Wachtstand

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

In de verkeersregeltechniek staat de wachtstand (Vlaams: Rusttoestand) voor een toestand van het rode of het groene licht die ononderbroken blijft branden voor een langere periode. Er bestaan drie soorten wachtstanden namelijk wachtstand groen, wachtstand rood en afwisselend wachtstand groen. Elke wegbeheerder maakt zijn eigen afweging welke wachtstand in het beheergebied wordt toegepast.

Wachtstand groen

Wachtstand groen is waarschijnlijk de meestgebruikte toepassing in wachtstanden binnen Nederland. Deze wordt vaak toegepast wanneer de richting(en) die groen hebben belangrijker worden geacht dan andere richtingen. Dit komt vaak voor bij duidelijke hoofdstromen op voorrangswegen met ondergeschikte zijrichtingen, maar ook bij kruisingen tussen twee identieke belangrijke wegen waar er toch ergens een belangrijkere verkeersstroom in is te onderscheiden. Vaak hebben parallelle fietsrichtingen ook de wachtstand groen, zodat afslaand verkeer vanuit de hoofdrichting(en) op deze groenfase in moet breken.

Kenmerk van de wachtstand groen is dat de hoofdrichting(en) groen blijven zelfs als er geen verkeer op die richting is. Deze situatie waarin het groene licht wacht op een aanvraag (van een conflicterende richting) wordt wachtgroen genoemd.

In onderstaande situatie wordt weergegeven hoe een verkeersregeling omgaat met aanvragen van richtingen die niet in de toestand wachtgroen staan. Daarbij gaan we in deze situatie uit van een hoofdrichting x die wachtstand groen heeft en een zijrichting y waar een voertuig aan komt rijden die conflicteert met richting x. In dit geval kan richting y pas groen krijgen zodra:

Dit heeft tot gevolg dat het enkele seconden kan duren voordat het licht van zijrichting y naar groen gaat. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat de vastgroentijd met name in de rustige perioden niet vaak doorlopen hoeft te worden en in veel gevallen alleen de geeltijd en ontruimingstijd doorgelopen moeten worden voordat richting y kan realiseren.

Wachtstand groen is in twee varianten mogelijk; Wachtstand groen (i) op een bepaalde richting zodra conflicterende richtingen afgehandeld zijn (de wachtstand-richting doet automatisch een aanvraag) en wachtstand groen (ii) zodra verkeer zich op de wachtstandrichting meldt (de wachtstand-richting blijft groen na een aanvraag; onthouden van laatste stand).

In het eerste geval doen zich twee situaties voor:

  • Hoofdrichting staat in wachtgroen. Zijrichting meldt zich in. Hoofdrichting gaat naar geel en ontruimingstijd loopt af. Zijrichting krijgt groen, geel en ontruiming. Hoofdrichting gaat automatisch naar groen. Voertuig op hoofdrichting meldt zich in. Hoofdrichting heeft al groen. Hoofdrichting blijft groen zolang er geen aanvraag is van een andere richting en voertuig op hoofdrichting kan zonder stoppen doorrijden.
  • Hoofdrichting staat in wachtgroen. Zijrichting meldt zich in. Hoofdrichting gaat naar geel en ontruimingstijd loopt af. Zijrichting krijgt groen, geel en ontruiming. Hoofdrichting gaat automatisch naar groen. Er meldt zich nog een voertuig op de zijrichting. Zijrichting meldt zich in. Hoofdrichting moet eerst naar geel gaan en ontruimingstijd moet aflopen. Zijrichting krijgt pas groen na enkele seconden.

Afwisselend wachtstand groen

Een recente ontwikkeling in de wachtstand-"wereld" betreft afwisselend wachtstand groen. Deze is gebaseerd op wachtstand groen. Kenmerk van deze wachtstand is dat op de richting die als laatste groen is geweest, de wachtstand groen van toepassing is en zal blijven net zolang tot zich verkeer op een andere richting aanbiedt. Dat betekent dus dat er geen vooraf gedefinieerde hoofdrichting aanwezig is met wachtstand groen, maar dat het wachtstand groen zich afwisselt over de verschillende richtingen van het kruispunt en er geen duidelijk patroon in de groenfasen ontstaat.

In het geval van afwisselend wachtstand groen kunnen de volgende situaties voorkomen als bij wachtstand groen, maar met een iets andere procedure:

  • Hoofdrichting staat in wachtgroen. Zijrichting meldt zich in. Hoofdrichting gaat naar geel en ontruimingstijd loopt af. Zijrichting krijgt groen, geel en ontruiming. Hoofdrichting blijft op rood. Voertuig op hoofdrichting meldt zich in. Hoofdrichting krijgt groen. Hoofdrichting blijft groen zolang er geen aanvraag is van een andere richting.
  • Hoofdrichting staat in wachtgroen. Zijrichting meldt zich in. Hoofdrichting gaat naar geel en ontruimingstijd loopt af. Zijrichting krijgt groen, geel en ontruiming. Hoofdrichting blijft op rood. Er meldt zich nog een voertuig op de zijrichting. Zijrichting meldt zich in. Hoofdrichting blijft op rood. Zijrichting krijgt direct groen zonder te stoppen.

Wachtstand rood

Wachtstand rood houdt in dat alle richtingen op een kruispunt op rood staan, net zolang totdat zich een aanvraag voordoet op een richting. In tegenstelling tot wachtstand groen hoeft hierbij niet eerst de ontruimingstijd en de geelfase doorlopen te worden van conflicterende richtingen zodat het verkeerslicht vrijwel direct op groen zal springen als er geen conflicterend verkeer aanwezig is en het verkeer zonder verliestijd het kruispunt kan passeren.

