Tolweg

Uit Wegenwiki
(Doorverwezen vanaf Tol)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Zie Tol (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van het begrip tol(weg).


Vormen van tol voor personenauto's in Europa.
   Geen / sporadisch tol
   Tolpoorten
   Vignetvormen
   Elektronische tol
Vormen van tol voor vrachtverkeer in Europa.
   Elektronische tol
   Tolpoorten
   (digitale) vignetvormen
   tolvrij

Een tolweg is een weg waarvoor van het gebruik een vergoeding verschuldigd is. In Nederland, België en Luxemburg kennen we geen netwerk van hoofdwegen waarvoor tol betaald moet worden, maar daarbuiten is dat gebruikelijker. Het voor velen bekendste voorbeeld betreft de Franse tol-autosnelwegen.

Of er tol betaald moet worden, is afhankelijk van hoe een land de wegen financiert. In de Benelux, het Verenigd Koninkrijk en grote delen van Scandinavië (m.u.v Noorwegen) worden wegen via belastingen gefinancierd. In de meeste landen zijn de belastinginkomsten uit autobelastingen ongeveer 2 tot 5 keer groter dan wat er aan het wegennet uitgegeven wordt. In Duitsland is een hybride systeem, waar alleen vrachtverkeer tol moet betalen. In Centraal- en Zuidoost-Europa zijn veel vignetsystemen. De inkomsten uit vignetten zijn in de meeste van deze landen niet voldoende om de snelwegen aan te leggen, maar een groot deel van de tolinkomsten in landen als Zwitserland, Oostenrijk en Slowakije komt uit tol op het vrachtverkeer. In Oostenrijk en Slowakije gaat het om circa 75% van alle tolinkomsten. Daarnaast is een groot deel van de tolwegen met een vignet al aangelegd voordat het vignet werd ingevoerd.

In landen als Frankrijk en Italië bestaat geen periodieke afdracht aan wegenbelasting, maar moet voor het berijden van de snelweg tol worden betaald. De Franse tolwegen zijn onder concessie en geprivatiseerd. Diverse maatschappijen beheren tolwegen in Frankrijk. In Italië is er maar één grote speler. In Spanje is afgezien van enkele tolsnelwegen het grootste deel van het snelwegennet tolvrij. In de meeste landen van de westelijke Balkan zijn ook tolwegen in het beheer van de staat.

Tol kan op diverse manieren geheven worden. In de meeste Europese landen zijn tolwegen met fysieke tolstations. Noorwegen, Portugal en Wit-Rusland zijn de enige Europese landen waar elektronische tolwegen veel voorkomen. Hier wordt met transponders of kentekenherkenning gewerkt. Daarnaast is de vrachtwagentol in veel Europese landen met vignetten volledig elektronisch, zoals Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechië, Slowakije en Hongarije. Nagenoeg alle landen met klassieke tolstations bieden ook de mogelijkheid om tol met transponders te betalen, zodat men niet hoeft te stoppen. Vanwege de hoge vaste jaarlijkse kosten is dit alternatief echter niet geschikt voor toeristen of incidentele reizigers. Een pan-Europees systeem wordt voorzien in de vorm van een European Electronic Toll Service.

Begrippen

Geschiedenis

Tolwegen bestaan al sinds de oudheid. Al rond 700 jaar voor Christus moest in het huidige Irak tol betaald worden op de weg naar Babylon. Tolwegen waren ook in Europa gangbaar in het Romeinse Rijk. Veel historisch belangrijke routes waren ook in de 18e en 19e eeuw nog tolweg, in zowel Europa als in het oosten van de Verenigde Staten. De term turnpike dateert van ver voor het gemotoriseerde tijdperk. Begin 18e eeuw werd in het Verenigd Koninkrijk een groot aantal turnpikes gecreëerd om verkeer per paard en wagen te verbeteren. De eerste moderne tolweg in Europa was de Italiaanse autostrada in de jaren '20 van de 20e eeuw. Alhoewel dit voor de Tweede Wereldoorlog nog geen echte autosnelwegen waren, paste het in een traditie om de gebruiker te laten betalen voor deze eerste autowegen specifiek voor gemotoriseerd snelverkeer.

