienden.

Naoorlogse ontwikkelingen (1945 - 1950)

De gevechten tussen het Rode Leger en de Wehrmacht in 1944-1945 verwoestten de Slowaakse infrastructuur grotendeels. Slowakije en Tsjechië werden weer één land als Tsjechoslowakije en in 1945 begon men met het repareren van de oorlogsschade, waaronder ook de oost-westsnelweg, die in 1939-1940 tussen Praha en Brno werd aangelegd, maar niet werd voltooid. Ook moest Tsjechoslowakije het oostelijke gebied Roethenië aan de Sovjetunie afstaan, waardoor de geplande oost-westsnelweg opnieuw werd ingekort tot nabij Uzhhorod.

Na de oorlog was het autogebruik sterk teruggevallen en de oost-westsnelweg leek een overbodige luxe. Toch werd de snelweg in 1946 opgenomen in het Tsjechoslowaakse wegenplan. Op veel plekken ging het om niet meer dan brugpijlers in de weilanden. In 1948 volgde de communistische coup. Het snelwegplan werd door de Sovjets niet meteen afgeblazen, omdat hij rechtstreeks naar de Sovjetunie liep. De werkzaamheden werden in 1949 stilgelegd en de plannen voor de snelweg werden in 1950 definitief begraven.

Communistische periode (1950 - 1989)

De jaren '50 waren het toneel van de strengste communistische periode. Privé-autogebruik werd niet aangemoedigd en het aanleggen van autosnelwegen had ook geen prioriteit voor de communistische regering, die met 5-jarenplannen vooral in de zware industrie investeerde, waarbij veel producten werden geproduceerd ongeacht of hier ook vraag naar was. Wel werd het wegennet in de jaren '50 en '60 op grote schaal geasfalteerd, tegen midden jaren '60 was vrijwel elk dorp in Tsjechoslowakije via geasfalteerde wegen te bereiken.

In 1963 werd een nieuw Tsjechoslowaaks snelwegenplan opgesteld, met een geplande lengte van 1.707 kilometer dat voorzien was om eind jaren '90 voltooid te zijn. Dit was de basis voor de huidige wegnummering in met name Tsjechië, maar ook Slowakije. Het ging hierbij om de onderstaande autosnelwegen.

# route lengte
D1 Praha - Brno - Trenčin - Žilina - Prešov - Košice - grens Sovjetunie 711 km
D2 Brno - Bratislava 117 km
D5 Praha - Plzeň - grens West-Duitsland 146 km
D8 Praha - Ustí nad Labem - grens DDR 99 km
D11 Praha - Hradec Kralové - grens Polen 137 km
D35 Hradec Kralové - Lipník nad Bečvou (D47) 180 km
D43 Svitavy - Brno 72 km
D47 Brno - Ostrava - grens Polen 141 km
D61 Bratislava - Trenčin 104 km

Daarnaast werd een secundair netwerk gepland dat rond 2000 klaar moest zijn, de meeste van deze routes waren in Slowakije gelegen.

# route
D3 Praha - České Budějovice - grens Oostenrijk
D18 Žilina - Český Těšín - grens Polen
D52 Brno - grens Oostenrijk
D65 Bratislava - Rožňava - Košice
D68 Košice - grens Hongarije
D73 Prešov - grens Polen

In 1966 werd dan daadwerkelijk besloten om autosnelwegen in Tsjechoslowakije aan te leggen. De eerste snelweg die in aanleg ging was de D1 tussen Praha en Mirošovice op 8 september 1967. Op 1 april 1969 begon de aanleg van de D2 in Brno en een paar dagen later een deel van de D2 in Slowakije, tussen Malacky en Bratislava, wat dus de eerste echte snelweg in Slowakije was.

In de jaren '60 werd in Košice een grote staalfabriek gebouwd. De I/50 werd daartoe over 10 kilometer aangelegd met 2x2 rijstroken en ongelijkvloerse kruisingen, maar is desondanks nooit als autosnelweg geclassificeerd geweest. In 1970 was in Tsjechoslowakije 112 kilometer autosnelweg in aanleg. Op 17 juni 1971 werd de Tsjechoslowaakse bewegwijzering vastgesteld, in anticipatie op de openstelling van de eerste snelweg tussen Praha en Mirošovice. Deze standaarden golden ook voor het Slowaakse deel van de republiek.

