Zambia

Uit Wegenwiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Zambia
Hoofdstad Lusaka
Oppervlakte 752.618 km²
Inwonertal 16.591.000
Lengte wegennet 20.117 km
Lengte snelwegennet 0 km
Eerste snelweg nvt
Benaming snelweg nvt
Verkeer rijdt links
Nummerplaatcode RNR[1]

Zambia, formeel de Republic of Zambia is een groot land in het zuiden van Afrika. Het land is circa 19 keer zo groot als Nederland en telt 16 miljoen inwoners. De hoofdstad is Lusaka.

Inleiding

Geografie

Zambia ligt op de overgang van Centraal naar Zuidelijk Afrika en grenst in het noorden aan de Democratische Republiek Congo en Tanzania, in het oosten aan Malawi en Mozambique, in het zuiden aan Zimbabwe, Botswana en Namibië en in het westen aan Angola. De hoofdstad Lusaka ligt centraal in het land. Door een uitsteeksel van de DRC wordt het land bijna in tweeën gedeeld. Het land meet maximaal 1.250 kilometer oost-west en 820 kilometer noord-zuid. Het smalste deel is echter maximaal 180 kilometer breed tussen de DRC en Mozambique. Het land bestaat overwegend uit een plateau met weinig grote hoogteverschillen. Alleen langs de grens met Zimbabwe en in het centrale noorden liggen bergruggen. De Kongera is het hoogste punt met 2.187 meter. Veruit de belangrijkste rivier is de Zambezi, die de grens met Zimbabwe vormt.

Het land heeft een tropisch klimaat dat echter getemperd wordt door de hoogte. Een groot deel van het land ligt op 1.100 tot 1.500 meter hoogte waardoor de temperaturen minder extreem zijn. De gemiddelde maximumtemperatuur in de hoofdstad Lusaka varieert van 24 °C in de winter tot 30 °C in de zomer. De neerslag valt hoofdzakelijk in de zomer van november tot en met maart, daarbuiten valt nagenoeg geen neerslag. In Lusaka valt bijna 900 mm neerslag per jaar, vergelijkbaar met Nederland maar anders verdeeld.

Demografie

Het inwonertal van Zambia groeide van circa 4 miljoen in 1960 tot 13 miljoen in 2010. De hoofdstad Lusaka is met afstand de grootste stad van het land met 1,7 miljoen inwoners. Buiten de hoofdstad Lusaka liggen er een aantal grote steden in het noorden, de zogenaamde Copperbelt, met Chingola, Kitwe, Ndola en Luanshya. In het zuiden ligt de stad Livingstone, in het oosten zijn geen grote steden. Er zijn in totaal 10 steden met meer dan 100.000 inwoners.

Zambia heeft circa 73 etnische groepen, de meesten daarvan zijn Bantu-stammen. Er worden diverse talen gesproken, waarbij het Engels de officiële taal is, en min of meer als de lingua franca fungeert. Andere talen zijn vooral regionaal gebonden, het Bemba is de meest gesproken inheemse taal.

Economie

Zambia is een ontwikkelingsland waarbij een groot deel van de bevolking in de landbouw werkt, veelal voor de eigen voedselvoorziening. De voornaamste industrie is de mijnbouw, Zambia is één van de grootste koperproducenten ter wereld, wat ook een groot deel van de export van het land beslaat. Koper wordt vooral gewonnen in de zogenoemde Copperbelt in het centrale noorden van het land, bij de grens met Congo. Hier zijn ook de meeste grote steden van Zambia gelegen, behalve echter de hoofdstad Lusaka. De economie van Zambia is sterk afhankelijk van de inkomsten van koper. De voornaamste economische regio's van het land zijn Lusaka in het zuiden en de Copperbelt in het noorden. Het westen en oosten van Zambia zijn veelal dunbevolkte en landelijke gebieden zonder veel industriële assets.