Grote bruggen die eind 19e eeuw en begin 20e eeuw zijn aangelegd waren oorspronkelijk tolbruggen. Tijdens de depressie van de jaren '30 werd veel overheidsgeld gestoken in infrastructuur, deels tolvrij om de economie te stimuleren. Na de Tweede Wereldoorlog ging het beleid twee kanten op. In de Verenigde Staten en het noorden van Europa werd met algemene middelen een groot aantal snelwegen gebouwd, waaronder het immense Interstate Highway netwerk vanaf 1956. Interstates waren altijd tolvrij, maar enkele reeds bestaande tolwegen en rond 1956 in aanleg zijnde tolwegen werden onderdeel van het Interstate Highway netwerk, zodat dit systeem niet volledig tolvrij was.

In Europa werden met name in de Benelux, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië op grotere schaal autosnelwegen aangelegd uit algemene middelen. De meeste snelwegen waren hier tolvrij. In Zuid-Europa, met name in landen als Italië en Frankrijk, werden op grote schaal tolwegen aangelegd voor het lange-afstandsverkeer. Voor een deel kwam dat voort uit politieke compromissen tussen socialisten, die naar autosnelwegen keken als een luxe voor rijken, en liberalen, voor wie beginselen over betaling naar gebruik al redelijk aansloten bij bredere gedachten over keuzevrijheid en beperking van overheids-ingrijpen. In Frankrijk zijn de stedelijke netwerken, mede tegen deze achtergrond, veelal tolvrij aangelegd, doordat het principe werd vastgelegd dat voor een tolweg een voldoende hoogwaardig tolvrij alternatief moest bestaan. Vanaf de jaren '80 kwam in Centraal-Europa het vignet in opkomst als financieringsmethode, het eerst in Zwitserland en later in Oostenrijk, Tsjechië, Slovenië en Slowakije. Later volgden Hongarije, Roemenië en Bulgarije. Deze landen experimenteerden ook met e-vignetten na 2000. In grote delen van Europa moet thans tol betaald worden.

In Latijns-Amerika is het wegennet sinds 2000 sterk verbeterd door de aanleg van tolwegen. Dit zijn in veel gevallen geen echte snelwegen, maar reguliere hoofdwegen waar geen goede tolvrije alternatieven voor zijn. Met name in landen als Ecuador, Colombia en Chili is het wegennet hierdoor sterk verbeterd. In Brazilië worden sinds 2005 op grote schaal lange-afstandsroutes onder concessie gebracht om ze te verdubbelen naar 2x2 rijstroken. Alhoewel dit vaak geen echte snelwegen zijn, functioneren ze wel zo.

Na 2000 hebben veel Europese landen elektronische manieren van tolheffing op vrachtverkeer ingevoerd, het eerst in Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk, maar later ook in Centraal- en Oost-Europa. Vanaf de jaren '90 werd ook elektronische tolheffing populairder, eerst alleen met transponders, later met all-electronic tolling zonder tolstations, maar met kentekenherkenning. De eerste van deze tolwegen waren in California en Ontario en zijn sindsdien op grote schaal uitgerold in met name het snelgroeiende zuiden van de Verenigde Staten. In Europa was Noorwegen het eerste land dat op grotere schaal elektronische tolheffing met kentekenherkenning toepaste. Sinds 2010 kwam daar Portugal bij, gevolgd door Wit-Rusland in 2013.

