Turkmenistan

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Türkmenistan
Hoofdstad Ashgabat
Oppervlakte 488.100 km²
Inwonertal 6.031.000
Lengte wegennet 22.000 km
Lengte snelwegennet 203 km
Eerste snelweg 2021
Benaming snelweg awtomobil ýolunyň
Verkeer rijdt rechts
Nummerplaatcode TM

Turkmenistan (Turkmeens: Türkmenistan), voluit de Republiek Turkmenistan (Türkmenistan Respublikasy) is een land in Centraal-Azië. Het land is het zuidelijkste van Centraal-Azië en is 12 keer zo groot als Nederland. Het land telt 6 miljoen inwoners en de hoofdstad is Ashgabat (Aşgabat).

Inleiding

Geografie

Turkmenistan is de zuidelijkste van de voormalige Sovjetrepublieken. Het land meet 1.200 kilometer van oost naar west en ongeveer 570 kilometer van noord naar zuid. De hoofdstad Ashgabat ligt centraal in het zuiden van het land, vlakbij de grens met Iran. Het land ligt aan de Kaspische Zee, en grenst in het noordwesten aan Kazachstan, in het noorden en oosten aan Uzbekistan en in het zuiden aan Afghanistan en Iran. Andere grotere steden zijn Turkmenbashi aan de Kaspische zee, Mary in het oosten en Turkmenabat in het noordoosten. Het grootste deel van het land bestaat uit woestijn, de Karakumwoestijn. Het hoogste punt van Turkmenistan ligt in het Kopet-Daggebergte en reikt tot maximaal 2.912 meter. Het gebergte ligt op de grens met Iran. De belangrijkste rivier is de Amu Darya.

Het land heeft grotendeels een droog woestijnklimaat, de Karakumwoestijn geldt als één van de droogste woestijnen ter wereld, met minder dan 20 mm neerslag per jaar. Het zuiden kent wat meer neerslag. De gemiddelde maximumtemperatuur in Ashgabat varieert van 9°C in januari tot 38°C in juli. Er valt circa 200 mm neerslag per jaar.

Economie

De economie van Turkmenistan wordt gedomineerd door de olie- en gassector. Het land is een netto exporteur van aardgas en aardolie, met name aan Iran, China en Rusland. De economie van Turkmenistan wordt in hoge mate bepaald door de overheid, alhoewel het geen communistisch systeem heeft. Een groot deel van de economie is in handen van staatsbedrijven. Naast olie en gas produceert Turkmenistan veel katoen, met name rond de rivier de Amu Darya in het noorden van het land. De bouwsector drijft vrijwel volledig op de overheid, de private investeringen in het land zijn zeer laag, mede door een snel krimpend inwonertal is er geen grote vraag naar nieuwe woningen. De overheid sloopt soms hele woonwijken vanwege esthetische beweegredenen.[1] De overheid voert grote megaprojecten uit die vrijwel niet gebruikt worden,[2] zoals het resort Awaza aan de Kaspische Zee.[3]

Het land heeft grote structurele problemen, met inflatie, voedseltekorten, massale emigratie en een autoritair regime. De werkloosheid is waarschijnlijk veel hoger dan de officiële statistieken. Omdat de overheid zo'n groot deel van de economie beheerst is een groot deel van de bevolking feitelijk in overheidsdienst. Turkmenistan behoort tot de top 20 van corruptste landen ter wereld.[4] Het land kon het gas tot begin 2000 niet exporteren vanwege een gebrek aan infrastructuur hiervoor. President Niyazov heeft het grootste deel van het overheidsbudget besteed aan het renoveren van de grote steden, met name Ashgabat, waar de rijkdom van de gebouwen afstraalt. Het grootste deel van de bevolking is arm en werkzaam in de landbouw, met name buiten Ashgabat en Türkmenbashy. Buiten de olie- en gassector is er relatief weinig industrie. In 2010 en vanaf 2019 waren er grote crises in het land met tekorten aan voedsel.[5][6] Turkmenistan is één van de meest gesloten landen ter wereld, het wordt vaak vergeleken met Noord-Korea.[7]

Demografie

In 1950 had Turkmenistan slechts 1 miljoen inwoners, die grotendeels in het zuiden en oosten woont. Grote delen van het land waren onbevolkt. De bevolkingsgroei was relatief groot maar de basis zo laag dat Turkmenistan ook tegenwoordig een zeer dunbevolkt land is. De enige grote stad is de hoofdstad Ashgabat, die ruim 900.000 inwoners telt. Verder hebben alleen Türkmenabat, Daşoguz en Mary meer dan 100.000 inwoners. Er zijn 8 plaatsen met meer dan 50.000 inwoners. Het officiële inwonertal van rond de 6 miljoen ligt mogelijk in werkelijkheid significant lager, rond 2,7 miljoen.[8] De census van 1995 was de laatste waarvan de resultaten gepubliceerd zijn. Er is sprake van een massale emigratie uit Turkmenistan.[9]