Geschiedenis

Het gebied werd oorspronkelijk bevolkt door de Khoisan, maar werd vanaf de 13e eeuw gedomineerd door de expansie van Bantu-stammen, zoals dat in een groot deel van het binnenland van Afrika gebeurde. De eerste Europeaan in het gebied was een Portugese ontdekkingsreiziger eind 18e eeuw, die vanuit Mozambique kwam. Midden 19e eeuw kwamen meer Britse ontdekkingsreizigers in het gebied, waaronder de beroemde David Livingstone. Eind 19e eeuw ontstonden drie Britse protectoraten in het gebied, dat ook wel de drie Rhodesiën werden genoemd. In 1911 werden twee protectoraten samengevoegd tot Northern Rhodesia, of Noord-Rhodesië, vernoemd naar de Brit Cecil Rhodes die eind 19e eeuw naam maakte met mijnbouw in dit deel van Afrika.

In 1953 werden drie Britse kolonies samengevoegd, dit waren Northern Rhodesia (Zambia), Southern Rhodesa (Zimbabwe) en Nyasaland (Malawi), die de Federation of Rhodesia and Nyasaland heette. Dit gebied had een bepaalde mate van zelfbestuur. In 1964 werd Northern Rhodesia onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk. Het onafhankelijke land had formidabele problemen, zo waren er bijna geen mensen capabel genoeg om de overheid te vormen. De eerste president van Zambia was Kenneth Kaunda, die president was van 1964 tot 1991. Onder Kaunda verslechterden de relaties met buurland Zimbabwe. In 1975 kwam een spoorlijn gereed naar Dar es Salaam, waarmee Zambia minder afhankelijk werd van Zuid-Afrika. Midden jaren '70 daalde de prijs van koper echter significant, waarmee de voornaamste inkomstenbron van Zambia snel minder waard werd en het land in een economische depressie kwam.

In 1991 trad Kaunda af en sindsdien is Zambia een relatief stabiel land met een groeiende economie, nog steeds sterk gebaseerd op koper. Het land was militair betrokken bij de oorlog in Congo en had ook te maken met vluchtelingen van de conflicten in buurlanden Angola en Mozambique.

Wegennet

De Trunk Roads van Zambia.

Zambia heeft een totaal geclassificeerd wegennet van 67.671 kilometer, met een Core Road Network (CRN) dat in 2013 40.454 kilometer besloeg. Dit netwerk wordt opgedeeld in 3.116 kilometer Trunk Roads (T), 3.701 kilometer Main Roads (M), 13.707 kilometer District Roads (D), 5.597 kilometer Urban Roads en 14.333 kilometer Primary Feeder Roads. Van het Core Road Network is in totaal 10.107 kilometer verhard (25%). Van de Trunk Roads is 97% verhard, van de Main Roads is 78% verhard, van de District Roads is 15% verhard en van de Urban Roads is 37% verhard. Van de Primary Feeder Roads is slechts 0,2% verhard.[2]

In de jaren '70 had Zambia één van de meest ontwikkelde wegennetten van Afrika, met een omvangrijk netwerk van geasfalteerde wegen. Het verharde wegennet werd zelfs overgedimensioneerd beschouwd, aangezien veel wegen indertijd minder dan 300 voertuigen per dag verwerkten. Dit netwerk bestaat nog steeds, maar is door gebrek aan onderhoud vaak in slechte staat. Vanuit Lusaka verlopen diverse wegen naar de diverse regio's van Zambia.

In Zambia zijn geen echte autosnelwegen, maar de weg van Ndola naar Kitwe in de Copperbelt wordt soms wel als zodanig op kaarten aangegeven. Het wegennet is geïntegreerd met dat van de buurlanden, met uitzondering van Angola, waar vrijwel geen hoofdwegen lopen. Dit komt omdat Angola jarenlang een burgeroorlog kende en de overheid in het dunbevolkte zuidoosten van Angola geen invloed had, en daardoor ook geen wegen kon bouwen. Vanwege de rivier de Zambezi en de stuwmeren zoals het Karibameer, is het aantal grensoverschrijdende wegen met Zimbabwe ook beperkt, er zijn er feitelijk twee, naar Harare en Bulawayo. Een verbinding loopt tevens naar Francistown in Botswana, ondanks dat de grens tussen beide landen maar 150 meter lang is. Een oost-westroute vanuit Livingstone verloopt door de Caprivi Strip van Namibië richting Grootfontein in dat land. Een belangrijke verbinding loopt tussen Chingola en Lubumbashi in de DRC, daar dit een mijnbouwgebied is. Er zijn twee grensovergangen met Tanzania en een aantal met Malawi, echter van ondergeschikt belang.

