Verkeerstunnel
Definitie
Kokervorming kunstwerk waarmee een (spoor)weg of leiding door een hindernis, of daar onderdoor wordt gevoerd.
Toelichting
Tunnels voor het verkeer zijn al heel oud. Zo is bekend dat rond 2160 voor Christus de oudst bekende verkeerstunnel ter wereld werd gegraven onder de Eufraat door in Babylonië. Veel verkeer was er niet - de tunnel was een particuliere verbinding tussen de stad Babylon en het koninklijk paleis. De geschiedenis van de moderne tunnelaanleg ligt bij de mijnbouw, waarvan de technieken vooral vanaf de 18e eeuw in technisch opzicht verbeterde. Met de opkomst van de moderne vervoermiddelen ontstond vanaf de 19e eeuw vraag naar moderne verkeerstunnels voor deze modaliteiten.
Bouwmethodes
Er zijn diverse methoden om verkeerstunnels te bouwen. Het bekendste zijn:
- de open-bouwput-methode (bijvoorbeeld bij direct onder het maaiveld gelegen tunnels)
- de schildmethode (bijvoorbeeld bij een boortunnel)
- de zinkmethode (bijvoorbeeld bij riviertunnels)
Tunnelcategorie
Zie Tunnelcategorie.
Bij elke tunneltoegang moet een categorie zijn opgenomen. Dit vanwege beperkingen met het vervoer van gevaarlijke stoffen. Alleen categorie A-tunnels hoeven niet aangegeven te worden.
Langste tunnels
Dit is een lijst met de langste wegtunnels ter wereld (voltooid of in aanleg).
Chronologie
| tunnel | lengte | opening |
|---|---|---|
| Tunnel de Tende | 3182 m | 1882 |
| Queensway Tunnel | 3240 m | 1934 |
| Túnel de Viella | 5240 m | 1948 |
| Tunnel du Grand Saint-Bernard | 5798 m | 1964 |
| Tunnel du Mont-Blanc | 11611 m | 1965 |
| Arlbergtunnel | 13972 m | 1978 |
| Gotthardtunnel | 16918 m | 1980 |
| Lærdaltunnel | 24510 m | 2000 |
Dubbeldekstunnels
Zie ook dubbeldeks tunnel.
Sommige tunnels bestaat uit twee dekken. Vaak zijn dit boortunnels met een gereduceerde doorgangshoogte en zijn vaak alleen voor personenauto's in gebruik. Voor zover bekend hebben alleen de Koning Willem-Alexandertunnel in Maastricht en de SR-99 tunnel in Seattle een doorrijhoogte waar ook vrachtwagens doorheen mogen.
Voorbeelden van dubbeldekstunnels;
- Koning Willem-Alexandertunnel (Nederland)
- Duplex A86 (Paris, Frankrijk)
- State Route 99 in Washington (Seattle, USA)
- SMART Tunnel (Kuala Lumpur, Maleisië)
- Treasure Island Tunnel in de San Francisco - Oakland Bay Bridge (San Francisco, USA)
- Eurasia Tunnel (Istanbul, Turkije)
Wetgeving in Nederland
In de volksmond spreekt men van de "tunnelwet", feitelijk zijn dit Nederlandse wet- en regelgeving, het Bouwbesluit en een Europese richtlijn:
- De Wet aanvullende regels veiligheid wegtunnels die ingaat op het veiligheidsbeheerplan van tunnels;
- De Regeling aanvullende regels veiligheid wegtunnels die regels bevat omtrent het voorzieningenniveau en beheer en onderhoud van tunnels;
- Het Bouwbesluit 2012 dat een aantal bouwkundige eisen voor tunnels bevat.
- De Richtlijn 2004/54/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 inzake minimumveiligheidseisen voor tunnels in het trans-Europese wegennet.
De bepalingen van het Besluit aanvullende regels veiligheid wegtunnels zijn komen te vervallen bij de inwerkingtreding van de nieuwe Wet aanvullende regels veiligheid wegtunnel op 1 juli 2013.