De bevolking bestaat grotendeels uit Turkmenen, met minderheden als Oezbeken en Russen. Sinds de onafhankelijkheid is het aantal Russen in Turkmenistan sterk gekrompen. In Turkmenistan wordt het Turkmeens gesproken, een Turkse taal die dicht bij het Azeri en Turks ligt. Het Turkmeens wordt in het Latijnse alfabet geschreven. Voor 1929 werd het Turkmeens geschreven in het Arabische alfabet, waarna een Latijns alfabet werd geïntroduceerd, dat in 1938 weer vervangen werd door het Cyrillisch alfabet. Sinds 1991 wordt het Turkmeens weer in het Latijnse alfabet geschreven.

Geschiedenis

De bevolking heeft zijn oorsprong in de stammen van de Oghuz, die het gebied vanaf de 10e eeuw begonnen te bevolken. Turkmenistan ligt op de historische zijderoute en werd in 1881 geannexeerd door het Russische Rijk. Vanaf 1916 tot begin jaren '20 waren er opstanden tegen de Russische overheersing. In 1924 werd Turkmenistan een republiek binnen de Sovjetunie, de Turkmeense SSR, ook wel bekend als Turkmenia (Russisch: Туркмения). Gedurende de jaren '30 werd de landbouw ontwikkeld en hield het nomadische karakter van de bevolking op te bestaan. In 1948 werd Ashgabat getroffen door een aardbeving waarbij 110.000 doden vielen, tweederde van het inwonertal in die tijd. Daarna volgde een halve eeuw waarin het gebied weinig te maken had met de rest van de wereld, het was een obscuur deel van de Sovjetunie.

De toenmalige leider van de Sovjetrepubliek wilde de Sovjetunie behouden en het land was niet voorbereid op onafhankelijkheid. Saparmurat Niyazov was de leider van Turkmenistan van 1985 tot zijn dood in 2006. Onder Niyazov was Turkmenistan een repressieve dictatuur die een cultstatus rond hem ontwikkelde. Sinds het uiteenvallen van de Sovjetunie behield Turkmenistan een neutrale positie in bijna alle wereldgebeurtenissen. Niyazov werd in 2007 opgevolgd door Gurbanguly Berdimuhamedow. De situatie in Turkmenistan is weinig veranderd sindsdien, Berdimuhamedow wordt gezien als excentriek en rond zijn persoon hangt net zo'n cultus als rond zijn voorganger Niyazov.[10][11][12]

Wegennet

De R1 van Ashgabat naar Darvaza met 2x3 rijstroken.
Het hoofdwegennet van Turkmenistan.

Turkmenistan heeft een dun wegennet, een resultaat van de lage bevolkingsdichtheid. Er zijn slechts een klein aantal doorgaande wegen, van variabele standaard, sommige wegen tellen ook buiten Ashgabat 2x2 of zelfs 2x3 rijstroken, maar veel andere wegen zijn eenvoudig. In ontwikkeling is de 600 kilometer lange Ashgabat - Türkmenabat Motorway.

Sinds 2000 is het Turkmeense wegennet sterk opgeknapt. Rondom de hoofdstad Ashgabat is een groot netwerk van brede wegen aangelegd met tal van knooppunten. De meeste hoofdwegen tellen 2x4 rijstroken. Doorgaande snelwegen tot ver buiten Ashgabat zijn er echter niet. Het land kent weinig doorgaande wegen, met name omdat het noorden en oosten van het land voornamelijk uit onbewoonde woestijn bestaat. De M37 is de belangrijkste hoofdweg, die vanaf de Uzbeekse grens bij Turkmenabat via Mary en Ashgabat naar Turkmenbashi aan de Kaspische Zee loopt. Vanaf Turkmenbashi gaan veerdiensten naar Baku, die het makkelijkst toegang geven naar Europa. Langs de Kaspische Zee door Kazachstan zijn geen doorgaande wegen. Er is één hoofdweg naar Iran, vanaf Ashgabat naar Mashhad. De A388 is een regionale hoofdweg vanaf Mary naar het westen van Afghanistan. Langs de Amu Darya looopt een hoofdweg vanaf het Afghaanse grensgebied parallel aan de Uzbeekse grens naar het noordwesten van Uzbekistan. Een regionale weg loopt vanaf Ashgabat naar Nukus in het noorden.