Toltarieven

De toltarieven variëren sterk per land. Voor objecten zoals lange tunnels of grote bruggen wordt soms een fors tarief gevraagd, zoals de tol voor de Tunnel du Mont-Blanc of Tunnel du Fréjus, evenals de Grote Beltbrug en de Øresundbrug. Op reguliere tolwegen voor de lange afstand ligt de prijs in Europa vaak rond 7 - 12 cent per kilometer. Goedkopere tolwegen komen met name voor in landen waar de tolwegen in overheidsbeheer zijn, omdat deze vaak niet alle kosten doorberekenen die onder een concessie wel doorberekend worden, zoals aanlegkosten, rente en vervanging. In de Verenigde Staten zijn nog tolwegen in overheidsbeheer met zeer lage tarieven van circa 3 cent per kilometer. Daarentegen zijn er enkele tolwegen in Frankrijk, Italië en Spanje waar een hoog bedrag per kilometer gevraagd wordt. In sommige ontwikkelingslanden liggen de toltarieven op slechts 1 of 2 cent per kilometer vanwege het lagere inkomensniveau. Vaak is de staat van onderhoud van deze tolwegen ook minder dan in Europa.

Het vrachtverkeer betaalt over het algemeen hogere toltarieven, variërend van 15 of 20 cent per kilometer tot wel bijna 1 euro per kilometer in Zwitserland. In de Alpenlanden wordt gepoogd om met hoge toltarieven het vrachtverkeer van de weg af te prijzen, zoals in Zwitserland en Oostenrijk. Voor de tunnels tussen Frankrijk en Italië betalen vrachtwagens meer dan 200 euro per passage.

Binnen de Europese Unie is met de Eurovignetrichtlijn een kader gegeven welk soort kosten via tol, inclusief vignetten, bij de gebruiker in rekening mag worden gebracht. Het staat lidstaten vrij om voor individuele kosten geen vergoeding te vragen, of slechts een deel van de kosten binnen een component met tolheffing door de gebruiker te laten betalen. De Eurovignetrichtlijn geeft maxima, om te voorkomen dat buitenlandse weggebruikers via tolheffing feitelijk afdragen aan de algemene middelen van een lidstaat, of dat lidstaten de eigen transportsector bevoordelen boven concurrenten uit het EU-buitenland.

Bij bruggen of tunnels die veerdiensten vervangen wordt vaak een toltarief gerekend dat vergelijkbaar is met dat van de veerdienst, voor zover dat binnen de EU-maxima te rechtvaardigen valt. Dit is met name in Scandinavië het geval. Desondanks zijn de tolwegen daar wel goedkoper, omdat er een vast toltarief geldt, terwijl de ticketprijzen van de veerdiensten fors kunnen variëren. Daarnaast behaalt het verkeer voordeel dat er geen sprake is van wachttijden, laad- en lostijden, vertragingen vanwege slecht weer en de noodzaak om op tijd te zijn voor een geboekte overtocht.

In de Verenigde Staten komen ook zogenaamde express lanes voor waarvoor variabele toltarieven gelden. Hiermee wordt gepoogd te allen tijde free-flow verkeer te garanderen. De toltarieven op deze tolwegen kunnen variëren van 10 cent tot een dollar per kilometer. In Colorado is een tolstrook op de Interstate 70 waar de toltarieven op piekmomenten op kunnen lopen tot tientallen dollars voor 20 kilometer.

Prijsindexatie

Veel tolwegen indexeren de toltarieven jaarlijks op de inflatie, ook wel de consumentenprijsindex (CPI) genoemd. Dit gebeurt vaak in januari, februari of juli. Er zijn ook tolwegen waar de prijzen elk kwartaal worden aangepast. Bij tolwegen in overheidsbeheer komt het soms voor dat de toltarieven jarenlang hetzelfde blijven. Zo waren de toltarieven in Servië tussen 2008 en 2016 onveranderd.

Van oudsher werden toltarieven vaak slechts enkele keren per decennium aangepast, om ervoor te zorgen dat er een rond bedrag geheven werd, met het oog op cash betalingen. Trend is dat er op Amerikaanse tolwegen veel minder met cash betaald wordt. Op tolwegen met volledig elektronische tolheffing worden geen ronde tarieven meer geheven, maar tot op de cent geïndexeerde toltarieven.