In januari 1972 begon de aanleg van de tweede snelweg in het Slowaakse deel van Tsjechoslowakije, namelijk de D61 tussen Bratislava en Senec. Vlak daarna, op 7 november 1973, opende de D2 tussen Malacky en Bratislava als allereerste autosnelweg in Slowakije, iets meer dan twee jaar nadat in het Tsjechische deel van de republiek de D1 werd geopend. Op 12 december 1975 opende dan de D61 voor het verkeer. Gedurende de jaren '70 werd op diverse plekken in Slowakije gebouwd aan snelwegen, ook aan de D1 in het noorden van het land, ten oosten van Ružomberok. In 1978 beschikte Slowakije over 115 kilometer autosnelweg. Eind jaren '70 werd echter ook duidelijk dat de geplande voltooiing van het netwerk in de jaren '90 niet haalbaar was.

In de jaren '80 stagneerde de aanleg van snelwegen in Slowakije significant. Tussen 1982 en 1988 werd nog eens 68 kilometer autosnelweg in gebruik genomen, allemaal trajecten als onderdeel van de D1 of D61. Aan het einde van de communistische periode beschikte Slowakije in 1989 over 182,6 kilometer volwaardige autosnelweg en 7 kilometer half-profiel snelweg. Daarnaast was 62,5 kilometer van de hoofdwegen der eerste klasse hoogwaardig uitgebouwd.

Recente ontwikkelingen (1989 - heden)

Na de val van het communisme in 1989 moest Tsjechoslowakije zich omvormen van een planmatige economie naar een markteconomie. In 1993 scheidde Slowakije zich vreedzaam van Tsjechoslowakije af, beide landen staan sindsdien bekend als Tsjechië en Slowakije. De eerstvolgende snelwegopening was de D61 bij Chocholná in 1997, gevolgd door een stuk van 7 kilometer van de D1 in Noord-Slowakije. In 1996 werd het vignet ingevoerd als tolheffing voor de Slowaakse snelwegen. In de jaren '90 werd 32 kilometer volwaardige snelweg opengesteld, plus 39 kilometer in half-profiel (één rijbaan). Al deze openingen waren in 1997-1998.

Nadat Tsjechoslowakije ophield te bestaan was de Tsjechoslowaakse wegnummering nog weinig zinvol. Daarom is in 1999 een hernummering doorgevoerd, waarbij de D61 werd omgenummerd tot D1 en de geplande nummers werden omgenummerd tot Slowaakse nummers, of in het geheel werden geschrapt. De wegnummering van de hoofdwegen der eerste klasse werd echter niet gewijzigd, Slowakije heeft nog tot de dag van vandaag de Tsjechoslowaakse nummering voor het onderliggend wegennet. Na 2000 kwam de nadruk te liggen op het voltooien van met name de D1 tussen Bratislava en Košice, een proces dat vermoedelijk in 2024 afgerond zal zijn. In 2015 zijn een aantal wegen in Slowakije hernummerd. Het meest prominent was dat de I/50, voorheen de langste hoofdweg van Slowakije, volledig kwam te vervallen. Ook is de nummering van de I/66, I/67 en I/68 significant gewijzigd en zijn nieuwe nummers geïntroduceerd die deze routes vervingen.[5]

Belangrijke snelwegopeningen volgden met de bypass van Košice in 2019 en de bypass van Prešov in 2021. De volledige ingebruikname van de D1 in Noord-Slowakije heeft vanwege het lastige terrein en tegenvallers langer geduurd dan gepland. Het was oorspronkelijk gepland dat de gehele corridor voor 2020 gereed zou zijn, maar inmiddels spreekt men van een voltooiing in 2024. In 2021 was het ook voor het eerst mogelijk om geheel per autosnelweg tussen Bratislava en Košice te rijden, maar dan via Hongarije toen het laatste stuk van de Hongaarse M30 opende, wat ook van betekenis was voor Slowakije.[6] In 2021 openden ook de meeste delen van de D4 rond de hoofdstad Bratislava.

Wegnummering

De II/127, een weg der tweede klasse. Wegnummers lager dan 400 kwamen voorheen niet voor in Slowakije.

zie ook hernummering van snelwegen in Slowakije (2010) en hernummering van wegen in Slowakije (2015) voor meer informatie

De huidige wegnummering in Slowakije is deels nog gebaseerd op de oude nummering van Tsjechoslowakije, dit geldt vooral nog voor het onderliggend wegennet. De autosnelwegen hebben inmiddels een nieuw nummer gekregen, zo is de oude D61 omgenummerd naar D1 in het westen van het land. De nummering van R-wegen is nieuw, maar vertoont reeds enkele gebreken, waardoor een nieuwe nummering is voorgesteld door de NDS (Národná diaľničná spoločnosť).

