Tadzjikistan

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Тоҷикистон - Tojikiston
Hoofdstad Dushanbe
Oppervlakte 143.100 km²
Inwonertal 9.538.000
Lengte wegennet 30.000 km
Lengte snelwegennet 0 km
Eerste snelweg nvt
Benaming snelweg nvt
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode TJ

Tadzjikistan (Tadzjieks: Тоҷикистон, Todzjikiston), formeel de Republiek Tadzjikistan (Tadzjieks: Ҷумҳурии Тоҷикистон, Jumhuriyi Tojikiston) is een land in Centraal-Azië. Het land is ongeveer 3,5 keer zo groot als Nederland en telt 9,5 miljoen inwoners. De hoofdstad is Dushanbe.

Inleiding

Geografie

Tadzjikistan is een land in Centraal-Azië, grenzend aan China, Afghanistan, Uzbekistan en Kyrgyzstan. Het land meet maximaal 700 bij 450 kilometer. Het land is zeer bergachtig, de Pamir vormt een groot deel van het land. Meer dan de helft van het landoppervlak ligt op meer dan 3.000 meter hoogte. Het hoogste punt is de 7.495 meter hoge Ismoil Somoni Peak. Het oosten en noorden van Tadzjikistan kennen diverse bergketens met eeuwige sneeuw en gletsjers. De hoofdstad Dushanbe ligt op circa 800 meter hoogte. Het zuiden en noorden van Tadzjikistan kennen ook lager gelegen valleien, waarbij het noorden van Tadzjikistan deels in de Ferganavallei ligt, die vanaf de rest van het land echter slecht bereikbaar is door de bergketens. De grens met Afghanistan wordt gevormd door de rivier de Panj en de Amu Darya.

Het land heeft grotendeels een landklimaat met koude winters en hete zomers, met name in de lager gelegen delen. Grote delen van het land zijn vrij droog door de grote afstand van zee. Het uiterste zuidwesten heeft een meer subtropisch landklimaat. De hoofdstad Dushanbe heeft een Mediterraans klimaat met kenmerken van een landklimaat, de gemiddelde maximumtemperatuur varieert van 8°C in januari tot 36°C in juli. Er valt nog geen 600 mm neerslag per jaar.

Demografie

De autonome regio Gorno-Badakshan.

Rond 1930 overschreed Tadzjikistan de grens van 1 miljoen inwoners en bereikte rond 1990 de grens van 5 miljoen inwoners, wat in 2020 bijna verdubbeld was naar 9,5 miljoen inwoners. Het land heeft een betrekkelijk grote bevolkingsgroei. De enige grote stad is de hoofdstad Dushanbe die meer dan 800.000 inwoners telt. Alleen Khujand telt verder nog meer dan 100.000 inwoners, de bevolking van Tadzjikistan is nog betrekkelijk ruraal, in de gebieden waar landbouw mogelijk is liggen veel dorpen.

De grootste bevolkingsgroep zijn de Tadzjieken, een Iraanse bevolkingsgroep die Perzisch spreken. De Uzbeken vormen zo'n 14% van de bevolking, andere bevolkingsgroepen zijn klein. In de census van 2010 werden nog 35.000 Russen geteld, minder dan 10% van de oorspronkelijke bevolking ten tijde van de Sovjetunie. De officiële taal van Tadzjikistan is het Perzisch, dat hier ook wel het Tadzjieks wordt genoemd en ook in het Cyrillisch wordt geschreven. Het Russisch wordt nog veel gebruikt door de overheid en in de zakenwereld.

De Tadzjieken vormen een grote regionale bevolkingsgroep met naar schatting 18 tot 27 miljoen mensen, waarvan het grootste deel dus buiten Tadzjikistan zelf woont. Zowel in Afghanistan als in Uzbekistan wonen meer Tadzjieken dan in Tadzjikistan zelf.