Tunnelveiligheid
Nederlandse verkeerstunnels zijn zeer veilig. Branden in tunnels komen zeer weinig voor, gemiddeld twee kleine branden per jaar in alle tunnels van rijkswegen bij elkaar. Grote branden zijn in tunnels sinds 1942 slechts twee keer voorgekomen, in de Velsertunnel (1978) en Heinenoordtunnel (2014).[1]
Rijkswaterstaat beschikte in 2022 over 214 wegverkeersleiders die tevens tunneloperator zijn. Deze zijn werkzaam in de vijf regionale verkeerscentrales. Een tunneloperator is doorgaans opgeleid om enkele tunnels te bedienen. Vanwege veiligheidsaspecten is het aantal tunnels dat een operator tegelijkertijd mag bedienen echter gemaximeerd.[2] Per tunnel zijn er tussen de 30 en 40 tunneloperators.[3]
Wegverkeerstunnels in Nederland
Hieronder wordt een overzicht gegeven van (1) de verkeerstunnels in Nederland die onder de Tunnelwet vallen, (2) een aantal andere tunnels welke niet onder de Tunnelwet vallen en (3) tunnels in aanbouw en in ontwerp.
(Deze tabellen zijn sorteerbaar door op een vetgedrukte categorie te klikken.)
Tunnels die onder de Tunnelwet vallen
Hieronder een overzicht van alle Nederlandse wegtunnels die onder de Tunnelwet vallen. Dat wil zeggen alle verkeerstunnels met een minimale lengte van 250 meter.
| Naam | Wegnummer | Locatie | Jaar van ingebruikname | Lengte gesloten deel (m) | Verkeersintensiteit | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Maastunnel | S103 | Rotterdam | 1942 | 1100 | 75.000 | Eerste wegtunnel in Nederland. |
| Velsertunnel | A22 | Velsen | 1957 | 768 | 65.700 | Eerste snelwegtunnel in Nederland. |
| Coentunnel | A10 | Amsterdam | 1966/2013 | 587 | 110.000 | |
| Schipholtunnel | A4 | Schiphol | 1966 | 650 | 184.000 | |
| Buitenvelderttunnel | Luchthaven Schiphol | 1966/2000 | 520/480 | Voormalige Diensttunnel aangelegd in 1966, andere buizen in 2000 | ||
| Beneluxtunnel | A4 | Pernis | 1967 | 713 | 124.100 | |
| IJtunnel | S116 | Amsterdam | 1968 | 1038 | 46.600 | |
| Heinenoordtunnel | A29 | Heinenoord | 1968 | 614 | 85.000 | |
| Vlaketunnel | A58 | Schore | 1975 | 327 | 45.600 | |
| Drechttunnel | A16 | Dordrecht | 1977 | 569 | 145.500 | |
| Kiltunnel | N217 | ’s-Gravendeel | 1977 | 406 | 10.000 | Hier wordt tol geheven. |
| Botlektunnel | A15 | Hoogvliet | 1980 | 539 | 114.500 | |
| Zeeburgertunnel | A10 | Amsterdam | 1990 | 546 | 109.000 | |
| Noordtunnel | A15 | Alblasserdam | 1992 | 540 | 106.100 | |
| Wijkertunnel | A9 | Beverwijk | 1996 | 680 | 57.800 | |
| Piet Heintunnel | S114 | Amsterdam | 1997 | 1440 | 30.000 | |
| Stationspleintunnel | Leiden | 1997 | 335 | |||
| Kaagbaantunnel | Schiphol | 1997 | 550 | nvt | Alleen toegankelijk voor luchthavengebonden verkeer met ontheffing. | |
| Koningstunnel | S100 | Den Haag | 2000 | 900 | ||
| Abdijtunnel | Luchthaven Schiphol | 2002 | 1360 | nvt | Onderdeel van lijnbusnetwerk en alleen toegankelijk voor lijnbussen en ontheffingshouders. | |
| Sijtwendetunnel | N14 | Leidschendam-Voorburg | 2003 | 1700 | 55.000 | Bestaat uit drie aparte tunnels: de Vliettunnel (1.100 meter), de Parktunnel (300 meter) en de Spoortunnel (400 meter). |
| Westerscheldetunnel | N62 | Ellewoutsdijk | 2003 | 6600 | 15.000 | Hier wordt tol geheven. |