Omdat de nummering nog grotendeels gebaseerd is op die van Tsjechoslowakije van voor 1993, zegt de hoogte van het nummer weinig over de belangrijkheid. Dientengevolge zijn de hogere nummers doorgaans belangrijker dan de lagere. In 2003 zijn een aantal wegen der tweede klasse opgewaardeerd naar de eerste klasse, die de nummers lager dan de I/49 omvatten. De meesten hiervan zijn kort, soms slechts enkele kilometers. De I/50 is de belangrijkste en langste route van het land. De I/18 is vrijwel even belangrijk als transitroute door noord-Slowakije. Van de overige I/51 t/m I/59-nummers geldt dat dit vooral grensoverschrijdende verbindingen met Tsjechië zijn. De I/60 t/m I/69 zijn de belangrijkste wegen voor verkeer binnen Slowakije. De hoogste nummerserie van I/70 t/m I/79 zijn veelal wegen met een secundaire functie, alhoewel sommigen nog vrij veel doorgaand verkeer verwerken, zoals de I/75.

De wegen der tweede klasse (Cesty II. triedy) zijn driecijferig. Van oorsprong waren dit vooral nummers in de 500-range met enkelen in de 400-range. De nummering was in de tijd van Tsjechoslowakije gezoneerd en de 500-serie werd hoofdzakelijk gebruikt in Slowakije. De meeste van deze wegen zijn korter dan 50 kilometer, alhoewel er een aantal langere routes zijn. De langste is de II/507 die over een lengte van 220 kilometer van Gabčíkovo aan de grens met Hongarije tot aan Žilina verloopt. Sinds 2019 zijn lagere wegnummers geïntroduceerd, als eerste de II/143 bij Malacky en de II/211 bij Topoľníky, deze routes waren oorspronkelijk geen hoofdweg der tweede klasse. In 2021 werd de II/127 geïntroduceerd nabij Bernolákovo, die nieuw aangelegd was.

De wegen der derde klasse zijn administratief genummerd met viercijferige nummers waarin per wegbeheerder een range vastgesteld wordt, waardoor deze nummers eenmalig voorkomen in het hele land. Voor 2015 was er een landelijke nummering waarin het nummer was gebaseerd op dat van de primaire route waar het op aan sloot, een weg der eerste of tweede klasse. Aangezien deze wegen al drie nummers hadden en er nog drie nummers aan toegevoegd waren, konden wegen der derde klasse wegnummers van 4 tot 6 cijfers hebben. De huidige wegnummering loopt van de III/1015 in Bratislava tot de III/3896 in Snina.

Wegklassen

In 2016 was het wegennet opgedeeld in;

  • 3.306 kilometer wegen der eerste klasse
  • 3.611 kilometer wegen der tweede klasse
  • 10.363 kilometer wegen der derde klasse

Wegbeheer

De wegen der eerste klasse zijn doorgaans in het beheer van de Slowaakse wegbeheerder (Slovenská správa ciest), afgekort SSC.[7] De SSC werd in 1996 opgericht en had van oorsprong alle wegen van betekenis in het beheer. In 2005 werd het Slowaakse snelwegbedrijf (Národná diaľničná spoločnosť), afgekort NDS, hier vanaf gesplitst om de autosnelwegen te gaan ontwikkelen en beheren.[8] Dit is een bedrijf waarvan de Slowaakse overheid de enige aandeelhouder is. De NDS wordt gefinancierd door de overheid, EU financieringen, leningen en de tolinkomsten. Door de afsplitsing heeft SSC echter vrijwel geen middelen meer voor wegenprojecten, anders dan in Tsjechië zijn er in Slowakije op de wegen der eerste klasse sinds 2005 nauwelijks verbeteringen uitgevoerd.

De wegen der tweede en derde klasse zijn sinds 2004 veelal in het beheer van de regio's, in het Slowaaks een vyšší územný celok (VÚC) genoemd. Alleen in Bratislava en Košice zijn dit soort wegen in het beheer van de gemeente.

Bewegwijzering

Een portaalwegwijzer met het lettertype Universal Grotesk in Žilina.

De bewegwijzering van Slowakije heeft verschillende gestaltes gehad in de loop der jaren. De bewegwijzering was van oorsprong vergelijkbaar met dat van Tsjechië, aangezien beide landen oorspronkelijk één geheel vormden. Na 2010 heeft Slowakije een eigen stijl bewegwijzering ingevoerd die nadien nog enkele malen is aangepast. Daarbij is men afgestapt van het oorspronkelijke kapitaalschrift. De bewegwijzering heeft sinds 2020 veel overeenkomsten met dat van Duitsland qua vormgeving, al gebruikt Slowakije wel een prefix en een ander lettertype dat TERN heet. De doelenkeuze is duidelijk en men schuwt niet om buitenlandse steden aan te geven.

Elektronische bewegwijzering in de vorm van matrixborden en andere elektronische borden worden ook gebruikt in Slowakije, met name in en rond tunnels en rond Bratislava.