Tadzjikistan is opgedeeld in één autonome regio (Gorno-Badakhshan), twee reguliere regio's (Sughd en Khatlon), de zogenoemde 'Districts of Republican Subordination' en de hoofdstad Dushanbe. De Districts of Republican Subordination is een afwijkend gebied in het midden van Tadzjikistan dat bestaat uit 13 districten dat direct onder landelijk bestuur staat. Gorno-Badakhshan is een autonome regio in het oosten van Tadzjikistan, dat 45% van de oppervlakte maar slechts 3% van de bevolking omvat. Buitenlanders die Gorno-Badakshan willen bezoeken hebben naast een visum ook een vergunning nodig, het zogenoemde 'GBAO Permit'.

Economie

Tadzjikistan is één van de armste landen in Azië, bijna de helft van het BNP komt van geld dat Tadzjieken in Rusland terugsturen naar hun land. Corruptie, instabiliteit en economisch mismanagement zijn grote bedreigingen voor de Tadzjiekse economie. Een groot deel van de bevolking werkt in de landbouw, voor een aanzienlijk deel om in het eigen voedsel te voorzien. Het voornaamste industriële complex van Tadzjikistan is de Tajik Aluminium Company ten westen van Dushanbe. Deze fabriek consumeert circa 40% van alle elektriciteit in Tadzjikistan. Het land heeft grote potentie voor de ontwikkeling van waterkracht. Tussen 1961 en 1980 is de 300 meter hoge Nurek Dam aangelegd voor de opwekking van waterkracht en controleren van de waterafvoer naar de Amu Darya. Dit was één van de grootste projecten ooit uitgevoerd in Tadzjikistan. Een tweede grote Rogun Dam ging in 1976 in aanbouw maar de bouw werd gestaakt na de val van de Sovjetunie. Het project is in 2017 herstart met Chinese steun.

Geschiedenis

Het gebied wat nu Tadzjikistan is heeft onder controle gestaan van diverse rijken in de oudheid, met name diverse vormen van Perzische Rijken en het Mongoolse Rijk. In de 19e eeuw kwam Centraal-Azië geleidelijk onder controle van het Russische Rijk te staan, tussen 1864 en 1885 veroverden de Russen het zuiden van Centraal-Azië, waaronder Tadzjikistan. In 1924 werd de Tadzjikische Autonome Sovjet Socialistische Republiek opgericht als onderdeel van de Sovjetrepubliek Uzbekistan, maar in 1929 werd Tadzjikistan een volwaardige republiek binnen de Sovjetunie. Eind jaren '20 en begin jaren '30 werd de landbouw in het zuiden van Tadzjikistan ontwikkeld. Vanaf de jaren '50 werd gepoogd om Tadzjikistan verder te ontwikkelen maar dit verliep moeizaam. Wel werd onder de Sovjetunie gratis onderwijs aangeboden, waardoor het analfabetisme vrijwel verdween. In de jaren '70 werd een grote aluminiumfabriek gebouwd ten westen van Dushanbe, het voornaamste industriële complex in het verder weinig ontwikkelde Tadzjikistan.

In 1991 viel de Sovjetunie uit elkaar en werd Tadzjikistan een onafhankelijk land. Bijna direct brak de Tadzjiekse burgeroorlog uit die van 1992 tot 1997 duurde. Hierin vochten verschillende clans en facties tegen elkaar. De meeste conflictpunten waren in het zuiden in de regio rond Dushanbe, maar het hele land werd er op enige mate door getroffen. Sinds 1992 is Emomali Rahmon de president van Tadzjikistan. Het land onderhoudt militaire banden met zowel Rusland als het westen.

Wegennet

De Tunnel Khatlon van de RB04.
De RB05 als gravelweg over de Ak-Baital Pass.

Tadzjikistan heeft een dun en onderontwikkeld wegennet. Vanwege het bergachtige karakter is reizen op de meeste routes zeer tijdrovend. Een netwerk van nationale hoofdwegen (роҳи байналмилалӣ (rohi ʙajnalmilalī), prefix 'RB') vormen de belangrijkste verbindingen tussen landsdelen, aangevuld met secundaire hoofdwegen (роҳи ҷумҳуриявӣ (rohi çumhurijavī), prefix 'RJ'). De nationale hoofdwegen zijn in de meeste gevallen verhard. De exacte lengte van het wegennet is niet vast te stellen, vooral vanwege de definitie van wat wel en geen weg is. Het aantal verharde wegen is echter beperkt. In veel streken zijn de RB-wegen de enige verharde wegen.