Het wegennet in de hoofdstad Lusaka is relatief modern, waarbij rondom het centrum vrijwel alle straten verhard zijn. De stad wordt doorkruist door 2x2 wegen, die zeer sporadisch ongelijkvloerse kruisingen kennen. Vanuit het centrum leidt een moderne 2x3 weg naar het zuidwesten. Hoofdwegen hebben vaak wegmarkeringen, waardoor het wegennet van Lusaka lijkt op dat van andere grote steden in zuidelijk Afrika. In Lusaka komen bekende brandstofketens voor.

Trunk Routes in Zambia

T1T2T3T4T5T6


Wegbeheer

De nationale wegbeheerder in Zambia is de Road Development Agency (RDA).[3] Het RDA beheert 67.671 kilometer weg, alhoewel men zich vooral concentreert op het Core Road Network van 40.454 kilometer. Daarnaast bestaat er de Road Transport and Safety Agency (RTSA).[4] Dit is een agentschap van het Ministry of Transport and Communications.[5] De RDA en RTSA werden in 2002 opgericht en werden in 2006 volledig operationeel.

Tolwegen

In Zambia wordt op veel doorgaande wegen tol geheven door de National Road Fund Agency (NRFA). De NRFA werd in 2002 opgericht en verving het National Roads Board. Het National Road Tolling Program werd in 2013 gelanceerd, oorspronkelijk alleen voor vrachtverkeer, maar sinds 2016 voor alle voertuigen.[6] In 2021 waren er 27 tolstations, plus 10 grensovergangen waar buitenlandse voertuigen tol moeten betalen.[7] De NRFA financiert alle wegenprojecten in Zambia. De inkomsten bestaan niet alleen uit tolheffing, maar ook vanuit de overheidsbegroting en de brandstofaccijns, evenals een aantal andere specifieke heffingen en belastingen.

Geschiedenis

De dubbelbaans T3 bij Ndola.

Zambia stond oorspronkelijk onder Brits koloniaal bestuur en de vele grondstoffen in het land zorgden ervoor dat de Britten het wegennet van Zambia al vrij vroeg ontwikkelden, vanaf de jaren '30 was er sprake van diverse geasfalteerde wegen. De Britten hadden daarbij ook voordeel van het relatief eenvoudige terrein, Zambia is grotendeels een hoogvlakte zonder veel hoogteverschillen en rivieren, zodat wegenbouw hier eenvoudiger en goedkoper was dan noordelijker. De Victoria Falls Bridge bij Livingstone op de grens met Zimbabwe opende in 1905 voor het verkeer en was één van de eerste grote bruggen in Afrika.

Voor onafhankelijkheid in 1964 had Zambia vier verharde corridors, de weg van Lusaka naar Victoria Falls, de weg van Lusaka naar Chirundu aan de grens met Zimbabwe en de belangrijkste, de weg van Lusaka naar de grens met de Democratische Republiek Congo. Daarnaast was er in de Copperbelt een tweede verharde corridor tussen Ndola en Kitwe. Al deze wegen lagen in het centrale deel van Zambia. In het westen en oosten waren nog geen verharde wegen.

Na onafhankelijkheid is men gestart om meer wegen te asfalteren, de prioriteit had daarbij de TAN-ZAM Road van Kapiri Mposhi naar de grens met Tanzania bij Nakonde. Dit was het grootste wegenproject direct na onafhankelijkheid en kwam in 1973 gereed. Later in de jaren '70 waren bijna alle trunk roads van Zambia geasfalteerd, een groot deel van het Zambiaanse wegennet is in het eerste decennium van onafhankelijkheid aangelegd. De verdere modernisatie van het wegennet viel vanaf midden jaren '70 stil door economische teruggang. Vermoedelijk in de jaren '70 is de T3 tussen Ndola en Kitwe naar 2x2 rijstroken verbreed over ruim 60 kilometer, dit is één van de weinige dubbelbaans wegen in het binnenland van centraal-zuidelijk Afrika. Het wegennet kreeg vanaf midden jaren '70 te maken met verminderde investeringen, met name omdat de Zambiaanse overheid veel geld uitgaf om rebellen in buurland Zimbabwe te ondersteunen. Vlakbij het drielandenpunt met Mozambique en Zimbabwe ligt de Luangwa Bridge, die in 1964 en 1979 is verwoest door het Zimbabwaanse leger.