Buiten deze hoofdwegen zijn er omvangrijke gebieden die in het geheel geen wegen hebben. De hoofdwegen zijn over het algemeen van redelijke kwaliteit, secundaire wegen zijn eenvoudig. In veel streken is er maar één verharde weg en zijn alle andere wegen onverhard.

De benzineprijs in Turkmenistan is één van de laagste ter wereld. In oktober 2021 was de benzineprijs 1,50 manat per liter, op dat moment € 0,37 per liter.

Buitenlandse auto's krijgen bij het binnenrijden van Turkmenistan verplicht een GPS apparaat aan boord waarmee de autoriteiten de route kunnen volgen.[13][14]

Geschiedenis

Voorgeschiedenis

Turkmenistan ligt in het gebied dat door de Turkmenen bewoond werd. Het ligt aan de historische Zijderoute van China naar Europa, een handelsroute die tot de 18e eeuw veel betekenis had. Historische steden en plaatsen aan de Zijderoute waren Nisa (bij hedendaags Ashgabat), Merv (bij Mary), Urgench (tegenwoordig Konye-Urgench) en Amul (Türkmenabat). Er waren globaal twee routes, de noordelijke route langs de Amu Darya en de zuidelijke route via de oasis van Merv richting Iran.

In 1869 werd de Russische stad Krasnovodsk gesticht op de oever van de Kaspische Zee. Van hieruit begon de kolonisatie van Turkmenistan door de Russen. Krasnovodsk staat tegenwoordig bekend als Türkmenbaşy. In 1881 hadden de Russen een groot deel van het Turkmeense grondgebied veroverd en werd de grens met Iran vastgesteld. In 1897 werd de grens met Afghanistan vastgesteld. Het gebied werd oorspronkelijk bestuurd als Transcaspia, of het Transcaspische Oblast. Dit was het zuidwestelijk deel van Russisch Turkestan.

Turkmenistan was van oudsher een nomadisch gebied zonder grotere steden of industrie. Tot eind 19e eeuw was er nagenoeg geen georganiseerde infrastructuur. Toen het onder Russische invloed kwam te staan is er in de periode 1880-1886 is er een spoorlijn vanaf de Kaspische Zee tot de Amu Darya bij Türkmenabat aangelegd. Dit was lange tijd de primaire vorm van transport in het gebied. In 1925 werd het georganiseerd als de Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek (SSR).

Turkmeense SSR

Een wegennet in de Turkmeense SSR begon pas later te ontstaan. Vanaf 1930 werden de eerste straten in Ashgabat geasfalteerd, mogelijk waren dit de eerste verharde wegen van de Turkmeense SSR.

In 1945 beschikte de Turkmeense SSR over de volgende wegverbindingen;[15][16]

  • Ashgabat - Kyzyl-Arvat (Serdar) - Gudri-Olum (grens Iran)
  • Ashgabat - Sernyy Zavod
  • Ashgabat - Tejen - Mary - Bayram-Ali
  • Mary - Karaul-Khana (grens Afghanistan)
  • Tejen - Serakhs - Serhetabad (grens Afghanistan)
  • Basaga (grens Afghanistan) - Kerki - Chardzhou (Türkmenabat) - Urgench - Dashoguz - Konye-Urgench (deels door Uzbekistan)
  • Chardzhou - grens Uzbekistan
  • Kerki - grens Uzbekistan
  • kleine wegennetten rond Ashgabat, Mary, Dashoguz & Krasnovodsk (Türkmenbashy)

Vermoedelijk was geen van deze wegen geasfalteerd. Opvallende omissies in het wegennet destijds waren de ontbrekende verbinding tussen Mary en Türkmenabat (dat voorheen Chardzhou heette), de verbinding van Ashgabat naar Krasnovodsk (het hedendaagse Türkmenbashy) en er was geen doorgaande weg van Ashgabat naar Noord-Turkmenistan richting Dashoguz of Konye-Urgench.

Bij de aardbeving van 1948 was nagenoeg de gehele stad Ashgabat verwoest. Vrijwel alle gebouwen in die tijd waren woningen met één laag die vrijwel allemaal ingestort waren. In 1949 begon de reconstructie van Ashgabat. De stad is grotendeels in Sovjetstijl herbouwd met brutalistische architectuur en brede boulevards, alhoewel er amper autoverkeer was. Het meeste hiervan is pas na 1960 gebouwd.