Tadzjikistan heeft geen autosnelwegen, wel zijn de grote invalswegen van de hoofdstad Dushanbe met 2x2 rijstroken uitgerust, variërend van slechts 10 kilometer op de RB01 naar het noorden tot 50 kilometer op de RB02 naar het westen en 70 kilometer op de RB09 naar het zuiden. De belangrijkste weg van Tadzjikistan is de RB01 en het verlengstuk RB13, die de noord-zuidroute door de bergen tussen de twee belangrijkste steden van het land vormt: Dushanbe en Khujand. Deze route heeft ook twee tunnels van 5 kilometer lengte, die de weg in de winter stukken beter berijdbaar hebben gemaakt.

De rest van het hoofdwegennet ligt hoofdzakelijk in het zuidwesten van Tadzjikistan, ten zuiden van Dushanbe. Dit gebied is vlakker en agrarisch, daardoor ook dichtbevolkt. De hoofdstad Dushanbe heeft een grid van belangrijke hoofdwegen, waarvan de meesten 2x2 rijstroken tellen, enkelen ook 2x3 en 2x4 rijstroken. In Dushanbe zijn enkele ongelijkvloerse kruisingen. Er zijn buiten Dushanbe slechts twee andere ongelijkvloerse kruisingen, op de RB01/RB13 bij Nov en op de RB09 ten zuiden van Dushanbe.

De autonome regio Gorno-Badakshan bestaat uit extreem bergachtig terrein, er is hier slechts één doorgaande weg, de RB04, die ook de langste weg van het land vormt van Dushanbe tot de grens met China. Deze volgt de rivier de Panj die de grens met Afghanistan vormt. De RB03 vormt een alternatieve toegangsweg naar Gorno-Badakshan, via een hoge en onverharde bergpas, die vaak slecht berijdbaar is. De RB05 vormt de verbinding van Gorno-Badakshan naar Kyrgyzstan, over de 4.655 meter hoge Ak-Baital Pass, de hoogste bergpas van het land. In Gorno-Badakshan zijn de RB04 en RB05 de enige geasfalteerde wegen, maar de hoogstgelegen delen van deze wegen zijn eveneens onverhard, veelal boven de 4.000 meter, met uitzondering van de Kulma Pass op de grens met China. De meest ruige weg is de RB06, een gravelweg langs de Wakhan Corridor aan de grens met Afghanistan.

In het noorden van Tadzjikistan is een netwerk van verharde wegen die van en naar Khujand en enkele andere plaatsen voeren. De grenssituatie is hier complex, met name rond Isfara waar diverse RB-wegen de grens met Kyrgyzstan oversteken zonder dat de grenzen duidelijk vastgesteld zijn. Niet overal zijn daardoor grensposten aanwezig.

Geschiedenis

Socialistische Sovjetrepubliek Tadzjikistan

In de tweede helft van de 19e eeuw begon Rusland Centraal-Azië te veroveren. Dit leidde tot spanningen met het Britse Rijk, dat Zuid-Azië onder zijn bestuur had. Afghanistan was het buffergebied. De eerste wegen door de Pamir werden eind 19e eeuw aangelegd door de Russen tijdens 'The Great Game'. Deze diplomatieke spanningen eindigden in 1895 met het vaststellen van de zuidgrens van het Russische Rijk. In de jaren 1920 begon de eerste infrastructuur van Tadzjikistan ontwikkeld te worden. Het gebied werd in 1924 een autonome socialistische sovjetrepubliek binnen de Uzbeekse SSR, vanaf 1929 was Tadzjikistan een separate SSR binnen de Sovjetunie.

