Verzorgingsplaats

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Een verzorgingsplaats is een langs een weg gesitueerde parkeergelegenheid, inclusief de daarbij behorende verharde en onverharde banen en voorzieningen voor reizigers en/of voertuigen.

De meeste wegbeheerders van hoofdwegen voeren actief beleid omtrent verzorgingsplaatsen. Dit wordt in het bijzonder gedreven door veiligheid: zowel op het gebied van weginrichting als gedreven door het feit dat regelmatige rust tijdens langere ritten cruciaal is. Door de voorziening direct aan de weg aan te bieden -en er niet op te vertrouwen dat voorzieningen in de nabijheid van afritten ontstaan- wordt de kans vergroot dat die rust ook daadwerkelijk wordt genomen.

Terminologie

Een verzorgingsplaats of afgekort VZP is een "weggebonden" locatie, doorgaans langs een autosnelweg, die (in Nederland en België) alleen verbindingswegen heeft met die snelweg en niet met het onderliggend wegennet.

Het “weggebonden” element houdt mede in dat de verzorgingsplaats ligt op grond van de wegbeheerder en dus uitsluitend ontstaat in overleg met de wegbeheerder. Iets dat een derde op eigen initiatief langs de weg zou willen aanbieden (wat langs autosnelwegen uiteraard niet zomaar kan) is per definitie geen verzorgingsplaats.

De centrale ontsluitingsweg over een verzorgingsplaats wordt een verzorgingsbaan genoemd.

In het verleden werden verzorgingsplaatsen ook pleisterplaatsen genoemd. De Vlaamse benaming is snelwegparking.

Verzorgingsplaatsen in Nederland

Algemeen

In Nederland waren in 2022 288 verzorgingsplaatsen.

De verzorgingsplaats biedt tenminste een parkeerterrein. Optioneel zijn een tankstation, een wegrestaurant en/of een hotel. Waar zulke voorzieningen bestaan, wordt wel gesproken over een bemande verzorgingsplaats. Er wordt langs rijkswegen naar gestreefd om ongeveer iedere twintig kilometer zo’n bemande verzorgingsplaats aan te bieden. Eventuele onbemande verzorgingsplaatsen komen daar dan nog bij.

Sinds 1967 hebben de VZP's namen gekregen. De inmiddels opgeheven verzorgingsplaats Holkerveen langs de A28 bij Nijkerk was de eerste in Nederland die benoemd werd. Er zijn ook naamsveranderingen geweest in de loop der tijd. Bekende voorbeelden daarvan zijn langs de A58 Zeezuiper en Bolusberg, die zijn omgedoopt in De Wouwse Tol, en op de A12 De Slagmaat, die werd omgedoopt in De Forten.

Beleid

Beleid van Rijkswaterstaat over verzorgingsplaatsen langs Rijkswegen is in het bijzonder vastgelegd in de Kennisgeving verzorgingsplaatsen 2004, waarin het gewenste voorzieningenniveau wordt gesteld, [1] en het Kader inrichting verzorgingsplaatsen, dat de concrete inrichting van verzorgingsplaatsen bepaalt.[2] Deze geven best practices voor het ontwerp, maar geven ook richtsnoeren voor het geven van ontheffingen die nodig zijn onder de Omgevingswet en het Besluit activiteiten leefomgeving om op een rijksweg überhaupt activiteiten te mogen ontwikkelen die los staan van het primaire doel van verplaatsing.

De Kennisgeving van 2004 was de opvolger van eerder beleid en is met de jaren ook meerdere malen aangepast; onder meer om recentere ontwikkelingen als laadpalen in te kaderen.[3]

Overnachting

Het is beleid van het ministerie dat verzorgingsplaatsen langs autosnelwegen alleen bedoeld zijn voor korte pauzes, niet voor overnachtingen en langdurig parkeren. Dit dient op truck stops plaats te vinden. In de praktijk wordt er door vrachtwagenchauffeurs veel overnacht op verzorgingsplaatsen vanwege het gebrek aan alternatieve parkeervoorzieningen, of dat voor deze parkeervoorzieningen betaald moet worden. In recente jaren komen er echter geleidelijk meer privaat uitgebate truck stops bij.

Voorzieningen

Het is beleid om verzorgingsplaatsen zonder voorzieningen zoals een tankstation op termijn te sluiten. Sinds 2000 zijn al tal van verzorgingsplaatsen zonder tankstation gesloten. Gebrekkige sociale veiligheid op deze onbemande verzorgingsplaatsen speelt daarbij een rol.

Desondanks blijven verzorgingsplaatsen zonder tankstation bestaan. Ze worden gezien als deel van de oplossing van het toenemende gebrek aan parkeerplaatsen voor vrachtwagens aan het snelwegennet. Dit vergt dan wel dat er concreet geen ongewenste activiteiten plaatsvinden. Het doel is om de parkeercapaciteit te concentreren op verzorgingsplaatsen met voorzieningen. Wat er aan onbemande verzorgingsplaatsen overblijft, komt bovenop het streven om ongeveer iedere 20 kilometer een verzorgingsplaats met uitgebreidere voorzieningen aan te bieden.

De Kennisgeving uit 2004 geeft als principe dat het aantal voorzieningen naast parkeerplaats, tankgelegenheid/laadpalen, wegrestaurant en een hotel beperkt moeten blijven. Doel hiervan is om het aantal parkeerplaatsen te maximaliseren en verkeersaanzuigende werking te voorkomen. Voorzieningen dienstig aan de hoofd-voorziening, zoals een spiegelafstellingsplaats, een ruimte om auto’s te wassen of een gemakswinkel, zijn dan weer wel denkbaar.

In juli 2023 waren er op 180 van de 280 verzorgingsplaatsen in Nederland laadpalen voor elektrische voertuigen.

Tot 2004 golden overigens uitgebreidere eisen, waaronder een streven om ook iedere 40 kilometer een wegrestaurant te hebben. Waar die niet konden worden aangeboden, werd vanaf de snelweg verwezen naar niet-weggebonden voorzieningen nabij afritten. Er is bij het verdwijnen van dat streven voor gekozen om bestaande borden die verwijzen naar niet-weggebonden voorzieningen niet te verwijderen. Nieuwe verwijzingen worden echter niet meer geplaatst.

Concessie

De tankstations op verzorgingsplaatsen langs de rijkswegen worden sinds 2002 jaarlijks geveild.[4] Het hoogste bod krijgt een concessie van 15 jaar om een tankstation met shop te exploiteren. In recente jaren zijn de biedingen op deze veilingen steeds hoger geworden, met soms biedingen van meer dan € 20 miljoen om een tankstation in handen te krijgen of te behouden.[5] Het voornaamste verdienmodel van tankstations op verzorgingsplaatsen is de shop met de verkoop van broodjes, dranken en ander voedsel. De verkoop van brandstof wordt steeds vaker van secundair belang, aangezien de brandstofprijzen hoger liggen dan bij (onbemande) tankstations langs secundaire wegen.

Met de opkomst van elektrische auto's nam ook de vraag naar laadpalen op verzorgingsplaatsen toe. Dit zijn doorgaans snellaadpalen. Vanuit het Rijk was geen duidelijke regie, elke partij kon een vergunning voor laadpalen op verzorgingsplaatsen aanvragen. In 2023 heeft de minister aangegeven over te gaan naar één kavel met één exploitant, waardoor de laadinfrastructuur efficiënter kan worden vormgegeven.[6] Dit is eenzelfde soort concessie als al voor de tankstations was ingericht.

Verzorgingsplaatsen in het buitenland

Algemeen

Het aanbod en de inrichting van verzorgingsplaatsen verschilt feitelijk per land; en waar een land meerdere wegbeheerders kent op het hoofdwegennet vaak ook tussen die wegbeheerders. Als algemene internationale trends kan worden gewezen op het volgende.

De meeste landen in West-Europa hebben op hun autosnelwegen zowel bemande als onbemande verzorgingsplaatsen. Het sluiten van onbemande verzorgingsplaatsen omwille van sociale veiligheid is in andere landen niet zo’n trend. Ook Aziatische landen en landen in Oceanië en Afrika met snelwegen kennen ze. Op het Amerikaanse continent zijn verzorgingsplaatsen daarentegen veel zeldzamer, met name op niet-tolwegen. Dat lijkt zo te zijn ontstaan bij het ontstaan van het Interstate-netwerk, om horeca langs de oude hoofdroutes in staat te stellen hun klandizie te behouden. Om weggebruikers aan te moedigen om toch te rusten onderweg staat bij het naderen van afritten in de Verenigde Staten ook bewegwijzerd welke niet-weggebonden horeca via de afrit kan worden bereikt.

Waar Nederland dus streeft naar een interval van 20 kilometer tussen bemande verzorgingsplaatsen, waardoor onbemande verzorgingsplaatsen (bijna) niet meer nodig zijn, hanteren andere landen andere principes rondom de afstanden tussen verzorgingsplaatsen. In landen als Duitsland en Frankrijk is de afstand tussen bemande verzorgingsplaatsen groter (rond de 30 kilometer in Duitsland, vaker richting 50 kilometer in Frankrijk), maar wordt dat grotere gat aangevuld met veel meer onbemande verzorgingsplaatsen, die voor het grootste deel ook worden uitgerust met sanitaire voorzieningen. In landen als Groot-Brittannië en Italië zijn kleinere streef-intervallen gehanteerd tussen bemande verzorgingsplaatsen en zijn onbemande verzorgingsplaatsen dus zeldzamer - vaak in het bijzonder ontstaan op plaatsen waar geen uitbater kon worden gevonden voor een tankstation of wegrestaurant.

Ontbreken van verzorgingsplaatsen

In landen waar verzorgingsplaatsen gangbaar zijn worden ze vaak ingepland bij grote wegenprojecten; bij gestage ombouw van een niet-autosnelweg naar autosnelweg of expresweg is inplanning niet altijd vanzelfsprekend. Ook komt het vaak voor dat wel ruimte wordt gereserveerd voor een verzorgingsplaats, maar dat die vervolgens niet (of pas veel later) wordt gerealiseerd. Dat komt dan bijvoorbeeld omdat men eerst bepaalde intensiteiten wil behalen op de snelweg alvorens te investeren in aanleg, of omdat nog geen pachter kan worden gevonden (al dan niet als gevolg van nog lagere intensiteiten).

Meestal zijn nog niet-weggebonden faciliteiten beschikbaar (vaak langs de oude hoofdweg). In een aantal landen worden die ook specifiek bewegwijzerd vanaf de autosnelweg in gebieden waar het nagestreefde aanbod van weggebonden voorzieningen (nog) niet kan worden aangeboden.

Omgekeerd is men in de dunbevolkte gebieden van Australië in de loop der tijd juist meer aandacht gaan besteden aan onbemande verzorgingsplaatsen. Ondanks de lage verkeersintensiteiten op de lange-afstandsroutes wordt op deze manier het nemen van rustpauzes bevorderd.

In andere talen

  • Albanees (Shqip): Pushimore
  • Duits (Deutsch): Raststätte, Autohof, Raststation (Oostenrijk)
  • Deens (Dansk): rasteplads, serviceanlæg
  • Engels (English): MSA (motorway service area), service area, service station
  • Frans (Français): Aire
  • Hongaars (Magyar): Pihenőhely
  • Italiaans (Italiano): Area di servizio
  • Kroatisch (Hrvatski): Odmaralište of Prateći Uslužni Objekt (PUO)
  • Noors (Norsk): Rasteplass
  • Pools (Polski): Miejsce Obsługi Podróżnych (MOP)
  • Sloveens (Slovenščina): Počivališče
  • Spaans (Español): Área de Servicio
  • Zweeds (Svenska): Rastplats

Lijst van verzorgingsplaatsen in Nederland

Verzorgingsplaatsen langs de A1

Richting Oldenzaal: HonswijckRonduitDe SlaagPalmpolTolnegenJool-HulLucasgatBruggelenDe PaalBoermarkBolderFriezenbergHet Lonnekermeer

Richting Amsterdam: De PoppeHet VeelsveldElsenerveldStruikDe HopVundelaarDe HuchtDe StrubbenTolnegenAanschotenUilengoorDe MiddelaarNeerduistDe HaarBastionHackelaar

Verzorgingsplaatsen langs de A2

Richting Eijsden: HaarrijnIJsselsteinBisdeDe Lucht WestDe RooijenVelderAalsterhut't HaasjeRoevenpeelEllerbrugHet AnkerVossedalKnuvelkes

Richting Amsterdam: PatielMeerssenKruisbergSwentiboldBosserhofMeibergGroote BleekHeezerhutOoiendonkZwartehofDe Lucht OostLingehorstJutphaasProostweteringRuwiel

Verzorgingsplaatsen langs de A4

Richting Antwerpen: Den Ruygen HoekBospoortOostvlietPeulwijk-West

Richting Amsterdam: OssendrechtPeulwijk-OostLeiburgAuroraDen Ruygen Hoek

Verzorgingsplaatsen langs de A6

Richting Joure: LepelaarOeverwalDe AbtWellerzandDe Lanen

Richting Almere: De WielLemsterhopHan StijkelDe MonnikRivierduinAalscholver

Verzorgingsplaatsen langs de A7

Richting Bad Nieuweschans: Zaandam-ZuidMiddelslootDe KoggenBroerdijkHoge KwelAfsluitdijk-ZuidMonument (oost)BreezanddijkAfsluitdijk-NoordHayumLaerdDe HorneDe WâldenMienscheerDikke LindeMeedenertolBunderneuland

Richting Zaandam: Poort van GroningenRoode TilVeenborgOude RietDe VonkenBlokslootWildingheBreezanddijkMonument (west)Den OeverDe WierdeDe HornKruisoordZaandam-Noord

Verzorgingsplaatsen langs de A8

Richting Uitgeest: Zaandam

Richting Amsterdam: De Watering

Verzorgingsplaatsen langs de A9

Richting Alkmaar: HammersteinTwaalfmaat

Richting Diemen: AssumAkermaatAmstelveen

Verzorgingsplaatsen langs de A12

Richting Beek: De AndelBijleveldDe FortenMollebosDe HeulBloemheuvelDe BuunderkampOudbroekenBergh

Richting Den Haag: BerghAalburgenDe Schaars't Ginkelse ZandDe Roode HaanOudenhorstHof ter HeideHellevlietBodegravenKnorrestein

Verzorgingsplaatsen langs de A13

Richting Rotterdam: Vrijenban

Richting Den Haag: Ruyven

Verzorgingsplaatsen langs de A15

Richting Bemmel: StaaldiepPortlandRidderkerkSteenenhoekVeenbultMolenkampDe MarkGroenedijkOverbroekLeigraaf

Richting Maasvlakte: VarakkerTopsweerdZeekadeEigenblokKraaienbosDen BoutAlblasserdam

Verzorgingsplaatsen langs de A16

Richting Antwerpen: Sandelingen-WestDe ZuidpuntDen HoekKrabbenbosschenHazeldonk-West

Richting Rotterdam: Hazeldonk-OostMastbosStreeplandSandelingen-Oost

Verzorgingsplaatsen langs de A17

Richting Roosendaal: Bazius't Hol

Richting Moerdijk: KapelbergKeizershof

Verzorgingsplaatsen langs de A18

Richting Varsseveld: Stille Wald

Richting Arnhem: Geulenkamp

Verzorgingsplaatsen langs de A20

Richting Gouda: AalkeetDe Vink

Richting Westerlee: MaatveldRijskade

Verzorgingsplaatsen langs de A27

Richting Almere: Kalix BernaDe KeizerBlommendaalDe KnoestVoordaanBosbergEemakker

Richting Breda: 't VeentjeNijpoortDe KroonScheiwijkHankGalgeveld

Verzorgingsplaatsen langs de A28

richting Groningen: HolkerveenVanenburgDasselaarLeuvenhorstWillemsbosNunspeet-ZuidDe KraaienbergBornheimDe MarkteDekkerslandLageveenSmalhorstPeelerveldGlimmermade

richting Utrecht: Witte MolenZeyerveenDe MusselsPanjerdHaerst't LooVosbergenDe HaereNunspeet-NoordHendriksbosDrielanderOldenallerHooglanderveen

Verzorgingsplaatsen langs de A29

Richting Dinteloord: MoerkerkenButtervliet

Richting Rotterdam: Oude KreekMijnsheerenland

Verzorgingsplaatsen langs de A30

Richting Barneveld: De Poel

Richting Ede: De Veenen

Verzorgingsplaatsen langs de A/N31

Richting Drachten: De MiedenStienkamp

Richting Zurich: De Kreilen't Strand

Verzorgingsplaatsen langs de A32

Richting Leeuwarden: PaardeweideDe WeerenMandelân

Richting Meppel: SmarpotDorpshellenBovenboer

Verzorgingsplaatsen langs de N33

Richting Eemshaven: BaarveldSchaopvolte

Richting Assen: EexterveldNijlanderveld

Verzorgingsplaatsen langs de A37

Richting Zwartemeer: Groote VeldblokkenOosterveen

Richting Hoogeveen: Zwinderscheveld

Verzorgingsplaatsen langs de A44

Richting Den Haag: Sassenheim

Richting Amsterdam: Elsgeest

Verzorgingsplaatsen langs de A50 / N50

Richting Emmeloord: De GagelMeilandenDe SlenkDe SompKolthoornZalkerbroek

Richting Eindhoven: ZalkerbroekHet VeenDe BrinkDe SchaarsKabeljauwWeerbroekGanzenvenSonse Heide

Verzorgingsplaatsen langs de N57

Richting Middelburg: CoosenhoekWesterlooDe Schelphoek

Richting Europoort: De SchelphoekWesterlooTussenhoek

Verzorgingsplaatsen langs de A58

Richting Vlissingen: KriekampenBreheesBlaakMolenheideLage AardMastbosDe BrembergHoezaarSpuitendonkWouwse Tol Noord't ScheldVlieteSelnisseSloedam

Richting Eindhoven: ArnemuidenVliedbergVoetpompHet RakWouwse Tol ZuidMastpolderLiesbosKrabbenbosschenHooge AardRaakeindLeikantKerkeindKloosters

Verzorgingsplaatsen langs de A59 / N59

Richting Oss: De TilleKeizershofDen HoekHespelaarLabbegatDe Lucht

Richting Zierikzee: TollenaerDe Geffense BarrièreRosmalenDe Sprang't VaerlandSteelhovenStreeplandBaziusDe FendertDe Tille

Verzorgingsplaatsen langs de A67

Richting Duisburg: Het GoorDe GenderMeelakkersBlauwe KleiHet GevlochtDeersels (west)Deersels (oost)ZwartewaterNiederdorf-Süd

Richting Antwerpen: Venlose HeideReunenDe SlenkHelenaveenDe LeysingOeijenbraakOeienboschDe Beerze

Verzorgingsplaatsen langs de A73

Richting Maastricht: LokkantDe WuustHoogvonderen

Richting Nijmegen: SpikRomeinse PutHondsiep

Verzorgingsplaatsen langs de A76

Richting Aachen: Tienbaan

Richting Brussel: Langveld

Verzorgingsplaatsen langs de A79

Richting Heerlen: KeelbosKlimmen

Richting Maastricht: RavensbosKlimmen

Verzorgingsplaatsen langs de A200

Richting Haarlem:

Richting Amsterdam: De Liede

Verzorgingsplaatsen langs de N208

Richting Haarlem: Spes Nostra

Richting Beverwijk:

Verzorgingsplaatsen langs de A270

Richting Helmond: Vaarle

Richting Eindhoven:

Verzorgingsplaatsen langs de A326

Richting Nijmegen:

Richting Eindhoven / Arnhem: Rolenhof

Verzorgingsplaatsen langs de A348

Richting Dieren:

Richting Arnhem: Vale Waard


Lijst van autosnelwegparkings in België

Verzorgingsplaatsen langs de R0

R0 Buitenring: RuisbroekHalle

R0 Binnenring: HalleRuisbroek

Verzorgingsplaatsen langs de R3

R3 Buitenring: Fontaine-L'Evêque

R3 Binnenring: Fontaine-L'Evêque

Verzorgingsplaatsen langs de A54

Richting Charleroi: Fromiée

Richting Nivelles: Fromiée

Verzorgingsplaatsen langs de E17

Richting Antwerpen: MarkeKruishoutemNazarethGentbruggeKalkenWaasmunsterKruibeke

Richting Lille: KruibekeWaasmunsterKalkenGentbruggeNazarethKruishoutemMarke

Verzorgingsplaatsen langs de E19

Richting Valenciennes: MinderhoutWaarloosPeutieRuisbroekHalleNivellesArquennesBesonrieuxHauts BoisBois du GardSaint-Ghislain

Richting Breda: Saint-GhislainBois du GardHauts BoisBesonrieuxArquennesNivellesHalleRuisbroekPeutieWaarloosBrechtMinderhout

Verzorgingsplaatsen langs de E25

Richting Luxembourg: LixheNoidréFagneNutonsWithimontRemichampagneLundifontaineNantimontHondelangeSterpenich

Richting Maastricht: SterpenichHondelangeNantimontLundifontaineWithimontNutonsFagneNoidré

Verzorgingsplaatsen langs de E34

Richting Eindhoven: RanstVorselaarGierleOud-Turnhout

Richting Zelzate: Oud-TurnhoutGierleVorselaarRanst

Verzorgingsplaatsen langs de E40

Richting Aachen: MannekensvereWestkerkeJabbekeDrongenWetterenGroot-BijgaardenEverbergHeverleeBoutersemTienenLandenBettincourtPoussetLouhinTignéeMelenHautregardHaut VentLichtenbusch

Richting Calais: LichtenbuschHaut VentHautregardTignéeLouhinPoussetBettincourtLandenTienenBoutersemHeverleeEverbergGroot-BijgaardenWetterenDrongenJabbekeWestkerkeMannekensvere

Verzorgingsplaatsen langs de E42

Richting Lille: Drei HüttenEmmelser WaldCronchampsPolleurHautregardTignéeHozémontVerlaineFréniaFernelmontHulplancheSpyAmoudriesHauts BoisBois du GardSaint-GhislainGennotteBourgambrayFroyennesCamphin-en-Pévèle

Richting Trier: Camphin-en-PévèleFroyennesBurySaint-GhislainBois du GardHauts BoisAmoudriesSpyHulplancheFernelmontFréniaVerlaineHozémontTignéeMelenHautregardPolleurCronchampsEmmelser WaldDrei Hütten

Verzorgingsplaatsen langs de E313

Richting Liège: RanstTessenderloLummenDiepenbeekBilzenSlins

Richting Antwerpen: SlinsBilzenDiepenbeekLummenTessenderloRanst

Verzorgingsplaatsen langs de E314

Richting Geleen: RotselaarHeusden-ZolderMaasmechelen

Richting Brussel: MaasmechelenHeusden-ZolderRotselaar

Verzorgingsplaatsen langs de E403

Richting Brugge: Roeselare

Richting Tournai: Roeselare

Verzorgingsplaatsen langs de E411

Richting Aubange: OverijseBiergesNil-St-MartinAische-en-RefailOstinSalazineWanlinBois de TellinWachenauLundifontaineNantimont

Richting Brussel: NantimontLundifontaineWachenauBois de TellinWanlinSalazineOstinAische-en-RefailNil-St-MartinBiergesOverijse

Verzorgingsplaatsen langs de E429

Richting Lille: HellebecqFroyennesCamphin-en-Pévèle

Richting Halle: Camphin-en-Pévèle FroyennesMourcourtHellebecq



Externe links

Referenties