Verkeersbesluit

In Nederland is een verkeersbesluit een besluit van een wegbeheerder om een bepaald verkeersteken te plaatsen, te wijzigen of in te trekken of een bepaalde fysieke maatregel te treffen. Hiervoor gelden regels die zijn vastgelegd in de wegenverkeerswetgeving, namelijk in het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer BABW. Verkeerstekens kunnen namelijk grote gevolgen hebben voor belanghebbenden. Door de wegbeheerder te verplichten om een verkeersbesluit te nemen, wil de wetgever bereiken dat besluiten weloverwogen worden genomen. Bovendien biedt het besluit voor belanghebbenden de juridische mogelijkheid om bezwaar en beroep aan te tekenen.

Wanneer is een verkeersbesluit nodig?

Een verkeersbesluit is niet voor alle verkeerstekens nodig, voor waarschuwingsborden is dit bijvoorbeeld niet het geval. Ook voor het aanbrengen van een verkeersdrempel of het plaatsen van verkeerslichten is geen verkeersbesluit nodig, omdat hierdoor de functie van de weg niet verandert. Hiertegen kan geen bezwaar worden gemaakt. Een verkeersbesluit is nodig bij:

• Verkeersborden
  • Verkeersborden - Serie A: Snelheid.
  • Verkeersborden - Serie B: Voorrang.
  • Verkeersborden - Serie C: Geslotenverklaring, behalve C22.
  • Verkeersborden - Serie D: Rijrichting.
  • Verkeersborden - Serie E: Parkeren en stilstaan, behalve E4, E9, E12 en E13.
  • Verkeersborden - Serie F: Overige geboden en verboden.
  • Verkeersborden - Serie G: Verkeersregels.
• Verkeerstekens op het wegdek
  • Doorgetrokken streep.
  • De aanduiding van een fietsstrook.
  • De aanduiding van een busstrook of een busbaan.
  • Een voetgangersoversteekplaats (zebrapad).
  • Een gele doorgetrokken streep.
  • Een gele onderbroken streep.
  • Haaientanden.
• Fysieke maatregelen
  • Als de maatregelen leiden tot een beperking of uitbreiding van het aantal categorieën weggebruikers dat van een weg of weggedeelte gebruik kan maken. Bijvoorbeeld wegversmallingen waardoor brede voertuigen er geen gebruik meer van kunnen maken of het plaatsen van paaltjes waardoor voertuigen op meer dan twee wielen er niet meer door kunnen.

Ook voor het verwijderen van bovengenoemde verkeerstekens of fysieke maatregelen is een verkeersbesluit nodig.

Wie neemt een verkeersbesluit?

Een verkeersbesluit wordt altijd door een overheidsinstantie genomen en nooit door een particulier. Welke overheidsinstantie bevoegd is om een verkeersbesluit te nemen is vastgelegd in art. 18 van de Wegenverkeerswet.

• Voor wegen die worden beheerd door het Rijk is de Minister van Infrastructuur en Waterstaat bevoegd om verkeersbesluiten te nemen. Het gaat hier om alle Rijkswegen, dus niet alleen autosnelwegen, maar ook wegen van Staatsbosbeheer en Defensie.
• Voor wegen die worden beheerd door de provincie zijn Gedeputeerde Staten bevoegd om verkeersbesluiten te nemen. Hier gaat het voornamelijk om provinciale wegen.
• Voor wegen die worden beheerd door een waterschap is het algemeen bestuur bevoegd om verkeersbesluiten te nemen.
• Voor alle andere wegen is het college van burgemeester en wethouders bevoegd om verkeersbesluiten te nemen.