Dushanbe werd in 1924 gekozen als hoofdstad van Tadzjikistan. Destijds was dit slechts een klein dorp, het werd gekozen vanwege zijn strategische locatie, niet vanwege de historie. Om de ontwikkeling van de stad te stimuleren werden er wegen naar Dushanbe aangelegd. Dushanbe ligt echter ten zuiden van de bergketens en was dus vanuit de rest van de Sovjetunie alleen omslachtig bereikbaar. In de jaren '30 werd het wegennet van Tadzjikistan verder aangelegd, waaronder de beroemde Pamir Highway en vervolgens ook de noord-zuidroute tussen Khujand en Dushanbe met twee hoge bergpassen.

In de jaren '70 werden in Dushanbe de grote boulevards met flatgebouwen ontwikkeld, waardoor het een duidelijke Sovjetstad werd die moest imponeren. Dit was ook de eerste periode dat in Tadzjikistan wegen met meer dan één rijstrook per richting zijn aangelegd, echter voornamelijk in Dushanbe zelf. Ten tijde van de Sovjetunie zijn vermoedelijk twee korte stukken met 2x2 rijstroken aangelegd, tussen Dushanbe en Vahdat en tussen Khujand en Gafurov.

Ten tijde van de Sovjetunie werd een wegnummering geïntroduceerd, dit gebeurde echter pas rond 1980. Twee magistrales verliepen door Tadzjikistan, de M34 van Tashkent naar Dushanbe en de M-41 van Bishkek naar Termez, via de Pamir Highway en Dushanbe. Daarnaast waren de A-372, A-376, A-377, A-384 en A-385 in Tadzjikistan gelegen. Het wegennet werd echter ten tijde van de Sovjetunie maar beperkt opgewaardeerd. Hoge bergpassen waren onverhard en slecht berijdbaar, het autonome oblast Gorno-Badakshan was helemaal slecht bereikbaar. Ook waren er geen bruggen over de Panj en Amu Darya naar Afghanistan.

Onafhankelijk Tadzjikistan

De RB01 in de bergen van Tadzjikistan.

In 1991 viel de Sovjetunie uit elkaar en werd Tadzjikistan een onafhankelijk land, waar bijna direct een burgeroorlog uitbrak, met name over de onafhankelijkheid van de autonome regio Gorno-Badakshan. Deze oorlog duurde tot 1997. Het land heeft zich in deze periode bijna niet kunnen ontwikkelen. Een bijkomend probleem was de complexe grenssituatie, met name in de Ferganavallei en het noorden van Tadzjikistan. Belangrijke doorgaande wegen hadden ineens grensovergangen. Vanwege de slechte relaties met het buurland Uzbekistan heeft dat land in de jaren '90 de meeste grenzen gesloten waardoor Tadzjikistan zeer geïsoleerd raakte. Uzbekistan heeft in die periode de grensstreek vol mijnen gelegd. De grenssituatie met Kyrgyzstan is nooit exact vastgelegd, waardoor hier ook voortdurend disputen zijn over de grens, met name rond Isfara.

Na 2000 begon de economische situatie van Tadzjikistan te verbeteren. Het land kreeg steun van andere landen om infrastructuur te ontwikkelen, in eerste instantie door Saudische leningen en later met steun van Rusland en Oekraïne, weer later gevolgd door Japanse en Chinese steun. De hoogste prioriteit had het verbeteren van weg van Dushanbe naar Khujand, deze weg verbindt de twee grootste steden van het land maar voert over twee moeilijk begaanbare bergpassen, met name in de winter. In 2005 werd de Anzob Tunnel in gebruik genomen, een 5 kilometer lange tunnel ten noorden van Dushanbe. Deze tunnel was echter zeer lang slechts in ruwbouw in gebruik, tot zeker na 2020 was de tunnel niet af. Tussen 2009 en 2013 zijn nog drie andere lange tunnels aangelegd, twee op de RB04 tussen Dushanbe en Kulob en nog een tweede tunnel op de RB01 naar Khujand. Hiermee werd de ernstigste nood van bereikbaarheid opgelost. Tussen 2007 en 2010 is de RB01 tussen Dushanbe en Khujand ook voor bijna $ 300 miljoen gerenoveerd.