Kortingen

In sommige landen krijgen gebruikers van transponders korting op de toltarieven, omdat de inningskosten met electronic toll collection lager ligt. Er zijn minder grote tolstations, en bij volledig elektronische tolwegen helemaal geen tolstations meer nodig, waardoor ook bespaard kan worden op personeelskosten en onderhoudskosten. De kosten van de elektronische systemen ligt doorgaans fors lager dan ouderwetse tolstations met tal van tolpoorten. In Noorwegen kunnen gebruikers een abonnement afsluiten bij tolwegen die zij frequent gebruiken, waardoor kortingen tot wel 50 procent mogelijk zijn. Een extreem geval is de Øresundbrug tussen Denemarken en Zweden, waarbij dagelijkse gebruikers nog maar een fractie het toltarief van incidentele gebruikers betalen.

Nederland, België en Luxemburg

Zie ook Tolwegen in Nederland en Tolwegen in België.

Personenauto's

In Nederland, België en Luxemburg is voor personenauto's geen tol vereist afgezien van enkele vaste-oeververbindingen. Tol wordt in Nederland geheven bij de Westerscheldetunnel in de N62 en de Kiltunnel in de N217. In België is de Liefkenshoektunnel in de R2 de enige plaats waar tol wordt geheven.

Vrachtverkeer

zie Eurovignet voor het hoofdonderwerp.

Vrachtverkeer moet tol betalen middels het eurovignet voor alle snelwegen in Nederland en Luxemburg. Dit is een virtueel vignet. Het systeem wordt gedeeld met een aantal andere landen, namelijk Denemarken en Zweden. Eén eurovignet is voor de geldigheidsperiode in alle deelnemende landen geldig.

In België moet het vrachtverkeer sinds 2016 tol betalen met een kilometerheffing.

China

Zie ook Tolwegen in China.

In China wordt op vrijwel alle expressways tol geheven, evenals op veel andere wegen. China heeft het grootste aantal tolwegen ter wereld. In 2013 werd op 156.500 kilometer tol geheven. De omzet is ook de grootste ter wereld, met in 2013 € 48,2 miljard aan tolinkomsten[1].

Duitsland

Zie ook tolwegen in Duitsland.

Personenauto's

Zie ook Vignet (Duitsland).

In Duitsland is voor personenauto's nog geen tol vereist. Hierop zijn enkele uitzonderingen buiten het hoofdwegennet, zoals de Warnowtunnel in Rostock en de Herrentunnel in Lübeck. Daarnaast zijn er in de Alpen diverse private tolwegen, maar deze wegen hebben geen belang voor doorgaand verkeer en hebben vooral een toeristisch karakter. Het was oorspronkelijk gepland om vanaf 1 januari 2016 een vignet in te voeren, maar dit is voor onbepaalde tijd uitgesteld.

Wel is voor een groeiend aantal steden een zogenaamd Umweltplakette benodigd. Afhankelijk van de uitstoot van het voertuig verschilt de kleur van de sticker. Verkeer met de minste uitstoot krijgt dan een groene sticker, waarmee men in alle zones mag komen.

Vrachtverkeer

zie TollCollect voor het hoofdonderwerp.

Vrachtwagens moeten tol betalen, middels het TollCollect-systeem.

Frankrijk

Zie ook Tolwegen in Frankrijk.

tolwegbeheerders in Frankrijk

ARCOSAdelacALBEAAlicorneA'lienorAlisAPRRArcourAreaASFATLANDESATMBATOSCACEVMCofirouteEscotaOpenlySanefSAPNSFTRFSMTPCSociété Prado-Sud


Hongarije

Zie tolwegen in Hongarije voor het hoofdonderwerp.

Personenauto's

zie Matrica voor het hoofdonderwerp.