Een verkeersbesluit op een eigen weg

Ook voor verkeersborden op een eigen weg kan het nodig zijn om een verkeersbesluit te nemen. Het gaat dan om wegen waar iedereen op kan rijden. Daarbij kan worden gedacht aan wegen op ziekenhuisterreinen of terreinen van universiteiten. Ook het parkeerterrein van een supermarkt of een paadje van een particulier naast zijn woning, waar een ieder gebruik van mag maken, vallen hieronder. Het is daarvoor belangrijk om te weten of op het terrein de verkeersregels en daarmee de wegenverkeerswetgeving geldt. In principe gelden de verkeersregels overal waar iedereen kan rijden. Een bordje "eigen weg" doet daar niet aan af. Zelfs een parkeergarage met een slagboom wordt volgens jurisprudentie als openbare weg in de zin van de wegenverkeerswet gezien, zolang de slagboom voor iedereen open gaat.

Een verkeersbesluit op eigen terrein wordt door de gemeenteraad van de betreffende gemeente genomen. Een ieder kan de gemeente verzoeken om een verkeersbesluit te nemen. Pas nadat de gemeente het verkeersbesluit heeft gepubliceerd mogen de maatregelen worden getroffen.

Als er geen verkeersbesluit genomen is

Als een verkeersteken zonder verkeersbesluit wordt geplaatst, of een maatregel zonder verkeersbesluit wordt genomen, dan geldt dit toch. Anders zouden weggebruikers niet meer op de verkeersborden kunnen vertrouwen. Een weggebruiker moet zich dus aan alle verkeerstekens houden die hij op de weg tegenkomt. Wel kan een weggebruiker een illegaal geplaatst teken laten verwijderen.

Details

Het verkeersbesluit is geregeld in de Wegenverkeerswet 1994 (WvW 1994) en in de op die wet gebaseerde nadere regelgeving zoals het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990 (RVV 1990) en het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer (BABW).

In artikel 15 WvW 1994 is vastgelegd dat bepaalde verkeerstekens alleen mogen worden geplaatst of verwijderd krachtens een verkeersbesluit. Voor welke verkeerstekens deze bepaling geldt, is geregeld in artikel 12 BABW.

Artikel 18 lid 1 WvW 1994 wijst aan welke bestuursorgaan van het bestuurslichaam dat het beheer over de weg heeft zo'n verkeersbesluit kan nemen. Verder bepalen artikel 24 en 25 BABW dat er overleg moet plaatsvinden met de bij een verkeersbesluit betrokken autoriteiten, bijvoorbeeld de korpschef van de desbetreffende regio. Op grond van artikel 25 BABW moet ook met andere wegbeheerders worden overlegd, als het besluit ingrijpende gevolgen heeft voor de door die instanties beheerde wegen, alsmede in voorkomende gevallen met de spoorwegbeheerder.

Relatie met de Algemene wet bestuursrecht (Awb)

De meeste plaatsingsbeslissingen van verkeerstekens zullen tot ge- of verboden leiden en zijn daarmee dan mede op rechtsgevolg gericht. Deze plaatsingsbeslissingen voldoen dan ook aan het Awb-besluitbegrip zoals neergelegd in artikel 1:3 Awb. Voor beslissingen die zowel verkeersbesluitplichtig zijn verklaard als de beslissingen die kunnen worden aangemerkt als een Awb-besluit, geldt dat er zich een probleem kan voordoen bij het bepalen van de rechtsgang. In artikel 20 WvW 1994 is immers geregeld dat belanghebbenden rechtstreeks beroep kunnen instellen bij de rechtbank. Artikel 7:1 Awb bepaalt daarentegen dat alvorens beroep in te stellen bezwaar dient te worden gemaakt tegen het desbetreffende besluit. In de praktijk wordt geen toepassing gegeven aan artikel 20 WvW 1994. De gemeente neemt een bezwaarschrift in behandeling en tot op heden zijn er geen gevallen bekend van rechtbanken die deze gang van zaken niet hebben gehonoreerd.