| Maasboulevardtunnel | Maastricht | 2003 | 450 | 15.000 | ||
| Thomassentunnel | A15 | Rozenburg | 2004 | 1136 | 51.400 | |
| Tunnel Swalmen | A73 | Swalmen | 2008 | 400 | 34.900 | |
| Roertunnel | A73 | Roermond | 2008 | 2450 | 40.000 | |
| Hubertustunnel | S200 | Den Haag | 2008 | 1500 | ||
| Leidsche Rijntunnel | A2 | Utrecht | 2012 | 1650 | 174.000 | |
| Waterwolftunnel | N201 | Aalsmeer | 2013 | 670 | 20.000 | |
| Sluiskiltunnel | N62 | Terneuzen | 2015 | 1330 | ? | |
| Michiel de Ruijtertunnel | S100 | Amsterdam | 2015 | 360 | ? | |
| Salland-Twentetunnel | N35 | Nijverdal | 2015 | 490 | ? | combitunnel weg & spoor |
| Stadsbaantunnel | Utrecht-Leidsche Rijn | 2015 | 490 | gelegen naast de Leidsche Rijntunnel | ||
| Ketheltunnel | A4 | Schiedam | 2015 | 2000 | ||
| Koning Willem-Alexandertunnel | A2 | Maastricht | 2016 | 2500 | ? | dubbeldeks, 4 buizen |
| Spaarndammertunnel | S102 | Amsterdam | 2018 | 470 | ||
| Gaasperdammertunnel | A9 | Amsterdam | 2020 | 3027 | ||
| Victory Boogie Woogietunnel | S107 / Rotterdamsebaan | Den Haag | 2021 | 1860 | ? |
Tunnels die niet onder de Tunnelwet vallen
Hieronder een overzicht van een aantal tunnels die vanwege het feit dat de lengte van het gesloten deel korter is dan 250 meter niet onder de Tunnelwet vallen. Voor dit soort onderdoorgangen is geen wettelijke definitie beschikbaar wat het lastig maakt een eenduidig en volledig overzicht te maken. Onderstaand overzicht bevat een overzicht van verschillende onderdoorgangen die het woord tunnel in hun naam hebben gekregen.
| Naam | Wegnummer | Locatie | Jaar van ingebruikname | Lengte gesloten deel (m) | Verkeersintensiteit | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Prinses Margriettunnel | A7 | Sneek | 1978 | 79 | 28.600 | Feitelijk een aquaduct. |
| Vollenhoventunnel | A28 | Zeist | 1985 | 45 | 105.000 | Een onderdoorgang onder een viaduct met aansluitend een verdiepte ligging |
| Arenatunnel | Amsterdam | 1996 | 241 | 20.000 | Gaat onder het stadion Amsterdam Arena door | |
| Rolbaantunnel | A5 | Schiphol | 2003 | 105 | 75.100 | Gaat onder een taxibaan van Schiphol door |
| Kleistunnel | Uitgeest | 2005 | 80 | Gaat onder de spoorlijnen Uitgeest - Zaandam en Uitgeest - Haarlem door | ||
| Tunnel Rodenrijsche Vaart | N471 | Berkel en Rodenrijs | 2006 | 80 | ||
| Weenatunnel | S100 | Rotterdam | 2010 | 135 | In de tunnel is een aansluiting met een parkeergarage | |
| Koninginnepleintunnel | N271 | Venlo | 2011 | 130 | ||
| Kooitunnel | Leiden | 2011 | 150 | |||
| Prinses Amaliatunnel | Hilversum | 2012 | 70 | Feitelijk een onderdoorgang onder een kruising | ||
| Hondsrugtunnel | Emmen | 2014 | 235 | |||
| Boxemtunnel | N331 | Zwolle | 2015 | 160 | ||
| Tunnel Soesterberg | N237 | Soesterberg | 2016 | 210 | Tunnel heeft geen officiële naam | |
| Traverse Dieren | N348 | Dieren | 2018 | 190 | Tunnel maakt onderdeel uit van langere verdiepte ligging | |
| Alexiatunnel | Hilversum | 2022 | 249 | Dubbeldekstunnel die spoorlijn en HOV baan kruist |
Tunnels in aanbouw en in ontwerp
| Naam | Wegnummer | Locatie | Stand van zaken | Verwachte opening | Lengte gesloten deel (m) |
|---|---|---|---|---|---|
| Blankenburgtunnel | A24 | Vlaardingen | in aanbouw | 2022 | 945 |
