Westelijke Sahara

الصحراء الغربية aṣ-Ṣaḥrā' al-Gharbiyyah
Hoofdstad	Laâyoune
Oppervlakte	266.000 km²
Inwonertal	566.000
Lengte wegennet	4.845 km
Lengte snelwegennet	0 km
Eerste snelweg
Benaming snelweg	طريق سريع
Verkeer rijdt	rechts
Nummerplaatcode	MA

De Westelijke Sahara (Arabisch: الصحراء الغربية‎ aṣ-Ṣaḥrā' al-Gharbiyyah) is een territorium in Afrika, dat onderdeel is van een dispuut tussen Marokko en de Sahrawi Arabische Democratische Republiek. Het territorium heeft een oppervlakte van 266.000 km² en is daarmee circa 7 keer zo groot als Nederland. De hoofdstad van de Sahrawi Arabische Democratische Republiek wordt geclaimd als Laâyoune (El Aaiún). Het territorium telt 566.000 inwoners.

Inleiding

De wallen die in de jaren '80 door Marokko zijn aangelegd.

Status

De Westelijke Sahara staat de-facto grotendeels onder controle van Marokko. Marokko bestuurt circa 80% van de landoppervlakte, de overige 20% wordt bestuurd door de Sahrawi Arabische Democratische Republiek, dat een tijdelijke hoofdstad in Tindouf, Algerije heeft. De Sahrawi Arabische Democratische Republiek wordt door enkele tientallen landen als onafhankelijk land erkend, met name door landen in Afrika en in Latijns-Amerika, evenals enkele Aziatische landen. De Sahrawi Arabische Democratische Republiek wordt niet door Marokko erkend en ook door geen enkel Europees land. In het verleden hebben diverse landen hun erkenning van de Sahrawi Arabische Democratische Republiek ingetrokken.

Een 2.700 kilometer lange aarden wal, in het Engels een 'berm' genoemd, scheidt het door Marokko gecontroleerde deel en het door de Sahrawi Arabische Democratische Republiek (Polisario) gecontroleerde deel. Deze wal ligt ook in het uiterste zuidoosten van Marokko dat geen deel van de Westelijke Sahara is. De Sahrawi Arabische Democratische Republiek wordt gesteund door Algerije. De wal loopt in het zuiden van de Westelijke Sahara tot aan de Atlantische Oceaan op enkele kilometers van de Mauritaanse grens, hier is sprake van no man's land tussen het door Marokko bestuurde deel en de internationale grens met Mauritanië. Het geeft de Sahrawi Arabische Democratische Republiek formeel toegang tot zee, alhoewel er geen enkele infrastructuur naar de kust is, en verbindt Marokko met Mauritanië.

De Verenigde Naties hanteert een lijst van 'non-self-governing territories', dit zijn territoria die geen zelfbestuur hebben. De lijst dateert uit de periode van dekolonisatie na de Tweede Wereldoorlog. Een groot deel van deze territoria is in de loop der jaren van de lijst verdwenen nadat ze onafhankelijkheid of zelfbestuur verkregen, of wettelijk onderdeel werden van een land. Van alle non-self-governing territories is de Westelijke Sahara veruit de grootste in inwonertal en oppervlakte en de enige met een gecontesteerde status.

Geografie

De Westelijke Sahara beslaat een deel van de westkust van Afrika en bestaat volledig uit woestijngebied. Het grenst in het noorden aan de rest van Marokko, in het uiterste noordoosten aan Algerije en voor de rest aan Mauritanië. De Canarische Eilanden liggen 100 kilometer uit de kust van het noorden van de Westelijke Sahara. Het terrein is grotendeels vlak, met her en der lage, geïsoleerde bergruggen. Het noordoosten is een laag plateau op 500 tot 600 meter hoogte. Er zijn geen rivieren in de Westelijke Sahara.

Het gebied heeft een extreem droog en heet klimaat. Langs de kust is echter een wat gematigder temperatuur, wat in Laâyoune en Dakhla varieert van 22 °C in de winter en 30 °C in de zomer, vanwege een relatief koele zeewind. Er valt minder dan 50 mm regen per jaar. In het binnenland is echter geen effect van de zeewind en liggen de temperaturen extreem hoog.

Economie

De Westelijke Sahara heeft weinig grondstoffen afgezien van enkele relatief onbelangrijke fosfaatmijnen. Langs de kust is visserij mogelijk. Er is echter bijna nergens landbouw mogelijk. De weinige grondstoffen en militaire aanwezigheid in de Westelijke Sahara kosten Marokko relatief veel geld, zeker gerekend per inwoner. Bijna al het voedsel behalve vis moet worden getransporteerd vanuit Marokko. Al lange tijd wordt gespeculeerd of er olievoorraden zijn voor de kust van de Westelijke Sahara, maar de status van het territorium maakt exploitatie onzeker.

Demografie

De Westelijke Sahara heeft naar schatting 566.000 inwoners. De primaire stedelijke centra zijn Laâyoune en Dakhla. Grote delen van de Westelijke Sahara zijn onbewoond woestijngebied, afgezien van enkele kleine oases. Naar schatting wonen er slechts circa 30.000 mensen in het door de Sahrawi Arabische Democratische Republiek bestuurde gebied.

De bevolking bestaat uit Sahrawi, die de traditionele bevolking van het gebied vormen. Zij zijn van zuid-Berber afkomst. Tegenwoordig wonen er ook veel Marokkanen uit de rest van Marokko, die naar schatting een grotere omvang hebben dan de oorspronkelijke Sahrawi. Naast inwoners zijn er ook grote aantallen Marokkaanse militairen permanent in de Westelijke Sahara, aantallen van circa 160.000 worden genoemd.