In Hongarije is voor het gebruik van de meeste autosnelwegen het e-vignette Matrica verplicht. Dit is een virtueel vignet, het hoeft niet op het voertuig te worden aangebracht. Het wordt gehandhaafd middels kentekenherkenning. Er zijn vierdagen-, week-, maand-, en jaarvignetten verkrijgbaar.

Vrachtverkeer

Voor vrachtverkeer geldt het elektronische tolsysteem HU-GO.

Ierland

In Ierland moet voor de meeste motorways tol betaald worden. Dit gaat veelal via de bekende tolstations, alleen op de M50 rond Dublin is een elektronisch tolsysteem eFlow.

Italië

zie ook tolwegen in Italië.

In Italië moet op bijna alle autostrade tol betaald worden. De toltarieven in Italië liggen wat lager dan in Frankrijk of Spanje.

Letland

Zie Vignet (Letland).

In Letland moeten alle voertuigen van meer dan 3,5 ton tol betalen met een elektronisch vignet.

Litouwen

zie Vignet (Litouwen) voor het hoofdonderwerp.

In Litouwen moeten bussen, vrachtwagens en landbouwvoertuigen tol betalen middels een vignet voor de A-wegen met de nummers A1 t/m A18. Personenauto's met of zonder aanhanger hoeven geen tol te betalen.

Noorwegen

Zie tolwegen in Noorwegen voor het hoofdonderwerp.

In Noorwegen moet tol betaald worden om in de steden Oslo, Bergen en Trondheim te komen. Daarnaast zijn vele bruggen, overzetveren en tunnels tolplichtig. Voor vrachtwagens is een AutoPASS verplicht, voor personenauto's niet.

Oostenrijk

Zie ook Tolwegen in Oostenrijk.

Personenauto's

zie Autobahnvignette voor het hoofdonderwerp.

Personenauto's moeten een vignet hebben voor alle snel- en expresswegen, behalve Sondermautstrecken, waar apart tol betaald dient te worden. Vignetten zijn verkrijgbaar voor 10 dagen, een maand en een jaar. Daarnaast zijn er vele private wegen in de Alpen waarvoor tol betaald moet worden, de meeste daarvan met een toeristisch karakter.

Vrachtverkeer

Vrachtverkeer en voertuigen van meer dan 3,5 ton moeten in Oostenrijk via de GO-Box een elektronische tol betalen op basis van aantal assen, emissieklasse en uiteraard gereden afstand.

Polen

Zie ook tolwegen in Polen.

Personenauto's

In Polen zijn drie tolwegen, de A1 tussen Gdansk en Katowice, A2 van Duitsland naar Oekraïne en de A4 tussen Katowice en Kraków. Voor personenauto's is het elektronische tolsysteem e-TOLL verplicht op twee trajecten van de A2 en A4.

Vrachtverkeer

zie ViaTOLL voor het hoofdonderwerp.

Voor alle S- en A-wegen en een selectie van DK-wegen moeten vrachtwagens tol betalen middels een transponder. Dit komt neer op een groot deel van het hoofdwegennet van Polen.

Portugal

Zie ook tolwegen in Portugal.

In Portugal bestaan twee types tolwegen, namelijk die onder concessie met een gesloten of open tolsysteem, of tolwegen met elektronische tol.

Rusland

Zie ook tolwegen in Rusland.

In Rusland moeten personenauto's op enkele wegen tol betalen, de belangrijkste tolweg is de M4 van Moskou naar Rostov. Vrachtwagens moeten echter sinds 2015 op het volledige federale autowegennet van ruim 50.000 kilometer tol betalen via het elektronisch tolsysteem Platon.

Slowakije

Personenauto's

zie Diaľničná známka voor het hoofdonderwerp.

Personenauto's hebben voor de autosnel- en expresswegen een vignet nodig. Voor aanhangers is geen apart vignet vereist.

Vrachtverkeer

zie Emyto voor het hoofdonderwerp.