| Hollandtunnel | A24 | Vlaardingen | in aanbouw | 2022 | 550 |
| Tunnel Zuidas | A10 | Amsterdam | in ontwerp | 2026 | 1100 |
| Rottemerentunnel | A16 | Rotterdam | in aanbouw | 2024 | 2000 |
| Corbulotunnel | N434 | Voorschoten | in aanbouw | 2022 | 2280 |
Wegverkeerstunnels in België
Tunnels in het Vlaams Gewest
| Naam | Wegnummer | Locatie | Jaar van ingebruikname | Lengte overdekt deel | Verkeersintensiteit |
|---|---|---|---|---|---|
| Aaltertunnel | N44 | Aalter | 2008 | 65 meter | ? |
| Beverentunnel | R2 | Antwerpen | 1969 | 1070 meter | 20.500 |
| Bevrijdingstunnel | A12 | Antwerpen | 1978 | 350 meter | 40.639 |
| Blauwtorentunnel | N1 | Antwerpen | 2008 | 241 meter | ? |
| Bolivartunnel | A112 | Antwerpen | 2007 | 200 meter | ? |
| Craeybeckxtunnel | E19 | Antwerpen | 1981 | 1600 meter | 129.500 |
| E3-prijstunnel | N36 | Harelbeke | 2007 | 40 meter | ? |
| Gasthuistunnel | N184 | Antwerpen | 2008 | 565 meter | ? |
| Hoge Mouwtunnel | N19g | Kasterlee | 2014 | 495 meter | ? |
| Jan de Vostunnel | A112 | Antwerpen | 1978 | 780 meter | 19.897 |
| Kennedy-De Bolletunnel | R31 | Oostende | 2006 | 100 meter | ? |
| Kennedytunnel | R1 | Antwerpen | 1969 | 690 meter | 130.000 |
| Krijgsbaantunnel | R11 | Borsbeek | 2015 | 400 meter | ? |
| Leonardtunnel | R0 | Brussel | 1976 | 350 meter | 45.600 |
| Liefkenshoektunnel | R2 | Antwerpen | 1991 | 1374 meter | 19.853 |
| Oostertunnel | R23 | Leuven | 2001 | 240 meter | ? |
| Rupeltunnel | A12 | Boom | 1982 | 580 meter | 56.131 |
| Scheldetunnel | R1 | Antwerpen | 2030 | 1800 meter | ? |
| Stationstunnel | R42 | Sint-Niklaas | 197x | 350 meter | ? |
| Tijsmanstunnel | R2 | Antwerpen | 1967 | 820 meter | 29.418 |
| Tunnel 't Zand | R30 | Brugge | 1982 | 270 meter | ? |
| Valaartunnel | A12 | Antwerpen | 1979 | ? meter | ? |
| Van Eycktunnel | N184 | Antwerpen | 2008 | 225 meter | ? |
| Vierarmentunnel | R0 | Brussel | 198x | 540 meter | 92.250 |
| Waaslandtunnel | N49a | Antwerpen | 1933 | 1717 meter | 24.377 |
| Wevelgemtunnel | E403 | Kortrijk | 1977 | 470 meter | 47.044 |
| Zelzatetunnel | E34 | Zelzate | 1968 | 490 meter | 29.369 |
Tunnels in het Waals Gewest
| Naam | Wegnummer | Locatie | Jaar van ingebruikname | Lengte overdekt deel | Verkeersintensiteit |
|---|---|---|---|---|---|
| Tunnel de Cointe | A602 | Liège | 2000 | 1639 meter | 60.300 |
| Tunnel de Couillet | R3 | Charleroi | 1984 | 500 meter | 29.000 |
| Tunnel d'Hiernaux | R9 | Charleroi | 1975 | 550 meter | 40.000 |
| Tunnel d'Hublinblu | R3 | Charleroi | 1984 | 400 meter | 40.000 |
| Tunnel de Kinkempois | A602 | Liège | 2000 | 635 meter | 56.200 |
| Tunnel de Rebaix | E429 | Rebaix | 2000 | 180 meter | 13.400 |
| Tunnel de la Paix | R9 | Charleroi | 1975 | 330 meter | 40.000 |
| Tunnel des Grosses Battes | A602 | Liège | 2000 | 376 meter | 56.200 |
| Tunnel du Bois d'Houtaing | E429 | Houtaing | 2000 | 350 meter | 13.400 |
| Tunnel Roullier | R51 | Charleroi | 197x | 390 meter | ? |
Tunnels in het Brussels Gewest
| Naam | Wegnummer | Locatie | Jaar van ingebruikname | Lengte overdekt deel | Verkeersintensiteit |
|---|---|---|---|---|---|
| Baljuwtunnel | N24 | Brussel | 1963 | 362 meter | 51.000 |
| Belliardtunnel | Brussel | 1994 | 2143 meter | 43.300 | |