Voor- en nadelen van de verschillende wachtstanden

In de verkeersregeltechnische wereld is er discussie over de toe te passen wachtstand. De ene wegbeheerder heeft liever wachtstand groen, de andere liever wachtstand rood, terwijl een andere de voorkeur heeft voor afwisselend wachtstand groen. De eerste twee varianten worden het meest toegepast. De afweging welke toestand toe te passen, wordt gemaakt op basis van ervaring, historie, objectieve en subjectieve verkeersveiligheid, comfort voor de weggebruiker en verwachte winst in voertuigverliesuren. Daarnaast zit er verschil in de verkeersveiligheid van de gebruikte wachtstand, maar welke wachtstand het meest veilig is, is daarentegen nooit goed onderzocht. Ook binnen de IVER vindt hierover nog discussie plaats.

Mogelijkheden om van de discussie 'af te zijn', is om de verkeersregelingen tijdens rustige uren in de toestand geel-knipperen te zetten of te doven, maar zeker op wegen waar een hoge maximumsnelheid mogelijk is en op overgedimensioneerde wegen is het raadzaam om dit goed af te wegen. Binnen de bebouwde kom ziet men daarom vaak dat de verkeerslichten worden uitgeschakeld in de nachtelijke uren omdat de veiligheidstijden als onnodig lang worden ervaren.

Voor- en nadelen van wachtstand groen

Het grote voordeel van wachtstand groen is uiteraard dat verkeer op de hoofdrichting geen onnodige roodfase tegenkomt zodat een ongestoord passeren van het kruispunt kan geschieden. Dit zorgt voor lagere emissies vanwege het voorkomen van onnodig afremmen en weer optrekken. Voor het doorgaande verkeer zorgt wachtstand groen voor extra comfort. Bovendien zal het verkeerslicht voor de hoofdrichting alleen naar rood gaan als er zijverkeer is, waardoor verkeer van de hoofdrichting wordt geattendeerd op de aanwezigheid van zijverkeer. Dit is bij wachtstand rood niet het geval, bij wachtstand rood verspringt het verkeerslicht niet als er zijverkeer is, m.a.w. het verkeerslicht blijft dan langer op rood.

Voertuigen uit een zijrichting die tijdens wachtstand groen aankomen op het kruispunt zijn vrijwel altijd genoodzaakt om tot stilstand te komen daar voor het naar rood gaan van de hoofdrichting er een geelfase en ontruimingstijden zijn benodigd (dit is alleen het geval bij de automatische wachtstand groen). Een aantal bestuurders zal het niet zo nauw nemen met het rode licht wanneer er geen verkeer op of rond het kruispunt rijdt en dit leidt tot roodlichtnegatie. Dit gedrag kan verminderd worden met een uitgebreid detectieveld, waarbij dan met name een eerste, of zelfs een tweede verweglus het zijverkeer tijdig kan detecteren zodat men met zo min mogelijk of zonder verliestijd het kruispunt kan passeren. Aan de andere kant kan men zich afvragen of de roodlichtnegatie op de zijrichting een groot probleem is als er geen verkeer op de hoofdrichting aanwezig is. Voor zover bekend is het aantal wegbeheerders dat een uitgebreid detectieveld hanteert op de zijrichting beperkt. Reden hiervoor zouden kunnen zijn de extra kosten benodigd voor aanleg en beheer of de onmogelijkheid tot plaatsen in verband met ruimtegebrek.

Voor- en nadelen wachtstand rood

Als voordeel voor wachtstand rood wordt soms aangemerkt dat het de snelheid uit het verkeer zou halen en daarmee de verkeersveiligheid bevordert. Het ongewenste psychologische effect dat hierbij optreedt, is dat ter plaatse bekend verkeer verwacht dat het licht snel naar groen zal gaan en daardoor geen vaart zal minderen of zelfs geen notie neemt van de verkeerslichtinstallatie, en door rood rijdt. De wegbeheerder moet dan ook goed van tevoren afwegen of wachtstand rood wel effect heeft tijdens rustige uren en of men het verkeerslicht niet beter in de stand geel-knipperen kan zetten in deze perioden.

Een voordeel van wachtstand rood is dat de verliestijden voor al het verkeer geminimaliseerd worden. Op geen van de richtingen hoeft een geelfase en ontruiming doorlopen te worden indien er kort daarvoor geen aanvraag is geweest op een conflicterende richting, waardoor op rustige momenten het verkeerslicht vrijwel direct op groen springt. Mits goed afgesteld, kan het verkeer dan zonder te remmen doorrijden.

Voor- en nadelen afwisselend wachtstand groen

De voordelen van een wachtstand groen die zich afwisselt over de verschillende richtingen is de onvoorspelbaarheid. De ene keer heeft het verkeer wachtstand groen bij passage van het kruispunt, de andere keer is het getoonde licht rood en dient de groenfase aangevraagd te worden. Door de onvoorspelbaarheid wordt verondersteld dat het verkeer een hoger attentieniveau heeft en minder rood licht gereden zal worden.

Maar het is voorstelbaar dat bij het tonen van het rode licht op de hoofdrichting en waarvoor wachtstand groen van een conflicterende richting afgebroken dient te worden met bijbehorende geeltijd en ontruimingstijd, dat de hoofdrichting in dit geval te lang moet wachten "op niets" en alsnog het rode licht zal negeren. Objectieve gegevens over de roodlichtnegatie zijn hier niet van bekend.

In andere talen

Wachtstand groen:

  • Vlaams: Rusttoestand
  • Engels (English): semi-actuated control