Geschiedenis

In de 18e eeuw werd de westkust van Afrika door Spanje gebruikt voor de visserij. Na de conferentie van Berlijn in 1884 werd Afrika opgedeeld in Europese kolonies, waarbij Spanje de Westelijke Sahara als een Spaanse kolonie bestuurde. In het Spaans heette dit de Provincia del Sáhara. In 1956 werd Marokko onafhankelijk van Frankrijk en Spanje, en legde een claim op de nog resterende Spaanse kolonie in de Westelijke Sahara. Spanje gaf de kolonie midden jaren '70 op, het werd in 1975 bezet door Marokko en vervolgens in 1976 formeel onafhankelijk. Mauritanië claimde het gebied ook, maar gaf deze claim in 1979 op. Onduidelijk is hoeveel inwoners de Westelijke Sahara in de Spaanse koloniale periode had, in 1970 waren er circa 15.000 Europeanen en in 1974 werden 67.000 Sahrawi's geteld, maar vanwege het nomadisch bestaan werd de omvang van de Sahrawi-bevolking mogelijk onderschat.

Het Polisario Front werd in 1973 opgericht om een onafhankelijkheidsoorlog tegen de Spanjaarden te starten. Van 1975 tot 1991 woedde er een guerilla-oorlog tegen de Marokkanen in de Westelijke Sahara. Gedurende de jaren '80 werd door Marokko grote aarden wallen aangelegd die het territorium dat gecontroleerd werd door het Polisario Front steeds verder verkleinden. In 1991 werd een staakt het vuren bereikt. Er zou een referendum worden gehouden over de onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara, maar dit is voortdurend uitgesteld. De Verenigde Naties zien het Polisario Front als de legitieme vertegenwoordiger van het Sahrawi-volk. Algerije steunt het Polisario Front, waardoor de betrekkingen tussen Marokko en Algerije slecht zijn en de landsgrens sinds 1994 is gesloten. Het Polisario Front heeft zijn zetel tijdelijk in de provincie Tindouf in Algerije.

Wegennet

De Westelijke Sahara had in 2013 een netwerk van 4.845 kilometer weg, bestaande uit 2.195 kilometer route nationale en 2.650 kilometer route provincial. De Westelijke Sahara heeft formeel geen routes régionales.

Het wegennet van de Westelijke Sahara wordt feitelijk beheerd door Marokko en de wegen zijn ook onderdeel van de Marokkaanse wegnummering. De primaire weg van de Westelijke Sahara is de N1 die de noord-zuidroute vormt en in het noorden over grotere afstanden met 2x2 rijstroken is uitgerust. De N17 vormt een tweede noord-zuidroute door het binnenland, deze weg bestaat grotendeels niet als een daadwerkelijke wegverbinding en ligt voor een deel in door Polisario bestuurd gebied. Andere genummerde wegen in de Westelijke Sahara zijn de N3, N5, N14 en een aantal aftakkingen van de N17.

De route van de N1 is van strategisch belang voor Marokko om controle over het gebied uit te oefenen. Het is één van de weinige geasfalteerde wegen in de Westelijke Sahara. Voor 2002 was de N1 ten zuiden van Dakhla alleen voor militair verkeer toegankelijk. Het zuidelijkste deel van de N1 bij de grens met Mauritanië is nog altijd onverhard, maar dit deel is minder dan 4 kilometer lang tussen de twee grensposten.

Tussen Laâyoune en El Marsa is tussen 2006 en 2009 een 2x2 voie express aangelegd. Deze weg is 22 kilometer lang en was de eerste dubbelbaans weg van de Westelijke Sahara. De bouw kostte destijds 81,7 miljoen dirhams. Tussen 2019 en 2022 is een 220 kilometer lang traject tussen Tan-Tan en Laâyoune verdubbeld naar 2x2 rijstroken.

Sahrawi Arabische Democratische Republiek

In het door Polisario Front bestuurde deel van de Westelijke Sahara is feitelijk geen infrastructuur. Er zijn geen verharde wegen, alleen pistes. Slechts een smalle corridor van 9 kilometer breed ligt er tussen de Marokkaanse afscheidingswal en de Algerijnse provincie Tindouf waar het bestuur van de Sahrawi Arabische Democratische Republiek zetelt. Hier zijn ook geen wegen, alleen pistes. Het aangrenzende deel in Algerije heeft wel verharde wegen.

De Mauritaanse N1 verloopt door twee uithoeken van de Westelijke Sahara. Volgens officiële wegenkaarten van de Mauritaanse overheid verloopt de N1 niet door de Westelijke Sahara, maar in de praktijk verlopen pistes wel recht door de uithoeken van de Westelijke Sahara.

Grensovergang Guerguerat

De grensovergang bij Guerguerat is de enige tussen Marokko en Mauritanië. De Westelijke Sahara is een betwist gebied, en de grensovergang was vanwege een guerrillaoorlog in de jaren '80 lange tijd niet te gebruiken. In 1987 werd het laatste deel van de afscheidingswal opgeleverd, die het Polisario Front scheidt van de door Marokko bestuurde gebieden. Het laatste deel van de muur omvatte ook het deel bij de grensovergang Guerguerat. De geasfalteerde N1 eindigt bij de muur (feitelijk een zandwal). Vanaf dit punt tot de grenspost van Mauritanië is de weg een onverharde gravelweg, die ook wel "no man's land" heet. Sinds 2002 is de grensovergang open voor internationaal civiel verkeer.