| Boileautunnel | R21 | Etterbeek | 1974 | 49 meter | 26.427 |
| Deltatunnel | N210 | Oudergem | ? | 91 meter | ? |
| Georges Henritunnel | R21 | Sint-Lambrechts-Woluwe | 1975 | 57 meter | 61.457 |
| Hallepoorttunnel | R20 | Brussel | 1983 | 635 meter | 38.862 |
| Jubelparktunnel | N3 | Brussel | 1974 | 607 meter | 52.961 |
| Kortenbergtunnel | Brussel | ? | ? meter | ? | |
| Kruidtuintunnel | R20 | Brussel | 1957 | 260 meter | 77.400 |
| Kunst-Wettunnel | R20 | Brussel | 1958 | 38 meter | 54.700 |
| Leopold II-tunnel | R20 | Brussel | 1986 | 2534 meter | 65.000 |
| Louizatunnel | R20 | Brussel | 1957 | 307 meter | 79.183 |
| Madoutunnel | R20 | Brussel | 1959 | 39 meter | 74.268 |
| Montgomerytunnel | R21 | Etterbeek | 1971 | 600 meter | ? |
| Naamsepoorttunnel | R20 | Brussel | 1967 | 66 meter | 73.070 |
| NAVO-tunnel | Leopold III-laan | Brussel | 2012 | 235 meter | ? |
| Reyers-Centrumtunnel | Schaarbeek | 1974 | 650 meter | 33.414 | |
| Reyers-Meisertunnel | Schaarbeek | 1972 | 124 meter | ? | |
| Reyers-Montgomerytunnel | Schaarbeek | 1974 | 140 meter | ? | |
| Rogiertunnel | R20 | Brussel | 1957 | 570 meter | ? |
| Stefaniatunnel | N24 | Brussel | 1957 | 465 meter | 49.501 |
| Tervurentunnel | N3 | Sint-Pieters-Woluwe | 1972 | 206 meter | 56.590 |
| Troontunnel | R20 | Brussel | 1967 | 304 meter | 56.900 |
| Van Praettunnel | R21 | Brussel | ? | 60 meter | ? |
| Vleurgattunnel | N24 | Brussel | 1964 | 63 meter | ? |
| Wettunnel | N3 | Brussel | 1968 | 505 meter | 52.400 |
| Woluwetunnel | R22 | Sint-Lambrechts-Woluwe | 1979 | 136 meter | ? |
Afkortingen
Afkortingen van Tunnels (AvT)
| Afkorting | Betekenis |
|---|---|
| ACOF | Automatic Check of Feedback (terugmeldbewaking) |
| BB | Bijzondere Borden |
| BC | Beneluxtunnel (in DCS) |
| BMC | Brandmeldcentrale |
| BMI | Brandmeldinstallaties |
| BTE | Botlektunnel (in DCS) |
| CADO | Calamiteiten Doorsteek |
| CCTV | Closed Circuit TeleVision |
| CE | Thomassentunnel (in DCS) |
| CIV | Centrale Informatievoorziening |
| DAS | Distributed Antenna System |
| DCS | Distributed Control System |
| GSIS | Gevaarlijke Stoffen IdentificatieSysteem |
| HD | Hoogtedetectie |
| HE | Heinenoordtunnel (in DCS) |
| HF | High Frequency / hoogfrequent (Communicatiesysteem) |
| HP | Hulppost |
| HPK | Hoofdpompkelder (Soms met windrichting N, O, Z, W) |
| LFV | Logische Functie Vervuller |
| LS | Luidspreker |
| MPK | Middenpompkelder (Soms met windrichting N, O, Z, W) |
| MTM | Motorway Traffic Management |
| NE | Noordtunnel (in DCS) |
| NSA | Noodstroomaggregaat |
| PBK | Poederbluskasten |
| PLC | Programmable Logic Controller |
| SB | Spijkenisserbrug (in DCS) |
| SCADA | Supervisory Control And Data Acquisition |
| SDS | Snelheids-Discriminatie-Systeem (verschil auto’s onderling) |
| SOS | Snelheids-Overschrijdings-Systeem |
| SYT | Sijtwendetunnel (in DCS) |
| THE | Tweede Heinenoordtunnel (in DCS) |
| TTI | Tunnel Technische Installaties |
| VK | Verkeerskast |
| VM | Verkeersmanagement |
| VRI | Verkeersregelinstallatie |
Europa
In andere talen
- Duits (Deutsch): Tunnel
- Engels (English): tunnel
- Kroatisch (Hrvatski): tunel
- Pools (Polski): tunel
- Servisch (Cрпски): тунел
- Sloveens (Slovenščina): predor