De richtlijn bewegwijzering is in 2009, 2016 en 2019 gewijzigd. Voor 2009 werd het Tsjechoslowaakse systeem gehanteerd, met het lettertype Universal Grotesk. Dit lettertype werd voor vrijwel alles in Tsjechoslowakije gebruikt.[9] In 2009 is afritnummering ingevoerd. Vanaf dat moment werden ook de D-nummers beter bewegwijzerd, waar voorheen vaak alleen E-nummers werden aangegeven. In 2016 is het lettertype Universal Grotesk vervangen door TERN. Ook is men toen afgestapt van kapitaalschrift (hoofdletters). In 2019 zijn verbeteringen op de richtlijn van 2016 doorgevoerd.

Voormalige bewegwijzering

De oude stijl bewegwijzering in Slowakije.

De oudere bewegwijzering is vergelijkbaar met die in Tsjechië, wat niet verwonderlijk is aangezien beide landen vroeger één land waren. De snelwegbewegwijzering is groen, op het onderliggend wegennet blauw. Lokale doelen zijn in wit. Het lettertype bestond volledig uit kapitalen, zoals in Frankrijk en Tsjechië. Van de wegnummers werd het D-nummer niet altijd aangegeven, maar vaak wel de E-nummers. D-nummers werden oorspronkelijk zonder prefix aangegeven in een rood vak met een wit kader. Landencodes in een wit ovaaltje worden ook gebruikt.

Verkeersveiligheid

jaar verkeersdoden
2010 345
2011 324
2012 296
2013 223
2014 259
2015 274
2016 242
2017 250
2018 229
2019 245
2020 224
2021 226
2022 244

In Slowakije vielen in 2010 69 verkeersdoden per 1 miljoen inwoners, een daling van 53 procent ten opzichte van 2001. Slowakije is daarmee het meest verkeersveilige land in Centraal-Europa.[10] De verkeersveiligheid in Slowakije geldt als één van de beste in de regio, in 2013 was Slowakije het eerste land uit het voormalige Oostblok dat minder verkeersdoden per 1 miljoen inwoners dan gemiddeld in de EU had. In 2015 was het samen met Estland het enige land dat een lager aantal verkeersdoden per 1 miljoen inwoners dan het EU-gemiddelde had.[11] Slowakije presteert inmiddels beter dan buurland Oostenrijk en ook beter dan bijvoorbeeld Italië, Portugal of België. De daling van het aantal verkeersdoden stagneert echter sinds 2012, een trend die in een groot deel van Europa zichtbaar is.

Maximumsnelheid

wegtype Vmax

De maximumsnelheid is maximaal 130 km/h op de Diaľnica en de Rýchlostná cesta. Op snelwegen en expresswegen in stedelijk gebied geldt vaak 90 km/h. Buiten de bebouwde kom op reguliere wegen is de maximumsnelheid 90 km/h en 50 km/h binnen de bebouwde kom. Voor vrachtwagens is de maximumsnelheid nooit hoger dan 90 km/h.

Vanaf 2019 is getest met een maximumsnelheid van 140 km/h op de D1 rond Poprad.[12]

Tol

zie vignet (Slowakije) voor het hoofdonderwerp.

Voor de snelwegen met een D-nummer en de expresswegen met een R-nummer is meestal een e-tolvignet vereist. Er zijn week-, maand- en jaarvignetten verkrijgbaar. Deze kostten in 2021 respectievelijk € 10, € 14 en € 50 en zijn relatief goedkoop vergeleken met andere landen in de regio zoals Oostenrijk en Slovenië. De elektronische vrachtwagentol Emyto is daarentegen vrij duur.

Opbrengsten

De tolinkomsten in Slowakije zijn relatief gering, in 2012 slechts € 206 miljoen, waarvan 75% voor rekening komt van het vrachtverkeer en 25% van het personenverkeer.[13][14] In 2013 bracht de vignettol € 62,5 miljoen op.[15]

Referenties

Wegen van Europa

AlbaniëAndorraArmeniëAzerbeidzjanBelarusBelgiëBosnië-HerzegovinaBulgarijeCyprusDenemarkenDuitslandEstlandFinlandFrankrijkGeorgiëGriekenlandHongarijeIerlandIJslandItaliëKazachstanKosovoKroatiëLetlandLiechtensteinLitouwenLuxemburgNoord-MacedoniëMaltaMoldaviëMonacoMontenegroNederlandNoorwegenOekraïneOostenrijkPolenPortugalRoemeniëRuslandSan MarinoServiëSloveniëSlowakijeSpanjeTsjechiëTurkijeVaticaanstadVerenigd KoninkrijkZwedenZwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden