Via Carpathia
De Via Carpathia, ook gespeld als de Via Carpatia, is een in ontwikkeling zijnde wegverbinding in Oost-Europa. De route moet een noord-zuidverbinding gaan vormen tussen de Baltische Zee en de Zwarte Zee en Middellandse Zee, van Klaipėda in Litouwen naar Thessaloniki in Griekenland. Over het algemeen wordt gezien dat de route twee zijtakken heeft, naar Constanța aan de Zwarte Zee en naar Svilengrad aan de grens met Turkije. De Via Carpathia werd beschouwd als één van de belangrijkste omissies in het Europese TEN-T netwerk, maar is in 2022 opgenomen als een TEN-T corridor.[1]
De geplande route voert door Litouwen, Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië, Bulgarije en Griekenland, met aftakkingen naar Belarus, Oekraine, Kroatië en Turkije.
Geschiedenis
Van oudsher was de transportinfrastructuur in Oost-Europa gericht op oost-westverbindingen, met name van en naar de Sovjetunie. Om deze onbalans tegen te gaan is de Via Carpathia ontwikkeld, een Latijnse naam voor 'weg door de Karpaten'. Het idee achter de Via Carpathia is om een snelle wegverbinding te realiseren langs de oostgrens van de Europese Unie, die de drie zeeën Baltische Zee, Zwarte Zee en Middellandse Zee verbindt. Dit strategische doel wordt ook het 'Three Seas Initiative' genoemd.
De oorsprong van de Via Carpathia ligt een een serie verklaringen van Łańcut, getekend in de Poolse plaats. De eerste zogenoemde 'Łańcut Declaration' werd op 27 oktober 2006 ondertekend door de ministers van transport van Polen, Litouwen, Slowakije en Hongarije.[2] In 2016 volgde de 'Łańcut Declaration II' waarin ook Oekraïne aanschoof.[3] Op dat moment sprak Polen uit om zijn deel van het project met hogere prioriteit te ontwikkelen.[4] Het zuidelijk deel van de Via Carpathia wordt gevormd door de TEN-T corridor 'Orient/East - Med' tussen het zuiden van Hongarije en Bulgarije en Griekenland.
Op 17 april 2019 werd de 'Łańcut Declaration III' ondertekend door de ministers van Belarus, Bulgarije, Hongarije, Kroatië, Litouwen, Oekraïne, Polen, Roemenië, Slowakije en Turkije. Hierin werd steun uitgesproken voor de prioriteit van de ontwikkeling van Via Carpathia en te pogen deze in het TEN-T netwerk van de Europese Unie op te laten nemen.[5] In 2022 werd het deel ten zuiden van Lublin onderdeel van de nieuw gecreëerde TEN-T corridor 'Baltic - Black - Aegean Seas Corridor'.[6] Op 5 december 2022 werd besloten om ook het noordelijk deel van Tallinn tot Lublin onderdeel te laten worden van het TEN-T netwerk.[7][8]
Route
De route werd bij de Łańcut Declaration III als volgt vastgesteld;
- Klaipėda - Kaunas - Białystok - Lublin - Rzeszów - Prešov - Miskolc - Debrecen - Oradea - Lugoj - Calafat - Sofia - Thessaloniki - Istanbul
Daarbij waren de volgende aftakkingen voorzien;
- Gdynia/Gdańsk - Warszawa - Lublin
- Białystok - Grodno - Minsk
- Biała Podlaska - Brest - Minsk
- Lublin - Chełm - Lutsk - Ternopil - Vinnitsia - Odessa
- Lublin - Zamość - L'viv - Ternopil - Siret - București
- Oradea - Gilău - Cluj-Napoca - Turda - Sebeș - Sibiu - București - Constanța
- Rzeszów - L'viv - Chernivtsi - Suceava - Bacău - Galați
- Miskolc - Budapest - Zagreb - Rijeka
- Sofia - Plovdiv - Svilengrad - Istanbul
Wegen
Litouwen
In Litouwen volgt de verbinding de A1 en A5 vanaf Klaipėda via Kaunas naar de grens met Polen. Het grootste deel van deze verbinding is reeds een autosnelweg.
Polen
In Polen omvat de Via Carpathia grotendeels de S19 tussen Białystok en de grens met Slowakije. Deze route verloopt noord-zuid door het oosten van Polen. Tussen Suwałki en Białystok is nog geen autosnelweg gepland. Deze route valt gedeeltelijk samen met de Via Baltica.
Slowakije
In Slowakije valt de route samen met de R4 via de steden Prešov en Košice. De R4 is ten zuiden van Prešov het verst ontwikkeld.
Hongarije
In Hongarije verloopt de Via Carpathia via meerdere autosnelwegen in het oosten van het land, dit zijn de M30, M3, M35 en M4.
Roemenië
In Roemenië moet de route grotendeels nog aangelegd worden, de Via Carpathia valt hier samen met de A1 tussen Arad, Timișoara en Lugoj en de A6 ten zuiden van Lugoj. Grote delen van deze route ontbreken nog.
Bulgarije
De Via Carpathia steekt via de Vidin - Calafat Bridge de Donau over. De geplande route voert dan via Vidin, Montana en Vratsa naar Sofia. Deze corridor is grotendeels nog niet aangelegd. Daarna volgt de route de A2 tot in Sofia en de A3 vanaf Sofia zuidwaarts tot de grens met Griekenland. Deze route is grotendeels voltooid.
Griekenland
In Griekenland volgt de Via Carpathia de A25 vanaf de Bulgaarse grens tot Thessaloniki. Deze autosnelweg is voltooid.
Geopolitiek concept
Intermarium is een geopolitiek concept dat ontstond na Pools-Litouwse Gemenebest dat eind 18e eeuw ophield te bestaan. Dit omvatte een politieke samenwerking tussen landen die grenzen aan de Zwarte Zee, Adriatische Zee en Baltische Zee, als een machtsblok tussen de toenmalige dominante machten Rusland en Duitsland. Het concept werd gepromoot door de Poolse leider Józef Piłsudski, maar begin 20e eeuw vielen de meeste territoria van het Intermarium ten prooi aan Rusland en Duitsland.
Na de val van de Sovjetunie en de uitbreiding van de Europese Unie en NAVO naar Oost-Europa ontstond er een nieuw strategisch punt, de zogenoemde 'Suwałki Gap', een stuk land in het grensgebied van Polen en Litouwen, waar slechts 65 kilometer Belarus van het Russische oblast Kaliningrad scheidt. In de militaire theorie is dit een belangrijk speerpunt van de NAVO, aangezien dit de enige landverbinding is naar de Baltische Staten.
In 2016 volgde de eerste top van de Three Seas Initiative, een samenwerking van 12 landen aan de Zwarte Zee, Adriatische Zee en de Baltische Zee. Bijna al deze landen zijn onderdeel van de Via Carpathia. Het Three Seas Initiative omvat echter niet Griekenland, Turkije, Oekraïne en Belarus, die wel onderdeel zijn van de Łańcut III declaration.
Zie ook
Referenties
- ↑ Trans-European Transport Network (TEN-T) | europa.eu
- ↑ Łańcut Declaration | president.pl
- ↑ Infrastructure Ministers Of Ukraine And Poland Sign Memorandum Of Cooperation On Via Carpathia | cfts.org.ua
- ↑ Prime Minister Beata Szydło: The Eastern Wall is the part of our country which must be given priority. “It is in the interest of our Homeland” | premier.gov.pl
- ↑ Benefits for regions resulting from the implementation of the route Via Carpatia (Conference held in Łańcut, Poland, on 17 April 2019) | europa.eu
- ↑ Commission amends TEN-T proposal to reflect impacts on infrastructure of Russia’s war of aggression against Ukraine | transport.ec.europa.eu
- ↑ Sukces negocjacyjny Polski w Brukseli | gov.pl
- ↑ Cała trasa via Carpatia znajdzie się w sieci dróg TEN-T | gov.pl