Tussen midden jaren '70 en midden jaren '90 werd vrijwel geen geld gestoken in de onderhoud van het wegennet.[8] Het wegennet verkeerde vanaf de jaren '90 grotendeels in slechte staat. In 1995 verkeerde slechts 21% van de wegen in goede staat.[9] In 1998 werd het Road Sector Investment Program (ROADSIP I) gestart,[10] met de ambitie om het wegennet te moderniseren. In 2009 had Zambia 7.213 kilometer verharde weg. De situatie verbeterde pas na 2010, toen Zambia diverse wegenprogramma's startte, die gefinancierd werden met tolheffing en het opgerichte Road Fund. In 2012 is een groot programma gelanceerd om 8.000 kilometer weg in Zambia te (her)asfalteren. Dit heet het Link Zambia 8,000 / Pave Zambia project van de Road Development Agency.[11][12] Daarnaast is in 2013 het Lusaka Urban Road (L400) Project gelanceerd om 402 kilometer weg in Lusaka op te waarderen.[13][14] Het is gepland om de T2-T3 tussen Lusaka en Ndola naar 2x2 rijstroken te verdubbelen. In 2021 opende de Kazungula Bridge over de Zambezi naar Botswana.

Wegnummering

Het hoofdwegennet bestaat uit Trunk (T), Main (M) en District (D) Roads. De T-wegen verlopen allen vanuit Lusaka, of zijn aftakkingen van routes uit Lusaka. M-wegen vormen het overige hoofdwegennet.

Routes

# No. route lengte
T1 Lusaka - Livingston (gr. Zimbabwe) 426 km
T2 Nakonde (gr. Tanzania) - Lusaka - Chirundu (gr. Zimbabwe) 1.158 km
T3 Kapiri-Mposhi - Luanshya - Kitwe - Chingola - (gr. DRC) 260 km
T4 Lusaka - Chipata (gr. Malawi) 592 km
T5 Chingola - Ikofenge (gr. Angola) 547 km
T6 Katete - Mlolo (gr. Mozambique) 55 km

Bewegwijzering

Zie ook de SADC Road Traffic Signs Manual.

Als lid van de SADC volgt Zambia de geharmoniseerde bewegwijzering van Zuidelijk Afrika, oftewel de stijl van bebakening en bewegwijzering dat ook in andere landen in de regio gebruikelijk is, zoals Zuid-Afrika en Mozambique. Er is weinig bekend over de concrete uitvoering.

Maximumsnelheid

De maximumsnelheid van Zimbabwe is gebaseerd op de Road Traffic Act van 2002 en is in 2020 gewijzigd. De maximumsnelheid is vastgesteld als zijnde 30 km/h in schoolzones en voetgangerzones, 45 tot 60 km/h elders in de bebouwde kom, 80 km/h op doorgaande wegen in de bebouwde kom en 120 km/h op verharde wegen buiten de bebouwde kom. Op onverharde wegen geldt maximaal 70 km/h.[15]

De maximumsnelheid op verharde wegen buiten de bebouwde kom bedroeg oorspronkelijk 100 km/h,[16] maar is in 2020 verhoogd naar 120 km/h, in lijn met de meeste andere landen van de Southern African Development Community (SADC).

Referenties

Wegen van Afrika

AlgerijeAngolaBeninBotswanaBurkina FasoBurundiCentraal-Afrikaanse RepubliekComorenDemocratische Republiek CongoRepubliek CongoDjiboutiEgypteEquatoriaal GuineaEritreaEthiopiëGabonGambiaGhanaGuineaGuinea-BissauIvoorkustKaapverdiëKameroenKeniaLesothoLiberiaLibiëMadagaskarMalawiMaliMarokkoMauritaniëMauritiusMozambiqueNamibiëNigerNigeriaRwandaSão Tomé en PríncipeSenegalSeychellenSierra LeoneSomaliëSudanSwazilandTanzaniaTogoTsjaadTunesiëUgandaWestelijke SaharaZambiaZimbabweZuid-AfrikaZuid-Sudan