Er zijn ook beslissingen die wel tot een ge- of verbod leiden doch niet onder het verkeersbesluitregime vallen. Een aardig voorbeeld hiervan is de uitspraak van de Raad van State (ABRvS) uit 1996 (ABRvS 4 juli 1996, AB 1996, 345). Daar ging het om de plaatsing van bord L3 (bushaltebord), dus niet behorend tot hoofdstukken A tot en met G waarvoor ingevolge artikel 12 BABW een verkeersbesluit moet worden genomen. De ABRvS was van oordeel dat de beslissing om een dergelijk bord te plaatsen op rechtsgevolg was gericht omdat het bord inhield dat een bestuurder zijn voertuig daar niet mocht laten stilstaan. Daarmee betrof het dus een Awb-besluit wat vatbaar was voor bezwaar en beroep.

Plaatsingsbeslissingen van verkeerstekens die slechts informatief bedoeld zijn, kunnen niet als een Awb-besluit worden aangemerkt omdat deze beslissingen niet op rechtsgevolg zijn gericht. Enkele van deze verkeerstekens zijn wel verkeersbesluitplichtig. Denk bijvoorbeeld aan bord A4 waarmee een adviessnelheid kan worden gegeven. Uit het bord vloeit geen gebod of verbod voort doch het bord is wel opgenomen in de hoofdstukken A tot en met G zoals genoemd in artikel 12 BABW en derhalve ingevolge dit artikel verkeersbesluitplichtig.

In de categorie geen Awb-besluit wel verkeersbesluit, valt ook de maatregel welke is geregeld in artikel 15 WvW lid 2 (zie voor tekst boven). Het gaat dan om maatregelen aan de weg gericht op wijziging van de inrichting van de weg of gericht op het aanbrengen of verwijderen van voorzieningen ter regeling van het verkeer, althans voorzover deze maatregelen leiden tot een beperking of uitbreiding van het aantal categorieën weggebruikers dat van een weg of weggedeelte gebruik kan maken. Deze feitelijke maatregelen zijn niet op rechtsgevolg gericht en daarmee geen besluit in de zin van de Awb. Er dient ingevolge artikel 15 WvW lid 2 voor de uitvoering van deze maatregelen wel een verkeersbesluit te worden genomen. Voorbeelden hiervan zijn bussluizen, paaltjes en slagbomen omdat die duidelijk een beperking voor de weggebruiker inhouden. Drempels en versmallingen vallen hier niet onder omdat het vertragen van verkeer niet als een beperking in de zin van artikel 15 lid 2 WvW 1994 kan worden aangemerkt. Voor het opheffen van parkeerterreinen of vakken geldt ook dat daarvoor geen verkeersbesluit nodig is.

Ten aanzien van onderhoudswerkzaamheden kan eveneens worden gesteld dat het daarbij gaat om feitelijke handelingen welke derhalve niet als een Awb-besluit kunnen worden aangemerkt (Pres. Rb Haarlem 21 maart 1994, AB 1995, 140). Bijzondere aandacht in dit verband verdienen de artikelen 34 en 35 BABW. Deze artikelen maken het mogelijk dat verkeerstekens in de zin van artikel 12 BABW worden geplaatst of maatregelen in de zin van artikel 15 lid 2 WvW 1994 worden genomen, zonder dat daartoe een verkeersbesluit is vereist. Het gaat dan om de gevallen beschreven in artikel 34 a en b BABW. Te denken valt aan eerder genoemde onderhoudswerkzaamheden én reconstructiewerkzaamheden wanneer het gaat om de uitvoering van werken. Verder worden onder meer tijdelijke probleemsituaties op wegen genoemd zoals opvriezing of overvloedige regenval. Let erop dat ingevolge artikel 37 BABW de werkzaamheden genoemd in artikel 34 BABW niet langer mogen duren dan vier maanden, anders is er in afwijking van artikel 35 BABW wél een verkeersbesluit vereist voor de desbetreffende werkzaamheden.