Na 2010 begon men met het verbreden van de invalswegen van Dushanbe. In de periode 2011-2016 is de RB02 tussen Dushanbe en Tursunzoda over een afstand van 50 kilometer naar 2x2 rijstroken verbreed. In Tursunzoda is de Tajik Aluminium Company gelegen, het voornaamste industriële asset van het land. Tussen 2018 en 2021 is 99 kilometer van de weg tussen Dushanbe en Bokhtar (Qurgonteppa) naar 2x2 rijstroken verbreed, dit omvat grotendeels de RB09.

De grenssituatie is eveneens verbeterd. In 2004 werd een grensovergang met China op Kulma Pass aan het einde van de RB04 in gebruik genomen. Daarvoor moest het verkeer tussen China en Tadzjikistan via Irkeshtam, een stuk door Kyrgyzstan en via de RB07. In 2016 overleed de Uzbeekse president Karimov, waarna de betrekkingen met de buurlanden sterk verbeterde. In 2018 zijn de meeste grensovergangen tussen Uzbekistan en Tadzjikistan weer opengesteld, waardoor de grenssituatie duidelijk verlicht werd. Voor die tijd waren er maar vier functionele grensovergangen tussen beide landen, waarvan drie in Noord-Tadzjikistan en maar één bij Tursunzoda in het zuiden van het land.

Tadzjikistan had na de val van de Sovjetunie lange tijd geen eigen wegnummering. De Sovjetnummers werden in de praktijk niet tot nauwelijks aangegeven. In 2015 heeft het land een nieuwe wegnummering ingevoerd van RB- en RJ-wegen. De RB-nummers worden op nieuwe wegwijzers ook aangegeven.

Hoofdwegen

De RB-wegen van Tadzjikistan.
# No. route lengte
РБ01 Dushanbe - Ayni - Istaravshan - Nov - Khujand 265 km
РБ02 Dushanbe - Hisor - Tursunzoda - grens Uzbekistan 63 km
РБ03 Nurobod - Kalaikhum 132 km
РБ04 Dushanbe - Vahdat - Danghara - Gulistan - Kulob - Khorog - Murghab - Kulma Pass - grens China 1.010 km
РБ05 Murghab - Ak-Baital Pass - Kyzyl-Art Pass - grens Kyrgyzstan 185 km
РБ06 Khorog - Iskasim - Tuzkul' 315 km
РБ07 Vahdat - Obigarm - grens Kyrgyzstan 320 km
РБ08 Gulistan - Parkhar - Panj 85 km
РБ09 Dushanbe - Kyzylkala - Chorbog - Shahrtuz - Aiwanj 215 km
РБ10 Aiwanj - grens Uzbekistan 33 km
РБ11 Bokhtar (Qurgonteppa) - Kolkhozabad - Dusti - Panj-e Payon - grens Afghanistan 83 km
РБ12 Ayni - Panjakent - grens Uzbekistan 113 km
РБ13 grens Uzbekistan - Konibodom - Khujand - Von - grens Uzbekistan 130 km
РБ14 Khujand - Buston - grens Uzbekistan 65 km
РБ15 Isfara - Batkent - grens Kyrgyzstan 11 km
РБ16 Isfara - Chorku - grens Kyrgyzstan 40 km
РБ17 Isfara - Lakkon 21 km
РБ19 Khujand - Samgar - Koshduk - grens Uzbekistan 114 km
Hoofdwegen in Tadzjikistan


Bruggen naar Afghanistan

Oorspronkelijk waren er helemaal geen grensovergangen met Afghanistan. Tijdens de invasie van de Sovjetunie in Afghanistan gingen de meeste troepen westelijker via Termez de Amu Darya over. De Amu Darya en oostelijker de Panj vormen de grens met Afghanistan. Het grensgebied bestaat uit ontoegankelijk hooggebergte, aan Tadzjiekse zijde verlopen de RB04 en RB06 parallel aan de Afghaanse grens, maar in deze regio gaan geen wegen verder Afghanistan in. De voornaamste brug is bij Panji Poyon, de enige die geschikt is voor zwaar vrachtverkeer en onderdeel is van de weg van Dushanbe naar Kunduz.