Vrachtverkeer betaalt in Slowakije zeer forse toltarieven, via een GPS-systeem genaamd Emyto. De tol is gebaseerd op het aantal assen, emissieklasse en gereden afstand.

Spanje

Zie ook tolwegen in Spanje.

In Spanje moet op een deel van de autopistas tol betaald worden, maar niet op autovías. Het overgrote deel van het Spaanse snelwegennet is tolvrij. De tolwegen worden met name door vrachtverkeer massaal gemeden waardoor parallel verlopende hoofdwegen overbelast en verkeersonveilig zijn. Gepoogd wordt met kortingsprogramma's vrachtwagenchauffeurs te verleiden meer van de tolwegen gebruik te maken. Daarnaast heeft Spanje een aantal tolwegen met een extreem gering gebruik. Op sommige tolwegen rijden minder dan 1.000 voertuigen per dag.

Tsjechië

Personenauto's

zie Dálniční poplatek voor het hoofdonderwerp.

Personenauto's dienen een vignet te hebben voor de meeste snel- en expresswegen. Er zijn week, maand en jaarvignetten.

Vrachtverkeer

zie Myto CZ voor het hoofdonderwerp.

Vrachtverkeer dient elektronisch tol te betalen, via het Myto CZ / Premid-systeem. Dit is vergelijkbaar met het Duitse TollCollect.

Verenigd Koninkrijk

De wegen in het Verenigd Koninkrijk zijn over het algemeen tolvrij. Er zijn enkele korte tolwegen, waaronder een aantal bruggen en tunnels. Tevens geldt de Congestion Charge in London.

Vrachtwagenchauffeurs betalen sinds 2014 de HGV road user levy.

Verenigde Staten

Zie Tolwegen in de Verenigde Staten voor het hoofdonderwerp.

In de Verenigde Staten is geen landelijk netwerk van tolwegen, maar in een aantal staten bestaan lange-afstandstolwegen, die een turnpike heten. Daarnaast zijn oeververbindingen vaak tolwegen, evenals sommige snelwegen rondom grote steden. Ook zijn er steeds meer tolstroken op snelwegen, die express lanes heten.

Wit-Rusland

Zie Tolwegen in Wit-Rusland.

Sinds 1 juli 2013 is er een elektronisch tolsysteem van kracht in Wit-Rusland voor alle buitenlandse voertuigen. De M1 was de eerste tolweg, maar het systeem is daarna geleidelijk op meer tolwegen uitgerold.

Zwitserland

Personenauto's

zie Autobahnvignette voor het hoofdonderwerp.

In Zwitserland moeten personenauto's een jaarvignet hebben, evenals aanhangers, voor het berijden van tolplichtige wegen, dit zijn de meeste Autobahnen en Autostrasses.

Vrachtverkeer

zie Schwerverkehrsabgabe voor het hoofdonderwerp.

Vrachtverkeer betaalt een fikse tol voor het gehele Zwitserse wegennet via een elektronisch systeem, de Schwerverkehrsabgabe.

In andere talen

Tolweg:

  • Catalaans (Català): peatge
  • Duits (Deutsch): gebührenpflichtige Strasse/Autobahn, Mautstrecke
  • Deens (Dansk): betalingsvej
  • Engels (English): (US): turnpike / tollway / tollpike
  • Engels (English): (UK): toll road
  • Spaans (Español): autopista, peaje
  • Frans (Français): péage
  • Kroatisch (Hrvatski): naplatna cesta
  • Italiaans (Italiano): pedaggio
  • Litouws (Lietuvių): mokamas kelias
  • Noors (Norsk): bomveg
  • Pools (Polski): myto opłata, płatna
  • Portugees (Português): rodovia pedagiada
  • Zweeds (Svenska): betalväg

Tolvrij:

  • Engels (English): free of toll
  • Duits (Deutsch): Mautfrei
  • Pools (Polski): bezpłatne

Zie ook

Externe link

Referenties