Amerikaanse wegenkaarten van de jaren '50 laten zien dat er op dat moment in Turkmenistan nog geen geasfalteerde wegen waren buiten de steden.[17] Wel bestonden er al verbeterde onverharde wegen, met name westelijk en oostelijk van Ashgabat, evenals in het geïrrigeerde noorden van Turkmenistan rond Dashoguz en Konye-Urgench. Er was toen nog geen wegverbinding tussen Mary en Türkmenabat. De eerste doorgaande verharde wegen zijn vermoedelijk vanaf de jaren '60 aangelegd. De belangrijkste corridor was indertijd een geasfalteerde weg vanaf de grens met Iran bij Gudri-Olum via Ashgabat en Mary naar Türkmenabat en de grens met de Uzbeekse SSR. Deze weg komt op een kaart van de CIA uit 1974 voor als verharde weg.[18] Op een kaart van 1981 komt ook een geasfalteerde weg voor vanaf de Kaspische Zee naar Ashgabat.[19] Deze route valt samen met de M37, het enige Sovjet M-nummer in de Turkmeense SSR.

Vanaf de jaren '60 werden wegen aangelegd in de Karakum, voornamelijk om de productie van olie en gas te ondersteunen. Vermoedelijk is in die periode ook een doorgaande weg aangelegd vanaf Ashgabat naar Konye-Urgench in het noorden van het land. Dit is de R1.

In de jaren '80 is ook een verharde weg aangelegd vanaf Mary naar de grens met Afghanistan. Dit is de A388. Deze is parallel aan de in 1898 opengestelde spoorlijn van Mary naar Serhetabat aangelegd. Het doel van deze weg lijkt vooral het ondersteunen van de militaire operatie in Afghanistan te zijn geweest, deze streek heeft verder bijzonder weinig betekenis voor verkeer binnen de Turkmeense SSR.

In 1986 had de Turkmeense SSR 13.000 kilometer weg, waarvan 10.800 kilometer verhard was.

Na onafhankelijkheid

Turkmenistan was niet voorbereid op onafhankelijkheid en de ontwikkeling van het wegennet was gering in de jaren '90. In 2003 werden de straatnamen van Ashgabat gewijzigd van namen naar nummers, met uitzondering van belangrijke wegen, die vaak naar president Niyazov en zijn familie vernoemd waren. Na de dood van Niyazov in 2006 zijn de oude straatnamen uit de Sovjettijd weer hersteld.

Na 2000 namen de inkomsten uit olie en gas sterk toe en kon de Turkmeense regering een groter netwerk van geasfalteerde wegen ontwikkelen. Om het toerisme te stimuleren is toen de weg van Ashgabat naar Köneürgench naar 2x3 rijstroken verbreed door de Karakumwoestijn en is daarvan een zijtak naar de stad Dashoguz aangelegd. Dit was mede aangelegd om de gaskrater van Darvaza te ontsluiten, die vlak langs deze weg ligt en één van de primaire toeristische bestemmingen van Turkmenistan is.

De meeste investeringen in het wegennet gingen naar de ontwikkeling van de stadswegen in de hoofdstad Ashgabat, waar brede avenues met hoge marmeren gebouwen werden gebouwd die moesten imponeren. Er zijn tal van monumenten en bijzondere gebouwen gerealiseerd, met name aan de zuidkant van Ashgabat. In de periode 2006-2011 is een ringstructuur rond de zuid- en oostkant van Ashgabat aangelegd. Na 2010 is de M37 ten westen en oosten van Ashgabat verdubbeld. Tevens is een nieuw resort aan de Kaspische Zee gebouwd met nieuwe weginfrastructuur rond de stad Türkmenbashi. De weginfrastructuur die in de periode 2010-2020 is gebouwd bestond vooral uit dubbelbaans wegen die gedeeltelijk ongelijkvloers waren. Turkmenistan had echter nog geen volwaardige autosnelwegen. In 2019 begon de bouw van een 600 kilometer lange autosnelweg van Ashgabat naar Türkmenbat die de M37 moest vervangen als doorgaande oost-westroute door Turkmenistan. In 2021 werd hiervan de eerste 203 kilometer geopend tussen Ashgabat en Tejen.[20] Dit is de Ashgabat - Türkmenabat Motorway.[21]

Lijst van wegen in Turkmenistan

Het hoofdwegennet van Turkmenistan is nog gebaseerd op dat van de Sovjetunie, met M-wegen, A-wegen en R-wegen. Deze wegnummers worden vaak niet bewegwijzerd. Er is slechts één M-weg, de M37, en één A-weg, de A388, met daarnaast een aantal R-wegen (Cyrillisch: Р-wegen).