brug opening locatie opmerkingen
Tem-Demogan Bridge 03-11-2002 Tem-Demogan Bridge eenvoudige hangbrug, niet geschikt voor zwaar verkeer
Tajik–Afghan Friendship Bridge 06-07-2004 Tajik–Afghan Friendship Bridge eenvoudige hangbrug, niet geschikt voor zwaar verkeer
Ishkashim Bridge 31-10-2006 Ishkshim Bridge eenvoudige hangbrug, niet geschikt voor zwaar verkeer
Panji Poyon Bridge 26-08-2007 Panji Poyon Bridge moderne betonnen brug, geschikt voor zwaar verkeer
Shurobod Bridge 00-00-2017 Shurobod Bridge eenvoudige hangbrug, niet geschikt voor zwaar verkeer

Europese wegen

Europese wegen in Tadzjikistan

E60E123E006E008E009


Asian Highways

Asian Highways in Tadzjikistan

AH7AH65AH66


Tolwegen

Het tolstation op de RB13 in Dehmoy.

Op sommige wegen in Tadzjikistan wordt tol geheven. Het tolsysteem wordt uitgebaat door Innovative Road Solutions (IRS).[1] Op 1 april 2010 is tolheffing ingevoerd op de RB01 tussen Dushanbe en Khujand.[2][3]

Een tolstation heet in het Tadzjieks een Плазаи толлингӣ (Plazai tollingī). In 2020 waren er 6 tolstations op de corridor RB01, RB13 en RB14 van Dushanbe via Khujand naar de Uzbeekse grens bij Buston.

Wegnummering

Een wegwijzer met de RB03 en RB04 in Kalaikhum.

Omstreeks 2015 is een nieuwe wegnummering ingevoerd, bestaande uit РБ (RB) en РЧ (RJ) wegen.[4]

  • RB staat voor роҳи байналмилалӣ (rohi ʙajnalmilalī), international road
  • RJ staat voor роҳи ҷумҳуриявӣ (rohi çumhurijavī), republican road

Het netwerk van RB-wegen bestaat uit 17 routes, genummerd van de RB 01 t/m RB 17, met een gecombineerde lengte van 3.147 kilometer.

Het netwerk van RJ-wegen bestaat uit 95 routes, genummerd van de RJ 001 t/m RJ 095, met een gecombineerde lengte van 2.144 kilometer. Een groot aantal RJ-wegen zijn minder dan 30 kilometer lang.

De RB-wegen worden op een rood schild met witte nummers weergegeven. De wegnummers (prefix) zijn uitsluitend in het Cyrillisch. De voorloop nul wordt ook aangegeven.

Geschiedenis

Voor 2015 had Tadzjikistan nog de oude Sovjetnummering in gebruik, van M- en A-routes. Vanwege het bergachtige karakter van het land waren er oorspronkelijk maar een klein aantal genummerde wegen. Rond 2000 is een E-nummersysteem ingevoerd in Tadzjikistan, alhoewel dit voornamelijk administratief van aard lijkt. De E008 loopt via de voormalige M41 door het land.

Bewegwijzering

De bewegwijzering is nog de oude Sovjetbewegwijzering met bijbehorende matige kwaliteit. Wegnummers staan lang niet altijd aangegeven en de borden zijn vaak enkel in het Cyrillisch. De borden zijn blauw met witte kapitaalletters. Soms wordt er een koppelstreepje toegepast tussen de prefix en het wegnummer.

Externe links

Referenties

Wegen van Azië

AfghanistanArmeniëAzerbeidzjanBahrainBangladeshBhutanBruneiCambodjaChinaCyprusFilippijnenGeorgiëIndiaIndonesiëIrakIranIsraëlJapanJemenJordaniëKazachstanKoeweitKyrgyzstanLaosLibanonMaleisiëMaledivenMongoliëMyanmarNepalNoord-KoreaOmanOost-TimorPakistanPalestijnse gebiedenQatarRuslandSaudi-ArabiëSingaporeSri LankaSyriëTaiwanTadzjikistanThailandTurkijeTurkmenistanUzbekistanVerenigde Arabische EmiratenVietnamZuid-Korea