Rekening dient te worden gehouden met de omstandigheid dat het nemen van een verkeersmaatregel vaak wordt gecombineerd met het plaatsen van een teken dat een gebod of verbod inhoudt. Plaatsing van een dergelijk teken is dan op rechtsgevolg gericht en zou als een Awb-besluit kunnen worden aangemerkt, voorzover de afsluiting althans ter kennis wordt gebracht aan omwonenden (gelet op het schriftelijkheidsvereiste in artikel 1:3 Awb). Ten aanzien van een combinatie van (verkeers)besluitplichtige en niet besluitplichtige maatregelen wordt aangenomen dat de rechter alle onderdelen van het besluit in onderlinge samenhang zal beoordelen.

Tot slot zijn nog te onderscheiden de feitelijke (niet Awb-besluitplichtige) maatregelen die strekken tot ondersteuning van een verkeersteken of bord. Er is voor deze maatregelen geen verkeersbesluit nodig op grond van artikel 19 BABW. Te denken valt hierbij aan een klappaal of een road-barrier.

Artikel 20 (WvW 1994) bepaalt dat belanghebbenden tegen een verkeersbesluit in beroep kunnen gaan bij de rechtbank.

Artikel 34 (BABW) regelt de mogelijkheid om tijdelijke maatregelen te nemen als de weg door bepaalde omstandigheden niet in orde is. Dan is er op grond van artikel 35 BABW geen verkeersbesluit nodig. Voor maatregelen die langer dan vier maanden duren is volgens artikel 37 BABW wél een verkeersbesluit nodig.

Artikel 19 (BABW) regelt de aanpassingen die dienen om een verkeersregel of verkeersteken te ondersteunen.

Motivering van het verkeersbesluit

In de motivering van het verkeersbesluit moet worden aangegeven wat de doelstelling is van het verkeerbesluit (artikel 21 BABW) waarbij wordt terug gegrepen op de belangen die in artikel 2 WvW 1994 zijn genoemd (zie bijvoorbeeld KB 22 mei 1995, AB 1995, 469 en KB 24 februari 1994, AB 1994, 364). Voorzover er sprake is van een Awb-besluit zullen tevens de beginselen van behoorlijk bestuur een rol spelen (artikel 3.2 t/m 3:4 Awb).

In het kader van een zorgvuldige besluitvorming dient het bestuursorgaan eveneens onderzoek te verrichten naar mogelijke nadelige gevolgen van de desbetreffende maatregel (vgl. KB 19 mei 1995, AB 1995, 444). Uit deze uitspraak blijkt ook dat het treffen van verkeersmaatregelen doorgaans wordt gerekend tot een normaal maatschappelijk risico. Alleen in schrijnende gevallen is er aanleiding voor nadeelcompensatie zodat strijd met het evenredigheidsbeginsel wordt opgeheven.

Artikel 2 van de Wegenverkeerswet bepaalt dat verkeersregels moeten dienen voor een van de volgende doelen:

• In eerste instantie:
  • het verzekeren van de veiligheid op de weg;
  • het beschermen van weggebruikers en passagiers;
  • het in stand houden van de weg en het waarborgen van de bruikbaarheid daarvan;
  • het zoveel mogelijk waarborgen van de vrijheid van het verkeer.
• In tweede instantie ook voor:
  • het voorkomen of beperken van door het verkeer veroorzaakte overlast, hinder of schade alsmede de gevolgen voor het milieu, bedoeld in de Wet milieubeheer;
  • het voorkomen of beperken van door het verkeer veroorzaakte aantasting van het karakter of van de functie van objecten of gebieden.

Artikel 21 (BABW) beschrijft hoe een verkeersbesluit expliciet gemotiveerd moet zijn met een of meer van de in artikel 2 WvW genoemde doelen.

Externe links

• Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer; actuele versie BABW
• Wegenverkeerswet 1994 op wetten.overheid.nl