# Nr. route lengte
M-37 grens Uzbekistan - Türkmenabat - Mary - Ashgabat - Balkanabat - Türkmenbashi 1.430 km
A-381 grens Uzbekistan - Konye-Urgench - Daşoguz 106 km
A-388 Mary - Yoloten - Serhetabat - grens Afghanistan 310 km
R-1 Ashgabat - Konye-Urgench 525 km
R-3 Gökdepe - Ashgabat 57 km
R-7 Tejen - Serakhs 112 km
R-8 Serakhs - Sehetabad ? km
R-9 Serakhs - Hanhowuz - Mary 125 km
R-10 Tejen - Babadayhan 65 km
R-15 Serdar - Gyzyletrek - Gudri-Olum - grens Iran 265 km
R-16 Kum Dag - Esenguly - Gudri-Olum 335 km
R-17 R-20 - Oglany - Jebel - Hazar 210 km
R-18 Türkmenbashi - Bekdash - grens Kazachstan 235 km
R-20 Türkmenbashi - Chagyl 235 km
R-21 Karaoy - Konye-Urgench 50 km
R-25 Gazojak - Baýramaly - Yoloten 500 km
R-28 A-388 - Tagtabazar - grens Afghanistan 75 km
R-35 Gazojak - Turkmenabat 330 km
R-36 Keleb - Kerki - Turkmenabat 265 km
R-37 Kerkiçi - Koytendag - grens Uzbekistan 140 km
R-38 Seydi - Farab 80 km
R-39 Farab - Kerki 250 km
R-47 Boldumsaz - Gurbansoltan Eje - Daşoguz 65 km
R-50 Akdepe - Gurbansoltan Eje 30 km
R-53 Boldumsaz - grens Uzbekistan 20 km
R-89 Kerkiçi - grens Uzbekistan 55 km
Hoofdwegen in Turkmenistan

Ashgabat - Türkmenabat Motorway


Europese wegen

Europese wegen in Turkmenistan

E40E60E121E003


Asian Highways

Asian Highways in Turkmenistan

AH5AH70AH75AH77AH78


Wegnummering

Het is onduidelijk in hoeverre wegnummering daadwerkelijk op de bewegwijzering voorkomt, mogelijk worden wegnummers helemaal niet bewegwijzerd. De meeste bronnen gaan er vanuit dat Turkmenistan mog de wegnummering uit de Sovjettijd aanhoudt, met M-, A- en R-nummers. In 2021 zijn wegwijzers geplaatst met het nummer M37, dit is het enige M-nummer in Turkmenistan. Daarnaast zijn er twee A-nummers, de A381 en A388. Ook is er een netwerk van R-wegen, die met de Cyrillische Р wordt geschreven. Turkmenistan gebruikt sinds onafhankelijkheid het Latijnse schrift en wegenkaarten geven de nummers soms nog met een P aan, alsof er geen transliteratie naar R heeft plaats gevonden. De R-wegen zijn regionale wegen, vroeger ook wel republiekwegen genoemd.

Omstreeks 2000 zijn er E-nummers in Turkmenistan geïntroduceerd. De E003 verloopt door het land, vanaf de Iraanse grens via Ashgabat en Turkmenabat naar de Uzbeekse grens. Zowel op oudere wegwijzers als moderne bewegwijzering worden wegnummers niet aangegeven. De-facto heeft Turkmenistan daarmee eigenlijk geen echte wegnummering.

Bewegwijzering

Bewegwijzering in Ashgabat.

Naast de oudere Sovjetbewegwijzering die doorgaans enkel in het Cyrillisch is, is in de hoofdstad Ashgabat ook een nieuwere generatie wegwijzers in gebruik, met onderscheid naar witte en blauwe doelen. Deze bewegwijzering is naar Turkse stijl ontworpen. Witte borden geven lokale bestemmingen aan, blauwe borden doorgaande bestemmingen. Op deze borden wordt het Turkmeens gebruikt, een Turkse taal met een Latijns schrift. Cyrillische vertalingen komen hier niet meer terug.

Referenties

Wegen van Azië

AfghanistanArmeniëAzerbeidzjanBahrainBangladeshBhutanBruneiCambodjaChinaCyprusFilippijnenGeorgiëIndiaIndonesiëIrakIranIsraëlJapanJemenJordaniëKazachstanKoeweitKyrgyzstanLaosLibanonMaleisiëMaledivenMongoliëMyanmarNepalNoord-KoreaOmanOost-TimorPakistanPalestijnse gebiedenQatarRuslandSaudi-ArabiëSingaporeSri LankaSyriëTaiwanTadzjikistanThailandTurkijeTurkmenistanUzbekistanVerenigde Arabische EmiratenVietnamZuid-Korea